Hamshahri Newspaper

تا زماني كه سازوكارهاي اقتصادي درون كشورمان به صورت ذاتي در نقش پشتوانه اي از صادرات غيرنفتي عمل نكند ناچار به حفظ و ادامه اين گونه حمايت ها كه در نقش مُسكن عمل مي كنند هستيم. بايد روزي مسئولين اقتصادي، صنعتي و توليدي كشورمان دور هم جمع شده و در زمينه اين كه چه كالاها و خدماتي توليد كنيم كه جنبه صادراتي و مزيت رقابتي داشته باشد ، بحث و تبادل نظر شود
* توجه به وجود مزيت نسبي در كالاهاي صادراتي از اصولي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد .براين اساس در زمينه صادرات خدمات فني مهندسي هنوز قادر به رقابت يا ماندگاري در بازارهاي هدف با وجود حمايت هاي صورت گرفته نبوده يا در زمينه ارائه خدمات با تكنولوژي برتر چندان توانمند نيستيم براي رفع اين معضل چه برنامه اي مد نظر داريد؟
- خدمات فني مهندسي تركيبي از چند نظام كاري است .اين موضوع از يك سو به توان نيروي انساني ما مرتبط است كه از اين جهت خوشحاليم چرا كه نيروي انساني آماده زيادي براي فعاليت در اين زمينه داريم.
بخش ديگري از صادرات خدمات فني مهندسي با تجهيزات، امكانات و تأسيساتي در داخل كشور مرتبط است كه در كنار خدمات فني، مهندسي مي تواند امكان صدور پيدا كند يعني زماني كه يك شركت پيمانكاري در خارج از كشور قراردادي را امضا مي كند بخشي از اين قرارداد مي تواند تجهيزاتي باشد كه اين شركت بايد در بازار هدف نصب كند. در اين زمينه نيز ما همان كاستي هاي موضع توليد را داريم و ممكن است پيمانكار ما قرارداد خود با كشورهاي مختلف را منعقد كند اما براي بردن تجهيزات به كشورمان مراجعه ننموده و در مقايسه ببيند كه تجهيزات داخل كشورمان گرانتر تمام مي شود. اين نقطه ضعف كه برخي تجهيزات كشورمان امكان صدور ندارند باعث مي شود تا همه ارز ناشي از قرارداد فني مهندسي منعقد شده به داخل كشورمان بازنگردد.
بخش ديگر خدمات فني مهندسي جايگاه اين رشته در تئوري اقتصادي مذكور است. اگر به اين نكته رسيده باشيم كه بايد به اين رشته از صادرات غيرنفتي توجه كنيم نبايد از پشتيباني كه شروع كرده ايم دست برداريم بلكه بايد آن را تاحدي ادامه دهيم كه شركت هاي صادركننده خدمات فني مهندسي از رشد كافي برخوردار شده، قدرتمند گردند و ماندگاري آنها در بازارهاي هدف افزايش يابد. با چند سال پشتيباني از اين رشته صادرات غيرنفتي نبايد اين گونه استنتاج كنيم كه در اين حوزه نيز مزيت رقابتي نداشته و بايد از آن دست برداريم. با اين گونه استدلال ها ما در حوزه كالاهاي صنعتي يا كشاورزي مزيت رقابتي نداشته و در حوزه خدمات نيز چنين استنتاج مي كنيم كه مزيت رقابتي نداريم، پس با اين روند چه كالا يا خدماتي را مي خواهيم صادر كنيم.
چندان موافق نيستم كه در زمينه صادرات خدمات فني مهندسي بايد عقب نشيني كنيم بلكه معتقدم هنوز در اين رشته ازصادرات غيرنفتي به بلوغ كامل نرسيده ايم، شايد بتوان گفت در حوزه اي كه امكان ماندگاري در بازارهاي هدف وجود دارد، حوزه خدمات فني مهندسي است به دليل اينكه در اين حوزه مي توانيم تجهيزات لازم را از ديگر كشورها خريداري كنيم، اما در بخش نيروي انساني، طراحي و مهندسي مبتني بر نيروي انساني، داخل كشور باشيم.
براي نتيجه گيري اينكه در زمينه صادرات خدمات فني مهندسي از توانايي كافي برخوردار نيستيم كمي زود است ضمن اينكه در اين رشته موفقيت هاي قابل توجهي نيز داشته ايم و پيمانكاران ما تلاش مي كنند تا بتوانند پروژه هاي بيشتري را بگيرند. گرچه مي پذيريم در مقايسه با كل پروژه هايي كه در سطح دنيا توسط شركت هاي پيمانكار عمومي انجام مي شود، سهم صادرات خدمات فني مهندسي كشورمان چندان قابل توجه نيست.
* تأثير تنش هاي سياسي در حوزه صادرات كالا بيشتر بوده يا حوزه صادرات خدمات فني مهندسي از اين موضوع تأثير بيشتري مي پذيرند؟
- بخش خدمات فني مهندسي در بعضي مواقع به حكومت هاي محلي نزديكتر مي شود وقتي پيمانكاران ايراني ما در كشوري مانند زيمبابوه برنده مناقصه مي شوند به نوعي به مقامات سياسي اين كشورها نزديك مي گردند يا هنگامي كه در كشورهاي آسياي ميانه شركت هاي پيمانكاري ايراني مناقصاتي را برنده شده و اجرا مي كنند در واقع به مقامات سياسي اين كشورها نزديك تر مي شوند.
براين اساس مي توان گفت گاهي صادرات خدمات فني مهندسي حساسيت هايي را در زمينه ميزان نفوذ سياسي كشورمان در بازارهاي هدف برمي انگيزد و موجب برخي اقدامات در جهت جلوگيري از روند صادرات خدمات فني مهندسي كشورمان مي شود.
در حوزه صدور كالا نيز وقتي كالاي صادراتي در حوزه كشاورزي بوده و كشوري بخواهد به صورت استراتژيك از آن بي نياز شود ممكن است اين واكنش ها ديده شود ،يا بعضي كشورها نسبت به صادرات مواد خام خود حساس هستند اما اين واكنش ها در حوزه صادرات خدمات فني مهندسي بيشتر است.
* اعمال سياست هاي تشويقي و حمايتي در بخش صادرات غيرنفتي را تا چه حد لازم و كافي مي دانيد ،به نظر شما اين حمايت ها تا چه زماني بايد ادامه پيدا كند؟
- اين حمايت ها در خيلي از كشورهاي صادركننده كالا و خدمات به صورت آشكار و پنهان وجود دارد به علاوه اين حمايت ها مي تواند مستقيم يا غيرمستقيم باشد كه صادركنندگان كشورمان تمايل بيشتري به استفاده از حمايت هاي مستقيم دارند.
به دنبال آن هستيم تا بخشي از اين حمايت ها را به گونه اي هزينه كنيم كه اثر بخشي بيشتري براي صادرات كشور داشته باشد.
البته همان طور كه در روز ملي صادرات عنوان شد براي صادركنندگان در سال ۸۴ اين حمايت ها ۹۰ درصد مستقيم و ۱۰درصد غيرمستقيم است اما اميدواريم كه اين روند كه از سال هاي پيش نيز وجود داشته موجب نگردد تا صادركنندگان اين احساس را پيدا كنند كه روند حمايت ها بايد هميشه اين گونه باشد.
به دنبال افزايش اثربخشي يارانه ها، جوايز و تشويق ها در بخش صادرات غيرنفتي هستيم تا انتقادات موجود را از بين ببريم، انتقاد مي شود كه اين سياست هاي تشويقي و حمايت هاي مستقيم موجب مي شود تا پولي را به صادركننده بدهيم كه در اختيار ديگر كشورها قرار مي گيرد چرا كه با فروش ارزانتر كالاهاي كشورمان در سايه سياست هاي تشويقي، مصرف كننده خارجي كالاي ارزانتري دريافت كرده و سرمايه اي از كشورمان خارج مي شود.
معتقدم كه اگر در شرايط فعلي پشتوانه سياست هاي حمايتي از صادرات غيرنفتي را برداريم صادرات كشورمان حتماً با افت مواجه خواهد شد و بر اين اساس صادرات غيرنفتي كشورمان همچنان نيازمند پشتوانه و حمايت است. از سوي ديگر تا زماني كه سازوكارهاي اقتصادي درون كشورمان به صورت ذاتي در نقش پشتوانه اي از صادرات غيرنفتي عمل نكند ناچار به حفظ و ادامه اين گونه حمايت ها كه در نقش مسكن عمل مي كنند هستيم.
بايد روزي مسئولين اقتصادي، صنعتي و توليدي كشورمان دور هم جمع شده و در زمينه اين كه چه كالاها و خدماتي توليد كنيم كه جنبه صادراتي و مزيت رقابتي داشته باشد، بحث و تبادل نظر شود. در آن هنگام مي توانيم جوايز صادراتي را جهت داده و به طور غيرمستقيم براي ساخت پايانه، نمايشگاه، حمل و نقل يا بهبود سيستم بيمه به كار گيريم، به گونه اي كه اين گونه حمايت ها تا سال هاي بعد اثربخشي خود را داشته باشد، بايد با برگزاري همايش هاي تخصصي كاربردي و دقيق اين موضوع را به چالش كشيده و راه حل هاي مطمئن تري ارائه شود.
بايد اين موضوع بحث شود كه چگونه مي توان سيستم توليدي كشور را به سيستم صادراتي متصل نمود به گونه اي كه توليد براي صادرات شكل گيرد و از همه مهمتر آنكه تكنيك هاي ما براي كاهش قيمت تمام شده، زمان توليد و صادرات،افزايش تنوع محصولات و انعطاف پذيري در توليد و صادرات چه در بعد كارگاهي، كارخانه اي يا سياست هاي ملي، چگونه مديريت شود؟
با نگاهي كه رئيس جمهور در روز ملي صادرات مطرح كردند دولت آمادگي كامل براي يافتن اين راه حل ها را دارد و اميدواريم متخصصين و مديران جامعه نيز راه حل هايي را دنبال كنند تا فارغ از رانت هايي كه ايجاد شده و به طور موقت با ايجاد سرو صدا فراموش مي شود، راهكارهايي مطمئن، پاسخگو و اثربخش پيدا كنيم تا از زمان تبديل ماده خام به محصول، بسته بندي، انبارشدن و صادرات آن همه مراحل به گونه اي مديريت شود كه هزينه هاي سرجمع كاهش يابد در غير اين صورت ممكن است مجبور باشيم تا تنها صادركننده نفت و مواد خام كشورمان باشيم كه موضوعي بسيار نگران كننده خواهد بود.