ميرچا الياده، دين شناس، اسطوره شناس و نويسنده بزرگ رومانيايي، سهم زيادي در گسترش و پيشرفت اسطوره شناسي و دين شناسي در قرن حاضر دارد. آوازه اين پژوهنده و تاريخنگار اديان و اساطير در ايران نيز پيچيده است و آثاري چند از وي به فارسي برگردانده شده است كه از جمله آخرين آثار ترجمه شده او مي توان به دو كتاب «اسطوره، رويا، راز» و «مقدس و نامقدس» (به بيان دقيق تر: قدسي و دنيوي) اشاره كرد. الياده همچنين ويراستار يكي از بزرگترين و در نوع خود جامع ترين دايره المعارف هاي جهان به نام «دايره المعارف دين» بوده است و تاكنون گزيده هايي از مقاله هاي اين دايره المعارف در چند مجموعه به فارسي برگردانده شده است.
اگرچه در هر يك از آثار گوناگون الياده تنوع و چشم اندازهاي تازه اي به چشم مي خورد، اما در جاي جاي آثار وي درونمايه هاي يكساني وجود دارد؛ به گونه اي كه مي توان گفت هر كتاب الياده تا اندازه اي بازانديشي و تكميل آثار پيشين ديگر اوست. از جمله درونمايه هايي كه الياده در آثار گوناگون خود بخش هايي را به آن اختصاص داده است، رديابي اسطوره و بينش اساطيري در ذهن و انديشه و نهادهاي گوناگون فرهنگي، اجتماعي و سياسي انسان امروز است. پيش از پرداخت به اين درونمايه، بجاست كه به اختصار در حوصله اين نوشتار، ديدگاه الياده درباره اسطوره و بينش قدسي به جهان را مرور كنيم.
از نظر الياده، اسطوره، تاريخ مقدسي را روايت مي كند. اسطوره بيان مي دارد كه چگونه موجودات فراطبيعي واقعيت ها را به وجود آ وردند. محدوده عمل اين موجودات گستره اي وسيع است چنان كه در اسطوره كوچكترين رفتارهاي انساني، پديده هاي گوناگون همچون سنگ و يا نمونه اي از يك گياه و... به نيروهايي فراطبيعي منسوب مي شود.
در نظر انسان جوامع سنتي، اسطوره به مثابه« تنها منبع معتبر الهام واقعيت »است. در جوامع باستاني و ابتدايي اسطوره بيانگر «حقيقت مطلق» است، زيرا تاريخ مقدسي را بازگو مي كند؛ يعني الهامي و انساني كه در طلوع «زمان بزرگ» در زمان مقدس سرآغاز روي داده است. اسطوره «واقعي» و «مقدس» است و به همين سبب سرمشق و در نتيجه «تكرارپذير» مي شود، زيرا به مانند الگو عمل مي كند و با همين استدلال به مثابه توجيهي براي تمامي كردارهاي انسان است. به كلامي ديگر، اسطوره، تاريخ راستيني است كه در سرآغاز زمان روي داده و الگويي براي رفتار انسان فراهم آورده است.(۱)
الياده ضمن انتقاد از شيوه هاي كاهنده در تحليل و تفسير اساطير، بزرگترين كاركرد اسطوره را فراهم آوردن سرمشق هايي براي مراسم و كنش هاي گوناگون انسان همچون كار، هنر، ازدواج و... مي داند و از همين روست كه در نظر انسان جوامع باستاني هرچيزي كه فاقد الگوي مثالي است «بي معني» است يعني «واقعيت ندارد.» (۲)
الياده بر اين باور است كه اگرچه در روزگار نو، در نتيجه تغيير و تحولات گوناگون، كيهان از تقدس درآمده است و امر دنيوي كردن زندگي و كيهان در جوامع نو بسيار پيش رفته است (۳)...
اگرچه در نظر انسان غربي امروز، تاريخ خود را جايگزين زمان اسطوره اي كرده است و تقدس زدايي از زمان و مكان از جمله فرآيندهاي شاخص عصر جديد است و نيز اگرچه انسان نوعي امروز استعلا يا فراروي را باور ندارد... با همه اين حرف ها جاي پاي اسطوره، بينش اساطيري و تفكر قدسي و معنوي را مي توان در جاي جاي رفتارها و نهادهاي انسان امروز ديد. در نظر الياده هر چند به دليل فرآيند مستمر دنيوي شدن ممكن است در نظر اول، اين نشانه ها به چشم نيايند اما با تأمل بيشتر مي توان پاره اي از مضمون هاي اسطوره اي را در جوامع نوين مشاهده كرد. گذشته از اسطوره هاي جمعي، در سطح تجربه فردي نيز ردپاي بينش اسطوره اي پيداست. اين «اسطوره شناسي شخصي» در خيالبافي ها و روياهاي انسان امروز به چشم مي آيد.
اما چرا با وجود فاصله فراوان ميان انسان جوامع نو و انسان جوامع سنتي، مي توان از اسطوره هاي جهان نو سخن گفت؟  پاسخ الياده به اين پرسش، پاسخي تأمل برانگيز است: «اسطوره و نمادهايي كه به همراه خود مي آورد، هرگز به طور كامل از جهان كنوني روان ناپذير نمي شود، بلكه تنها جلوه خود را تغيير مي دهد و عملكردهايش را پوشيده نگاه مي دارد.» (۴) و در جايي ديگر الياده مي گويد: «او [انسان امروزي] نمي تواند كاملاً گذشته خود را براندازد، چرا كه او خود محصول گذشته خويش است. او خود را با سلسله اي از افكارها و نپذيرفتن ها شكل مي دهد اما همچنان شكار واقعيت هايي است كه آنها را انكار كرده است.» (۵)  كاوش و جست وجوي رد پاي «اسطوره هاي جهان نو» بخش مهمي از آثار الياده را به خود اختصاص داده است. او با تيزبيني سعي در پرده گشودن از ساختارهاي اسطوره اي در رفتارها و نهادهاي انسان امروزي دارد. از نظر الياده رد پاي بينش و درونمايه هاي اسطوره اي را در بسياري از حوادث تاريخي و در گستره فرهنگ و سياست و اجتماع مي توان يافت. نهضت هاي كمونيسم و ناسيونال سوسياليسم از نظر الياده دو اسطوره سياسي عصر حاضر است و بخش زيادي از آثار الياده به شناساندن اين درونمايه ها در گستره وسيع رفتارها و نهادهاي انسان امروز از جمله در روانكاوي، اديان كوچك انسان جديد، نهضت هاي اباحه گري، فستيوال هاي دنياي امروز، نمونه سازي از تاريخ زندگي يك فرد و تبديل يك شخصيت تاريخي به يك صورت ازلي، نهاد آموزش و پرورش،  سرگرمي هاي بصري، هنرها و ادبيات، نهضت هاي هزاره گرايي عصر جديد، رسانه هاي همگاني و... اختصاص دارد.
در اينجا بازنمايي ديدگاه هاي الياده درباره حضور درونمايه هاي اسطوره اي در كنش خواندن و هنرها و ادبيات ضروري است. «مطابق تعبير الياده، انسان در روزگار باستان هميشه در چنبر چرخ گرفتار نبوده و سرتاسر زندگي اش در معرض تركتازي زمان قرار نداشته است. اما در روزگار ما، حداقل از زمان دكارت به بعد از آنجا كه انسان متجدد غربي فقط به واقعيت زمان تاريخي باور دارد، زندگي و سرنوشت خود را با روزگار گذراندن پيوند داده و موجودي يك سر تاريخي و تاريخگرا شده است. از اين رو اميد و باور- سلاح هاي قديمي- خود را يكي پس از ديگري از دست داده و در برابر زمان زبون و بي پناه مانده است.» (۶)
گريز از زمان تاريخي و روي آوردن به «زمان آغاز» با كمك آيين هاي احياي زمان آغاز، از جمله خصوصيات انسان باستاني است. چرا كه «انسان فرهنگ هاي باستاني به زحمت مي تواند تاريخ را برتابد و مي كوشد كه آن را هرچندگاه يك بار براندازد.» (۷)
اما همان طور كه گفتيم، الياده اگرچه بر تغيير شكل و دگرگوني درونمايه هاي اسطوره اي در عصر حاضر باور دارد، مرگ اسطوره ها را نمي پذيرد. از اين رو وي كنش خواندن را به طور ناخودآگاه در جست وجوي ارضاي نياز آدمي به گسستن از زمان تاريخي و راهيابي به ساحت ديگري از زمان اسطوره اي مي داند «اكنون مطالعه حتي شايد بيش از سرگرمي هاي بصري، آدمي را از سپنجي زمان مي گسلد و امكان« فرار از زمان »را فراهم مي سازد. چه زمان را با داستان پليسي بكشيم، يا با خواندن هرگونه رمان، وارد عالم گذراي ديگري شويم، از سپنجي خود خارج شده تا به ريتم هاي ديگر و زيستن در تاريخي متفاوت دست يابيم... شايد به درستي بتوان گفت كه [خواندن يا مطالعه] خواسته اسرارآميز او [انسان نوين] را در جهت كناره گيري از شدن كينه توزانه اي كه به سوي مرگ راه دارد، براورده مي سازد.» (۸)
در آثار ادبيات تخيلي از جمله رمان ها نيز مي توان تا اندازه اي «سرنمون» ها يا «ديرينه  الگو» هاي اسطوره اي را مشاهده كرد. از نظر الياده «خصلت اسطوره اي كتاب هايي كه در بساط كتاب فروشي ها يافت مي شود، كاملاً آشكار است.» الياده آزمون ها و دشواري هايي را كه در برابر قهرمانان رمان ها قرار دارد با آزمون ها و دشواري هايي كه بر سر راه قهرمانان اسطوره اي قرار دارد مقايسه مي كند. گذشته از سربرآوردن جنبش هاي ادبي مانند سوررئاليسم كه توجه خاصي به نمادهاي روان و مضامين اسطوره اي داشت، مي توان بسياري از مضامين رمان هاي امروزي را با همتاهاي اسطوره اي آنها قياس كرد. جست وجوي جام مقدس، رازآموزي اسطوره اي و... از جمله مضامين اسطوره اي است كه در شكلي تازه در رمان ها و داستان هاي امروزي با آن روبه رو مي شويم. «هر زمان مردم پسند بايد مبارزه الگويي خير و شر، قهرمان و تبه كار (تناسخ اهريمن در شكل نو) را به نمايش بگذارد و يكي از بن مايه هاي جهاني فولكلور، زن جوان شكنجه شده، رستگاري به ياري عشق، محافظ ناشناس و مانند آن را تكرار كند. حتي رمان هاي پليسي، چنان كه راجر كايو به خوبي نشان داده، سرشار از مضامين اسطوره اي است.» (۹) و «داستان منشور، خاصه رمان، در جوامع جديد، جايي را كه نقل اساطير و قصه ها در جوامع سنتي و مردمي دارد، گرفته است» (۱۰)
الياده در كتاب خود به نام «اسطوره، رويا، راز» ، آفرينش شاعرانه را به معناي از بين بردن زمان و به بيان روشن تر از بين بردن تاريخ متمركز در زبان و بازيابي وضعيت بهشتي نخستين مي داند.
جاي پاي مضامين اسطوره اي در هنرها و ازجمله هنرهاي ديداري نيز آشكار است.(۱۱) جدال ميان قهرمان و هيولاي دريايي، آزمون هاي دشوار آشناسازي و... از جمله اين مضامين است. همچنين الياده نقش قهرمانان واقعي و تخيلي هنرهاي بصري از جمله سينما را در شكل دادن به ذهن نوجوانان امروز و تقليد نوجوانان از اين قهرمانان را نوعي رفتار اسطوره اي در دنياي امروز، و اين الگوها را همتاي الگوهاي اسطوره اي مي داند. از نظر الياده، تئاتر و سينما- و به تعبيري «كارخانه رويا» - و سرگرمي هاي ديگر داراي اصلي مشترك هستند: «زمان متمركز» و اين زمان از لحاظ كيفي متفاوت با زمان سپنجي دنيوي است.
منبع: دايره المعارف فلسفه
پانوشت ها:
۱) ميرچاالياده، اسطوره، رويا، راز، ترجمه رويا منجم، چاپ اول، انتشارات فكر روز، تهران، ،۱۳۷۴ صص ۲۴-۲۳
۲) ميرچاالياده، اسطوره بازگشت جاودانه (مقدمه بر فلسفه اي از تاريخ)، ترجمه بهمن سركاراتي، چاپ اول، انتشارات نيما، تبريز، ،۱۳۵۶ ص ۶۰
۳)Mircea Eliade , the sacred & the profane, the nature of religion, trans. Willard R. Trask, Harcourt, Brace & Co.Newyork, 1959,P.۲۰۳
۴) اسطوره، رويا، راز، صص ۲۸-۲۷
۵)ibid, P.۲۰۴
۶) بهمن سركاراتي، مقدمه بر كتاب اسطوره بازگشت جاودانه، ص ۷
۷)ميرچاالياده، اسطوره بازگشت جاودانه، ص ۶۲
۸) اسطوره، رويا، راز، ص ۳۶
۹) همان، ص ۳۵
۱۰) ميرچاالياده، چشم اندازهاي اسطوره، ترجمه جلال ستاري، انتشارات توس، ،۱۳۶۲ ص ۱۹۳
۱۱) براي نمونه بنگريد به كتاب studies in religious symbolism و Images & symbols كه در آن الياده بحثي درباره زنده ماندن نمادها دارد.

يك قرن ارتباط
نام كتاب: يك قرن ارتباط
نويسنده: دكتر علي اكبر ولايتي
كانون انديشه جوان
ردپاي روابط رسمي و غيررسمي ايران و آمريكا را شايد تا دوره ميرزا تقي خان اميركبير بتوان دنبال كرد، اما اين روابط پس از پيروزي انقلاب اسلامي به سردي گراييد. اگرچه روابط ايران و آمريكا تغييرات فراواني را پديد آورد ليكن اين تحول نيز نتوانست در تغيير سياست مداخله جويانه آمريكا نسبت به ايران چرخشي ايجاد كند. سياست خارجي آمريكا نيز در اين راستا دوره هاي متفاوتي به خود ديده است كه دكتر علي اكبر ولايتي وزير امور خارجه دولت آقاي هاشمي آن را به رشته تحرير آورده است. اين كتاب پيشينه ارتباط ايران و آمريكا در سده گذشته و تأثير تحولات جهاني بر اين رابطه را دربرمي گيرد.
شماره جديد معرفت
نود و ششمين شماره معرفت؛ مجله علمي- تخصصي در زمينه علوم انساني ويژه علوم قرآني به بازار نشريات درآمد. در اين شماره مي خوانيم: «اخلاق عرفان اسلامي» ، «تفسير موضوعي از منظر موافقان و مخالفان» اين مجله به صاحب امتيازي مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) و مديرمسئولي محمد تقي مصباح يزدي به چاپ مي رسد.
«مزاياي تفسير موضوعي قرآن كريم» ، «بررسي صدق از ديدگاه قرآن» ، «منبع شناسي تفسير موضوعي قرآن» ، «منابع ادبي در تفسير» و...
يادداشتهاي زندان
نام كتاب: يادداشتهاي زندان
تدوين: مرتضي شريف آبادي
ناشر: موزه عبرت ايراني
با شروع قيام پانزده خرداد كه به واقع نقطه عطفي در تاريخ مبارزات ملت ايران بوده و زيباترين مصداق يك حركت مردمي و اسلامي بود، رژيم شاه اقدام به دستگيري گسترده علما و روحانيوني كرد كه در اين ماجرا دستي بر آتش داشتند. مأمورين انتظامي پس از دستگيري، آنها را روانه ساواك كرده و در آنجا پس از بازجويي و تشكيل پرونده با صدور قرار بازپرس نظامي روانه زندان شدند. بيش از هفتاد تن از فضلا، طلاب و انديشمندان حوزه در زندان موقت شهرباني بازداشت شدند.
كتاب «يادداشتهاي زندان» دست نوشته هايي از خاطره زندان است كه از لابه لاي اوراق نزديك به صد جلد پرونده استخراج شده است. متن اين يادداشت ها علاوه بر اين كه بيانگر گوشه اي از واقعيت هاي تاريخي دوران مبارزه است، حاوي نكات ارزنده  و ارزشمند اخلاقي- اعتقادي است كه بسته به غناي نويسندگان آن به آيات قرآني و روايات اهل بيت عليهم  السلام مزين شده است. از جمله اين بازداشت شدگان مي توان اشخاص ذيل را نام برد: شهيد آيت الله مرتضي مطهري، شهيد آيت الله حسين غفاري، آيت الله مكارم شيرازي، حجه الاسلام محمدتقي فلسفي، مرحوم محمدصادق خلخالي، آيت الله محمدعلي شرعي، حجت الاسلام فرج الله واعظي و...