آمارها نشان داده است كه فقط ۱۰ درصد و در بهترين شرايط ۱۵ درصد جمعيت ايران ورزش مي كنند. اين موضوع و معضل بويژه براي رده هاي سني كودك، نوجوان و جوان كه از بالاترين پتانسيل جسمي و فيزيكي برخوردارند مي تواند زمينه ساز بسياري از آسيب هاي جسمي روحي و ذهني باشد.
با كمي دقت به زندگي پيرامون خود، عوارض ناشي از فقر حركتي و ناهنجاريهاي حركتي كه معمولاً با هزينه هاي بسيار گزاف تر از پرداختن به ورزش و تمرينات جسماني همراه است، به خوبي نمايان مي شود.
كارشناسان ورزش كشور در اين باره تاكنون نظرات و نتايج تحقيقاتي نگران كننده اي را اعلام كرده اند. در يكي از اين نظرات از آمار دهشت باري پرده برداشته شده است كه عدم توجه به آن گريبان كل جامعه را خواهد گرفت.
اين آمار چنين است: بيش از ۸۰ درصد دانش آموزان كشور در فقر يا ناهنجاريهاي حركتي به سر مي برند و اين موضوع بويژه براي گروه دختران مشهودتر است. كارشناسان تأكيد كرده اند چنانچه در يك زمان بندي و برنامه ريزي ۵ تا ۱۵ ساله نسبت به اين قضيه خطرناك انديشه نشود و چاره جويي نگردد، جمعيت نسل حاضر در اين رده هاي سني با خطرات بسياري مواجه خواهند شد.
شايد به جرأت بتوان گفت كه چنانچه ورزش و تشكيلات ورزشي در مدارس به اين سمت و سو حركت نكند، هزينه هاي سنگين انواع بيماريهاي جسمي، اعتياد و بزهكاريها و انواع رفتار و اعمال نابهنجار به شدت افزايش خواهد يافت و نه تنها از بعد اقتصادي، بلكه از بعد اجتماعي جامعه را دچار خسارات سنگين و جبران ناپذير خواهد كرد.
كارشناسان طب ورزشي در تحقيقات گسترده  خود در اين باره گفته اند، چنانچه در بين سنين ۵ تا ۱۱ سالگي كه زمان حداكثر رشد سلولهاي عصبي و حركتي در ميان كودكان است و قدرت يادگيري در اين سنين بويژه از بالاترين كارايي برخوردار است، بتوان به رشد مطلوبي رسيد زمينه هاي بسيار مناسبي براي نهادينه كردن تحرك در فرد ايجاد مي شود كه وي را در رده هاي سني بالاتر از عوارض متعدد مصون و محفوظ خواهد كرد!
كارشناسان در توضيح اين نكته مهم اذعان داشته اند كه در اين سنين در قشر مغز «كانال و كدي» ايجاد مي شود كه اين «كانال و كد» براي تمام طول زندگي فرد چنانچه صحيح آموزش داده شود باقي مانده و موجب توسعه آن خواهد شد.
كارشناسان ورزش همچنين بارها به اين جمله رسا تأكيد و تصريح كرده اند كه «انسان سالم، محور توسعه است» و اين در حالي است كه دانش آموزان در اين راستا، از جمله آسيب پذيرترين قشر محسوب مي شوند و نياز به فعاليتهاي ورزشي در اين گروه هاي سني بيش از همه بايد مورد توجه قرار گيرد.
هم اينك زنگ كلاس ورزش در مدارس كشور ما هفته اي ۵/۱ تا ۲ ساعت است در حالي كه بر پايه استانداردهاي بين المللي و اجرايي در بسياري از كشورهاي اروپايي اين زمان به هفته اي ۶ ساعت مي رسد. مشاهده مي شود كه درس ورزش در سطح مدارس كشور از اين جهت نيز در فقر است.
متأسفانه سرانه فضاهاي مناسب ورزشي در مدارس نيز بسيار ناچيز است و تجهيزات و لوازم ورزشي نيازمند توجه بيش از پيش است تا صداي زنگ هاي خطر بلندتر به گوش نرسيده، بايد چاره كرد!
بحث ادغام معاونت تربيت بدني و تندرستي با امور تربيتي توسط كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي در ماه هاي پاياني امسال واكنش هاي متعددي را از سوي كارشناسان و مديران تربيت بدني كشور در سطح مدارس و دانشگاهها و نيز مسئولان ذيربط برانگيخته و از زمان بحث موضوع حذف اين معاونت بسياري را به اعتراض و انتقاد واداشته است.
اين گزارش نگاهي به اين موضوع دارد.
معاونت تربيت بدني و تندرستي در آموزش و پرورش
نخستين بار در سال ۱۳۰۶ هجري شمسي بنا به پيشنهاد وزير فرهنگ وقت و براساس قانوني كه از تصويب مجلس شوراي ملي آن زمان گذشت، درس تربيت بدني و ورزش به صورت رسمي جزء برنامه هاي درسي همه مقاطع تحصيلي قرار گرفت و به موجب اين قانون هر روز يك ساعت از برنامه دانش آموزان به درس تربيت بدني و ورزش اختصاص يافت.
بعدها يعني در آخرين بازنگري كه در سال ۱۳۸۳ به اجرا درآمد ساختار تربيت بدني و تندرستي با ۳ دفتر و يك مديريت تغيير يافت و تشكيلات فدراسيون ورزش نيز تحت زير مجموعه اين معاونت به قوت خود باقي ماند.
بر اين اساس، معاونت تربيت بدني و تندرستي با ۳ دفتر تحت پوشش خود يعني دفتر استانداردسازي و توسعه تربيت بدني در مدارس، دفتر فعاليتهاي ورزشي و دفتر سلامت و تندرستي و نيز مديريت پيشگيري از آسيب هاي اجتماعي و مواجهه با بلاياي طبيعي داير و انجام وظيفه كرد.
اين معاونت كه هم اينك با ساختار جديد خود حدود ۴ سال است كه در وزارت آموزش و پرورش ايجاد شده است قرار بوده كه اهميت تربيت بدني را در ساختار مدارس كشور احيا كند و يك جامعه پويا و سالم، شاداب و تندرست را پي ريزي كند.
از زمان تأسيس اين معاونت بسياري از كارشناسان و مسئولان مرتبط با بدنه ورزش كشور اين حركت تازه را در آموزش و پرورش به اجرا نهاده و از آن به عنوان يك حركت اصولي در اين بخش از جامعه ياد كردند.
محمدرضا كردي استاد دانشگاه تهران كه از مدافعان اين معاونت است مي گويد: سال هاي سال است كه اهميت تربيت بدني در مدارس مطرح شده است و كارشناسان به دفعات به اين موضوع صحه گذاشته اند. شايد يكي از مهمترين معضلاتي كه در طول ساليان متمادي در بخش تربيت بدني مدارس داشتيم ضعف ساختار تشكيلاتي آموزش و پرورش در اين خصوص بود. مجموعه تربيت بدني در مجموع در حد يك اداره و يا در نهايت دو اداره كل خلاصه مي شد و از اين جهت نمي توانست در تصميم گيري هاي كلان وزارتخانه آموزش و پرورش دخالت داشته باشد و اين موضوع باعث مي شد كه ورزش در مدارس روز به روز ضعيف و ضعيف تر شود. چهار سالي بود كه براساس تلاش چندين ساله كارشناسان اين زمينه فراهم شد و اين ساختار به سطح معاونت وزير ارتقاء يافت و عملكرد اين معاونت در طول اين مدت نه چندان زياد، نشان داد كه با اين تغيير ساختار، توانسته قدم هاي خوبي بردارد و شرايط مناسبي را براي توسعه كمي و كيفي فعاليت هاي ورزشي در مدارس فراهم آورد.
فريبا محمديان يك كارشناس ورزشي نيز در اين باره گفت: تربيت بدني اساسي ترين وسيله دستيابي به سلامتي و حفظ آن است و اين موضوع به ويژه براي يك دستگاهي كه بيش از ۱۷ ميليون نفر از جمعيت كشور را تحت پوشش دارد بسيار ضروري است.
اميررضا خادم نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي نيز در اين باره گفته است كه اهميت پرورش روح و سلامت جسماني دانش آموزان و ايجاد نشاط و سرزندگي در ميان آنان كه جمعيتي بالغ بر ۱۷ ميليون نفر را شامل مي شود كمتر از آموزش ساير علوم در مدارس كشور نيست.
مسير ترقي ورزش كشور از مدارس مي گذرد
دكتر عبدالحميد احمدي- استاد دانشگاه تهران- درخصوص ضرورت ترقي ورزش در كشور گفت: راه پيشرفت و ترقي ورزش در كشور از آموزش و پرورش مي گذرد و توجه بيشتر به اين امر، داشتن نسلي سالم، توانا و بانشاط را نويد مي دهد.
سالهاست كه حرف از ورزش پايه است، يعني پشتوانه سازي براي ورزش و ايجاد شرايطي كه نسل آينده ساز كشور از موهبت ورزش و سلامت جسم و روح بهره مند شوند.
اما در عمل آنچه اتفاق مي افتد همواره موجب شده است كه مهم ترين قشر جمعيتي كشور يعني كودكان، نوجوانان و جوانان در حساس ترين مقطع آموزشي خود از پرداختن به ورزش و تربيت بدني محروم باشند. در واقع ورزش و فعاليت بدني نياز جدي دانش آموزان در همه مقاطع تحصيلي است و كمبود و يا نبود آن خسارت جبران ناپذيري را به نسل آينده كشور وارد مي كند.
تاسف بار است گزارش بدهند كه بخش قابل توجهي از مكان هاي آموزشي مدارس ما فاقد كمترين امكانات و فضاي لازم براي ورزش كردن هستند. اين مساله به ويژه براي مدارس و مكان هاي آموزش دختران فاجعه بارتر است!
در سه، چهار سال اخير و پس از مدت ها تلاش دلسوزانه، جايگاه ورزش در آموزش تربيت بدني ارتقاء يافته است و با تشكيل معاونت تربيت بدني و تندرستي، شرايطي فراهم شده است تا خوني تازه در اين بخش جاري شود و با جذب و جلب امكانات و اعتبارات بيشتر، تعداد قابل توجهي از دانش آموزان زير چتر حمايتي و برنامه اي ورزش و تربيت بدني قرار گيرند. با نگاهي به عملكرد اين دوره از فعاليت هاي تربيت بدني با كل دوره هاي پيش از آن به خوبي ملاحظه مي شود كه ارتقاء جايگاه تشكيلاتي تربيت بدني در آموزش و پرورش در سطح معاونت وزير چه آثار مثبتي را براي توسعه ورزش دانش آموزي در ابعاد نرم افزاري و سخت افزاري داشته است. بديهي است تا رسيدن به نقطه مطلوب راه درازي پيش رو است اما گام هاي نخست و تازه بسيار اصولي برداشته شده است.
وي گفت: بدون شك، تاسيس فدراسيون ورزش دانش آموزي و اتصال آن به بدنه مديريتي ورزش كشور مي تواند نويدبخش پشتوانه سازي براي بخش ورزش قهرماني نيز باشد.
افزايش قابل توجه بدنه جمعيت دانش آموزي كشور تحت پوشش ورزش همگاني و دانش آموزان تحت پوشش كانون هاي ورزشي و ايجاد نظام استعداديابي در ورزش آموزش و پرورش ازجمله نكاتي است كه نبايد به سادگي از آنها گذشت.
بعد از ۷۷ سال در كشور
تربيت بدني برنامه مدوني را دنبال مي كند
پروانه نظرعلي -استاد دانشگاه و رئيس دانشكده تربيت بدني دانشگاه الزهرا- نيز در اين خصوص مي گويد: تربيت بدني و ورزش يكي از اصول مهم مدارس كشور است كه طي سال هاي گذشته مورد بي مهري قرار گرفته و مي رفت كه با ارتقاء تشكيلات در حد يك معاونت، جايگاه خود را بازيابد.
كمبود منابع مالي، معلمان متخصص، امكانات و تجهيزات همواره موانع اصلي توسعه ورزش در مدارس به شمار رفته و اين موضوع تا جايي پيش رفته كه در اكثر مدارس دو ساعت درس تربيت بدني در هفته، بيشتر شبيه ساعات تفريح و فراغت دانش آموزان به شمار مي رفت.
ايجاد معاونت تربيت بدني و تندرستي بعد از ۷۷ سال در كشور برنامه مدون و مشخصي را دنبال مي كند.
غلامحسين زمان آبادي كارشناس تربيتي آموزش و پرورش درباره فقر ورزش در مدارس به ويژه دختران مي گويد: تحقيقات نشان مي دهد كه قابليت جسماني دختران ۲۰ ساله ما برابر زنان ۵۰ ساله فرانسوي است! آيا واقعا فكر سلامتي جسمي و رواني نسل آينده را كرده ايم؟وقتي دختران ما بيش از ۱۰۰ متر نمي توانند بدوند و نفس كم مي آورند. وقتي آمار سزارين در ميان زنان جوان به شدت بالا مي رود، وقتي ناهنجاري هاي قامتي دانش آموزان باعث افزايش بيماري ها مي شود.
آيا صحيح است كه حداقل ها را هم از جامعه ۱۷ ميليوني دانش آموزان بگيريم؟!
رضا عموزاده خليلي- رئيس فدراسيون ورزش مدارس - با بيان اينكه ۷۰ درصد افراد كشور را جمعيت زير ۳۰ سال تشكيل مي دهد، مي گويد: با توجه به اين همه مشكلاتي كه مردم جامعه با آن روبه رو هستند، كشور نياز به ساختارهايي دارد كه كار فرهنگي، پرورشي و ورزشي را عهده دار باشد.
پيگيري و اجراي طرح ها و پروژه هاي متنوع در بدنه آموزش و پرورش سلامت، بهداشت و پيشگيري از آسيب هاي اجتماعي را به همراه دارد.
حذف معاونت تربيت بدني و تندرستي، چرا؟
بحث ادغام معاونت تربيت بدني و تندرستي با امور تربيتي توسط كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي در ماه هاي پاياني امسال واكنش هاي متعددي را از سوي كارشناسان و مديران تربيت بدني كشور در سطح مدارس و دانشگاهها و نيز مسئولان ذيربط برانگيخته و از زمان بحث موضوع حذف اين معاونت، بسياري را به اعتراض و انتقاد واداشته است.
تازه ترين واكنش ها در اين خصوص مربوط به نامه مديران تربيت بدني دانشگاههاي سراسر كشور به وزير آموزش و پرورش درباره ادامه فعاليت معاونت تربيت بدني و تندرستي تحت پوشش وي است.
در اين نامه آمده است: ما مديران تربيت بدني دانشگاههاي كشور تقاضا داريم، امكان فعاليت معاونت تربيت بدني و تندرستي كه منشاء خدمات چشمگير به فرزندان اين مرز و بوم است را فراهم آوريد.
گفتني است اين نامه در راستاي طرح احياي امور پرورشي كه در مجلس شوراي اسلامي مطرح شده است، مي باشد.در اين طرح تاكيد شده كه معاونت جديدي با عنوان معاونت پرورش و سلامت در آموزش و پرورش شكل گيرد و در حقيقت ادغام دو معاونت تربيت بدني و تندرستي با معاونت پرورشي با هم است.
چندي پيش وزير آموزش و پرورش نيز طي نامه اي به كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس پيشنهاد كرد كه معاونت تربيت بدني و تندرستي با معاونت تربيتي ادغام نشود.
با ايجاد يك معاونت جديد
نيازي به حذف معاونت تربيت بدني نيست
حبيب الله حامديان استاد دانشگاه و معاون اسبق تربيت بدني و تندرستي وزارت آموزش و پرورش در اين باره گفته است اين تشكيلات علاوه بر بحث تربيت بدني و ورزش، برنامه ريزي براي تضمين سلامت و تندرستي بيش از ۱۷ ميليون دانش آموز را هم عهده دار است.
همچنين احداث پايگاههاي سلامت دانش آموزان كه تاكنون به ۲۲۳ مركز رسيده است و ۱۱ طرح توسعه برنامه هاي بهداشتي مدارس از جمله اين اقدامات است.
از مهمترين اين طرح ها بايد از تحت پوشش قرار گرفتن بيش از ۵ ميليون و ۸۰۰ هزار دانش آموز در طرح «شناسنامه سلامت دانش آموز» ياد كرد.
در بخش فضاسازي نيز تا سال ۸۳ يعني در طول ۷۷ سال، ۱۱۳۰ سالن ورزشي در آموزش و پرورش ساخته شد در صورتي كه تنها در سال گذشته ۵۲۰ سالن احداث شده است كه اين سالنها در ساعات درس ورزش در اختيار مدارس قرار دارد و در غير اين ساعات، كانونهاي ورزشي مي توانند از آنها استفاده كنند.
وي گفته است: هر چند نهادينه كردن ارزش و جايگاه درس تربيت بدني در مدارس يك كار فرهنگي است كه با صدور بخشنامه و دستورالعمل اجرا نمي شود اما در صورتي كه خانواده  ها، رسانه  هاي همگاني و به ويژه مسئولان آموزش و پرورش دست به دست هم بدهند، مي توانند بسترهاي لازم را براي آن فراهم كنند.
وي تصريح كرده است كه با ايجاد يك معاونت جديد نيازي به حذف معاونت تربيت بدني نيست و اگر بنا باشد معاونتي حذف شود ، تربيت بدني نيست!
تربيت بدني و امور تربيتي دو مقوله جدا از هم هستند
محمدرضا كردي -استاد دانشگاه تهران - نيز در اين خصوص مي گويد: بحث امور تربيتي و تربيت بدني دو موضوع با دو هدف و برنامه هاي جداگانه است كه به هيچ وجه نبايد آنها را در مقابل هم قرار داد و يكي را قوي و ديگري را ضعيف كرد. افرادي كه اين بحث را مطرح مي كنند، مشخص است كه نگاه كارشناسي به اين قضيه ندارند. با حذف اين معاونت لطمات جبران ناپذيري به جوانان و خانواده ها زده خواهد شد.
فريبا محمديان كارشناس ورزش نيز مي گويد: براساس برنامه سوم و چهارم توسعه كاهش نيروهاي دولت مطرح شده است و در صورتي كه براي حذف اين معاونت اين استدلال مطرح باشد، به طور يقين دفاتر و ادارات زيادي وجود دارند كه مي توانند در يك قالب مشترك به فعاليت ادامه دهند.
آن چه كه تصميم گيران نبايد از نظر دور دارند اين است كه پيشتر هم در حوزه تربيت بدني و امور تربيتي با هم ادغام بوده اند اما نواقص زيادي به آن وارد بوده است.
گفتني است كميسيون تخصصي آموزش و تحقيقات طرح احياي معاونت امور تربيتي و حذف معاونت تربيتي بدني را در شور اول مطرح كرده و در پايان اين كميسيون ايجاد معاونت امور تربيتي، سلامت و بهداشت و تربيت بدني را مصوب كرد. اين مصوبه در صحن علني مجلس به شور گذاشته خواهد شد و در صورت تصويب در شور دوم جزئيات و چارت تشكيلاتي آن در آموزش و پرورش مورد بحث و گفت وگو قرار خواهد گرفت.
مصطفي قنادها كه در حال حاضر سرپرست معاونت تربيت بدني و تندرستي آموزش و پرورش است و حكم معاونت وي تاكنون ابلاغ نشده است، در اين خصوص مي گويد: حذف معاونت تربيت بدني و تندرستي وزارت آموزش و پرورش و ايجاد معاونت امور تربيتي به جاي آن نه تنها به تربيتي بدني ضربه مي زند، بلكه مانع از دستيابي به اهداف تربيتي و پرورشي نيز مي شود.
وي گفته است: «تربيت بدني» و «امور تربيتي» دو مقوله جدا از هم هستند كه هر كدام گرچه ضروري و مهم ارزيابي مي شوند اما اهداف خاصي را دنبال كرده و در يك ظرف نمي گنجند. هر كدام از اين دو ابزار مهم، براي تربيت نسل نوجوان و جوان ضروري هستند كه بايد تقويت شوند اما نبايد مانع و سدي براي يكديگر باشند.
همه به اين مهم كه مدارس نياز به پرورش و تربيت در كنار آموزش دارند، واقف هستند اما دستيابي به اين مهم نياز به برنامه ريزي اصولي، صرف بودجه و تربيت نيروي انساني دارد. همانگونه كه تربيت بدني به عنوان يك اصل مهم نياز به برنامه ريزي مستقل دارد، امور تربيتي نيز در همين راستا بايد قدم بردارد.