علي شاكري
پروژه جذب بازيكن و مربي خارجي و به خصوص بازيكن هر ساله در ليگ هاي باشگاهي ما در رشته هاي مختلف ورزشي در حال رشد و تقويت شدن است. برنامه اي كه اگر در پشت آن منطق، برنامه و هدفمندي نهفته باشد بدون شك عنصري كارساز در ارتقا بخشيدن به سطح هر رشته ورزشي و تحولات سازنده در آنها خواهد شد. طبيعي است كه در اين ميان بيشترين سود و عايدي هم نصيب رشته هايي مي شود كه در ابتداي راه پيشرفت و توسعه قدم برمي دارند. جذب بازيكنان خارجي از آن جهت كه باعث انتقال تجربه خارجي ها، انگيزه در نزد جوانان و ارتقاي سطح ليگ برتر و رونق بازي ها و ... مي شود امري قابل توجه است، اما بايد ديد رويكرد ورزش هاي يادشده در جذب «خارجي» ها شامل حال همان تفكري مي شود كه در سطور بالا به آن اشاره داشتيم يا خير.
بررسي اجمالي در رشته هايي كه بازيكن خارجي به خدمت گرفته اند خبر از چنين واقعيتي را بطور كامل نمي دهد و در هر رشته ورزشي اين موضوع با نوساناتي همراه است.
البته موضوع جذب بازيكن و مربي خارجي موضوع تازه اي نيست و براي ارزيابي دقيق تر آن باب بحث جديدي را گشوديم تا با جمع بندي صحبت هاي كارشناسان، صاحب نظران و دست اندركاران تيم هاي باشگاهي به يك نتيجه مطلوب تري در اين زمينه دست يابيم.
گرايش به بازيكن تا مربي
با نگاهي گذرا در چند سال اخير مي بينيم كه در ورزش ايران گرايش بيشتر به جذب ورزشكار است تا مربي و هم اكنون بين اين دو عنصر تعادل لازم برقرار نيست. با توجه به آنكه در حال حاضر در ورزش ايران تشكيلاتي آكادميك كه بتواند نيازهاي آموزشي مربيان را برآورده و حتي نياز رشته هاي مختلف را تأمين كند وجود ندارد به نظر مي رسد كه در برخي رشته هاي ورزشي نياز به حضور مربيان خارجي حتي بيشتر از جذب بازيكن است. به خصوص اين نياز در ورزش هاي وارداتي بيشتر به چشم مي خورد.
ليگ هاي داراي بازيكن خارجي
در حال حاضر بسكتبال و واليبال بيشترين بازيكن خارجي را در ليگ برتر خود در خدمت باشگاهها مي بينند. البته در واليبال حضور مربيان نيز در كنار بازيكنان برخلاف رشته هاي ديگر پررنگ تر ديده مي شود، اين در حالي است كه در برخي رشته ها با وجود نياز به استخدام مربي خارجي سقف توانايي مالي تيم ها اين اجازه را نمي دهد. فراموش نكنيم كه مربيان به نسبت بازيكنان براي تطبيق دادن خود با شرايط جديد از مشكلات بيشتري برخوردارند.
غير از بسكتبال ، پينگ پنگ هم مشابهت فراواني با واليبال دارد و تيم ها سعي مي كنند كه با جذب (بازيكن _ مربي) با يك تير دو نشان بزنند. فوتبال و به خصوص كشتي هم در چند سال اخير در سطحي گسترده اقدام به جذب چهره هاي شاخص جهان از كشورهاي اوكراين، تركيه، گرجستان و تاجيكستان نموده اند. هنگامي كه كشتي ايران با آن همه استعداد و پشتوانه و اعتبار و افتخار در جهان در ليگ برتر دست به سوي خارجي ها دراز كرده است، آنوقت چه توقعي مي توان از ورزش هاي وارداتي داشت كه نيازشان به نسبت كشتي هم بيشتر است، با اين مقدمه به سراغ رشته هاي نام برده شده مي رويم و به ارزيابي موقعيت بازيكنان خارجي در آنان مي پردازيم.
قهرمانان بنام جهان در ليگ برتر كشتي
كشتي از جمله رشته هاي قديمي است كه چند صباحي اكثر تيم هاي ليگ برتري آن هم به صرافت استفاده از كشتي گيران خارجي افتاده اند. از كشتي گيران صاحب نامي كه طي دو سال اخير در ليگ برتر كشتي آزاد به ميدان رفته اند مي توان از قهرمانان بنامي چون الدار كورتانيدزه، يوسف عبدالسلام اف، آيدين پولاتچي، واسيلي فدروشين، محمد عيسي حاجي اف، مي گومد ابرگيموف، كوراز ميندورا شويلي و اديم ماسايوف و... ياد كرد.
اينكه آيا حضور اين كشتي گيران جدا از رونق مسابقات ليگ ثمره اي هم در رشد و ارتقاي سطح كشتي ايران گذاشت، حسين حصاري از كارشناسان قديمي اين ورزش مي گويد: «اين كشتي گيران هدفمند در ليگ ما ظاهر شده و از اعتبار كشتي ما و امكانات ما خوب سود بردند و توانستند از كرسي قهرماني جهان و المپيك بالا بروند، اما تيم هايي كه آنان را به خدمت گرفتند فقط چشم به نتيجه و مقام در ليگ برتر دوختند و كمتر به منافع ملي كشتي و ورزش ايران انديشيدند. ما جوانان شايسته اي داريم و چوب بي برنامگي را مي خوريم و نمي توانيم از اين پتانسيل بالا خوب سود ببريم. براي رسيدن به قافله اول كشتي جهان بايد در تمامي سطوح برنامه داشت كه ما اصلاً نداريم. به عنوان مثال بسياري از جوانان ما در همان گام اول از كرسي قهرماني جهان بالا رفته اند، نمونه زنده اش« حميد سوريان »بود. عدم نتيجه گيري را به جوانگرايي ربط ندهيم و بدانيم كه مشكل ورزش اول ما فقط به بي برنامگي و نبود انسجام و انگيزه لازم برمي گردد.
به سود ورزش است
غلامرضا محمدي قهرمان ارزنده سابق جهان كه هم اكنون جدا از حضور در تيم ملي همه ساله با تيم هاي مدعي در ليگ كشتي حاضر است، حضور كشتي گيران خارجي را در صورت برنامه داشتن به سود ورزش خواند. او اعتقاد دارد به همان نسبت كه كشتي گيران خارجي از حضور در ليگ ما سود مي برند ما نيز بايد با كسب اطلاعات از آنان در زمينه هاي مختلف از نحوه آماده سازي گرفته تا رژيم غذايي و سازماندهي كسب اطلاعات كنيم. جذب بازيكنان خارجي در ورزش حرفه اي امروز دنيا امري بديهي است. حضور نزديك به ۱۵ قهرمان جهان و المپيك در ليگ برتر كشتي فرصتي استثنايي براي جواناني است كه به اين راحتي روياروي قهرمانان زبده دنيا قرار مي گيرند.
نمي شود بر تيم هاي باشگاهي و اسپانسرها خرده گرفت كه چرا به نتيجه فكر مي كنند. آنان براي سرمايه گذاري هدفي دارند و ما نيز ضمن جامه عمل پوشاندن به خواسته آنها بايد به صورت هدفمند زمينه ظهور و صعود جوانان را فراهم سازيم. ليگ برتر و پنجه در پنجه افكندن جوانان با قهرمانان جهان بدون ترديد بر اضطراب و استرس هميشگي قهرمانان ما در ميادين بين المللي خاتمه مي دهد.
واليبال و چند مورد استثنايي
واليبال هم يكي از رشته هايي است كه سابقه تقريبا طولاني در جذب بازيكنان خارجي دارد. در ميان باشگاه هاي واليبال، پيكان از دهه پيش تنها تيمي بود كه تك موردي اقدام به آوردن بازيكن از روسيه و اوكراين كرد. همين خريدهاي تك موردي پيكان جز يكي دو مورد مابقي هرگز جواب ندادند. از فصل پيش با افزايش تيم ها روند حضور بازيكنان خارجي شدت گرفت و در فصل جاري نيز ادامه پيدا كرد. حضور مربيان صرب در ايران و دو بازيكن خارجي موفق پگاه اروميه در فصل گذشته به نام هاي «اسلوبودان كواچ» و «ماركوويچ» ساير تيم ها را به صرافت جذب بازيكن از منطقه بالكان انداخت. امسال جدا از بازيكنان پاكستاني كه چند سالي است با مبالغي پايين اكثرا به استخدام تيم هاي متوسط درمي آيند شاهد حضور بازيكناني از برزيل و هلند نيز هستيم.
واقعيت آن كه در همين فصل جاري به جز «اسلوبودان كواچ» و «دراگان ستوويچ» ستارگان بزرگ ديروز واليبال اروپا كه در تيم آذرپيام خوب جواب داده اند، دو بازيكن برزيلي پگاه نيز به نام هاي «فابيانو» و پائولو هم رضايت تيمشان را جلب نموده اند، اما ساير بازيكنان خارجي به جاي تأثيرگذاري در ليگ برتر واليبال بيشتر تأثيرپذير بوده اند تا تأثيرگذار. به نظر مي رسد در ميان ورزش هاي گروهي بسكتبالي ها در جذب بازيكنان خارجي مؤثر و موفق تر از واليبال و فوتبال بوده اند.
ناصر شهنازي سرمربي اين فصل پگاه اروميه كه دو بازيكن برزيلي را جذب كرده است، معتقد است بازيكنان خارجي در وهله نخست بايد به بازيكنان جوان ما آموزش تكنيك دهند و درحقيقت بتوانند ضمن تأثير گذاري در روند كيفي تيم هاي جذب شده كلاس مسابقات باشگاهي ما را ارتقاء دهند. جذب بازيكنان خارجي معمولي كه به لحاظ كلاس جايگاه پايين تري از بازيكنان خودي دارند، به هيچ شكل سودمند نخواهد بود ودردي را هم دوا نخواهد كرد.بسياري از بازيكنان خارجي كه در چند سال اخير جذب شده اند اكثرا روي نيمكت ذخيره ها جاخوش كرده اند و فقط در مواردي معدود برخي از آنها رونق بخش واليبال باشگاهي ما شده اند.
بسكتبال و صداي منتقدين
بسكتبال هم يكي از رشته هايي است كه جذب روزافزون بازيكنان خارجي در تيم هاي آن در بعضي مواقع حتي صداي منتقدين اين رشته را نيز درآورده است. دليل معترضين اين بود كه بسياري از تيم ها با وابستگي شديد به حضور بازيكنان خارجي و نتيجه گرا بودن حتي ملي پوشان بسكتبال را هم نيمكت نشين ساختند. مشكلي كه حتي در فصل جاري مسئولان بسكتبال را واداشت تا با اتخاذ قوانيني كه به شكل سليقه اي اعمال مي شود از حضور همزمان دو بازيكن خارجي در ميدان جلوگيري كنند تا به نوعي از صدمه خوردن بسكتبال ملي جلوگيري شود! قوانيني كه چندان به مذاق تيم هايي كه هزينه سنگيني را متحمل شده اند خوش نيامده است و آنها به نوعي به اين تصميمات معترضند.
بهترين راه براي تطبيق دادن
عنايت اله آتشي دبير فدراسيون بسكتبال در مورد حضور بازيكنان خارجي در اين ورزش به نكات جالبي اشاره دارد. او مي گويد تطبيق دادن بسكتبال ايران با جهان از چند راه ميسر است. يا از طريق آموزش اين كار بايد صورت پذيرد و يا با جذب مربي و بازيكن از خارج كه تيم هاي ما و بسكتبال راه سوم را انتخاب كردند. او براي استفاده هر چه بيشتر از گزينه سوم گفت: ابتدا بايد بازيكن را با شرايط فرهنگي حاكم بر ورزش خود آشنا كنيم و سپس براي استفاده از بار فني آن برنامه ريزي كرد تا انگيزه لازم حاصل شود.
وي در مورد صحبت منتقدين از حضور خارجي ها در بسكتبال گفت: وادار ساختن تيم ها به استفاده از دو بازيكن خارجي به جاي سه بازيكني كه در فصول گذشته به خدمت مي گرفتند در همين راستاي صحبت هاي منتقدين صورت پذيرفت. گام دوم هم براي صدمه نخوردن به منافع ملي بسكتبال ايجاد محدوديت براي تيم هايي بود كه داراي ۳ بازيكن ملي پوش بودند. اين دسته از تيم ها حق استفاده همزمان از دو بازيكن خارجي را نخواهند داشت و بازيكن دومشان تنها در دو كوارتر مي تواند در بازي حضور پيدا كند.
وي شرايط بسكتبال با بازيكنان خارجي را به سود اين ورزش خواند و گفت: جدا از ايجاد انگيزه، از نظر رقابت هم موقعيتي پديد خواهد آمد كه بازيكنان داخلي بتوانند خود را در بوته محك قرار دهند.
كنترل ورود بازيكنان خارجي
مهران شاهين طبع سرمربي جوان صباباتري از تجربيات ارزنده اي در زمينه كار با بازيكنان خارجي برخوردار است. وي مي گويد: «با تدوين قوانين خاص مي توان ورود بازيكنان خارجي را كنترل كرد و مانع از حضور بازيكنان معمولي و ضعيف به ليگ برتر شد.» شاهين طبع با اشاره به روند حضور بازيكنان خارجي در ۳ ، ۴ سال اخير گفت: «خوشبختانه در اين چند سال هر ساله كيفيت بازيكنان خارجي بالا رفته تا جايي كه هم اكنون همه تيم هاي شهرستاني نيز با الگوبرداري از تيم هاي مدعي، صاحب بازيكنان ارزشمندي شده اند.»
وي در مورد حضور بازيكنان خارجي به اين نكته هم اشاره كرد كه باشگاهها نبايد براي كسب نتيجه منافع ملي را فراموش كنند.
شاهين طبع از ابتكار چيني ها در جذب بازيكنان خارجي گفت: «چين با برنامه اي بنام« درفت» همه بازيكناني را كه خواهان پيوستن به ليگ اين كشور هستند توسط كميته اي مورد ارزيابي قرار مي دهد و سپس راه ورودشان را به تيم هاي باشگاهي هموار مي سازد. جالب آنكه هر چهل بازيكن خارجي كه هم اكنون درگير بازي در چين هستند، بازيكناني هستند كه از NBA خارج شده اند و در نوع خود بازيكنان خوب اند و مي توانند به ارتقاي سطح بسكتبال باشگاهي اين كشور كمك كنند.»وي با قابل قبول خواندن بنيه اقتصادي باشگاهها متذكر شد بايد از اين موهبت در جهت تقويت سازندگي نهايت استفاده را برد و پذيرفت كه هم اكنون پشتوانه سازي تا حدود زيادي نسبت به گذشته كمرنگ شده و احياي آن در كنار اتخاذ قوانين شفاف در زمينه بكارگيري درست بازيكنان خارجي مي تواند بالندگي بسكتبال را دوام بيشتري ببخشد.
