مريم رضايي
پرده يك: وارد كه مي شوي به جز دود غليظ و همهمه چيزي ديده نمي شود، كم كم چشم عادت مي كند. ميزها آنچنان به هم چسبيده كه به سختي مي توان از ميان آنها عبور كرد. مثل معجزه است، اين همه ميز و صندلي در يك فضاي كوچك جا شده است.گوشه اي مي نشينم. به صورتها كه نگاه مي كني اغلب دختران و پسران جواني هستند كه سيگار پشت سيگار دود مي كنند و كسي نمي داند چرا بايد اين همه سيگار بكشند. راستي اين فضا چرا اين قدر جاذب است كه جوانان ساعتها در يك جا جمع مي شوند و فقط پشت يك ميز مي نشينند بدون اينكه حركتي كنند!
پرده دو: راننده تاكسي روز را به شب رسانده و در اتوبان اشرفي اصفهاني مي رود تا چند ساعتي را در خانه بيارامد. دختركي دست تكان مي دهد و مي گويد: دربست. راننده درحين خستگي زياد با خود مي گويد، اين را هم برسانم و بعد به خانه مي روم.
دخترك سوار مي شود. چيزي نگذشته كه صداي چغ چغ و پاره شدن كاغذي از صندلي پشت مي آيد.
راننده از آينه نگاه مي كند دخترك به آرامي سرنگي را باز مي كند و آستين را بالا زده و مي خواهد تزريق كند. راننده سرعتش را كم مي كند. مي گويد خانم چه كار مي كني؟
به سادگي «مثل خوردن يك ليوان آب» مي گويد: تزريق مي كنم! راننده نگه مي دارد و مي گويد: مي داني اگر در ماشين من اتفاقي براي تو بيفتد چه خاكي بر سر من مي شود، در ماشين من نمي تواني.
دخترك شانه خود را بالا مي اندازد وسايل را جمع مي كند و مي گويد: باشه باشه، حركت كن.
پرده سوم: جوان سوار تاكسي مي شود اما با سيگار روشن. راننده بلافاصله مي گويد: آقا خاموش كن. جوان مي گويد: آقا اول صبح است و فقط همين يك نخ سيگار را دارم. دو دقيقه جلوتر پياده مي شوم. تا شب نمي توانم در اداره سيگار بكشم. راننده مي گويد: خب تا شب همين يكي را هم نكش. جوان مي گويد: نمي توانم، نمي توانم!
اين چند پرده، لحظاتي بسيار كوتاه از برخي فضاهاي وهم آلود جاي جاي شهري بزرگ، به نام تهران است كه به طور حتم همه شما با چنين صحنه هايي در طول روز و يا هفته از نزديك مواجه شده و يا خواهيد شد.
قصد بزرگ نمايي نيست اما متاسفانه آمار ناهنجاريهاي اجتماعي آنچنان هشدار دهنده است كه اگر نخواهيم آن را به كل تعميم دهيم، اما بايد بگوييم كه متاسفانه اوقات عزيز بسياري از افراد جامعه بدون هيچ سودي نه تنها تلف مي شود و اي كاش فقط تلف مي شد بلكه عوارض ناشي از ناهنجاريها، گريبان همه افراد جامعه را نيز مي گيرد.اوقاتي را كه مي شود با ورزش البته نه با هزينه گزاف بلكه ارزان پر كرد و سلامت را هديه گرفت.بايد تصريح كرد كه تحولات اجتماعي بويژه در جوامع شهري آنچنان با شتاب روبه حركت است كه اگر با آگاهي با آن موجه نشويم به جز سقوط در سراشيبي راه گريزي نيست و هر جامعه اي براي حركت به سوي پيشرفت و توسعه، نيازمند «سلامت» است و سلامت جامعه، خلاصه شده در «سلامت فرد» است.
پرورش جسم و روح فرد، از ديرباز همواره مورد توجه بوده است و فرهنگهاي مختلف با شيوه هاي خاص خود به آن توجه كرده اند.زماني در دوران باستان، اين توجه به شكل تفريح و جنگ تن به تن بوده است و زماني در قالب انواع ورزشها تغيير شكل يافته است، اما به هر حال بشر همواره نيازمند اين تحرك بوده و خواهد بود.
متاسفانه تنها آمار بالاي اعتياد در بخشي از بدنه جوان كشور حاكي از فقر حركتي است كه نه تنها جسم را فرتوت و به كام مرگ فرا مي كشد بلكه ذهن و روح يك جامعه را نيز مي سوزاند.
جوان پر از انرژي، عزيزترين وقت خود را در وسوسه اوهام مواد محرك و مخدر براي آرامش سراسر كذب آنچنان مي سوزاند كه آتش آن جمعي را هم به آزار وا مي دارد.
انرژي دختران و پسران و مردان و زنان كه بخشي از انرژي حياتي آنان است، يا آن چنان راكد مانده است كه مبدل به دردهاي مختلف جسمي و سپس ذهني و روحي شده و يا در تاريك خانه مواد مثلا «محرك» و يا «مخدر» دود مي شود تا زماني كه جسم را نيز به كام مرگ بكشاند و يا عمري را در تب و تاب تجربه هاي ناكام و تلخ، به سر رساند.
در اين مقاله قصد ما كالبدشكافي معضل اعتياد و يا بيماري هاي جسمي و روحي آن نيست اما تلاش شده كه بگوييم «ورزش و تحرك» راهي ميان بر است تا جسم و روح را به آرامش و سلامت هدايت كرد و از ناهنجاري هاي ناشي از زندگي شهري برحذر ماند و اين موضوع بويژه در مورد دختران و زنان از جايگاه ويژه اي برخوردار است.
ورزش و زنان
نيمي از جامعه ما «زن» نام گرفته است و زنان صرف نظر از نگاه صرفا «جنسيتي» ، بخش تاثيرگذاري هستند كه اگر نگوييم نيازهاي آنان به طور كامل شبيه مردان است اما تقريباً مشابه آنان است.
دختران امروز سازندگان يك جامعه اند و سازندگي هميشه از فرد آغاز مي شود.
صرف نظر از نام «مادر» ، زن از مجموع توانايي هايي برخوردار است كه در هر فضايي قادر است مديريت كند و بسازد و يا بالعكس حمايت نكند و حمايت نشود و خراب كند.
اگر بپذيريم كه «سلامت» يك واژه عمومي و حق همه است اما به طور حتم سلامت يك زن، متصل به سلامت يك جمع چه در حوزه خانواده و چه در حوزه اجتماع و يا كار و... است.
و فقط با ايجاد بسترهاي مناسب مي توان زمينه سلامت را به جامعه ارمغان داد.
تاريخچه ورزش
ورزش هر چند در ايام بسيار دورتر مختص مردان بوده و زنان حتي اجازه ورود به منطقه المپيادها را نداشتند، اما فرد دريافته بود كه فقط با جسم سالم و قوي قادر به حفاظت از خود و ياري به ديگران است.
با نگاهي به تاريخچه ورزش مشاهده مي شود كه زنان به عنوان تماشاچي هم امكان حضور در جايگاههاي ورزشي را نداشتند و اين موضوع بويژه براي ورزش زنان نامفهوم بود.
البته آن روزها تعريف روشني از ورزش به شكل امروز آن موجود نبود. در يك منبع خبري آمده است در دوران بسيار دورتر، زماني يك زن در شكل مبدل مرد، براي تماشاي بازي فرزندش به محل مسابقات المپيك راه يافت و مردان آن روز او را از صخره «تيپايون» به پايين افكندند.
البته هرگز قصد مشابه سازي نيست. زيرا بحث در خصوص حضور زنان در ميادين رقابت هاي مردانه هر چند در كشور ما نيز با فراز و نشيب ها رودروست اما اميد است راهكارهاي مناسب براي اين موضوع در نهايت فراهم شود.
البته اين روزها در جشنواره فيلم فجر، فيلم «آفسايد» جعفر پناهي نيم نگاهي به اين موضوع داشت كه اگر راهي سينما شده بوديد حتما برخي از اين موانع را با تصوير مشاهده مي كرديد.
به هر حال بحث حضور زنان در ميادين ورزشي موضوع اصلي اين گزارش نيست و پرداختن به آن جاي ديگري و موضوع خاص خود را مي طلبد.
آمارها چه مي گويند؟
يافته هاي يك پژوهش كه توسط فريدون تندنويس استاديار دانشكده تربيت بدني دانشگاه تربيت معلم انجام شده، نشان مي دهد: ۸/۴۵ درصد زنان ورزش نمي كنند و اين افراد عمدتاً علت آن را كمبود وقت، عادت نداشتن و نبود امكانات ذكر كرده اند.اين تحقيق بر روي زنان ۲۰ تا ۶۵ سال شهري انجام شده است و ۷۰ درصد آنان ديپلم و زير ديپلم بوده اند.
براساس اين تحقيق ميزان اوقات فراغت روزانه جامعه آماري اين تحقيق، حدود ۸/۳ ساعت است و فقط ۵۰ درصد زنان در زمان اوقات فراغت ورزش مي كنند و ۵۰ درصد نيز علاقه مندند در زمان اوقات فراغت ورزش كنند، اما معلوم نيست چرا ورزش نمي كنند!
جالب است اضافه كنيم كه ۲/۸۸ درصد اوقات فراغت زنان در منزل سپري مي شود و ۵/۱۴ درصد آنان اين وقت را در تنهايي و ۷/۷۳ درصد با خانواده مي گذرانند و تماشاي تلويزيون با ميانگين ۱۳۲ دقيقه بالاترين فعاليت فراغتي زنان است.
طب ورزشي چه مي گويد
فعاليت بدني منظم مي تواند سلامت همه افراد بويژه زنان را ارتقاء دهد.
بسياري از بيماري ها و حالاتي كه علت عمده مرگ و مير يا ناتواني زنان است با تحرك، قابل پيشگيري است. پيشگيري از پوكي استخوان _ بيماري شايع در زنان- بيماري هاي قلبي و عروقي، فشار خون و سكته مغزي.
آمارها نشان داده است كه عامل يك سوم مرگ و ميرها در جهان كه موجب مرگ زنان شده، همين چند بيماري كه اشاره شد، است.
همچنين فقط بيماري هاي قلبي و عروقي عامل نيمي از مرگ و ميرهاي زنان بالاي ۵۰ سال در كشورهاي در حال توسعه است. ۷۰ ميليون نفر زن نيز در سراسر جهان دچار مشكل بيماري ديابت هستند و اين ميزان در سال ۲۰۲۵ دو برابر خواهد شد.
تحقيقات جديد نشان داده است حتي فعاليت بدني «منظم و اندك» با رژيم غذايي مناسب، مي تواند از نيمي از موارد ديابت و بيماري شكنندگي استخوان ها _ بيماري شايع زنان- جلوگيري كند.
نتايج يك بررسي ديگر در ايران نشان داده كه ساعات ورزش در مدارس دخترانه به «صورت جدي» ، با روحيه مثبت نگري ارتباط موثري دارد و از افسردگي مي كاهد.
اما مدت زمان ورزش به ميزان افسردگي ارتباطي ندارد و وضعيت تأهل نيز در ميزان افسردگي تاثير ندارد و آنچه مهم است خود ورزش است نه تأهل يا مجرد بودن.
به راستي اما با مشاهده اين آمار، آيا هرگز از خود پرسيده ايم كه چند ساعت در طول هفته يا ماه يا سال را متاسفانه، صرف گرفتن وقت از پزشك متخصص كرده يا در مطب پزشكان در انتظار ديدار پزشك و مداوا نشسته ايم، اگر منصفانه تر بگوييم اين است ما فقط زماني كه درد به سراغمان مي آيد خود را دوست داريم و به فكر و عمل واداشته مي شويم!
به راستي اما، آيا هزينه هاي درمان كمتر از هزينه هاي ورزش كردن است و كدام هزينه ها شيرين تر و بهتر است؟!
ادبيات صحيح ورزش
در بسياري از موارد، متاسفانه ادبيات ناصحيحي در مورد ورزش مردان و زنان به كار گرفته مي شود و اين نگاه باز هم با تاسف، همواره موجب شده است زنان در وهله نخست به دنبال اثبات هويت خود باشند و بعد به موضوع اصلي بپردازند!
شايد اگر صريح تر بگوييم و برخي را از خود ناخشنود كنيم، مشكل مشترك جامعه زنان اين نباشد كه همواره از فرصت هاي نابرابر با مردان رنج برده اند. آيا به واقع هميشه فرصت ها نابرابر بوده است؟
قبول داريم در برخي رشته هاي ورزشي امكان حضور البته نه درسطح عمومي، بلكه در سطح قهرماني و بين المللي وجود ندارد، اما با پافشاري بر اين نكته، آيا از فرصت هاي موجود نيز به طور كامل بهره گرفته ايم.
در بهترين شرايط، ۵۰ درصد زنان ورزش نمي كنند و وقت فراغت خود را به گونه اي ديگر مي گذرانند، شايد اگر زنان با حضور موثر در وهله اول براي سلامت خود در بخش ورزش هاي همگاني اقدام كنند و بعد براي عرضه توانايي هاي خود در سطح قهرماني تلاش كنند نتيجه بهتري گرفته شود.
كارشناسان همواره به اين موضوع صحه گذاشته اند كه محدوديت هاي امكانات ورزشي براي زنان، عدم برنامه ريزي براي بهبود وضع امكانات، نبود مربيان مجرب، موانع فرهنگي و خانوادگي همه و همه مشكلات جدي پيش روي ورزش بانوان است، اما جامعه ورزش زنان تا چه حد با بروز نيازهاي خود در بخش ورزش، اين خواسته ها را جدي تر بيان كرده اند. با مشاهده بخش ورزش همگاني متاسفانه استقبال بسيار كمرنگ است.
به باور كارشناسان ورزش، امكانات ورزشي زماني به سمت جامع و كامل شدن مي رود كه حداقل، نيازها به روز و همگاني شود. يك كارشناس ورزش بانوان در اين خصوص مي گويد: موضوع ورزش بانوان در كشور ما- البته در بخش قهرماني كه موضوع ديگري است- در سطح همگاني و عمومي نيازمند تبليغ و آموزش همگاني است. ضعف فرهنگ ورزش مانع از توسعه و رشد ورزش به ويژه براي زنان جامعه شده است. عدم شناخت خانواده ها و به ويژه بانوان از مزاياي ورزش باعث شده است تا بنيان هاي سلامت نه فقط براي زنان بلكه براي خانواده ها و نهايتاً جامعه به خطر افتد.
قهرمانان بخوانند
از حوزه عمومي و همگاني ورزش بانوان كه بگذريم در حوزه قهرماني نيز شاهد مباحث گسترده اي هستيم كه شاه كليد آن در دست مسئولان تصميم گير است.
با ادغام انجمن هاي ورزشي بانوان با فدراسيونها، متوليان ورزش به اين نتيجه رسيده اند كه آنان نه فقط متولي ورزش مردان بلكه زنان نيز هستند و شايد اعزام هاي برون مرزي و برگزاري مسابقات ليگ در برخي رشته هاي مطرح، نشان دهنده اثرگذاري اين حركت باشد.
يك كارشناس ورزش در اين باره مي گويد: متأسفانه هنوز آمار قطعي و قابل استنادي از ورزش بانوان در استانها و رشته هاي موفق و ناموفق به شكل تفكيك شده آن نداريم، تا بتوان با سند و مدرك برنامه ها و هزينه ها را دقيق تر برنامه ريزي كرد و ورزش زنان را توسعه داد.
نداشتن بانك اطلاعاتي دقيق از تيم هاي مطرح و بازيكنان، سالن ها و تجهيزات ورزشي، تركيب مربيان از مسائل مهم پيش روي ورزش بانوان است و تا زماني كه اين نقص مرتفع نشود قهرمانان ورزشي و ورزش بانوان، با مشكلات ديرباز خود مواجه خواهند بود.
بودجه ها چه مي گويند
آقاي احمدي نژاد در زمان تقديم لايحه بودجه سال ۱۳۸۵ در مجلس شوراي اسلامي گفته است در بخش سهم اعتبارات تربيت بدني در حوزه فرهنگي و تربيت بدني، اعتبارات ويژه اي براي خانم ها پيش بيني شده است و اعتبارات ۱۰۰ درصد ارتقاء يافته است.
آمارها نشان داده است كه تاكنون فقط ۱۰ درصد اعتبارات سازمان تربيت بدني به ورزش زنان تعلق داشته است و اين موضوع مبحثي است كه بخش ورزش زنان همواره از آن رنج برده است و نيازمند تجديد نظر جدي تري است. ورزش زنان نيازمند تجهيزات، امكانات، برنامه و بودجه است و همه اين امكانات نيازمند توجه بيشتر زنان به حوزه ورزش است.
برخي از مديران فدراسيونهاي ورزشي در اين باره اظهار نظر كرده اند كه ورزش بانوان تا به حال هم معجزه كرده كه با اين ميزان اعتبارات روي پاي خود ايستاده است. جايگاه واقعي زنان در هيأت هاي ورزشي بايد مورد تجديدنظر قرار گيرد و نظارت دقيق تري از ورزش زنان در سازمان هاي حرفه  اي، قهرماني و همگاني به عمل آيد تا هزينه ها به سمت درست هدايت شود و به ويژه اعزام تيم هاي ورزشكار زنان عملي تر دنبال شود.