Hamshahri Newspaper

طرح: فريد مرتضوي

نيلوفر قديري
اشاره؛ دوره دوم مسئوليت رؤساي جمهور آمريكا معمولاً با جنجال و گاهي رسوايي همراه بوده است. بيل كلينتون رسوايي مونيكا لووينسكي را داشت، رونالد ريگان با ايران كنترا روبه رو شد، آيزنهاور و روزولت هم از اين قاعده مستثني نبودند. جورج بوش اما در دور دوم با مجموعه اي از مشكلات روبه روست كه تركيب آنها رسوايي بزرگي به بار مي آورد. جديدترين اين رسوايي ها، رويارويي دولت و رسانه هاست كه دومين مورد آن طي كمتر از دو ماه اكنون در حال شكل گيري است. او در اين ماجرا ميان افكار عمومي و رسانه ها از يك سو و استراتژيست ارشد تبليغاتي خود از سوي ديگر قرار گرفته است. چگونگي اين ماجرا را مطالعه بفرماييد.
موقعيت «كارل روو» كه به رئيس جمهورساز و مرد پشت پرده و در سايه جورج بوش معروف است، بعد از انتخابات اخير رياست جمهوري آمريكا (اگرچه نتيجه آن دور از پيش بيني نبود اما با منطق حاكم و شرايط نامساعد براي پيروزي بوش همخواني نداشت.) چهره «روو» بيشتر از گذشته مورد توجه رسانه هاي آمريكايي و مطبوعات جهان قرار گرفت. شگردهاي تبليغاتي زيركانه و كثيف «روو» را بسياري باعث شكست ناپذيري اش مي دانند. او اين روزها بار ديگر در كانون توجه قرار گرفته ولي اين بار يكي از شگردهاي تبليغاتي اش باعث دردسر جدي براي خود او و كاخ سفيد شده است، دردسري كه يك روزنامه نگار معروف آمريكايي را به زندان و ديگري را با تهديد زندان به افشاگري نام منبع خبري خود وادار ساخته است.
همه چيز از ۶ جولاي سال ۲۰۰۳ شروع شد؛ وقتي در اوج پرسشگري افكار عمومي از دولت بوش درباره توجيه جنگ عراق، «جوزف ويلسون» از ديپلمات هاي سابق آمريكا در سرمقاله اي در روزنامه نيويورك تايمز نوشت: در سفر به آفريقا در سال ،۲۰۰۲ نشانه اي در اثبات ادعاهاي دولت بوش درباره صدور مواد و تجهيزات هسته اي از نيجريه به عراق نيافته است.
اين حرف هاي ويلسون، هيمه افروخته شده براي دولت بوش بعد از جنگ عراق را برافروخته كرد. يك هفته بعد از چاپ اين سرمقاله، «رابرت نوواك» از سرمقاله نويسان ثابت نيويورك تايمز نوشت، «والري پليم» همسر ويلسون از مأموران سيا است و به گفته منابع مطلع و موثق درون دولت بوش، ويلسون به توصيه همسرش به نيجر فرستاده شده است. براي ماموران سيا، افشاي هويت به معني پايان دوره كاري و شروع زندگي نامطمئن و بدون سرانجام است. به همين دليل در قوانين رسانه اي آمريكا افشاي هويت اين ماموران از موارد ممنوعه است و پيگرد قضايي به دنبال دارد. ويلسون كاخ سفيد را به افشاي هويت همسرش با هدف فشار بر او به خاطر افشاگري عليه سياست هاي بوش متهم كرد. محور تحقيقات قضايي كه از سه ماه بعد و با تشكيل هياتي ويژه شروع شد، همين موضوع بود. قاضي مسئول اين پرونده براي يافتن پاسخي به اين پرسش تحقيق مي كرد كه آيا كاخ سفيد به عمد هويت مامور سابق سيا را فاش كرده است يا نه؟
با اوج گرفتن اين ماجرا بوش گفت اگر كسي در دولت او «اطلاعات طبقه بندي» شده را بروز داده باشد، اقدامات لازم در اين مورد صورت مي گيرد و فرد خاطي اخراج خواهد شد.
اما چند روز بعد از اين سخنان صريح، معلوم شد فرد خاطي احتمالاً همان «رئيس جمهورساز» كاخ سفيد است.تحقيقات از دو سال پيش شروع شد تا ۶ جولاي (۱۵ تير ماه) كه ديوان عالي آمريكا درخواست تجديدنظر در حكم زندان متيو كوپر خبرنگار تايم و جوديت ميلر خبرنگار نيويورك تايمز در صورت عدم افشاي منبع خبري شان را رد كرد. ميلر به زندان رفت اما كوپر نام منبع خبري را فاش كرد.طبق قوانين روزنامه نگاري در آمريكا، خبرنگار مي تواند نام منبع خبري خود را فاش نكند. وكلاي مدافع كوپر پيش از اداي شهادت او در مقابل هيأت منصفه و افشاي نام منبع خبري اش، اعلام كردند كه منبع خبري و وكلايش به كوپر اجازه داده اند كه نامش را فاش كند. اين توضيح در حقيقت در دفاع از كوپر و براي نشان دادن اين نكته اعلام شد كه اين خبرنگار اخلاق حرفه اي را ناديده نگرفته است. اما ميلر با پافشاري بر حق خبرنگاران در عدم افشاي منبع خبري شان به زندان رفت. كوپر همان دو سال پيش در ايميلي به دبير بخش خود نوشته و خبر داده بود كه با كارل روو در اين باره صحبت كرده اما تأكيد كرده بود كه نبايد منبع اين خبر را به روو يا كاخ سفيد ارجاع داد. سال گذشته وقتي نام «روو» به عنوان يكي از منابع احتمالي درز اين خبر درون كاخ سفيد، مطرح شد او در گفت وگويي با سي.ان.ان تأكيد كرد، نام خانم «پليم» را نمي دانسته و هويت اطلاعاتي او را فاش نكرده است. اما اكنون معلوم شده است كه «روو» همان منبع خبري ناشناس براي كوپر، ميلر و نوواك در افشاي هويت همسر ويلسون بوده است.
در حقيقت «روو» براي خاموش كردن ويلسون و يا تنبيه او به خاطر دامن زدن به بحث دروغ بودن توجيه حمله به عراق دست به اين كار زده است. كوپر در ايميل خود به دبير بخش خبري اش در تايم نوشته است، «روو» در گفت وگو با او هشدار داده كه خيلي به حرف هاي ويلسون نپردازيد چون مأموريت سفر او به نيجر با دستور يا اجازه رئيس سيا «جورج تنت» يا ديك چني نبوده است. بلكه همسر ويلسون كه يك مأمور مخفي سياست و در امور سلاح هاي كشتار جمعي فعاليت مي كند، اين مأموريت را به ويلسون داده است. «روو» به كوپر گفته است كه نه تنها اصل اين سفر از نظر كاخ سفيد مشكوك است بلكه گزارش آن هم اعتباري ندارد و هنوز براي واشنگتن قطعي و روشن نيست كه صدام به دنبال اورانيوم از نيجريه نبوده است.

«كارل روو» نفر سمت راست

نزديكان روو مي گويند او در گفت وگو با قاضي پرونده همه نكاتي را كه در اي ميل كوپر آمده مطرح كرده و نكته پنهاني و فاش نشده اي باقي نگذاشته است. وكلاي «روو» هم مي گويند شهادت كوپر و مدارك موجود نشان مي دهد كه «كارل روو» به طور سازمان يافته و برنامه ريزي شده نام مأمور سيا را فاش نكرده و هدف او از اين كار خاموش كردن ويلسون نبوده بلكه هشدار به خبرنگاران در جهت روشن كردن ماجرا بوده است.
اما آنها كه سابقه كاري روو را به ويژه در۱۰ سال گذشته و در تيم بوش مي دانند، ترديدي در انگيزه او از اين كار ندارند. در ماه هاي قبل از انتخابات رياست جمهوري سال ۲۰۰۰ آمريكا وقتي سناتور جان مك كين جايگاه بوش را به عنوان نامزد جمهوريخواهان در نيوهمشاير تهديد مي كرد، اين «روو» بود كه با به راه انداختن تبليغات گسترده و دروغ هاي سنگين درباره زندگي شخصي مك كين و خانواده اش، او را از ميدان به در كرد. وقتي بوش تصميم گرفت به عراق حمله كند، روو جنبش تبليغاتي به راه انداخت كه هدف آن جا انداختن تصوير مخالفان جنگ به عنوان طرفداران تروريسم، در ذهن مردم آمريكا بود. همين چند هفته پيش «روو» در جمعي از راست گراها گفت، «ليبرال ها به جاي آن كه توحش حملات ۱۱ سپتامبر را ببينند، به دنبال تسكين و ابراز همدردي با مهاجمان به ما هستند.»
دموكرات ها و بسياري از ناظران داخلي انتخابات رياست جمهوري سال ۲۰۰۰ آمريكا كه نزديكترين رقابت انتخاباتي تاريخ اين كشور نام گرفته، روو را عامل پيروزي جورج بوش بر ال گور مي دانند. اما انتخابات سال ۲۰۰۰ نزديكترين رقابت كاري در سابقه روو به عنوان يك استراتژيست تبليغاتي نبود. شاهكار حرفه اي او در سال ۱۹۹۴ رقم خورد كه در آن جمهوريخواهان ايالت آلاباما قصد به دست آوردن كرسي هاي ديوان عالي را كرده بودند، كاري كه در يك قرن گذشته هيچ جمهوريخواهي از اين ايالت نتوانسته بود انجام دهد. او با يك سناريوي تبليغاتي چنان افكار عمومي آلاباما را به تسخير در آورد كه دموكرات ها حيران شده بودند. سرانجام بعد از شكست نامزدهاي جمهوريخواه با اختلاف اندك، كار را به شكايت قضايي كشاند و به نتيجه رسيد. اين همان شگردي بود كه در انتخابات رياست جمهوري سال ۲۰۰۰ براي بوش به كاربرد. بعد از انتخابات سال ۲۰۰۴ او به عنوان مشاور ويژه بوش به كاخ سفيد رفت. شگردهاي تبليغاتي روو را شگردهاي كثيف مي خوانند و او را به عدم رعايت اخلاق در رقابت سياسي متهم مي كنند.اكنون دموكرات ها بار ديگر فرصت مناسبي براي حمله به روو و بوش يافته و سناتورهاي دموكرات خواستار طرح اين موضوع در كنگره شده اند. آنها مي گويند رئيس جمهور بايد به قولي كه داده عمل كند و هر كسي كه در اين ماجرا حضور داشته را بركنار نمايد.كاخ سفيد بعد از يك روز سكوت فقط به گفتن اين نكته اكتفا كرد كه «پرزيدنت بوش به كارل روو اطمينان كامل دارد.»
سناتور جان اف كندي از رهبران دموكرات هاي كنگره با ارسال اي ميلي براي هواداران خود خواستار امضاي طومار «اخراج روو» شده است كه بعضي از نمايندگان كنگره از اين هم فراتر رفته و علاوه بر اخراج، خواستار پيگرد قضايي و لغو مصونيت امنيتي «روو» هم شده اند.
اما هجوم به كارل روو و انتقام گيري چندين ساله دموكرات ها از او به بهانه اين ماجرا، بخشي از اين واقعه است. بخش ديگر آن كه تأثيري وسيع تر بر كل جامعه آمريكا خواهد داشت، رويارويي دوباره ميان كاخ سفيد و رسانه هاست. هنوز گزارش نيوزويك درباره توهين به قرآن در گوانتانامو كه به تظاهرات گسترده و خشم آلود در كشورهاي اسلامي و انتقاد شديد مقامات كاخ سفيد از نويسندگان آن گزارش منجر شد، فراموش نشده است.

ماجراي كنوني تبعاتي به مراتب ناگوارتر به همراه خواهد داشت چرا كه يك خبرنگار در كشاكش آن به زندان رفته است. جوديت ميلر خبرنگار نيويورك تايمز به درخواست قاضي پرونده براي فاش كردن منبع خبري خود پاسخ منفي داد و با پافشاري بر قانون مطبوعات آمريكا مبني بر داشتن حق فاش نكردن منبع خبري، به زندان رفت. اگر چه همكار او كوپر با فاش كردن نام «روو» از رفتن به زندان اجتناب كرد. وكلاي خانم ميلر از دادگاه خواستند او به جاي زندان، تحت حبس خانگي قرار گيرد. اما قاضي پرونده اعلام كرد كه حبس خانگي براي وادار كردن او به همكاري كافي نيست.براساس قانون حفاظت از هويت مأموران اطلاعاتي آمريكا در سال ،۱۹۸۲ هرگونه افشاي هويت اين مأموران مستحق مجازات است. قاضي پرونده هم با استناد به همين قانون ميلر را به زندان انداخت. اما خبرنگاران و رسانه هاي آمريكايي از اين گلايه دارند كه «نواك» خبرنگاري كه براي اولين بار در سرمقاله اي در نيويورك تايمز هويت همسر ويلسون را فاش كرد، از فشار براي افشاي منبع خبري اش در امان بوده است. گفته مي شود كه او با قاضي پرونده همكاري كرده و به همين دليل برخلاف دو همكار ديگرش تهديد به زندان نشده است. اسكات مك كلان سخنگوي مطبوعاتي كاخ سفيد سه هفته است كه در جلسات مطبوعاتي و رسانه اي با سؤالات تند خبرنگاران روبه رو مي شود. خبرنگاران از اين كه او ديگر تمايلي به صحبت كردن در اين باره ندارد گلايه كرده و مي گويند، در ماههاي گذشته سخنگو و ديگر مقامات كاخ سفيد با حرارت بسيار هر گونه دخالت كاخ سفيد و شخص «روو» را در اين ماجرا رد مي كردند، اما حالا كه ماجرا با اعتراف خود «روو» مشخص شده از حرف زدن در اين باره طفره مي روند. البته «روو» و وكلايش با زيركي خاص خود راهي براي خروج از اين مخمصه يافته اند. وكلاي روو به دادگاه اعلام كرده اند كه او از هويت همسر ويلسون و مخفيانه بودن فعاليت اطلاعاتي او اطلاعي نداشته و اگر اين موضوع را مي دانست، هويت او را براي خبرنگاران فاش نمي كرد.
نظرسنجي اخيري كه وال استريت جورنال و NBC در سراسر آمريكا انجام داده اند نشان مي دهد، محبوبيت بوش و دولت او در اثر اين واقعه كاهش يافته و براي اولين بار نمره منفي آمريكايي ها به بوش از نظر صداقت و صراحت بيشتر از نمره مثبت آنها شده است. رسانه ها هم شاهد آن هستند كه يك بار ديگر به خاطر حمايت از يك منبع خبري درون دولت بهاي سنگيني مي پردازند، بهايي كه به خاطر يك بازي برنامه ريزي شده توسط رهبران تبليغاتي چون كارل روو پرداخته مي شود. با اين تفاوت كه اين بار اين بازي يك قرباني هم دارد و آن خبرنگاري است كه به جاي دفتر كارش در روزنامه نيويورك تايمز چند روزي است در زندان روزگار مي گذراند.