Hamshahri Newspaper

به باور بسياري از انديشمندان در دنياي معاصر طرح مسائل و دغدغه هاي ديني به زبان هنر و به ويژه به زبان تصوير و سينما بسيار كارگشاتر، مفيدتر و مؤثرتر خواهد بود.
هم اكنون بسياري از سينماگران با آرمان هايي كه در اين حوزه دارند مي كوشند به يك زبان پالوده و فاخر در قلمرو سينماي ديني برسند. استقبالي هم كه از آثار آنها چه در داخل و چه در خارج از كشور صورت گرفته نشان مي دهد اين تلاشها به مرز قابل قبولي از بيان هنري رسيده است. با اين همه هنرمندان ما به حوزه هايي از معرفت شناسي نياز دارندكه بتواند ترجمان نزديك تري به زبان سينما داشته باشد. به تعبير ديگر، احتياج به يك زبان واسط وجود دارد كه بتواند بين دين شناسان و سينماگران پل ارتباطي برقرار كند. برگزاري همايش بين المللي زيبايي شناسي دين با حضور انديشمندان و صاحب نظران ايراني و خارجي مي كوشد چنين مجالي را فراهم آورد.
اين همايش كه دو روز ديگر به همت مركز مطالعات هنري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در موزه هنرهاي معاصر برگزار مي شود، صرف نظر از ارائه گلچيني از يافته هاي پژوهشي در عرصه زيبايي شناسي دين مي تواند بيانگر آن باشد كه چه حوزه هايي در امر دين از ديدگاه هنر مغفول مانده و همچنين ضرورت پرداختن به چه موضوعاتي در عرضه دين وجود دارد كه به زبان هنر نزديك باشد.
در آستانه برگزاري همايش بين المللي زيبايي شناسي دين چند تن از سينماگران درباره سينماي ديني و همايش زيبايي شناسي دين سخن مي گويند.
سينما مناسب ترين ابراز در به تصويركشيدن زيبايي هاي دين است؛ چرا كه اساساً تأثيرگذارترين وسيله براي انتقال پيام است و عقل و هوش و چشم و گوش مخاطب را تسخير مي كند.
عليرضا شجاع نوري چهره نام آشناي سينما با تأكيد بر اين مطلب مي گويد: البته تمام دين مبتني بر زيبايي است اما بخشي از آن گفتني است و بخشي ديگر مانند رازهايي است كه بسياري از بزرگان با خود بردند و به زبان نياوردند. اما آن بخش از دين را كه گفتني است مي توان به زبان سينما بيان كرد و به تمام دنيا ارائه داد.
شجاع نوري افزود: دين به قدري گسترده و فراگير است كه نمي شود حيطه اي را براي آن در نظر گرفت كه زيبايي هاي دين فقط در اين حيطه قرار دارد. به عنوان نمونه فردي كه عطرگل سرخ را درك مي كند به دريافتي از زيبايي هاي دين رسيده است.
شجاع نوري در ارزيابي خود از سينماي ديني مي گويد: ما هنوز در ابتداي اين راه هستيم و بايد تلاش فراواني كنيم تا بخشي از اين راه را بپيماييم. اتفاقاً با اين وجه از دين اسلام كه ما هر روز با آن مواجه مي شويم و شاهد تعامل زندگي با دين در كشورهاي ديگر به اين شكل نباشد، بايد كار بسيار جدي تر و عميق تر در معرفي زيبايي هاي دين صورت بگيرد.
محمدمهدي عسگرپور كارگردان صاحب نام سينما و معاون فرهنگي سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران درباره سينماي ديني مي گويد، به اين دليل كه هنر اساساً تعالي بخش است، آن بخش از سينما كه هنر تلقي مي شود ديني است، اما بخش ديگر سينما كه تكنولوژي محسوب مي شود ارتباطي با دين برقرار نمي كند. ما گمان مي كنيم كه مسائل پيچيده و عمدتاً ماورايي در دين مي گنجد در صورتي كه اگر دين را از يك سطح بسيار ساده تا يك سطح بسيار پيچيده ترسيم كنيم تمام اين سطوح مي تواند در قالب هنر و سينماي ديني تصوير شود.
كارگردان فيلم قدمگاه درباره سينماي ديني ايران معتقد است حركت هاي خوب در اين عرصه بسيار بوده است اما ما قدر اين تلاش ها را ندانسته ايم و مدام فكر كرده ايم كه هيچ كاري صورت نگرفته است. عسگرپور تأكيد مي كند پيش از انقلاب آثار انگشت شماري در حوزه سينماي ديني خلق شده اما پس از انقلاب حداقل در عرصه سينماي دفاع مقدس آثار ارزشمندي توليد شده است در اين زمينه فقير نيستيم... هرچند در يك نگاه كلي به سينماي بعد از انقلاب نيمي از توليدات آن را مي توان سالم تلقي كرد و حرفي كه اين آثار مي زنند در محدوده دين قرار مي گيرد، اما اكثر اين توليدات در عمق نيستند و سطحي به نظر مي رسند.
سيد ناصر هاشم زاده فيلمنامه نويس بيدمجنون ساخته مجيد مجيدي مي گويد وقتي سينما مي خواهد تعميق پيدا كند و از عمق جان انسان ها سخن بگويد نيازمند معنا مي شود. اين معنا هم خود را در قالب زيبايي هاي دين نمايان مي سازد.
هاشم زاده با تأكيد بر اين نكته كه اساساً هنر بدون مذهب نمي تواند بقا داشته باشد مي گويد سينماي سمبوليسم جعل معناست اما سينماي معنوي كشف معناست يعني محل رجوعش معنويات است. عده اي تلاش كرده اند كه معناهايي را كشف كنند اما فعلاً در مرحله تمرين هستند و هنوز آن اتفاق نهايي در اين عرصه روي نداده است. البته در مجموع گام هايي برداشته شده كه مبارك است اما اصولاً به تصوير كشيدن معنويات و زيبايي هاي دين به بضاعت فيلمساز مربوط مي شود كه چه اندازه در اين مسير گام برداشته باشد تا بتواند تجربياتش را براي ما روايت كند. هاشم زاده درباره همايش زيبايي شناسي دين مي گويد اميدوارم سنگ بناي اين همايش از روي نياز گذاشته شده باشد اگر اين گونه باشد پاسخ مثبتي هم به آن داده خواهد شد.
عليرضا سجادپور معاون امور فرهنگي و ارتباطات سازمان ميراث فرهنگي معتقد است تعريفي كه از هنر ديني در كشور ما ارايه شده است، تعريف درستي نيست و عموما با مفاهيم كلامي فلسفي يا شكلي از دين مخلوط شده است.
او مي گويد مديريت فرهنگي غلط مانع از پاگرفتن هنر در ميان علاقه مندان مسلمان و متعهد شده و متاسفانه اين وضعيت در ايام پس از انقلاب رخ داده است. اكثر هنرمندان پيش از انقلاب نسبتي با دين نداشتند و طبيعتا به عهده ما بود كه بر روي اين موضوع كار كنيم و در بين نيروهاي متعهد و معتقد به دنبال چهره هاي هنرمند بگرديم اما عملا اين اتفاق نيفتاد.
اين كارگردان سينما مي گويد بعضي از دست اندركاران هم كه درباره هنر ديني سخنراني مي كنند چيزي از هنر نمي دانند و اغلب مباني تئوريك فلسفه هنر را بيان مي كنند. متاسفانه اغلب هنرمندان ما هم ارتباط چنداني با دين ندارند يعني به درك و شناخت عميقي از دين نرسيده اند.
سجادپور درباره همايش زيبايي شناسي مي گويد اين همايش ها اگر به حل اساسي و ريشه اي اين وضعيت نپردازند چيزي جز اتلاف وقت و انرژي نخواهند بود. با اين حال اميدوارم كه همايش زيباشناسي بتواند در شناخت معضلات هنر ديني گام مثبتي بردارد.
جمال شورجه كارگردان سينما با بيان اين نكته كه هنر و دين لازم و ملزوم يكديگر هستند مي گويد: در طول تاريخ دين براي القاي مفاهيم خود از ابزار هنر استفاده كرده است و در مقابل هنر هم از دين بهره برده است تا بتواند مفاهيم عميقي را بيان كند.
اين كارگردان درباره سينماي ديني ايران مي گويد: باوجود اين كه شاكله حكومت ما ديني، اعتقادي و فرهنگي است و مسئولان ذيربط نيز دغدغه هاي ديني دارند، متاسفانه سينماي ما نتوانسته است به عنوان ابزاري در جهت بيان مفاهيم ديني ايفاي نقش كند. تنها مقطعي كه سينماي ديني ما نسبتا موفق بوده ايام هشت سال دفاع مقدس است زيرا در اين مقطع مفاهيم ديني و اعتقادي در قلب و روح تمام رزمندگان نفوذ جدي داشت و به همين دليل اين مفاهيم تا حدودي در سينماي دفاع مقدس حلول كرد.
شورجه درباره همايش زيبايي شناسي دين مي گويد متاسفانه هنر امروز بيشتر به سمت انسان محوري حركت مي كند حال اگر اين همايش بتواند بين هنرمندان و مولفه هاي زيبايي شناسانه دين وفاق برقرار كند گام بسيار بزرگي برداشته است.
شهرام اسدي كارگردان سينما كه فيلم روز واقعه را در كارنامه دارد معتقد است تصوير زيبايي هاي دين اختصاص به ژانر خاصي از سينما ندارد. تجلي اين زيبايي همان گونه كه پيدا و پنهان در مراودات روزمره ما بي پيرايه منتشر شده است، مي تواند در هر فيلمي و در هر نوعي از سينما نمود عيني و موثر داشته باشد.
اسدي درباره سينماي ديني ايران مي گويد: متاسفانه نمونه ها بسيار اندك است و اندوهناك تر اينكه غالبا آغشته به تكلف و محاسبات كاسبكارانه و اين يعني تجمع اسباب دين سوزي و دين گريزي و ايجاد خدشه و رخنه در دل مومن و نقض آنچه عرض است.
سازنده سريال آشيانه سيمرغ درمورد همايش زيبايي شناسي دين مي گويد: همايش بايد با روشنگري و روشن بيني زيبايي زلال و طراوت معنوي ايمان را تعبير و تفسير كند. بايد مرزهاي غل و غش را بشناسند و جلوه هاي پروردگار در اين جهان بي پايان را كه زيبايي محض اند پيش روي انسان تنها و گمشده اين دوران قرار دهد. بايد تصوير متعلق برگ را به درخت، قطره را به دريا و ستاره را به كهكشان و به جمال جميل خداوند برساند.
جواد شمقدري مشاور هنري رييس جمهور و كارگردان سينما نيز معتقد است: بايد دين را به عنوان تنها منبع الهام دريافت هنرمند بشناسيم ولاغير.
او مي گويد: هنر به خودي خود نمي تواند راه به جايي ببرد و اگر دين نقطه اتكاي آن نباشد تمايلات نفساني و انديشه هاي غيرالهي و الهامات شيطاني مركز توجه آن خواهد شد. همچنان كه سينماي غرب و هنر غربي امروز گرفتار اين آفت بزرگ شده است.
شمقدري با اشاره به اين نكته كه هنرمند بايد فريادگر باشد و حق را طلب كند درباره سينماي ديني ايران مي گويد: مي توان مدعي شد كه سينماي ايران بعد از انقلاب اسلامي در اين راه گام هايي برداشته است اما آنچه باعث شد اين مسير خوب پيموده نشود و امروز شاهد يك سينماي ديني پربار و قابل اعتنا نباشيم آسيب ها و كج فهمي هايي بود كه بر اين نوع نگاه وارد شد. با اين حال سينماگران دين مدار و علاقه مندان به پيام هاي ديني در هر فرصتي كه پيش آمده و در هر مقطعي كه توفيق داشته اند توانسته اند آثار خوبي از خود به يادگار بگذارند چنانچه مي توان بخش ارزشمندي از سينماي دفاع مقدس را در اين ژانر به بازشناسي دوباره نشست.
مشاور هنري رييس جمهور درباره همايش زيبايي شناسي دين پيشنهاد كرد اين همايش بايد خارج از تعارفات و ملاحظات به بررسي پديده هاي دين شناسي و آفت هاي آن بپردازد. هم چنين بايد خارج از عرف معمول به نقد مديريت ها و سياست هاي فرهنگي _ هنري بپردازد كه در طول ۲۷ سال بعد از انقلاب اسلامي بدون درد دين و دغدغه آن روزگار را سپري و يا بهتر بگويم هدر داده اند.