|
تصويب بودجه اگزومارس (كاوشگر مريخ نورد) از طرف آژانس فضايي اروپا
جدال آمريكا و اروپا براي تسخير مريخ
عميد نمازي خواه
|
|
|
|
|
|
در ميان تمامي صنايع موجود، كشورهاي ابرقدرت صنعتي سرمايه گذاري هاي خاصي در صنعت هوافضا دارند. آنها به دنبال تسخير فضا هستند و با صرف بودجه هاي هنگفت، خود را به كرات منظومه شمسي نزديك تر مي كنند. يكي از محبوب ترين كرات منظومه ما نزد دانشمندان سياره مريخ است. تا به امروز هيچ فضانوردي به مريخ سفر نكرده است، اما چندين كاوشگر براي تحقيق و تفحص به مريخ فرستاده شده اند. دلايل بسياري درباره محبوبيت مريخ وجود دارد كه برخي از آنها خرافات است، ولي مسائلي مانند نشانه هاي به دست آمده مبني بر اين كه مريخ تنها سياره در منظومه شمسي است كه شرايط زندگي در آن همانند زمين است و يا احتمالاتي در مورد همانندي سطح مريخ و زمين، همه و همه باعث شده پول هاي زيادي خرج شود تا دانشمندان چند متري در سطح مريخ به كاوش بپردازند.
جالب است بدانيد كه يك تيم كوچك از فضانوردان به همراه تجهيزات و آب و غذا در حدود ۱۰۰ هزار پوند وزن خواهند داشت (هر نفر تقريباً ۴۰۸ كيلوگرم آذوقه)، اين در حالي است كه ارسال هر پوند به فضا هزينه اي معادل يك ميليون دلار در بر دارد.
با اين وجود اروپا و آمريكا رقابت سنگيني بر سر تسخير مريخ دارند و در همين ارتباط اروپا، كاوشگر حفار خود با نام اگزومارس را در سال ۲۰۱۱ ميلادي به مريخ پرتاب خواهد كرد.
***
كشف آثار وجود آب در گذشته مريخ كه توسط دو مريخ نورد ناسا انجام شد، در صدر فهرست ده اكتشاف علمي برتر سال ۲۰۰۴ ميلادي قرار گرفت. اين فهرست هر سال توسط مجله ساينس تهيه مي شود كه ده اكتشاف برتر سال را معرفي مي كند و همواره باعث اختلاف نظر ميان كارشناسان و دانشمندان شده است.
دو مريخ نورد آمريكايي به نام هاي اسپيريت و آپورچونيتي در سال ۲۰۰۴ به گشت و تفحص در سطح مريخ پرداختند. هدف آنها پيدا كردن علائم حيات بود و توانستند شواهد قانع كننده اي از وجود پايدار آب شور و اسيدي بر سطح سياره سرخ بيابند.
در دو دهه اخير دستيابي آسان به مريخ و جست وجو در آن از اهم امور ناسا بوده و بودجه هاي بسيار هنگفتي صرف اين امر شده است. از طرف ديگر رقيب هميشگي ناسا يعني آسا (آژانس فضايي اروپا) نيز آرام ننشست و چند روز پيش (هشتم دسامبر سال ۲۰۰۵) بودجه كاوشگر مريخ را تصويب كرد.
كاوشگر اروپايي مريخ اگزومارس (Exo Mars) نام دارد كه براي يافتن نشانه ها و آثار حيات در گذشته و امروز سياره سرخ، به كاوش در سطح آن و از همه مهم تر حفر آن خواهد پرداخت. اگزومارس بخشي از برنامه جامع آرورا (Aurora) است كه شامل اعزام فضاپيما و در نهايت فضانوردان به ماه و مريخ خواهد بود. بر اساس خبري از خبرگزاري بي بي سي، دولت بريتانيا قرار است ۱۰۸ ميليون يورو در اين پروژه سرمايه گذاري كند كه سهمي عمده را در ساخت اين كاوشگر روبوتيك ايفا خواهد كرد. برنامه آرورا در كوتاه مدت بر مأموريتهاي روبوتيك مريخ تمركز مي كند. آسا اميدوار است اگزومارس را براي سال ۲۰۱۱ و در پي آن مأموريت بين المللي براي نمونه برداري از مريخ و بازگرداندن آن به زمين آماده كند.
اين رقابت سنگين ميان ناساي آمريكايي و آساي اروپايي در سالهاي بعد سخت تر هم خواهد شد، زيرا هر دو آژانس فضايي برنامه هاي متمركزي براي دسترسي به ماه دارند. البته ناسا مانند پروژه هاي قبلي از آسا جلوتر است. اختصاص بودجه هاي سنگين آژانس فضايي اروپا براي تحقيقات فضايي، احتمالاً نويد بهره برداري آينده كشورهاي اروپايي از فضا را دارد، زيرا براي فرستادن يك كاوشگر به مريخ با اين كه هدف برنامه دسترسي به مريخ است، ولي اين پروژه ها باعث تقويت جنبه هاي مختلف علمي و صنعتي مي شود.
وزراي علوم كشورهاي عضو آژانس اتمي اروپا در نشست اين هفته خود بودجه ۷۵۰ ميليون يورويي را براي سالهاي ۲۰۱۱-۲۰۰۶ پروژه آرورا را تصويب كردند. بخش اعظم بودجه، صرف توسعه اگزومارس خواهد شد و باقي آن به تحقيقات مقدماتي در زمينه مأموريتهاي آينده مريخ و ساير كرات منظومه شمسي اختصاص مي يابد. سهم بريتانيا در برنامه اگزومارس ۱۰۱ ميليون يورو است و ۷ ميليون يورو نيز به فعاليتهاي پژوهشي اختصاص خواهد يافت.
پروژه قبلي كاوش مريخ بريتانيا به نام بيگل -۲ با هدف جست وجو براي يافتن آثار حيات در سياره سرخ طراحي شده بود، اما در روز كريسمس سال ۲۰۰۳پس از ورود به جو مريخ ناپديد شد.
ديويد پاكر، مدير برنامه علوم فضايي در مركز فضايي ملي بريتانيا گفت: اگزومارس بر ميراث بيگل- ۲ بنا خواهد شد.
وي مي افزايد: اگزومارس تنها به كاوش در سطح اكتفا نخواهد كرد، زيرا مجهز به يك متد حفاري و ساير تجهيزات است كه براي نخستين بار مي تواند زير سطح را معاينه كند و همين توانايي است كه اين مأموريت را از ساير مأموريتهاي مريخ نوردي متمايز مي كند. همان طور كه شاهد اين رقابت هستيد، اروپائيها به دنبال به دست آوردن بهترين اكتشافات فضايي هستند و براي جبران سالهاي عقب افتاده در مأموريتهاي فضايي شان در تلاش براي پيدا كردن نكات منحصر به فرد و متمايز از ناسا هزينه هاي هنگفتي را مي پردازند.
با تمام اين اوصاف، نبايد بر قدرت آسا در هوافضا شك كرد ولي هنوز ناسا يك سر و گردن بالاتر از آن به فضانوردي مي پردازد به جز حفر سطح مريخ.
ارسال كاوشگرها به مريخ با مشكلات بسياري روبه رو بوده و زمان زيادي طول كشيد تا كاوشگرها توانايي آن را پيدا كنند كه وقتي به مريخ مي رسند، اطلاعات جمع آوري كنند.
از حدود سالهاي ۱۹۶۰ كه حتي هيچ اطلاعاتي از وضعيت خود كاوشگر ارسال شده مخابره نمي شد، تحقيقات ادامه پيدا كرد تا اين كه در سال۱۹۷۰ وضعيت تا اندازه قابل توجهي بهبود پيدا كرد. در آن زمان سه مسأله اساسي در مورد روباتهاي بين سياره اي حل شده بود. آنها مي توانستند نيروي مورد نيازشان را توليد كنند. اطلاعات بسياري از طريق حسگرهايشان جمع آوري مي كردند و سوم، توانايي مخابره اطلاعات را به زمين داشتند.
ناسا در سال۱۹۷۰ زوج روبات خود موسوم به ويكي جي را به مريخ فرستاد. آنها نمي توانستند حركت كنند و فقط در محل فرودشان به كاوش مي پرداختند.
دانشمندان ناسا مشكل حركت در مريخ را با طراحي، ساخت و ارسال كاوشگر بسيار معروف رهياب (Pathfinder) در سال ۱۹۹۷ حل كردند. كاوشگر كوچكي كه تنها ۱۱ كيلوگرم وزن داشت و مي توانست پنج متر از محل فرود دور شود. اين مسير كوتاه دانشمندان را راضي كرد، براي همين دست به كار شدند و پس از ۶ سال تلاش، زوج روبات كاوشگر معروف به MER را طراحي كردند.اين زوج به نام هاي اسپيريت و آپوچونيتي حاصل تلاش و ابتكار مهندسان و دانشمندان ناسا بود كه پرتاب موفقيت آميزشان از زمين در جولاي ۲۰۰۳ ميلادي و ورود تحسين برانگيزشان به مريخ در ژانويه ۲۰۰۴ دنياي فضانوردي و علوم نجوم را با تحولي عظيم روبه رو ساخت.
اين دو كاوشگر از نظر ابعاد و وزن با نمونه هاي قبلي تفاوتهاي بسياري داشتند. به عنوان مثال اسپيريت با تمامي تجهيزات از قبيل موتورها، مولدهاي توليد نيرو و ابزارهاي كاوشگري، تقريباً بزرگ است. اما همه اجزاي آن به طور زيبايي در حدود يك ماشين چمن زن متوسط گردهم جمع شده اند. ارتفاع آن ۵/۱ متر، عرض ۳/۲ متر و ۰۶/۱ متر طول دارد. از همه مهم تر وزن ۱۷۶ كيلوگرمي آن بود. بيشترين سرعت آن ۳۰ متر در ساعت است و در طول روز حداكثر ۱۰۰ متر حركت مي كند. دوربين ها بر روي دكل هستند و مي توانند از ارتفاع ۵/۱ متري و با چرخش ۳۶۰ درجه افقي و ۹۰ درجه عمودي عكس هايي با وضوح ۱۰۲۴*۱۰۲۴ بگيرند.
قيمت هر دو كاوشگر در كل ۸۲۰ ميليون دلار و براي حمل و نقل و فرستادن آنها به مريخ ۷۵ ميليون دلار خرج شده است. نكته اي كه در مورد بدنه آنها وجود دارد قرار گرفتن آن در پوسته عايق است زيرا در شب بايد متحمل سرماي ۱۰۰- درجه سانتيگراد باشند.
***
آژانس بين المللي فضايي اروپا در پروژه اگزومارس قصد تعبيه يك مته براي حفاري سطح مريخ را دارد و در اين صورت اگزومارس اولين حفركننده سياره سرخ خواهد بود. البته اگر ناسا تا قبل از پرتاب اگزومارس اروپاييان، فضانوردي را به مريخ اعزام نكند!
|
