ميزگرد پژوهشي ارائه يافته هاي گروه تنوع فرهنگي، عصر روز شنبه گذشته در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با حضور دكتر سيد علي مرتضويان، بهروز وجداني، يونس صمدي رندي و دكتر سميعي برگزار شد.
در اين ميزگرد يافته هاي پژوهشي گروه تنوع فرهنگي درباره عناصر مشترك هويت ملي ايرانيان و تنوع فرهنگي در كنوانسيون هاي قطع نامه ها و آثار آن بر قوانين داخلي ارائه شد.
ميزگرد پژوهشي، پژوهشكده هاي فرهنگ،هنر و ارتباطات با موضوع «تنوع فرهنگي» در محل پژوهشگاه فرهنگ،هنر و ارتباطات برگزار شد.
در اين ميزگرد دكتر «سيد علي مرتضويان» مسئول گروه طي سخناني با بيان اينكه تنوع فرهنگي موضوعي كاملا جديد نيست،اظهارداشت: اين درحالي است كه ارايه تنوع فرهنگي درقالب يك سند قانوني و الزامي كردن آن در عرصه جهاني مقوله اي كاملا جديد است.
به گفته وي، جهاني شدن به سرعت فرارسيده و همه كشورها بامسائل كاملا تازه اي مواجه شده اند و دراين عرصه فرهنگ و تنوع آن نيز به شكل نويي خود ر انشان مي دهد.
مرتضويان در پژوهشنامه اي با عنوان اعلاميه جهاني تنوع فرهنگي گفت: اين اعلاميه جهاني درسي ويكمين اجلاس كنفرانس عمومي يونسكو درپاريس به سال ۲۰۰۱ ميلادي منعقد شد.
وي گفت: اعلاميه جهاني تنوع فرهنگي يك سلسله بايدها و نبايدها را مطرح مي كند و بيشتر جنبه هاي هنجاري داشته و اعلامي است و از وارد شدن به مسائل جزيي نيز خود داري كرده است.
اين پژوهشگر گفت: در اين اعلاميه محورهايي چون تنوع فرهنگي و حقوق بشر، هويت تنوع و كثرت گرايي، تنوع فرهنگي و همبستگي بين المللي، تنوع فرهنگي وخلاقيت و نقش يونسكو مورد توجه قرار گرفته است.
مرتضويان در خصوص سي و دومين كنفرانس عمومي يونسكو كه به سال ۲۰۰۳ميلادي برگزار شد،گفت: دراين كنفرانس مواضع جمهوري اسلامي ايران توسط وزارت ارشاد به صورت بيانيه اي اعلام شد.
وي تصريح كرد: نظر موافق جمهوري اسلامي ايران نسبت به اعلاميه جهاني تنوع فرهنگي و نقش بالقوه مثبت اين اعلاميه در توجه به حفاظت و حمايت از فرهنگهاي متنوع جهان و تاكيد بر اين واقعيت كه ايران به لحاظ واقع شدن در چها رراه تمدنها و فرهنگهاي رنگارنگ خود نمونه اي از غناي تنوع فرهنگي است از موضوع هاي مطرح شده دراين بيانيه بود..
به گفته وي دراين بيانيه براينكه فرهنگ ملي ايران تركيب ظريف و موزوني از فرهنگهاي محلي گوناگون است كه در طول تاريخ به شكل هويتي مشخص متجلي شده تاكيد شده است.
مرتضويان ادامه داد:براساس اين بيانيه، موضوع هاي تنوع فرهنگي و تكثر گرايي فرهنگي بايد در سطوح گوناگون محلي ملي و بين المللي به بحث گذاشته شوند تا فهم مشتركي از آنها حاصل شود.
وي تصريح كرد: ضرورت كوشش افزون تر يونسكو براي برگزاري همايشهاي بين المللي وزير منطقه اي جهت روشن تر شدن هر چه بيشتر رابطه حمايت از تنوع فرهنگي با توسعه پايدار در كشورهاي درحال توسعه و تاكيد بر اهميت دقت در نحوه اجراي سياستهاي مربوط به تنوع فرهنگي در محيط هاي ملي با توجه به حساسيتها و مقتضيات فرهنگي، بومي و محلي از جمله مواضع جمهوري اسلامي ايران بود كه مطرح شد.
اين پژوهشگر همچنين در خصوص سي و سومين اجلاس عمومي يونسكو گفت: دراين اجلاس كه در سال ۲۰۰۳ ميلادي برگزارشد۱۸۵،كشور شركت كننده اجلاس به مدير كل يونسكو ماموريت دادند تا پيش نويس پيمان جهاني تنوع فرهنگي را براي طرح در سي وسومين اجلاس كنفرانس عمومي يونسكو درسال ۲۰۰۵ميلادي آماده كند.
وي گفت: دعوت از ۱۵ كارشناس مستقل (غيردولتي)، برگزاري سه نشست كارشناسان مستقل بين دسامبر تا مه ۲۰۰۴ميلادي و ارايه نخستين پيش نويس پيمان تنوع فرهنگي توسط كارشناسان مستقل با عنوان حمايت از تنوع محتواهاي فرهنگي و بيان هاي فرهنگي گام نخست براي تهيه پيش نويس پيمان تنوع فرهنگي بود.
مرتضويان درادامه به فرايند تهيه و تصويب پيمان تنوع فرهنگي در يونسكو پرداخت و گفت: تهيه پيش نويس پيمان،تاييد كارشناسان دولتها،تصويب كنفرانس عمومي،تصويب دولتهاي عضو و سند لازم الاجرا از جمله فرايندهاي فراروي است.
وي همچنين در خصوص اجلاس هاي كارشناسان دولتها گفت: اجلاس اول بين دولتي اول از ۲۰تا ۲۴دسامبر ۲۰۰۴ميلادي با حضور ۵۵۰كارشناس از ۱۳۲دولت عضو و ۲۰۰نماينده سازمان هاي بين دولتي برگزار شد.
به گفته اين پژوهشگر: در اجلاس اول كارشناسي بين دولتي پيشنهاد شد تا كلمه ترويج در عنوان گنجانده شود، كميته ۲۴نفري تدوين پيش نويس به صورت شش كار گروه دائمي به اصلاح و تنظيم پيش نويس بپردازند و دولتها نيز پيشنهادهاي كتبي خود را ارسال كنند.
وي درادامه گفت كه دومين اجلاس كارشناسي بين دولتي از ۳۱ژانويه تا ۱۱فوريه ۲۰۰۵در پاريس با حضور ۵۴۰كارشناس از ۱۳۵كشور و ۹سازمان بين دولتي برگزار شد.
مرتضويان تصريح كرد:دراين اجلاس يك هزار پيشنهاد از سوي كشورهاي مختلف به صورت كتبي ارايه شد و كارگروهها پيشنهادهاي تركيب و تلفيق را ارايه كردند به نحوي كه در اجلاس تعدادي پيشنهاد ارايه شد و سپس راي گيري صورت گرفت.
به گفته وي، سومين اجلاس كارشناسي بين دولتي از ۲۵مه تا چهارم ژوئن ۲۰۰۵ميلادي با حضور ۵۵۰نماينده از ۱۳۰كشور عضو و با حضور ۲۵سازمان دولتي و غير دولتي برگزار شد كه نتيجه آن عنوان كوتاه شده پيمان حمايت و ترويج تنوع حياتهاي فرهنگي را در پي داشت.
اين پژوهشگر تصريح كرد:دراين اجلاس نظرات مكتوب و شفاهي نمايندگان دولتها جمع بندي و با راي اكثريت در پيش نويس برده شد. در اكثر موارد به استثناي مخالفت برخي كشورها ازجمله آمريكا و اسراييل عموم شركت كنندگان اتفاق نظر داشتند.
مرتضويان افزود: دراين اجلاس به كنفرانس عمومي توصيه شد تا پيش نويس را در اجلاس ۲۰۰۵كه طي دو تا سه ماه آينده برگزار مي شود،تصويب كند .
در ادامه اين نشست يونس صمدي رندي به ارايه پژوهشي با عنوان تنوع فرهنگي در كنوانسيون ها و قطعنامه ها و آثار آن بر قوانين داخلي پرداخت.
وي گفت:كنوانسيون هاي بين المللي به طور طبيعي مثل جريانات داخل كشور منبعث از انديشه هاي تنوع فرهنگي در اسناد حقوقي يونسكو شامل حمايت حقوقي بين المللي از نمودهاي فرهنگي تاريخي و حمايت حقوقي از نمودهاي فرهنگي جاري مي باشد.
اين پژوهشگر با بيان اينكه موضوع گفت وگوي تمدنها از دهه ۶۰ تاكنون در اسناد سازمانهاي بين المللي يونسكو وجود داشته،افزود: گفت وگوي فرهنگها به گونه اي ديگر است.
صمدي رندي اظهار داشت: زماني مي توان گفت وگوي فرهنگها را پذيرفت كه ذات مستقل فرهنگها را بپذيريم و تعامل ميان فرهنگها را مثبت يا منفي ارزيابي كنيم و براساس آن است كه مي توان در عرصه جهاني موضع گيري كرد.
وي با بيان اينكه جهان تنوع زيباتر است و با ذات انساني هماهنگ است،افزود: تنوع فرهنگي از ساليان بسيار دور يكي از سرمايه هاي فرهنگي بشريت محسوب مي شود.
وي درادامه حمايت حقوقي بين المللي ازنمودهاي فرهنگي _ تاريخي را به دو بخش حمايت حقوقي بين المللي ازنمودهاي فرهنگي تاريخي مادي و حمايت حقوقي بين المللي از نمودهاي فرهنگي تاريخي غيرمادي تقسيم كرد.
به گفته صمدي رندي، حمايت حقوق بين الملل از نمودهاي فرهنگي _ تاريخي مادي درقالب نمودهاي فرهنگي تاريخي منقول و نمودهاي فرهنگي تاريخي مادي غيرمنقول ارزيابي مي شود.
صمدي رندي همچنين گفت:جامعه جهاني از ساليان پيش در دو بخش اسناد حقوقي با ارايه قطعنامه هاي متعدد درجهت قانونمند كردن رفتارها درهمه عرصه ها گام برداشته است.
اين پژوهشگر درعين حال با بيان اينكه حمايت حقوقي بين المللي از نمودهاي تاريخي مادي منقول،پيوسته مورد توجه بوده، اظهار داشت: كنوانسيونهاي بين المللي ۱۹۵۴لاهه، كنوانسيون ميراث زير آب،كنوانسيون ،۱۹۷۰ كنوانسيون يونيدروا و نايروبي ۱۹۹۵ميلادي از جمله كنوانسيونهاي بين المللي درجهت حمايت حقوقي بين المللي از نمودهاي فرهنگي تاريخي مادي منقول است.
به گفته وي توصيه نامه حمايت از اموال فرهنگي منقول و توصيه نامه تبادل اموال فرهنگي از ساير اسناد حقوقي مورد توجه دراين عرصه است.
اين پژوهشگر همچنين گفت: كنوانسيون ۱۹۵۴ ۱۹۷۲، ۲۰۰۳،و پروتكل دوم ۱۹۹۹در جهت حمايت حقوقي ازنمودهاي فرهنگي تاريخي مادي غيرمنقول ارايه شده است.
وي درادامه گفت:ساير اسناد حقوقي بين المللي را مي توان به توصيه نامه صيانت از اموال بين المللي حفاريهاي علمي باستانشناسي و صيانت از زيبايي و ويژگي مناظر و محوطه هاي فرهنگي تقسيم كرد.
صمدي رندي افزود: حمايت حقوقي از نمودهاي فرهنگي، تاريخي غيرمادي درقالب دو كنوانسيون ۱۹۷۲و ۲۰۰۳ميلادي مطرح شد و توصيه نامه ،۱۹۸۹برنامه ميراث شفاهي و برنامه گنجينه هاي زنده بشري نيز درقالب ساير اسناد حقوقي بين المللي موردتوجه قرار گرفتند.
وي سپس در خصوص حمايت حقوقي از نمودهاي فرهنگ جاري گفت:كنوانسيون كپي رايت و كنوانسيونهاي وايپو دراين بخش مورد بحث و بررسي قرار مي گيرند .
اين پژوهشگر تصريح كرد: اعلاميه جلوگيري از تعصب نژادي، اعلاميه حمايت از هنرمندان،قطع نامه اصول همكاري فرهنگي بين المللي و ساير اسناد حقوقي حمايت حقوقي از نمودهاي فرهنگ جاري را در بر مي گيرند.
وي با بيان اينكه تلاش يونسكو براي حمايت از ذات فرهنگ و تنوع فرهنگي بشري به عنوان يك سرمايه بشري پيوسته موردتوجه است،تصريح كرد:اگر به جاي نقشه جغرافياي كشورها نقشه فرهنگي مطرح شود جهان متنوع تر خواهد بود.
وي گفت:انديشمندان تنوع فرهنگي را سرمايه بزرگ بشري مي دانند كه در حال تهيد است كه براي رفع اين تهديدها بايد تدابير مناسبي را اتخاذ كرد.
وي درخصوص منطبق نبودن برخي حقوق فرهنگي با قوانين كشور گفت: اين حق ماست كه اگر تشخيص داديم برخي قوانين متناسب با منافع ملي كشور نيست،آن را نپذيريم.
صمدي رندي در عين حال تصريح كرد: بخشي از حمايتهاي نظري مثل حمايت از ميراث فرهنگي غير مادي نيز در كشور مورد توجه قرار نمي گيرد. وي درادامه با اشاره به برنامه پنج ساله چهارم گفت: دراين برنامه توسعه تعامل و گفت وگو بين فرهنگها به عنوان يك اصل در قوانين داخلي پذيرفته شده است.
درادامه اين نشست «بهروز وجداني» به ارايه پژوهشي باعنوان عناصرمشترك فرهنگ ايرانيان پرداخت.
وي اظهارداشت:تحولات پرشتاب جهاني در چند دهه گذشته درنظام ارتباطات و اطلاع رساني،مباحث مرتبط با جهاني شدن و جهاني سازي فرهنگ به مثابه تهديد عليه تنوع فرهنگي يا شكل گيري اسناد بين المللي معطوف به حمايت از حقوق فرهنگي و تنوع فرهنگي و احترام به فرهنگهاي قومي و محلي پرسشهاي تازه اي را درباره موقعيت هويت ملي هويت هاي قومي و محلي برانگيخته است كه ضرورت مطالعه عميق و علمي دراين خصوص را دو چندان مي كند.
به گفته وي،تاكيد برمشتركات فرهنگي دريك جامعه موجب مي شود تا تفاوت ها درسايه قرار گيرد و گوناگوني ها در سطوح مختلف ازيك منطقه كوچك تا حوزه گسترده جغرافيايي به جاي اين كه موجب رويارويي باشند مكمل يكديگر به شمار آيند و سبب ساز همسويي ها و برادريها شوند.
وجداني گفت: فرهنگهاي مختلف ايران كه فرهنگ ملي ما را مي سازند با وجود تنوع بسيار آنها درارتباطي عميق و پيچيده نسبت به يكديگر قرار دارند و از هم پاشي اين وحدت فرهنگي ،هويت ملي ما را مخدوش واز بين مي برد.
اين پژوهشگردرادامه گفت كه در پژوهش خود شش قوم بلوچ، تركمن، لر، عرب، آذري و كرد را مورد ارزيابي قرارداده است.
وجداني افزود: دراين پژوهش براساس عناصرتعريف شده قومي توسط يونسكو اقوام ايراني مورد پژوهش قرارگرفته اند و مشتركات فرهنگهاي قومي ايران درزمينه آيين ها و مراسم مشترك، موسيقي، زبان وادبيات فارسي و دين مشترك در پژوهش مورد توجه قرارگرفته اند.
وي بااشاره به اينكه فرهنگ ملي ايراني خارج از فرهنگ بومي و خرده فرهنگ نيست، افزود: فرهنگ ملي ما جداي از فرهنگ قومي ايران معنا و مفهومي ندارد.
وجداني تصريح كرد: اقوام ايراني برغم برخي تمايزات و تفاوتها، تعامل فرهنگي بسياري دارند و دربيشتر موضوعات درميان آنها مشتركات بسياري ديده مي شود.
به گفته اين پژوهشگر تمام اقوام ايراني باتوجه به مهمترين عنصر تشكيل دهنده فرهنگ يعني دين اسلام و باتوجه به فرهنگ پيش ازاسلام دربسياري ازمراسم مختلف مشتركات بسياري دارند.
وي مشتركات اقوام ايراني در مراسم گذار (تولد، بلوغ، ازدواج و مرگ) را مورد توجه قرارداد وگفت: بسياري اقوام در اجراي اين نوع مراسم شباهت بسياري دارند.
وي در پايان برپايي مراسم عيد نوروز، بهره مند شدن فرزندان از كمك هاي خانواده در سنين مختلف، پسنديده دانستن ازدواج، وجود موسيقي ويژه براي مراسم ازدواج، فرزنددارشدن به عنوان كاركرد اصلي تشكيل خانواده، مضموم دانستن طلاق حتي به دليل نازا بودن همسر، انجام مراسم مشتر ك در هنگام مرگ يكي از نزديكان را از جمله مشابهت هايي دانست كه بين اقوام مختلف ايراني وجوددارد.
اين نشست با پرسش و پاسخ شركت كنندگان به كار خود پايان داد.