تحليلي بر چگونگي شكل گيري حزب اعتماد ملي
حزب نوپا
فائزه توكل
حزب اعتماد ملي با استراتژي كسب اعتماد عمومي و در نتيجه به دست آوردن آراي مردم به ويژه در مقاطع حساس انتخابات جهت ورود به مراكز قدرت تشكيل شده است، حضور پر رنگ نمايندگان سابق مجلس در اين حزب، به دليل ارتباط نزديك نمايندگان با شخص مهدي كروبي به ويژه در دوره ششم مجلس است، عمده اين نمايندگان در دوران چهار ساله مجلس ششم به فعالين سياسي و حزبي تبديل شده و راه خود را پس از پايان كار مجلس نيز ادامه دادند.اگر وحدت فكري، سياسي و سازماني را لازمه پايداري فعاليت حزبي بدانيم ضرورت اساسي اين حزب در مقطع فعلي تعميق اين سه محور اصلي است تا تضمين دوام و بقاي كار آن باشد.
|
|
چهار ماه پس از برگزاري انتخابات رياست جمهوري، مهدي كروبي به وعده تشكيل حزبش عمل كرد و با انتخاب ۵۲ عضو شوراي مركزي، دبير كلي حزب را بر عهده گرفت، او دو وعده ديگر هم داده است، يكي انتشار روزنامه ارگان حزب كه به زودي عملي مي شود و ديگري راه اندازي كانال ماهواره اي تلويزيوني كه مشكلات بيشتري دارد و مشخص نيست كه به زودي به سرانجام برسد.
جرقه تشكيل حزب اعتماد ملي از جايي زده شد كه مهدي كروبي با وجود نااميدي همه اصلاح طلبان و از جمله ياران حزبي اش در مجمع روحانيون مبارز از رأي آوردن او در انتخابات رياست جمهوري، مصمم و فعال در انتخابات شركت كرد و در كمال شگفتي آرايي كسب كرد كه مي توانست او را به مرحله دوم انتخابات نيز برساند. اما اختلاف كم آراي او و احمدي نژاد، كروبي را از ادامه رقابت ها بازداشت.
رأي مردم به كروبي موجب افزايش اعتماد به نفس و انرژي اي در او شد كه زمينه اتخاذ چند تصميم مهم توسط او را نيز فراهم كرد.
كروبي تصميم به استعفا از مجمع تشخيص مصلحت نظام، خروج از مجمع روحانيون مبارز و تشكيل يك حزب جديد را سريعاً عملي كرد، اين روحاني عمل گرا كه به شدت از جوانان اصلاح طلب آزرده خاطر است، طي چهار ماه اخير همواره نوك تيز انتقاداتش را به رأس هرم اصلاح طلبان متمركز كرده و از آنها خواسته است تا در درجه اول به اصلاح خود بپردازند تا بتوانند در جهت تشكيل جبهه فراگير اصلاح طلبان اقدام كنند.
كروبي كه راه خود را از اصلاح طلباني كه پيشرو خوانده مي شوند جدا كرده، بارها در اظهارات خود نشان داده است كه اهل ائتلاف با هيچ حزب و گروهي نيست و تمايل دارد كه به طور مستقل راه خود را ادامه دهد. او ياران خود را در حزب اعتماد ملي از ميان كساني برگزيد كه فعالان ستادهاي انتخاباتي او در سراسر كشور به ويژه تهران بودند، كساني كه به واسطه حضور در مجلس ششم در سمت نمايندگي يكي از شهرهاي كشور ارتباط نزديكي با مردم حوزه انتخابيه خود داشته و در طي چهار سال حضور در مجلس ششم، رابطه كاري و عاطفي نزديكي با كروبي پيدا كرده اند. ويژگي شخصي كروبي به گونه اي است كه جمع شدن نمايندگان مجلس ششم را در حزبش توجيه مي كند. كروبي در طي مدتي كه رئيس مجلس ششم بود هيچگاه از مسائل و مشكلات تك تك نمايندگان جدا نماند، او همواره براي حل مشكلات نمايندگان در حوزه هاي انتخابيه شان با آنها همكاري و همراهي مي كرد. پس از آن كه اكثريت نمايندگان مجلس ششم براي حضور در انتخابات مجلس هفتم رد صلاحيت شدند او تمام تلاش خود را متمركز كرد تا صلاحيت شان تأييد شود و پس از آن كه تعدادي از آنها تأييد شدند ليستي از كانديداهاي انتخابات مجلس هفتم تهيه و آن را به عنوان ليست بخشي از اصلاح طلبان كه شامل مجمع روحانيون مبارز، حزب همبستگي وحزب كارگزاران سازندگي مي شد منتشر كرد. نزديك چهل نفر از اين ليست وارد مجلس هفتم شدند كه اكنون فراكسيون اقليت را تشكيل مي دهند، اكثر آنها با حمايت تشكيلاتي مهدي كروبي به مجلس راه يافتند. بقيه هم كه يا به دليل رد صلاحيت و يا عدم كسب آرا نتوانستند سمت نمايندگي خود را حفظ كنند پس از خروج از مجلس، كروبي پيگير وضع زندگي و كار آنها بود و شخصاً مشكلاتشان را حل مي كرد، ارتباط مستمر كروبي با اين نمايندگان باعث شد روابط عاطفي ايجاد شده بين آنها زمينه ساز تشكيل اوليه حزب اعتماد ملي شود. نگاهي به اسامي ۵۲ عضو شوراي مركز حزب اعتماد ملي نشان مي دهد كه نمايندگان سابق مجلس بيشترين، مهمترين و اصلي ترين اعضاي شوراي مركزي و ياران كروبي در حزب اعتماد ملي را تشكيل مي دهند.
۱- مهدي كروبي، ۲- رسول منتجب نيا، ۳- ابراهيم اميني، ۴- جواد اطاعت، ۵- عبدالحسين مقتدايي، ۶- محمدجواد حق شناس، ۷- محمد زماني قمي، ۸- عبدالرضا سپهوند، ۹- الياس حضرتي، ۱۰- غلامرضا اسلامي بيدگلي، ۱۱- اعظم سقطي، ۱۲- رضا حجتي، ۱۳- سيدرضا نوروززاده، ۱۴- اسماعيل گرامي مقدم، ۱۵- مهدي پورفاطمي، ۱۶- ولي رعيت، ۱۷- محمد قمي، ۱۸- مهرانگيز مروتي، ۱۹- عبدالمحمد زاهدي، ۲۰- مسعود سلطاني فر، ۲۱- اسماعيل دوستي، ۲۲- محمدجواد محمدزاده، ۲۳- محمدرضا خباز، ۲۴- محمدباقر ذاكري، ۲۵- علي يعقوبي، ۲۶- مهدي آيتي، ۲۷- رسول مهرپرور، ۲۸- آزادي آزادمنش، ۲۹- سيد محمد حائري، ۳۰- علي محمد سوري، ۳۱- نعمت الله خسروي، ۳۲- ذبيح الله كريمي، ۳۳- جاسم جادري، ۳۴- سيدرسول موسوي، ۳۵- غلامرضا عبدالوند، ۳۶- علي نعمت زاده، ۳۷- تيمور قليزاده، ۳۸- محمدرضا نوري شاهرودي، ۳۹- محمدصادق جوادي حصار، ۴۰- محمد جليليان، ۴۱- سيد كامل تقوي نژاد، ۴۲- سيد محمد علي افشاني، ۴۳- محمد علي مشفق، ۴۴- رضا انصاري، ۴۵- روح الله اوحدي، ۴۶- سيداحمد حسيني، ۴۷- منوچهر گودرزي، ۴۸- سيد علي اكبر انجمني، ۴۹- سروش اكبرزاده، ۵۰- هادي بلوكي، ۵۱- محمد شفيع جلالوند، ۵۲- نجمه گودرزي.
هسته آغازين تشكيل جزب
در جريان انتخابات مجلس هفتم مهدي كروبي خود نيز به عنوان كانديدا در تهران وارد رقابت هاي انتخاباتي شد، ولي پس از اين كه نتوانست وارد مجلس شود، تلاش خود را براي ورود به صحنه انتخابات رياست جمهوري آغاز كرد. او ابتدا طي جلساتي كه با فعالين سياسي و مطبوعاتي تشكيل داد نظر آنها را در مورد شركت خود در انتخابات جويا شد. جمع بندي اغلب اين جلسات، عدم شركت كروبي در انتخابات بود، هر چند كه به نظر مي رسيد كروبي، اين نظرات را قبول ندارد و تصميم خود را براي كانديداتوري رياست جمهوري گرفته است.
اگرچه مجمع روحانيون مبارز، نزديك ترين گروه به كروبي، او را در انتخابات مجلس هفتم ياري و همراهي كردند اما نتايج انتخابات مجلس، ترديد اعضاي مجمع را نسبت به شركت در انتخابات رياست جمهوري و كانديداتوري كروبي افزايش داد.
اين ترديد كه در همه بدنه اصلاح طلبان نيز وجود داشت باعث شد كه در جريان انتخابات رياست جمهوري، مجمع روحانيون مبارز مانند بسياري ديگر از اصلاح طلبان كه از كروبي مي خواستند در انتخابات كانديدا نشود، موافق كانديداتوري كروبي نبودند، همين مخالفت ها باعث مي شد كه اعضاي سرشناس مجمع روحانيون، كروبي را در جلساتي كه براي آماده كردن زمينه كانديداتوري خود تشكيل مي دهد همراهي نكنند. اين عدم همراهي زماني بيشتر آشكار شد كه كروبي در انتخابات ثبت نام كرد و ستاد انتخاباتي خود را در هتل درسا در خيابان انقلاب بعد از ميدان فردوسي تشكيل داد. در طي دوران تبليغات انتخاباتي كساني به اين هتل رفت و آمد مي كردند كه وابسته به مجمع روحانيون مبارز نبوده و اغلب نمايندگان مجلس ششم از مناطق مختلف كشور بودند، اگرچه رئيس ستاد كروبي علي اكبر محتشمي پور بود، اما وي پس از پايان انتخابات با وجود همراهي اوليه با تشكيل حزب اعتماد ملي، ترجيح داد كماكان در تشكيلات مجمع روحانيون مبارز باقي بماند، به همين دليل نام محتشمي پور در ليست ۵۲ نفره اعضاي شوراي مركزي خالي است.
فرجام حزب نوپا
نگاهي به فعاليت حزبي كروبي در گذشته مي تواند چشم انداز آتي فعاليت او را در حزب اعتماد ملي روشن تر كند.
مهدي كروبي بنيانگذار مجمع روحانيون مبارز بود، تصميم كروبي و يارانش در ابتداي انقلاب براي انشعاب و جدايي از جامعه روحانيت مبارز، در زمان خود تصميمي شجاعانه و خلاف روند آن زمان بود.
اما جدايي مجمع روحانيون مبارز از جامعه روحانيت مبارز كه با تأييد امام نيز همراه بود اين موضوع را تنها در حد يك تصور باقي گذاشت اما ، اولاً هزينه اين جدايي و انشعاب را براي مجمع روحانيون بسيار كاهش داد و ثانياً جمع بندي يكسان بودن افكار، نظرات و ديدگاه هاي روحانيون را نسبت به دين و تحولات سياسي اجتماعي، اصلاح كرد. كروبي كه توانسته بود در شرايط حساس، مجمع روحانيون را تشكيل داده و بيست و پنج سال حركت آن را تداوم دهد، پس از انتخابات رياست جمهوري نهم، تشكيلات سابق خود را ترك و حزب جديد اعتماد ملي را سازمان داد؛ اگرچه دلخوري كروبي از دوستان مجمعي اش به دليل عدم حمايت از او در انتخابات نهم را مي توان يكي از دلايل جدايي وي از مجمع روحانيون دانست. اما به نظر مي رسد اين دليل، اصلي ترين علت اين جدايي نبود بلكه كروبي به اين جمع بندي رسيد كه ديگر نمي توان در چارچوب محدود يك تشكيلات روحاني به كار ادامه داد، او نيازمند گسترش تشكيلات به همه اقشار و گروه ها و نه فقط روحانيون بود، اين تغيير رويكرد شرايط بهتري را براي كروبي جهت استفاده از نيروهاي علاقه مند به كار سياسي و تشكيلاتي فراهم مي كرد.
شايد بتوان مهمترين و اصلي ترين انگيزه كروبي براي تشكيل حزب اعتماد ملي و وسيع كردن دايره كار تشكيلاتي و سياسي اش را توجه او به ضرورت هاي حضور در صحنه هاي سياسي و كسب قدرت از راه هاي قانوني و دموكراتيك دانست. آن گونه كه از برنامه ها و اهداف حزب اعتماد ملي مشخص است، تلاش براي باز كردن راه و هموار نمودن مسير شركت در انتخابات، مهمترين سياست حزب اعتماد ملي است. نامه هاي كروبي به رئيس و نمايندگان مجلس خبرگان جهت تغيير قانون انتخابات اين مجلس و محدود كردن صلاحيت كانديداها به نظر چند تن از فقها و مراجع حوزه هاي علميه به جاي نظارت استصوابي شوراي نگهبان، فراهم كردن زمينه حضور غير روحانيون و زنان در اين مجلس، تأكيدي بر استراتژي حزب اعتماد ملي براي راهيابي به مراكز قدرت انتخابي با كسب آراي مردم است.
كروبي رسماً اعلام كرده كه در انتخابات مجلس خبرگان كانديدا نمي شود، اما بعيد است در صورتي كه شرايط مهيا شود او بر اين تصميم خود پافشاري كند، با توجه به استراتژي حزب اعتماد ملي كه فعاليت سياسي با هدف جلب افكار و آراي عمومي و اجراي برنامه هاي خود در صورت راهيابي به مراكز قدرت نظير شوراها، مجلس شوراي اسلامي، خبرگان و رياست جمهوري است، تاكتيك رسيدن به اين اهداف از طريق اعضاي حزب كه عمدتاً نمايندگان سابق مجلس بوده و علاوه بر اشتهار در حوزه هاي انتخابيه خود، راه هاي جلب نظر مردم و كسب آراي آنان را مي شناسند، خواهد بود.
همگي اعضاي شوراي مركزي حزب اعتماد ملي در نخستين جلسه اي كه تشكيل دادند مهدي كروبي را به اتفاق آرا به سمت دبير كلي حزب برگزيدند. كروبي فعلاً در اين سمت در حزبش بدون رقيب است، او در حال حاضر تنها فردي است كه ارتباطات گسترده اي با مسئولين عالي رتبه نظام دارد، ارتباطات مردمي اش قوي تر از ديگران است، سابقه مبارزات قبل از انقلاب نيز باعث شده كه به شخصيت محوري حزبش تبديل شود. كروبي اگر بتواند در خلال كار تشكيلاتي، سياسي در حزب اعتماد ملي، به گونه اي عمل كند كه كادرهاي سياسي حزبي پرورش يابند، مي توان موفقيت او را به عنوان يك روحاني در كار سياسي حزبي به عنوان يك نمونه مورد ارزيابي قرار داد.
مهدي كروبي با انتخاب شعار هر نفر ۵۰ هزار تومان در جريان انتخابات رياست جمهوري نشان داد كه با توجه به ارتباطات گسترده مردمي اش نسبت به واقعيات جامعه آشنايي ملموس تري داشته و بيش از ساير اصلاح طلبان هم موفق به كسب رأي شد. در حالي كه هيچ كس اميدي به كسب اين مقدار رأي توسط او را نداشت.
كروبي كه از نظر سني و سابقه سياسي در رديف اول اصلاح طلبان قرار دارد، انتظار داشت كه در جريان انتخابات رياست جمهوري كانديداي محوري آنان شود. اما اين انتظار تحقق نيافت و او اينك با تشكيل حزب اعتماد ملي تلاش مي كند تا آن را به حزب محوري جناح اصلاح طلبان تبديل كند. كروبي تاكنون بارها از تشكيل جبهه ائتلافي اصلاح طلبان ابراز نااميدي كرده است و بعيد است بپذيرد كه در آينده جزيي از اين جبهه باشد، او همه سعي خود را به كار خواهد گرفت كه به عنوان اصلاح طلب عملگرا، در عمل برتري حزبش را به همه احزاب اصلاح طلب بقبولاند. انتخابات آينده خبرگان، شوراها، مجلس و رياست جمهوري صحنه عملي شدن برنامه ها و اهداف حزب اعتماد ملي وسنجش ميزان كارايي وموفقيت عملكرد آن است.
|