اشاره: در حالي كه آب هاي به راه افتاده و محاصره كننده گردباد كاترينا رفته رفته در شهر نيواورلئان فروكش مي كند آمريكا همچنان از رهبران خود مي پرسد چطور تنها ابرقدرت دنيا تا اين اندازه براي چنين وضعيتي غيرآماده بود؟ بوش اكنون در خط مقدم و آماج اين حملات قرار دارد.
شهر سنت گابريل با ۵۵۰۰ نفر جمعيت در جنوب لوئيزيانا و در ۶۰ مايلي غرب شهر آب گرفته نيواورلئان واقع شده است. اكثر جمعيت اين شهر از آمريكايي هاي سياهپوست و فقير هستند. اكنون اين شهر به مرده خانه سواحل خليج جنوبي آمريكا تبديل شده است.
كاميون هاي يخچال دار كنار جاده هاي اين شهر صف كشيده اند و هر لحظه بر تعدادشان افزوده مي شود. بار آنها چيست؟ مردگان نيواورلئان. بسياري از اين مردگان از محله هاي فقير شرقي شهر هستند كه اجسادشان بعد از روزها شناور ماندن در آب هاي سمي ناشي از توفان تجزيه شده اند. بسياري از اين اجساد چنان فرو پاشيده اند كه حتي شناسايي رنگ پوستشان هم دشوار است. در اين مرده خانه تجهيزات زيادي وجود دارد از دستگاههاي تهويه تازه مستقر شده گرفته تا وسايل نمونه برداري و تشخيص هويت. نمونه برداران، متخصصان دندان و كارشناسان اثر انگشت كار دشواري پيش رو دارند و بايد هويت اين مردگان بي نام و نشان را معلوم كنند.
مقامات آمريكايي تخمين زده اند كه شمار مردگان به هزاران نفر مي رسد، اما با گذشت دو هفته از وقوع اين فاجعه هنوز آمار دقيقي ارائه نشده است.
مقامات مسئول در اداره مديريت بحران ۲۵ هزار كيسه مخصوص مردگان به لوئيزيانا فرستاده اند. شهردار شهر سنت گابريل نگران آن است كه شايد تعداد مردگان از تعداد زندگان شهر بيشتر بشود.
مردگان از نظرها دور نگه داشته مي شوند و دولت آمريكا تصويربرداري از اجساد در اين منطقه فاجعه زده را ممنوع كرده است. به جاي آن توصيه مي كند كه تصاوير تخليه سيلاب از شهر و عمليات نجات و امداد و فعاليت امدادگران داوطلب براي آمريكايي ها و ديگر نقاط جهان به تصوير كشيده شود. هدف از اين كار مقابله با فضاي حزن و اندوهي است كه سراسر جنوب آمريكا را فرا گرفته است. جورج بوش ابراز اميدواري كرده است كه: «حتي در سياه ترين تاريكي ها مي توان نور اميد را ديد و ما خليج را آسيب ناپذير تر از هميشه مي كنيم.»
كلمات او هر چقدر هم كه صميمانه باشد، اما تصاوير اين منطقه و تلاش براي كمك به نجات يافتگان كه با انتقادات بسياري همراه بوده، اين ماجرا را به مهماتي سياسي براي نبرد تبديل كرده است. در واشنگتن نزاع شديدي در گرفته است كه محور آن اين موضوع است كه آيا جمهوري خواهان مي توانند به عنوان حاكمان بلامنازع كشور همچنان به حكومت ادامه دهند. دموكرات ها اميدوارند كه ضربه سياسي ناشي از اين توفان چنان كاري باشد كه به راحتي بازسازي مناطق مصيبت زده نيواورلئان مرمت پذير نباشد.
اين دعاي دموكرات ها گويي در حال نتيجه دادن است. ادعاي بوش مبني بر اين كه يك چرچيل آمريكايي است كه به كشورش در بازيافتن روحيه آسيب ديده آن كمك كرده و هموطنان خود را براي جنگ ابدي با ترور مسلح و تجهيز كرده است، در سيلاب هاي توفان كاترينا محو شد.
در جريان تبليغات انتخاباتي سال ۲۰۰۴ بوش مرتباً به آمريكاييها اطمينان مي داد كه جنگ در عراق و ميلياردها دلاري كه براي امنيت داخلي سرمايه گذاري شده كشور را امن تر كرده است. اكثر آمريكايي ها پيش از اين فاجعه هم اعتقاد خود را به بخش اول اين پيام از دست داده بودند. هضم نيمه دوم آن هم اكنون به دشواري صورت مي گيرد.
جورج بوش فقط هشت ماه در قدرت بود كه حملات ۱۱ سپتامبر آمريكا را دچار بهت كرد و بوش كوچك را از يك رهبر آسان گير به رئيس جمهور دوران جنگ تبديل كرد. اين حملات فرصت نامحدودي به او داد تا آمريكا را آن طور كه خودش مناسب مي داند تغيير بدهد. چهار سال بعد كاترينا كه بوش آن را «توفاني با قدرت بي سابقه خواند» كشور را تكان داد و جذبه رهبري را از او سلب كرد. اكنون او در تقلاي نجات خود و رياست جمهوري اش است.
پيامدهاي توفان كاترينا آن قدر جدي هست كه برنامه بلندپروازانه بوش را براي سه سال باقي مانده قدرت نابود كند. به گفته روزنامه وال استريت كه از طرفداران بوش است، عواقب كاترينا براي سال هاي باقي مانده از دوره دوم مسئوليت رئيس جمهور تهديد آميز است. همانطور كه ماجراجويي در عراق آزادي عمل آمريكا در سياست خارجي را محدود كرده كاترينا هم مي تواند برنامه هاي داخلي را تحت تأثير خود قرار دهد. هفته گذشته كنگره ۸/۵۱ ميليارد دلار ديگر كمك به مناطق فاجعه زده را تصويب كرد، اما اين مقدار پول فقط براي پنج هفته كفايت مي كند. براساس جديدترين آمار و تخمين ها بازسازي مناطق توفان زده براي دولت فدرال ۲۰۰ ميليارد دلار هزينه ديگر دارد.
حضور نظامي آمريكا در عراق هم هر ماه۸/۵ ميليارد دلار هزينه ديگر دارد.
بوش هفته گذشته اولين پيامدهاي سياسي كاترينا را به طور ملموسي احساس كرد. برنامه دولت او براي كاهش ماليات بر ارث براي ثروتمندان در واكنش به اعتراض هيلاري كلينتون سناتور نيويورك، به تعويق افتاد.همچنين تصويب قانون كاهش مزاياي بيمه درماني دولت هم به تعويق افتاده است.
جان كري كانديداي انتخابات اخير رياست جمهوري امضاهايي را در اعتراض به كاهش بيشتر ماليات جمع آوري كرده است. عنوان اين اعتراض نامه اين است: «چطور جرأت مي كني!»
همچنين طرح بزرگ بوش براي خصوصي سازي تأمين اجتماعي نيز به نظر مي رسد كه با اين سيل از بين رفته باشد.
ادعاي بوش مبني بر اين كه يك چرچيل آمريكايي است كه به كشورش در بازيافتن روحيه آسيب ديده آن كمك كرده و هموطنان خود را براي جنگ ابدي با ترور مسلح و تجهيز كرده است، در سيلاب هاي توفان كاترينا محو شد
اما اينها در مقابل تلاش بوش براي به دست آوردن نقش رهبري اش مسائل چندان مهمي نيستند. در اولين روزهاي بعد از اين فاجعه از ابزاري كه نماد قدرت آمريكا در تمام دوران رياست جمهوري او به حساب مي آيد يعني ارتش، هيچ كجا اثري ديده نمي شد. آمريكايي ها اين روزها مي پرسند، نيروهاي نظامي كجا بودند؛ كاخ سفيد مجبور شده به اين اتهام پاسخ بگويد كه جنگ غيرضروري در عراق توان نيروهاي نظامي اين كشور را محدود كرده است. تصميم پنتاگون براي عقب كشيدن بعضي از نيروهاي گارد ملي قبل از پايان يافتن دوران مأموريتشان در عراق هم نوعي پذيرش اين تقصير است. با اين اتفاق معلوم شد كه به نيرو هاي آمريكا در داخل كشور نياز جدي وجود دارد.
البته بوش به تنهايي مسئول اين كوتاهي در عمليات نجات نيست. شهردار غرغرو شهر نيواورلئان و فرماندار گريان لوئيزيانا هم به اندازه رئيس جمهور مقصر هستند چون تهديد حقيقي توفان را در روزهاي پيش از فاجعه دست كم گرفتند. فرمانداري شهر به جاي تخليه شهرونداني كه خودشان قادر به ترك شهر نبودند، ناوگان اتوبوسراني شهر را رها كرد تا زير آب غرق شود.
مديريت بحران كاخ سفيد چنان فاجعه بار بود كه حتي جمهوري خواهان هم با ناديده گرفتن خواسته بوش براي اين كه صبر كنند و آن قدر زود سرزنش كردن را شروع نكنند، دولت را به كوتاهي متهم كردند. نخستين جلسه تحقيق درباره اين فاجعه هفته گذشته پشت درهاي بسته تشكيل شد. دشواري هاي بوش نمايندگان جمهوري خواه را هم هوشيار كرد. انتخابات دوباره اي براي تعيين رئيس جمهور تشكيل نمي شود، اما انتخابات كنگره سال آينده در راه است و جمهوري خواهان قصد دارند اكثريت خود را در مجلس نمايندگان و سنا حفظ كنند.ميزان محبوبيت او پيش از اين نيز به پايين تر حد رسيده بود.
بوش ۱۶ سپتامبر را روز عزاي عمومي اعلام كرد و از هموطنان خود خواست براي قربانيان كاترينا دعا كنند. اما شديد ترين تلاش ها براي دلجويي از خانواده هاي قربانيان مانع از آن نمي شود كه ناكارآمدي بوش در اين بحران ملي از ياد آمريكايي ها برود.
حتي دشمنان آمريكا هم تصور نمي كردند اين ابرقدرت تا اين اندازه منفعل باشد. اين ناكامي حقايقي را به آمريكايي ها نشان داد كه بسياري از آن آگاه بودند اما مدتها آن را ناديده مي گرفتند. اين حقيقت، نابرابري حيرت آور ميان دارا و ندارها و شكاف عميق ميان سياه ها و سفيد ها است. روشن شد كه آمريكا نيازمندان را به حال خود رها كرد تا خودشان از پس اين مشكل برآيند و معلوم شد كه بسياري از اين نيازمندان با توسل به خشونت انتقام خود را گرفتند. جان لوويس از اعضاي كنگره و از فعالان سابق حقوق مدني در اين باره گفته است: «اين يك بي آبرويي ملي بود.»
بوش چهار روز بعد از شروع بحران از مناطق بحران زده ديدار كرد. در اين بازديد او مي خنديد و درباره چيزهايي جوك مي گفت كه اصلاً خنده دار نبود. او به بعضي از آوارگان پيشنهاد كرد كه براي اسكان به محل «ارتش نجات» بروند. اما يكي از اطرافيان به او گفت كه كاترينا ساختمان اين مركز را هم ويران كرده است.
پرچم آمريكا بر فراز كاخ سفيد تا چند روز بعد از توفان نيمه افراشته نشد و وقتي به اين حالت درآمد كه ويليام رنكوئيست قاضي ديوان عالي درگذشت.
حتي ويليام كريستول از نويسندگان مطبوعاتي محافظه كار آمريكا كه معمولاً از حاميان وفادار بوش است هم اعتراف كرد كه «دولت كلينتون كارش را بهتر انجام مي داد.»
البته حالا معلوم شده است كه بوش نسبت به ديگر اعضاي دولتش از تواناترين ها بوده است. ديك چني معاون بوش كه به عنوان رئيس عمليات امداد و نجات منصوب شد، مدتي بعد از بازگشت بوش از بازديد مناطق بحران زده به كاخ سفيد، تازه وارد عمليات شد. كاندوليزا رايس وزير خارجه هم بعد از انتقادات شديد، از خريد سالانه در نيويورك براي هماهنگ كردن كمك هاي خارجي به واشنگتن بازگشت. او براي جبران اين كوتاهي چندين عكس از خودش هنگام ارائه كمك منتشر كرد. وقتي كمك هاي خارجي براي مردم مناطق بحران زده از طريق هواپيما پرتاب مي شد، مردم اين ثروتمندترين كشور دنيا با حيرت نظاره مي كردند. گرهارد شرودر صدراعظم آلمان كه درگير تبليغات انتخاباتي است به همراه اين كمك پيامي فرستاد با اين مضمون كه: «آنها كه به كمك نياز دارند بايد يك دولت قوي را شاهد باشند.»
خبرنگاران حاضر در محل بارها براي تسريع در كار امداد رساني مسئولان را مورد عتاب قرار مي دادند. رسانه هاي محلي كه بعد از زير آب رفتن تأسيسات و ساختمان هايشان از طريق اينترنت به كار خود ادامه مي دادند خواستار بركناري مسئولان مي شدند. اما اين براي بسياري از نجات يافتگان و خانواده هاي قربانيان فاجعه كافي نبود و آنها خواستار اعدام مسئولين بودند.
بوش كار تحقيق درباره مسئولان بي كفايت را شروع كرده و اولين قرباني هم مايكل براون رئيس اداره بحران آمريكا بود. او در سخنراني گفت: «بايد اطمينان حاصل كنيم كه مي توانيم در شرايط بحراني ديگر مثل وقوع حملات با سلاح كشتار جمعي يا توفان شديد ديگر، به خوبي واكنش نشان دهيم.»
گرهارد شرودر صدراعظم آلمان كه درگير تبليغات انتخاباتي است به همراه كمك ارسالي آلمان به توفان زدگان پيامي فرستاد با اين مضمون كه: «آنها كه به كمك نياز دارند بايد يك دولت قوي را شاهد باشند.»
اين شيوه انتقاد از خود در واقع تلاشي است براي اجتناب از مشكلات بزرگتر. هيلاري كلينتون كه كانديداي بالقوه دموكرات ها در انتخابات بعدي است خواستار تشكيل يك كميته تحقيق مستقل مانند آنچه براي ۱۱ سپتامبر انجام شد، شده است. گزارش نهايي كميته تحقيق ۱۱ سپتامبر تا مدت ها در فهرست پرفروش ترين اسناد در آمريكا بود. گزارش مشابهي با موضوع كاترينا هم مي تواند همين اندازه فروش داشته باشد.
شرايط براي مايكل چرتوف رئيس سازمان امنيت داخلي آمريكا هم به همين اندازه شرم آور است. وقتي او به اين سمت منصوب شد همه مانند كلانتر جديد شهر از او استقبال كردند و او وعده داد هرج و مرج و آشوب كنوني را سر و سامان دهد. مبارزه با تروريسم اولويت اول او و ۱۸۰ هزار كارمند سازمانش بود، اما حفاظت از ملت در برابر بلاياي طبيعي در رده دوم قرار داشت.
چهار سال از حملات به نيويورك و واشنگتن مي گذرد و چون جنگ با تروريسم اولويت اول همه واشنگتني ها بوده، حتي مقامات محلي هم از بودجه ساخت و ساز داخلي كاسته و به سياست هاي حفاظتي در برابر حملات اتمي، بيولوژيك و شيميايي روي آورده اند.
همين سه هفته پيش هيأتي از كارشناسان امنيت داخلي به چرتوف درباره پيامدهاي تمركز بيش از اندازه بر تروريسم هشدار دادند.
اما حتي فاجعه نيواورلئان هم اين تمركز بيش از حد بر تروريسم را از بين نبرده است. هفته گذشته در فرودگاه لوويس آرمسترانگ در نيواورلئان مسئولان اداره امنيت داخلي از تخليه يكي از هواپيماها خودداري كردند چون حس گرهاي مخصوص شناسايي فلزات كار نمي كرد تا بار را بازرسي كند و محافظان هوايي براي همراهي هواپيما حاضر نبودند. اكنون دموكرات ها تا ماهها حرف براي گفتن دارند. گزارش هاي اوليه اي كه از مشاهدات كارشناسان تهيه شده و در كنگره دست به دست گشته است شامل حرف هاي اعضايي از ارتش است كه به صراحت اين فاجعه را به جنگ عراق ربط داده اند. مثلاً از سخنگوي گارد ملي لوئيزيانا نقل شده كه ماهها پيش به نيروهايش هشدار داده است، تجهيزات مستقر در عراق در صورت وقوع يك فاجعه طبيعي در داخل كشور مورد نياز خواهد بود. همچنين از فرماندهان گروهان چهارم بخش دهم كوهستان مستقر در لوئيزيانا نقل شده است كه آنها از ارائه كمك هاي فوري بعد از توفان منع شده اند چون واحد آنها براي مستقر شدن در افغانستان آماده مي شد.
نزديك به ۲۰۰ هزار تن از آوارگان مناطق خليج جنوبي اكنون به مكان هاي اسكان موقت در سراسر كشور منتقل شده اند. اين مقدار آواره در طول تاريخ آمريكا كم سابقه بوده است. كارشناسان بين المللي براي تخليه آب هاي سمي نيواورلئان به آمريكا رفته اند.۱۴۰ تا ۱۶۰ هزار خانه در اين شهر غيرقابل تعمير شناخته شده است. خانه هاي قابل تعمير هم تا مدت ها سكنه اي به خود نخواهد ديد.
اشپيگل / ترجمه: اردلان متين
