ابوالحسن مختاباد
اركستر ملل ايران، نمادي از سخت جاني و تلاش پي گير گروهي از موسيقيدان هاي جوان، اما با دانش است كه درنهايت و به رغم تمامي سنگ اندازي ها، توانستند در تالار وحدت به اجراي برنامه بپردازند و گوشه اي از توانايي هاي خود را بروز و ظهور دهند. گزارش زير نگاهي دارد به فعاليت هاي گذشته، حال و آ ينده اين اركستر ۸۰ نفره كه مي خوانيد.
اركستر موسيقي ملل، كه مهرماه گذشته وپس از گذشت يك قرن نخستين سرود ملي ايران را در تالار وحدت اجرا كرده بود، به جهت اقبال علاقه مندان موسيقي و نخبگان اين هنر قرار است دي ماه آينده نيز اين برنامه را در تالار وحدت اجرا كند.
پيمان سلطاني رهبر اركستر ملل كه با تلاش و پي گيري مثالزدني خود اين اركستر ۸۰ نفره را گرد آورده است، در گفت و گو با بي. بي. سي گفت كه علاوه بر اجراي نخستين سرود ملي ايران، سرود دلفي را كه ساخت آن به چند صد سال قبل از ميلاد مي رسد، نيز اجرا خواهند كرد.
به گفته سلطاني، نت اين سرود از روي سنگ نبشته ها به دست آمده است و اجراي اركستر ملل از اين كار نخستين اجراي جهاني اين سرود به شمار مي آيد.
آنها در اين اجرا از برخي از سازهاي باستاني همانند كرميل، مارناي و نقاره در ساختار و سازبندي اركستر استفاده كرده اند.
نخستين سرود ملي ايران را مسيو لومر به عنوان هديه و براي ورود مظفرالدين شاه به پاريس ساخت و آن را با پيانو اجرا كرد.
اين سرود كه بسيار مورد پسند شاه قاجار قرار گرفته بود، به توصيه وي قرار بود به عنوان سرود ملي در مراسم هاي مختلف اجرا شود، اما با مرگ شاه قاجار اين كار به فراموشي سپرده مي شود و سرود ملي نيز مي ماند تابه امروز كه اركستر ملل آن را درتالار وحدت بر روي شعري از بيژن ترقي اجرا كرد.
تفاوتهاي اين اجرا با اجراي صد سال گذشته مسيو لومر در اضافه كردن اورتوري به ابتداي سرود و نيز گذاشتن اپيزودي به وسط قطعه و نيز كدايي( تكميل كننده جملات مبتدا و خبر موسيقايي) به انتهاي سرود است.
سلطاني براي شعر اين سرود ابتدابه نزد هوشنگ ابتهاج (سايه) و سپس به نزد سيمين بهبهاني مي رود كه اولي به دليل طولاني شدن مدت سرودن و دومي به جهت بيماري ترانه سرود را به موقع نمي رسانند كه در نهايت بيژن ترقي ترانه سرود را مي سرايد.
اركستر ملل ابتدا قرار بود نخستين اركستري باشد كه در اماكن فرهنگي و تاريخي ايران به اجراي برنامه مي پردازد.
بر همين بنيان، در سال گذشته توافقاتي با مسئولين وقت سازمان ميراث فرهنگي براي اين كار انجام شد، اما تغيير و تحولات انجام شده در زمان انتخابات و آمدن مسئولان تازه اي براي اين سازمان، تمامي برنامه هاي گروه را  برهم زد؛ به نحوي كه پيمان سلطاني مي گويد چند روز مانده به اجراي اركستر در تخت جمشيد، سازمان ميراث فرهنگي مخالفت خود را با اجراي اين اركستر اعلام و وي مجبور مي شود در تالار وحدت به اجراي برنامه بپردازد.به گفته سلطاني به دليل انجام نشدن تعهدات سازمان ميراث فرهنگي وي ناچار شد تنها از نوازندگان اركستر ارمنستان براي همكاري با گروه دعوت كند و از دعوت از نوازندگان كشورهاي تاجيكستان، آذربايجان، اتريش و فرانسه به دليل نبود بودجه منصرف شود.
اين اركستر در دهه دوم مهرماه در تالار وحدت به اجراي برنامه پرداخت.حضور چهره هاي شناخته شده اي چون بهمن رجبي (نوازنده صاحب سبك و پيشكسوت تمبك )، كيوان ساكت (نوازنده تار و آهنگساز) و نيز سالار عقيلي (خواننده اركستر ملي) به كار وجهه اي حرفه اي تر نيز بخشيد.آهنگسازي تمامي قطعات برعهده سياوش بيضايي بود كه توانست با تلفيقي از سازهاي ايراني و نيز سازهاي كشورهاي مختلف، اركستراسيون و سازبندي تازه اي را در معرض قضاوت نخبگان و نيز علاقه مندان موسيقي قرار دهد كه چنين تركيبي تاكنون در موسيقي اركسترال ايراني تجربه نشده بود.به گفته سلطاني برخي از سازهاي ايراني در اين اجرا تغييراتي در پرده بندي و نيز ساخت پيداكردند تا پتانسيل آنها در برابر سازهاي غربي اندكي رو به فزوني گيرد.
حضور شجريان و منوچهر صهبايي
در سر تمرينات اركستر
اجراي خوب اركستر ملل با واكنش برخي از موزيسين ها نيز روبرو شد، برخلاف برخي از موسيقي دانها كه دربرابر اين اركستر در موضع سكوت قرار گرفتند، برخي ديگر از موزيسينها به تمجيد از اجرا پرداختند.
البته پيش از اجرا و در زمان تمرين محمد رضا شجريان نيز از تمرينات اركستر ديدن كرد و حتي توافقات اوليه براي اجرا در تخت جمشيد با شجريان به انجام رسيد،  اما به نظر مي رسد با توجه به ترديد استاد شجريان براي دادن اين مكان (كه بعد ها نيز اين ترديد به يقين تبديل شد ) به اركستر، طبيعي بود كه وي از همكاري با گروه سرباز زند و تنها به رهبر اركستر ملل وعده دهد كه در اجراي فرانسه مي تواند گروه را همراهي كند.
لوريس چكناوريان و نيز منوچهر صهبايي دورهبر اركستر معروف به تمجيد از كار اركستر پرداختند منوچهر صهبايي هم كه از اين اجرا درهنگام تمرين ديدن كرده بود گفت: متاسفانه من نتوانستم كنسرت اركستر ملل را از نزديك ببينم اما در همان ابتداي تمرينات و فعاليت اين اركستر كار را از نزديك ديدم.
بسيار فعال بودند و همگي زحمت زيادي مي كشيدند.
آنچه كه به نظر من از نتيجه ديدار در يك جلسه درباره اين اركستر مي رسد اين است كه در تركيب سازي آن از سازهاي زهي اروپايي، سازهاي سنتي ايراني، سازهاي بادي، كوبه اي و... در كنار هم توانسته بودند يك اختلاط را  ايجاد كنند، بسيار خاص و متفاوت بود آن هم براي اجراي آثار غير ايراني كه كار مثبتي در حوزه موسيقي در ايران به حساب مي آيد و چه خوب شده بود كه اغلب نوازندگان را از دانشجويان هنرستان و دانشگاه در كنار هم نشانده بودند. اهالي اين اركستر نوع خاصي از موسيقي را ايجاد مي كردند كه در جايگاه خودش نو هم بود.
مجموع كار خوب و در عين حال پر زحمت بود و رهبر اركستر آقاي سلطاني هم زحمت زيادي مي كشيدند به خصوص كه اين اركستر تركيب غير متعارفي هم داشت و به همين دليل صداي اركستر لحني جديد به خود گرفته بود، طبعا نوع برخورد رهبر هم با چنين اركستري متفاوت خواهد بود.
پيشنهاد مي كنم اين اركستر كه در بخشهايي مانند اركسترهاي قديم آقاي وزيري صدا مي دهد، بتواند آثار قديمي و رپرتوار موجود آن دوره را هم اجرا كند، البته اگر روزي از خود من براي رهبري چنين اركستري دعوت شود من هم چنين رپرتواري را براي اجرا انتخاب مي كنم.
چكناوريان و تمجيد از اجرا ي اركستر ملل
چكناوريان كه از اجراي گروه در تالار وحدت ديدن كرده بود درباره اين اجرا گفت: من متوجه شدم كه اين اركستر حدود دو ماه تمرين داشته، حتي به خودشان هم گفتم كه تصور نمي كردم كه در اين مدت بسيار كوتاه كار به اين كيفيت رسيده باشد و اين به هر حال يك زحمت جمعي بوده و به خصوص كه بار مسئوليت اين زحمات بر دوش رهبر يك اركستر است.
انتخاب قطعات و تنظيم آنها هم برايم بسيار جالب بود.
كلاً اركستر شروع خوبي داشت و اميدوارم كه ادامه دهند.
وي به قرار دادن ساز تمبك در تركيب اثري از موتسارت اشاره كرد و گفت: تركيب اركسترال و اركستراسيون هم به خصوص براي اجراي آثار كلاسيك جهاني برايم بسيار تازگي داشت.
اجراي اثر موتسارت با تمبك خيلي تازه و بكر بود، آقاي رجبي هم بسيار قوي اجرا كردند.
به هر حال، نتيجه كار نشان مي داد كه اركستر به سرانجام خوبي رسيده و آقاي سلطاني هم خوب رهبري كردند.
هميشه شروع مهم است و اركستر ملل هم خوب شروع كرد اما مهمتر از آن ادامه كار است كه اميدوارم ادامه دهند و كيفيت را هم ارتقا دهند.مردم هم كه خوب استقبال كردند.
آقاي بيضايي، رجبي، ساكت و عقيلي هم حضور محكم و خوبي داشتند. به هر حال، اركستر جوان است و جاي كار بسيار دارد كه اين را اهالي خود اركستر بهتر از هركسي مي دانند.
اجراي خوب و محكم اين اركستر سبب شد تا برخي از كشورها از اين اركستر براي اجراي برنامه دعوت كنند كه به گفته سلطاني رايزني هايي براي سفر به قطر، ميلان و پاريس انجام شده است و اركستر سمفونيك استامبول هم پيشنهاد داده است كه اجرايي مشترك با اركستر ملل داشته باشد.
اركستر ملل قرار است از ۱۰ روز ديگر تمرينات تازه خود را براي حضوري جدي تر در عرصه موسيقي اركسترال آغاز كند.

عليرضا پوراميد
درآمد: در آخرين لحظاتي كه صفحات لايي روزنامه به چاپ مي رفت، با خبر شديم كه استاد منوچهر آتشي به ديار باقي شتافت. با يادآوري خاطره آن زنده ياد و آمرزش الهي براي ايشان، نوشته زير را كه چند روزي پيش از درگذشت استاد آتشي نوشته است مرور مي كنيم.پنجمين برنامه چهره هاي ماندگار و بخشي از اداي دين جامعه فرهنگي به فرهيختگان خود كه توسط صدا و سيما، انجام گرفته و حضور اساتيدي كه چهره برخي از آنان نگاه را به شدت مي ربايد، توجه را قوياً جلب  مي كند.
استاد منوچهر ستوده، مينوچهري از نسل ارجمند گروه كوه پيمايان ادبي فرهنگي كه فقط چند تني از آنان البته از شمار دو چشم مانده اند مثل دكتر باستاني پاريزي و استاد ايرج افشار يزدي و... نيز ديگراني كه از اين جمع به ديدار معبود شتافته اند دكتر عباس زرياب خويي، استاد محمدتقي دانش پژوه و... كه گوش كوه هم مشتاق ضرباهنگ كند گام هايشان و شنيدن نجواهاي فاضلانه و استادانه شيرينشان است و باز چهره ماندگار ديگري تكيده و لرزان اما ماندني مثل دكتر اسماعيل حاكمي كه بارها پرسشهاي ادبي نسل ما را پاسخي سنجيده و عالمانه داده استاد و استاد پرويز بهرام از اولين دانش آموختگان مدرسه هنرپيشگي و تئاتر كه در كارنامه خويش شاگردي نصرت الله محتشم و همبازي بودن با ژاله محتشم (علو) و علي نصيريان و... همكاري با ابراهيم گلستان و فروغ و تاجي احمدي و زكريا هاشمي را در فيلمي كه هرگز اكران نشد دارد. چهره ماندگار ديگر هوشنگ مرادي كرماني كه با لهجه شيرين كرماني، كه او به واقع نسل بعدي و جانشين خلف معاريف كرمانست كه پرچم افتخار و اشتهار كرمان را در دست دارد و سردار علي فضلي كه گويا زنده مانده تا شاهد و حجت روحيه و لبخند باشد در دوراني كه هجمه استرس و افسردگي بيداد مي كند و استاد كيخسرو خروش كه ظرافتها و لطايف قلم اش سالها نمي گذاشت نگارنده اين سطور از بند ۵ بند ترجيع بند هاتف اصفهاني وارهد تا به مطالعه بقيه ديوان بپردازد چرا كه ادامه اشعار حروف چيني و چاپي بودند و سخت غريبه و در قياس با ترجيع بند خوش نوشته، چشم آزار (ديوان هاتف اصفهاني) و يا غزليات حافظ به خامه او كه بارها و بسيارها همدم و همراه دقايق ارزشمند و لحظات تنهايي و حال بوده است و نيز استاد ميرجلال الدين كزازي كه بارها و بارها در درياي فصاحت و ادب او به قصد صيد در درياي دري غوطه خوردم و استفاده ها برده ام و نيز بزرگواري هايش كه كريمانه دعوت در مراسم بزرگداشت عماد را در آن روزهاي سرد و سر مشغول، پذيرا بودند و...
اما يك نفر كه نامش اعلام شد و وجود و حضورش به رغم اينكه حاضر نبود بسيار محسوس بود و سنگيني و وزن داشت استاد بي نظير و يگانه جناب فرامرز پايور، شريف ترين و منظم ترين و متعهدترين موسيقيدان تاريخ موسيقي ايران، معلم بي بديل، آهنگساز و نوازنده اصيل ساز سنتور، انساني والا با روحيه اي لطيف و هنري در عين حال شخصيتي محكم و رسمي و مبادي آداب در اجتماع، سرپرست و مؤسس ديرپاترين و قديمي ترين گروه پابرجاي موسيقي ايراني (گروه پايور) با شناسنامه و كارنامه اي سرشار از خلق و ابداع و حفظ و ابقاء و نشر و انشاء آثار موسيقايي و پرورش و آموزش جمع كثير و متنوعي از هنرمندان و موسيقيدانان و اهل هنري كه امروز هركدام خود بر كرسي هاي استادي تكيه هاي برحق و به سزا زده اند ايشان اينك در بستر بيماري است و دوستان و شاگردانش محروم از ديدارش، نجيب زادگي و حق شناسي و حق مداري و عدالت  روشي و مهرباني و توجه و تعصب و تدبر توأمان همه در او پيوند يافته و خوشا به حال استاد محمد اسماعيلي و نيز سعيد ثابت كه توفيق ديدار با استاد را كماكان دارا هستند. استاد فرامرز پايور در يك كلام كاملترين و جامع الشرايط ترين هنرمند حوزه موسيقي محسوب مي شوند (به لحاظ هنري، اخلاقي، اجتماعي، تحصيلات، آموزش، تأثير بر جامعه هنري و...)
پس از ۵ دوره برگزاري همايش چهره هاي ماندگار و صد البته وجود برخي ايرادات و انتقادها و اختلاف سليقه ها كه كماكان برقرار است اما اين روزها و بنابر دلايلي (كه نتيجه تنگ نظري ها و سياست زدگي هاست) بايد فقط به برگزاركنندگان دست مريزاد گفت و آفرين نوشت كه جوانمردي و پايمردي را همواره بايد ستود و تأييد نمود و به راستي حق و تكليف بر اهل فرهنگ است كه به دليل انتخاب اساتيد فرامرز پايور و منوچهر آتشي تشكر نمايد. موضوعي كه سال گذشته و پس از انتخاب استاد علي تجويدي وظيفه بود.
اواخر مهرماه امسال بود كه دوست فاضل و شاعر محبوب جناب آقاي محمودي(سهيل) خبر از نگاشتن نامه اي داد كه از جانب بزرگواران و عزيزان (هيئت  مديره انجمن شاعران ايران) و شاعران خوشنام ايران در تأييد و حمايت از شأن هنري استاد منوچهر آتشي، خطاب به مسئولين همايش چهره هاي ماندگار داد و گويا اين كه مورد تأييد هم واقع شده است، خيلي خوشحال شدم، اما روز شنبه ۲۰/۸/۱۳۸۴ باز در بين صحبتهايي كه با هم داشتيم گفت كه استاد آتشي يادداشتي برايم نوشته اند (به آقاي سهيل) و از حضور در جلسه عذرخواهي كرده اند (به دليل بيماري شديد) و كريمانه شأن استغنا و بي نيازي را متجلي ساخته اند و... حيف و افسوس كه بر ما مستولي شد اما نااميد نبوديم و وقتي كه در صفحه تلويزيون جناب آتشي را ديدم شگفتي و خوشحالي زايدالوصفي ايجاد شد گويا خواهر گرامي و جوانمرد شاعرمان، خانم فاطمه راكعي مردانه كاري را انجام داده و در پي استاد رفته و ايشان را به هر شكل و ترفند كه بوده است سوار بر خودرو نموده و به مراسم رسانده است.و در انتها، دست مريزاد اي متوليان همايش كه با هوشمندي دريافته ايد متاع و كالاي فرهنگ ايراني _ اسلامي بهترين عنصر و مناسب ترين مقوله جهت عرضه در جهاني است كه كشور ما را به حافظ و خيام و مولانا و سعدي و شجريان و فرشچيان و شهناز و پايور مي شناسد و اين ويترين پرافتخار با وجود بزرگان هنر و ادب بسيار ديدني و چشم نواز است.
گه خيال يار و گاهي خواب ما را مي برد
هر سبك دستي به يك مضراب ما را مي برد
(منوچهر آتشي)