Hamshahri Newspaper

عكس: مسعود خامسي پور

سام پور مهدي
تلاش كم مدت، اما بركت خيز محمد حسين صوفي در مركز موسيقي صدا وسيما توانسته بر نگاه اهل موسيقي به اين مركز تاثيراتي مثبت بگذارد . صوفي در اين مدت توانست تعاملي مثبت را ميان اهل موسيقي و رسانه ايجاد كند و فضاي حضور كارشناسان و چهره هاي شاخص موسيقي ايران را در مركز موسيقي توسعه بخشد. به موسيقي سنتي و مقامي جايگاه شايسته اي بخشد و با خانه موسيقي نيز روابطي سازنده و دير پا را ايجاد كند. با رئيس مركز موسيقي صدا و سيما سه بار در دفترش قرار گذاشتيم. بار اول به گپ و گفت درباره محور گفت و گو گذشت و بار دوم خستگي ايشان را دريافتم و گفتم كه: خسته ايد و گفت و گوي خوبي از كار در نخواهد آمد و وي موافقت كرد و بار سوم قرار را ابتداي صبح گذاشتيم. زماني كه وي از ورزش مورد علاقه اش (شنا) باز گشته بود و سرحال و قبراق به سؤالاتم پاسخ داد.
* برخي موسيقي را امري تفنني و برخي آن را براي سرگرمي و نيز برخي آن را مقوله اي جدي مي دانند . مي خواستم بپرسم از نظر شما كه نماينده سازمان صدا و سيما در موسيقي هستيد، موسيقي مقوله اي جدي است يا تفنني ؟
- سازمان صدا و سيما به موسيقي به عنوان يك فعاليت فرهنگي _ هنري و لازم در برنامه ها نگاه مي كند. بنابراين صدا و سيما به موسيقي نگاهي جدي دارد.براين اساس سعي كرده ايم تشكيلات موسيقي از جايگاه و نيروي انساني خوبي برخوردار باشد. بخصوص در دوره اخير هدف اين است كه برنامه هاي جديدي را پياده و اجرا كنيم .
* براي ما از تفاوتهاي اين دوره با دوره هاي قبل بگوييد؟
- بعد از استقرار نسبت به تدوين برنامه اي كامل به عنوان چشم انداز آينده مركز موسيقي در بخشهاي مختلف اقدام كرديم. اين برنامه شامل تأمين نيازمنديهاي موسيقايي شبكه ها نظارت ، آموزش، پژوهش، برگزاري سمينارهاي مختلف و همچنين توجه به هنرمندان شهرستانها است كه بر اساس اين برنامه ها سطح مركز موسيقي ارتقاء پيدا كرده و داراي چند اداره كل شده و بر اين اساس نيروي انساني افزايش پيدا كرده است. در حال حاضر مركز موسيقي، چهار بخش را به عنوان مهم ترين فعاليتها در دستور كار خود قرار داده است. يك بخش تأمين نيازمنديهاي موسيقايي شبكه ها است كه بخشي ازاين نيازها از ناحيه توليدات سازمان تامين و بخشي از ناحيه توليدات بيرون از سازمان تأمين مي شود. بخش دوم كار ما نظارت بر پخش آثار موسيقايي است . بخش سوم به پژوهش و تحقيق و مطالعه و بررسي روي آثار توليد يا پخش شده اختصاص دارد و در بخش چهارم نيز آموزش نيروها مدنظر قرار گرفته است. آموزش نيروي انساني مورد نيازبراي توليد آثار موسيقايي و همچنين آموزش بهره برداران آثار موسيقايي در شبكه ها كه شامل تهيه كنندگان، كارگردان ها و نويسنده ها مي شود، از جمله برنامه هاي مهمي است كه ما به دنبال پياده و محقق كردن آن هستيم.
در حال حاضر آماري از توليدات موسيقي سازمان در دست داريد ؟
- هم اينك مركز موسيقي سازمان صدا و سيما هفتصد قطعه موسيقي را در سال توليد يا تأمين مي كند.
* اين تعداد توليد فقط محصول مركز موسيقي تهران است يا شبكه هاي استاني و مراكز صدا و سيما در استان را نيز دربر مي گيرد؟
- حدود هزار قطعه هم توسط استانهاي ديگر توليد مي شود. يعني در مجموع بيش از هزار و هفتصد قطعه موسيقي در سال توسط سازمان صدا و سيما در كشور توليد و در اختيار شبكه هاي راديو و تلويزيون استاني، محلي، بين المللي و سراسري قرار مي گيرد.
*قبول داريد كه اين تعداد توليد نمي تواند نياز سازماني با اين گستردگي را تامين كند؟
- بله. نياز سازمان صدا و سيما بيش از اين و در موضوعات مختلف و در ساختارهاي متفاوت است. سازمان به تناسب مناسبتهاي مذهبي _ تاريخي _ سياسي، انقلابي و غيره با ساختارهاي پاپ _ سنتي _ اركسترال- كودك و نوجوان و مقامي به موسيقي نيازمند است.در كنار اين توليدات براي تأمين مابقي نيازمنديهاي شبكه ها در سال جاري تصميمي گرفته ايم كه مورد استقبال آهنگسازان _ خوانندگان و شركت هاي توليد آثار موسيقايي قرار گرفته است. بنابراين برنامه اعلام كرديم هر كدام از پديدآورندگان آثار موسيقايي كه علاقمند هستند آثار آنها از شبكه هاي راديو _ تلويزيوني پخش شود مي توانند پنج قطعه از آثار خود را به مديريت طرح و نظارت مركز موسيقي ارائه دهند. بررسي و ارزيابي هاي كارشناسي در اين زمينه انجام مي شود. درصورتي كه به لحاظ كيفيت هنري و فني داراي ظرفيتها و استانداردهاي لازم مركز موسيقي بودند ، به آنها مجوز داده خواهد شد. بعد براي پخش به شبكه هاي راديو _ تلويزيوني ارسال مي شود.
* قبلاً هم اين روند وجود داشت. يعني آهنگها به مركز موسيقي فرستاده و تأييد مي شد و در شبكه هاي مختلف پخش مي شد؟
- خير. قبلاً شبكه ها از بازار تهيه مي كردند. به ندرت اتفاق مي افتاد كه خود آهنگساز مراجعه كند و چون يك روال مشخص و سيستم منطقي وجود نداشت باعث اعتراض پديد آورنده مي شد. اگر به سابقه تاريخي پخش اينگونه آثار مراجعه كنيد مي بينيد دائماً مورد اعتراض بوده كه چرا اثر فلان هنرمند بدون مجوز پخش شد. با دادن اين مجوزها پخش آثار بدون مجوز از صاحب اثر بسيار كاهش پيدا كرده است . بنابراين سعي ما بر اين بوده كه با اين مكانيزم جديد رضايت صاحب اثر را در هر اثري كه از راديو _ تلويزيون پخش مي شود بگيريم. اين كار چند فايده دارد يكي آنكه صدا و سيما از متنوع ترين آثار توليدي در كشور با مجوز و رضايت پديد آورنده بهره مند مي شود. مزيت بعد اينكه آثار بدون مجوز را پخش نمي كنيم و در نتيجه گله و اعتراض پديد آورندگان كاهش پيدا مي كند. بركت ديگر اين كار اين است كه مردم به آثار متنوع دسترسي پيدا مي كنند و همين امور سبب مي شود كه روز به روز تعامل و ارتباط هنرمندان با مركز موسيقي بيشتر شود . بر طبق آمارهاي موجود مراجعه هنرمندان موسيقي به مركز موسيقي براي تحويل آثارشان در حال افزايش است. همچنين براساس قوانين صدا و سيما تمام آثاري كه از شبكه هاي راديو و تلويزيون پخش مي شود بايد مجوز مركز موسيقي سازمان را دارا باشد. وليكن براي قوت بخشيدن به اين قانون، عملياتي كردن و اجرايي تر شدن آن، رياست محترم صدا و سيما در ۲ ماهه اخير بخشنامه اي بسيار روشن، دقيق و هنري صادر كرده است. بر طبق آن تمام شبكه هاي راديو تلويزيوني، مديران شبكه ها و تهيه كنندگان و برنامه سازان موظف هستند، آثاري را كه پخش مي كنند با مجوز مركز موسيقي باشد و هر شبكه اي كه اين بخشنامه را رعايت نكند، با آن برخورد قانوني مي شود.
* چه برخوردي ! واقعا امكان كنترل اين همه شبكه ها وجود دارد ؟
- مركز موسيقي مستقيماً دخالتي در اين امر ندارد. بلكه فقط به رئيس سازمان صدا و سيما گزارش مي كند به اين شكل كه فلان شبكه در روز و ساعت معيني در شبانه روز، موسيقي غيرمجاز پخش كرده است . بر طبق قوانين، تذكر و جريمه براي دست اندركاران متخلف در دستور كار پيش بيني شده است و ما به عنوان ناظر وظيفه داريم لحظه به لحظه موارد تخلف شبكه ها را به رياست سازمان انعكاس دهيم.
* نظارت بر كار شبكه ها كار بسيار دشوار و عظيمي است. اين كار چگونه صورت مي گيرد؟
- نظارت ما به طرق مختلف انجام مي شود. اولاً مركز نظارت و ارزيابي سازمان صدا و سيما تمام ساعت پخش شبانه روز برنامه هاي راديو و تلويزيون، سراسري و استاني را مونيتورينگ مي كند.
از سوي ديگر، يك نسخه از كليه آثاري كه از مركز موسيقي مجوز دريافت كرده اند براي مركز نظارت فرستاده مي شود و پس از بررسي به راحتي مشخص مي شود كه اثر پخش شده جزو آثار مجاز بوده يا خير و در صورت ابهام كارشناسان شوراي ارزيابي اظهار نظر خواهند كرد. ضمن اينكه يك نسخه از آثار مجوز داده شده در آرشيو صدا و سيما موجود است و مي توان براحتي به آن مراجعه كرد. از نظر سازمان صدا و سيما پخش هر آهنگ هر چقدر خوب بدون مجوز مركز موسيقي سازمان غيرمجاز است.
* در پخش هاي مستقيم كه دعوت از خواننده ها صورت مي گيرد اين مسأله چگونه رعايت مي شود؟
- تعداد قابل توجهي از اين آثار توليد مركز موسيقي سازمان است و از لحظه شكل گيري اثر ( سرايش شعر، توليد آهنگ، تصويب ملودي و ...) تمام كارهاي آن در سازمان انجام شده است. اين آثار اگر مجوز مركز موسيقي را داشته باشند، چه بصورت زنده و چه به صورت ضبط پخش آن بلامانع است و اگر اين مجوز را دارا نباشند غيرمجاز است و تخلف صورت گرفته است. البته بعضا تخلف هم صورت مي گيرد. چرا كه در حال حاضر سازمان صدا و سيما بيشتر از ۴۰۰۰۰۰ الي ۵۰۰۰۰۰ ساعت در سال و در شبانه روز، برنامه توليد و پخش مي كند و اين برنامه در چند نوبت پخش مي شود. به غير از اين تعداد برنامه هاي ضبط شده ، سازمان برنامه هاي زنده زيادي دارد كه بايد براي پخش از حوزه نظارت مجوز داشته باشد.
* برخي از آثار ارزشمند موسيقي ايران در خارج از سازمان توليد مي شود و ممكن است تهيه كننده يا خواننده اين آثار رغبتي براي تعامل با صدا و سيما نداشته باشند ولي اين آثار مورد قبول عموم مردم است. براي اين بخش چه فكري كرده ايد؟
- بنا بر تصميم مركز موسيقي قرار است هيچ اثري را بدون رضايت پديد آورنده اثر پخش نكنيم مگر اينكه اثر توليدي سازمان باشد. آثار قديمي مرحوم بنان يا خوانساري كه از سازمان پخش مي شود صاحب دو ويژگي هستند. يك آنكه اثر در مالكيت صدا و سيما است و دو مورد پسند مردم است. تعدادي از آثار پخش شده در مالكيت صدا و سيما نيست و بنا داريم كه رضايت پديد آورندگان آن آثار را هم جلب كنيم تا از سازمان پخش شود. نكته ديگري كه من بايد به آن اشاره كنم توضيحي درباه آثار خوانندگان و آهنگسازاني است كه آثار آنها به دليل استقبال و تقاضاي مردم بارها و بارها پخش مي شود . در اين مواقع مي شنويم كه گاهي خواننده يا تهيه كننده اثر ادعايي مبني بر اين دارند كه اثر خود را براي يكبار پخش توليد، و به صدا و سيما داده اند و صدا و سيما حق ندارد كه آنرا بيش از يكبار پخش كند. در صورتيكه وقتي صدا و سيما روي اثري سرمايه گذاري مي كند تاريخ مصرف براي آن در نظر نمي گيرد. شاعر، خواننده و آهنگساز بايد بدانند كه اين اثر در انحصار صدا و سيما است و اين سازمان به طرق مختلف مي تواند آن را در اختيار مردم قرار دهد. يعني از شبكه ها پخش كند، بصورت CD ، مولتي مديا و ... ارائه دهد و يا كپي آن را به كشورهاي خارجي بفرستد.
نكته ديگري كه در اين بحث مهم است اينست كه رسانه و هنرمند قطعاً بهم نيازمند هستند و در يك تعامل مستمر و سازنده است كه هنر و هنرمند شكوفا مي شوند و مخاطبين را بهره مند مي سازند. بنابراين، اين تعامل بايد تداوم داشته باشد. يعني هنرمند بايد بداند كه اگر اثري را براي مردم خلق كرده است، در مقابل صدا و سيما مي تواند اثر را براحتي به سمع و نظر مخاطبين برساند. قطعاً پخش اين اثر سبب معرفي بيشتر هنر وي خواهد شد. اين مسئله باعث مي شود كه هنرمند به خلاقيت برسد و آثار بيشتري توليد كند. در عين حال صدا و سيما از هنرمند در برنامه هاي زنده دعوت كرده و اثر او را معرفي مي كند. مركز موسيقي حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ قطعه در سال توليد مي كند و براي اين قطعات بودجه زيادي در نظر مي گيرد. هر يك از اين قطعات بين يك تا چهار ميليون تومان بصورت مستقيم براي سازمان هزينه دارد به غير از پرداختهاي مستقيمي كه سازمان به شاعر، آهنگساز، خواننده و نوازنده ها دارد، هزينه اي هم در رابطه با استوديوها و ديگر امكاناتي كه در اختيار افراد قرار مي دهد متحمل مي شود. براي نمونه در چند روز آينده استوديو ديجيتالي مركز موسيقي سازمان صدا و سيما افتتاح خواهد شد كه ما براي راه اندازي آن هزينه هاي ميلياردي پرداخت كرده ايم. فقط به اين علت كه كارهايي با كيفيت بالا و هنري مناسب به مردم ارائه كرده باشيم. اينها سرمايه گذاري هايي است كه تمامي آن در خدمت آهنگساز و عوامل ضبط اثر است . سازمان فضايي ايجاد مي كند تا در كوتاه ترين زمان، بهترين امكانات در اختيار هنرمندان قرار بگيرد و آنها بتوانند خلاقيت هاي خود را به سمع و نظر مردم برسانند.

محمدحسين صوفي فوق ليسانس مديريت و برنامه ريزي را دارد و بيش از ۲۷ سال است كه مديريت بخش هاي متعددي از قسمت هاي فرهنگي كشور را عهده دار بوده است.
مشاور رئيس سازمان صدا و سيما، رئيس مركز موسيقي سازمان صدا و سيما،مديركل سيماي استان ها، مديركل صدا و سيماي همدان، مدير شبكه دو سيما، رئيس هيأت مديره انجمن سينماي جوانان ايران، مديركل ارشاد استان همدان ، داور بخش هاي سينمايي و تئاتر در جشنواره ها ي مختلف از جمله سمت هايي است كه وي بر عهده داشت .
* در شبكه هاي جهاني هم براي يك سري از كارهاي ارزشمندي كه به دفعات پخش مي شود، حق رايت در نظر گرفته مي شود. سؤال من اينست كه آيا اين امكان وجود دارد همان طور كه در زمينه فيلم در ايران اتفاقاتي افتاده و فيلم ها از تهيه كنندگان خريداري مي شود و در شبكه پخش مي شود و يا آن كمك ۵ ميليارد توماني كه آقاي ضرغامي گفتند به سينما مي كنند، در مورد كارهاي ارزشمند موسيقي هم اين اتفاق بيفتد. آيا اين برنامه جزو چشم انداز آينده مركز موسيقي صدا و سيما هست يا خير؟
ما قطعاً حقوق مؤلفين و مصنفين را در توليد و پخش آثار رعايت مي كنيم. ضمن آنكه پخش آثار و تبليغ آنها از صدا و سيما باعث فروش بيشتر آثار موسيقي توليد شده در بيرون از سازمان و معرفي بهتر آنها در بازار خواهد شد و اين جزو خدمات معمول سازمان صدا و سيماست. با پخش اثر آن را معرفي خواهد كرد و اگر اين معرفي اثر را به ريال حساب كنيم اگر بيشتر از حق رايت نشود كمتر از آن نخواهد شد. سازمان صدا و سيما به دنبال رعايت حقوق مؤلفان و مصنفان است و هر هنرمند موسيقي كه احساس مي كند، سازمان به او بدهكار است، بنده به عنوان مسئول مركز موسيقي در خدمت اين عزيزان هستم و حاضرم در جلسه اي در اين باره صحبت كنم و با آن هنرمندان هم به تفاهم برسيم. من به عنوان يك مدير فرهنگي باسابقه كه در طي ۲۷ سال در سمت هاي فرهنگي متفاوتي بوده ام مي گويم كه نگاه امروز سازمان صدا و سيما نگاه بازاري به موسيقي نبوده و نيست . يعني هم توانسته است رضايت مخاطب را جلب كند و هم رضايت هنرمند را. اتفاقاتي كه در اين يك سال اخير افتاده در همين راستا بوده و سعي شده هنرمند به حقوق واقعي خود برسد.
* بحث ديگري كه مطرح است بخش پژوهش است. در اين مدت تا حال اين بخش بازده خاصي نداشته و بيشتر به حالت مشورتي به كار خود ادامه داده است. در پيش از انقلاب ، مركز موسيقي صدا و سيما و به خصوص راديو و بخش موسيقي آن داراي نشريه بوده است. در آن زمان مسائل موسيقي نقد مي شد، در حال حاضر رابطه مكتوب بين مركز موسيقي سازمان و هنرمندان وجود ندارد. همانطور كه مي دانيد يكي از عناصر پايدار فرهنگ، ادبيات مكتوب است. مي خواستم بپرسم در اين زمينه چه كاري مي توان انجام داد؟
- در سازمان بخش تحقيق و سنجش برنامه اي وجود دارد. بنابراين تا به حال هم واحد پژوهش مديريت پژوهش به مركز موسيقي در خدمت توليد موسيقي بوده است. اين واحد وظيفه دارد كه مطالعه و نظرسنجي هاي لازم را در اين زمينه انجام دهد و بگويد كه مردم و شبكه ها به چه موسيقي هايي نياز دارند و موسيقي توليد شده بايد در چه ژانر و ساختار و با چه كيفيت و كميتي در اختيار شبكه ها قرار بگيرد. همچنين چه دسته از سازها و چه نوع موسيقي ما در حال منسوخ شدن است و كدام قسمت از موسيقي ما به بيراهه كشيده مي شود و چگونه بايد نسبت به احياي آن تلاش كنند. باتوجه به شرايط و مديريت جديد و با توسعه تشكيلات مركز موسيقي وظايف بيشتري به ما واگذار شده است. بدين ترتيب نيازمندي هاي توليد بررسي مي شود و در اختيار مركز قرار مي گيرد. اين پژوهش بر سه اصل ميل، مصلحت و نياز جامعه استوار است كه بايد به بخش توليد منعكس شود و اما بايد در اين زمينه نظرسنجي صورت بگيرد كه توليدات ما، آيا براساس اين تحقيقات صورت گرفته است يا خير.مركز تصميم دارد كه اين سه مؤلفه را تقويت كند و براساس نياز جامعه آثار را به اداره توليد معرفي كند. پس از توليد، واحد پژوهش باز آثار را مورد بررسي قرار خواهد داد.در كنار اين تحقيقات، كارهاي مطالعاتي ديگر ي هم در سازمان انجام مي شود. باتوجه به اين كه كشور ما داراي خرده فرهنگ هاي متعدد است و در جاي جاي استان هاي مختلف كشور، موسيقي مقامي وجود دارد. براي تقويت موسيقي مقامي و محلي هم كه بخشي از فرهنگ، تاريخ و هويت ماست، تلاش هايي صورت گرفته است. اين كار با برگزاري سمينارهاي مختلف و تشكيل ميزگردهاي مختلف صورت خواهد گرفت. درواقع هدف از انجام كارهاي مطالعاتي و كارشناسي، تقويت بنيان هاي توليد موسيقي اصيل در كشور است. در عين حال اقدام به برگزاري سمينارها و جشنواره را هم مديريت پژوهش انجام مي دهد. در سال گذشته اولين جشنواره طنين طف برگزار شد، امسال هم دومين دوره آن براي تجليل از هنرمندان در حوزه پژوهش، پيشكسوتان و افتخارآفرينان چندين ساله مركز موسيقي كشور برگزار مي شود.
* بعد از مدت ها مركز موسيقي صدا و سيما به سمتي حركت كرد كه بتواند تعامل مثبتي با نهادهاي مدني مانند خانه موسيقي انجام دهد . يادم نمي رود كه يكي از نخستين جلسات شما (بعد از قبول اين مسئوليت) ديدار از خانه موسيقي و برگزاري نشست با هيأت مديره اين نهاد بوده است، مي خواستم بدانم اين تعاملات در چه وضعيتي است؟
- از سال گذشته تصميم بر اين بود كه ما با اهالي هنر به ويژه NGOهايي كه در راستاي اهداف فرهنگي جمهوري اسلامي فعاليت مي كنند، تعامل برقرار كنيم. خانه موسيقي يكي از اين نهادهاست.در حال حاضر، تعدادي از اعضاي هيأت مديره خانه موسيقي در شوراهاي ما به عنوان مشاور فعاليت مي كنند. حدود ۱۵ قطعه كار به اين نهاد سفارش داده ايم و قراردادها هم امضا شده است و مشغول تعيين مقدمات آن هستيم.
* بنا بر شنيده ها از طرف مركز موسيقي اين كارها به افراد خاصي در خانه موسيقي سفارش داده است؟
- وقتي بحث خانه موسيقي مطرح مي شود نام بزرگان عرصه موسيقي به ميان مي آيد و ما توقع خواهيم داشت كه با آثار ماندگار و بديع روبه رو شويم. اصلا از فرد خاصي نام برده نشده است. زيرا اگر اين اتفاق رخ دهد؛ به نوعي مميزي صورت مي گيرد و محدود مي شود و طبيعي است كه برخي از نيروها درپشت خط بمانند . البته اين به خود هيات مديره خانه موسيقي بازمي گردد كه كارها را به گونه اي ميان اعضا ي خود ( به خصوص آهنگسازان) تقسيم كند كه هم از چهره هاي ماندگار و پيشكسوت كار داشته باشيم و هم از جوانان خوش ذوق و قريحه .
* سؤال بعدي در رابطه با مجموعه كارهاي استاني است. در كارهاي ارائه شده از سوي مراكز استاني سازهاي الكترونيك و سينتي سايزر بسيار شنيده مي شود. آيا مركز موسيقي تصميمي مبني بر اين كه هنرمندان را به سمتي سوق دهد كه از سازهاي اركستري استفاده كنند، ندارد؟
- تمام اعضاي شوراهاي مميزي ما با آثاري كه در آن از سازهاي الكترونيكي استفاده شده باشد به شدت مخالفت مي كنند. مگر اين كه از عهده ما خارج باشد. حتي در قيمت گذاري هايي كه براي آهنگ ها انجام مي شود اين مسئله در نظر گرفته شده و خوشبختانه اعضاي شوراي نظارت سازمان در حدي هستند كه به راحتي مي توانند سازها را تشخيص دهند.