امير بهادري نژاد
هم اكنون يك هفته از بازي دوستانه تيم هاي ملي ايران و كره جنوبي سپري شده و طبيعي است كه با فرو نشستن التهاب هاي اوليه اين شكست و انتقاداتي كه به سوي مجموعه تيم ملي نشانه گيري شده بود، مي توان منطقي تر به پيامدهاي اين بازي نگريست و بدون تكيه بر احساسات به آناليز اين ديدار پرداخت. پيامدهاي اين بازي را مي خوانيم.
پس از شكست تيم ملي ايران در برابر كره جنوبي و بدتر از آن نحوه بازي تيم ايران، كاملا طبيعي بود كه رسانه هاي گروهي در روز بعد از بازي، برانكو و تفكراتش را به باد انتقاد بگيرند. البته چنين شيوه اي تقريبا در تمام كشورهاي جهان مرسوم است. به عنوان مثال با وجود اينكه گوران اريكسون مربي سوئدي تيم ملي فوتبال انگليس اين كشور را به جام جهاني رسانده اما چون شور و طراوت در بازي اين تيم به چشم نمي خورد، رسانه هاي گروهي اين كشور وي را زير بار انتقادات تند خود له كرده اند و او حتي فرصت نفس كشيدن هم ندارد.
البته در اين ميان انصاف نيست كه چشم بر اندك نكات مثبت بازي تيم ملي برابر كره جنوبي بست و تنها نيمه خالي ليوان را ديد. تصور كنيد كه داور بازي در دقايق اوليه نيمه اول توپ علي كريمي را كه به دستان مدافع تيم كره جنوبي برخورد كرده بود پنالتي اعلام مي كرد و يا يكي از ضربات رحمان رضايي، علي كريمي و يا يحيي گل محمدي در همان نيمه اول به گل تبديل مي شد. مطمئن باشيد كه در صورت تبديل شدن تنها يكي از اين موقعيت ها به گل، جريان بازي به كلي تغيير مي كرد و هيچ يك از انتقادات ۷ روز اخير مطرح نمي گرديد. به هر حال بايد پذيرفت كه فوتبال علاوه بر اينكه يك ورزش بي رحم است، ورزش لحظه ها به شمار مي آيد و حتي يك ثانيه غفلت و يك اشتباه داور ممكن است سرنوشت يك تيم را به كلي دگرگون سازد.
ديگر نكته مثبتي كه در بازي تيم ملي در سئول به چشم خورد قفل نشدن بازيكنان ملي پوش از لحاظ روحي و رواني بود. براي درك صحيح اين واقعيت كافي است كه سه سال به عقب بازگرديم زماني كه كشور كره جنوبي ميزبان مشترك رقابتهاي جام جهاني فوتبال در همين ورزشگاه بود. به اعتراف بسياري از كارشناسان، حداقل ۵۰درصد از موفقيت تيم ملي كره جنوبي در كسب مقام چهارمي رقابتهاي جام جهاني ،۲۰۰۲حاصل حمايت تماشاگران پر شور اين كشور از تيم ملي شان در ورزشگاه جام جهاني بود چون اگر غير از اين مي بود محال بود تيم كره جنوبي بتواند بر ايتاليا و يا اسپانيا غلبه بكند.
به نوشته روزنامه هاي كره جنوبي، تماشاگران فوتبال اين كشور در بازي چهارشنبه شب گذشته، فضا و اتمسفر جام جهاني را در ورزشگاه جام جهاني سئول زنده كردند. با توجه به جو حاكم بر ورزشگاه طبيعي بود كه بازيكنان ايراني تحت تاثير جو اين ورزشگاه قرار بگيرند.
شايد در اينجا گفته شود كه بازيكنان ايراني به دليل بازي در ورزشگاه آزادي به بازي در برابر تماشاگران متعدد عادت دارند اما بايد اين موضوع را در نظر داشت كه بازي در برابر ۱۰۰ هزار تماشاگر حامي كاملا متفاوت با بازي در مقابل حتي ۱۰هزار تماشاگر مخالف پر شور است.
اما نكته اي كه باعث اميدواري شد، قفل نشدن فكر بازيكنان ايراني در جو اين ورزشگاه بود، به ويژه در نيمه دوم كه فشار تيم ايران باعث شد كه كره به لاك دفاعي فرو برود و يا پس از دريافت آن گل زود هنگام انسجام خود را از دست ندهد و گل هاي بيشتري دريافت كند. اما بزرگترين نگراني اي كه در حال حاضر در تيم ملي وجود دارد احتمال محافظه كار شدن در پي افزايش شدت انتقادات رسانه هاي گروهي است.
برانكو ذاتا يك مربي سياستمدار و محافظه كار است كه از جنجال گريزان مي باشد و همواره علاقمند است تا در محيطي آرام و به دور از تنش به كار بپردازند. به همين دليل همواره تلاش مي كند تا تنش ها را به حداقل برساند و با ايجاد سپر محافظه كارِي، انتقادات را از خود دور كند. در حدود ۱۰ ماه پيش هنگامي كه با وي گپ مي زديم به نكته جالبي اشاره كرد. وي مي گفت: من پس از شكست مقابل اردن در مرحله اول رقابتهاي راهيابي به جام جهاني در تهران تلفني با همسرم تماس گرفتم و گفتم كه احتمالا رسانه هاي گروهي ايران مرا به دليل اين شكست دار خواهند زد. واقعا متعجب شده ام چون حتي زماني كه تيم من پيروز مي شود باز هم فرداي روز مسابقه از من انتقاد مي كنند و نمي دانم كه براي راضي كردن آنها بايد چه كاري انجام بدهم.
در واقع به دليل ترس از اين انتقادات است كه برانكو تيمش را با آرايش محافظه كارانه به ميدان مي فرستد و حتي كسب نتيجه يك بر صفر نيز او را راضي مي كند.
معمولا مربياني كه تمايل به كشمكش هاي رو در رو با مطبوعات و ساير رسانه هاي گروهي ندارند سعي مي كنند كه تيم خود را كمتر در معرض بازي با تيم هاي بزرگ قرار بدهند تا مبادا بدنبال كسب نتايج ضعيف در بازيهاي تداركاتي از كار بركنار شوند.
از زمان راهيابي تيم ملي به جام جهاني تمام كارشناسان خواهان بازي تيم ايران با تيم هاي برتر فوتبال جهان شده اند، اما بايد اين موضوع را در نظر داشت كه ديدار با تيم هاي بزرگ ممكن است تبعاتي از جمله شكست هاي سنگين مانند بازي تيم ايران برابر رم پيش از آغاز جام جهاني ۱۹۹۸ در برداشته باشد كه افكار عمومي به ويژه رسانه ها چنين شكست هايي را هضم نخواهند كرد.
برانكو كه اين روزها مي بيند به دليل شكست نه چندان غير منتظره در برابر كره تا اين حد مورد انتقاد قرار مي گيرد شايد براي كاهش شدت اين انتقادات تصميم بگيرد كه تعداد بازيهاي تداركاتي تيم ملي را كاهش بدهد و يا دست كم حريفان تداركاتي را از ميان تيم هاي هم سطح با تيم ايران انتخاب بكند تا اينكه احتمال شكست خوردن در برابر اين تيم ها به حداقل برسد.
البته در اينجا مدعي نمي شويم كه نبايد از عملكرد تيم ملي انتقاد كرد بلكه نقد، حق رسانه هاي گروهي است و تيم ملي براي پيشرفت به چنين نقدهاي نيازمند. اما نبايد اين انتقادات را به سوي تخريب سوق داد و عملكرد مجموعه تيم ملي را به صورت كامل زير سوال برد و كاملا نفي كرد.
اتفاقا بر اين باوريم كه در مقطع كنوني بايد از اين نوع شكست ها استقبال كرد و آنرا براي تيم ملي سودمند دانست. بايد باور داشت اگر تيم ملي در برابر كره جنوبي شكست نمي خورد برانكو هرگز متوجه نمي شد كه در مواقع بحراني براي تصميم گيري روي نيمكت تنها است و به دستياراني قويتر نياز دارد.
اگر تيم ايران در سئول شكست نمي خورد برانكو هرگز حاضر نمي شد اين واقعيت را بپذيرد كه در مقطع كنوني محمد نصرتي به كار تيم ملي نمي آيد، در خط مياني تيمش خلاقيت وجود ندارد و يا با دو هافبك دفاعي و با يك مهاجم نمي توان در برابر همه تيم ها نتيجه گرفت.
اگر شكست ايران در ورزشگاه جام جهاني رقم نمي خورد، برانكو به اين نتيجه نمي رسيد كه نمي توان نسبت به ليگ برتر بي اهميت بود و محصولات كيفي ليگ را پشت خط نگاه داشت.
به هر حال شايد شكست در برابر كره جنوبي باعث رنجش تماشاگران علاقمند شده باشد اما بايد پذيرفت كه دستاوردهاي مثبت آن (كه همان پي بردن برانكو به واقعيت هاي موجود در تيمش بود) ارزش بيشتري در مقايسه با پيامد منفي آن كه همان واگذار كردن نتيجه بازي بود، داشت.
ريشه هاي شكست
اما واقعا ريشه شكست در برابر كره جنوبي را بايد در كجا جستجو كرد. مگر برانكو همان مربي اي نيست كه تيم ايران را در شرايطي كه حتي خوش بين ترين افراد هم به آن اميدوار نبودند به مقام قهرماني بازيهاي آسيايي بوسان رساند و پس از آن راه صعود به جام جاني را به راحتي هموار كرد. واقعيت اين است كه برانكو همان مربي سه سال پيش است اما تغيير ديدگاه وي در زمينه گزينش بازيكنان باعث تزلزل در كارش شده است. سه سال پيش تنها فاكتوري كه براي دعوت از بازيكنان مد نظر برانكو بود، آمادگي آنها در تيم باشگاهي شان بود. دقيقا به ياد داريم كه وي پيش از سفر به بوسان روي نام علي كريمي خط كشيد تا گل محمدي، ميرزاپور و دايي را به عنوان سه بازيكن بالاي ۲۳سال به كره ببرد. او در آن زمان ايمان مبعلي آماده را به علي كريمي كم انگيزه ترجيح داد و نتيجه آنرا هم گرفت. اما اين روزها برانكو چشمانش را به روي برترين هاي ليگ بسته است و مجموعه مورد نظر خود را به يك دايره بسته ۲۰نفري محدود كرده است. بارها برانكو در مصاحبه هاي خود اعلام كرده كه انتخاب بازيكن حق مسلم يك مربي است كه ما هم با وي كاملا موافق هستيم اما او با تغيير نگرش خود عملا و به صورت غيرمستقيم به تيم خود ضربه مي زند. مهم ترين فاكتوري كه مربي تيم ملي يك كشور بايد مد نظر داشته باشد «عدالت» است. عدالت در فوتبال يعني دعوت كردن و فرصت دادن به بازيكناني كه در رقابتهاي باشگاهي خوش مي درخشند. تا يكسال پيش هيچ بازيكني در تيم برانكو احساس امنيت نمي كرد چون مي دانست در صورتي كه عملكرد ضعيفي داشته باشد از فهرست تيم ملي خارج خواهد شد. اما از يكسال پيش تا كنون تعدادي از بازيكنان در تيم برانكو در حاشيه امنيت قرار گرفته اند و مي دانند كه هر نوع نمايشي كه در تيم ملي و در تيم باشگاهي خود داشته باشند تغييري در موقعيت آنها در تيم ملي ايجاد نخواهد شد. در حقيقت اين نوع نگرش مهلك ترين سم براي تيم ملي و در كل فوتبال باشگاهي است چون از يكسو بازيكن ملي پوش به دليل اينكه از حضور خود در تيم ملي مطمئن است، سعي در رفع نقايص فني خود نمي كند و از سوي ديگر بازيكنان باشگاهي و غير ملي پوش نيز چون احساس مي كنند مربي تيم ملي با ليگ برتر قهر كرده انگيزه اي براي ارائه بازيهاي بهتر و ملي پوش شدن نشان نمي دهند. نخستين اولويت برانكو بايد گسستن تارهايي باشد كه خود در اطراف تيم ملي ايجاد كرده و بازيكنان ملي پوش در پس اين تارها به راحتي آرميده اند. به طور يقين اگر چنين احساس امنيتي در تيم ملي وجود نداشت محمد نصرتي به شرايط موجود دچار نمي شد و يا فلان بازيكن همواره در فهرست دعوت شدگان به اردو قرار نمي گرفت.
معماي نصرتي
و اما يكي از مواردي كه در اين هفته حتي بيش از نكات فني مورد توجه رسانه هاي گروهي قرار گرفته اشتباهات محمد نصرتي در بازي با كره بود. نصرتي را مي شناسيم، جواني خوش اخلاق و محجوب كه پيش از بازيهاي آسيايي بوسان توسط برانكو كشف شد و يكي از ستونهاي اصلي قهرماني تيم ايران در آن دوره از رقابتها بود، اما در طول يكسال اخير چه اتفاقاتي رخ داده كه او به يكي از پراشتباه ترين مدافعان فوتبال ايران تبديل شده است؟
از نقطه نظر فني تغيير پست بازي و يا همان بازي در پست غير تخصصي را بايد عامل اصلي نزول نصرتي در طول ۱۲ماه اخير دانست. در بوسان، نصرتي به همراه يحيي گل محمدي قلب خط دفاعي تيم ملي را تشكيل مي داند اما زماني كه رحمان رضايي به تيم ملي بازگشت و زوج يحيي در پست مدافع مياني شد، نصرتي براي اينكه در تركيب اصلي تيم حضور داشته باشد در پست غير تخصصي دفاع چپ بكار گرفته شد. با توجه به اينكه اين جوان از تكنيك بالايي برخوردار نمي باشد و به عبارتي ديگر يك بازيكن تك ضرب و دفع كننده است به همين دليل بهترين مكان براي بازي وي در زمين همان پست دفاع مياني است. در حاليكه نخستين ويژگي يك مدافع چپ بايد چپ پا بودن، رفت و برگشت هاي سريع، پا به توپ بودن و توانايي در ارسال پاس هاي بريده و رو به جلو از كناره ها باشد اما نصرتي فاقد اغلب اين ويژگي ها است. اما همانگونه كه قبلا به آن اشاره شد، برانكو به دليل اعتقاد خاصي كه به اين بازيكن داشت تصميم گرفت به هر قيمتي او را در تركيب اصلي تيم قرار بدهد حتي در يك پست غيرتخصصي.
در واقع بازي در يك پست بيگانه به صورت ابتدا به ساكن در حدود نيمي از ويژگي هاي مثبت نصرتي را از بين برد و او را به بازيكني معمولي تبديل كرد.
اما اگر جنبه غير فني اين قضيه را مورد بررسي قرار بدهيم بايد اعتراف كنيم كه حمايت هاي بي دريغ برانكو از اين بازيكن مقدمات حركت رو به تنزل وي را فراهم كرد. نصرتي از حدود يكسال پيش در بازيهاي ملي و ديدارهاي باشگاهي مرتكب اشتباهات جبران ناپذيري شد اما هر بار برانكو به تاييد عملكرد وي پرداخت و او را در تركيب اصلي تيم قرار داد.
البته حمايت مربي از يك بازيكني كه در سراشيبي سقوط (از لحاظ فني) قرار گرفته يك اصل پذيرفته شده در فوتبال جهان به شمار مي آيد اما اين حمايت ها حدود و مرز خاصي دارد.در تمام تيم هاي بزرگ فوتبال جهان مربيان به بازيكناني كه دچار افت فني شده اند در چند بازي فرصت مي دهند اما اگر اين بازيكنان باز هم اشتباهات خود را تكرار كنند، او را به نيمكت ذخيره ها منتقل كرده و حتي نامش را از فهرست ۱۸ نفره تيم حذف مي كنند.با آنكه برانكو در چندين بازي به نصرتي ميدان داد اما اشتباهات اين بازيكن برطرف نشد و جالب تر اينكه مرزي براي حمايت هاي برانكو از اين بازيكن به چشم نمي خورد. اين حمايت ها تا آنجا ادامه يافت كه حتي مربي باشگاهي نصرتي نيز مدعي شد براي اينكه مبادا وي در تيم ملي موقعيتش را از دست بدهد او را با وجود اشتباهات مهلك در تركيب اصلي تيمش قرار مي دهد.
اصرار برانكو در استفاده از نصرتي در واقع بزرگترين ضربه را به وي وارد كرد. با آنكه نصرتي يك بازيكن باتجربه در تركيب اصلي تيم ايران به شمار مي آيد اما هنوز يك بازيكن بسيار جوان است و نبايد از او انتظار داشت تا مانند يك بازيكن پخته مسائل پيرامون خود را تجزيه و تحليل نمايد. به هر حال حمايت هاي بدون مرز برانكو از اين بازيكن جوان باعث شد تا او خود را يكي از اعضاي دائمي تركيب اصلي تيم ملي بداند و در جهت رفع اشتباهاتش اقدام نكند. در فوتبال حرفه اي احساس رقابت نكردن يك سم مهلك براي هر بازيكني به شمار مي آيد كه نصرتي نيز در اين گرداب اسير شد.
ضربه ديگري كه حمايت هاي برانكو به نصرتي وارد ساخت افزايش فشارهاي روحي و رواني وارد بر وي بود. بازيهاي پر انتقاد او در چند بازي اخير تيم ملي و پاس باعث شد تا رسانه هاي گروهي و كارشناسان به شدت از عملكردش انتقاد كنند كه همين موضوع بار رواني وارد بر نصرتي را افزايش داد و كاملا مشخص بود كه وي زير فشار و با استرس بازي مي كند.
بدون ترديد نصرتي يكي از سرمايه هاي فوتبال اين مملكت است كه براي پرورش وي هزينه هاي هنگفتي صورت گرفته است به همين دليل به صرف چند اشتباه نبايد او را نابود كرد و به فراموشي سپرد. اين جوان براي اينكه اين مقطع بحراني را پشت سر بگذارد به يك دوره استراحت نياز دارد. نصرتي بايد در آرامش روحي كه از اين استراحت كوتاه مدت نصيبش خواهد شد از پيله امنيتي كه برانكو اطراف وي ايجاد كرده خارج شود و در برطرف كردن نقايص فني بازي خود برآيد. براي نصرتي بايد تفهيم شود كه او فرصت حضور در بزرگترين رويداد فوتبال جهان را پيش رو دارد و به راحتي نبايد آن را از دست بدهد.
