در چهل كيلومتري جنوب خاوري شهر زنجان، چمن زار وسيعي است كه به چمن سلطانيه معروف شده است. دو رود كوچك ابهررود و زنجانرود از اين مكان سرچشمه  مي گيرند، از روزگار كهن، اين مكان چراگاه و محل پرورش اسب بوده است. در زمان حكومت ايلخانيان مغول، محوطه چمن مورد توجه آنان قرار گرفت و گاهي اردوي خود را در اين مكان تشكيل مي دادند. مغولان اين سرزمين را «قنقور آلانگ» مي ناميدند.
غازان خان، ايلخان مغول در صدد بر آمد كه شهري در اين مكان بنا كند، ولي عمرش وفا نكرد، «الجايتو» جانشين او كه به سلطان محمد خدابنده معروف شد، به بناي شهر همت گماشت و در سال ۷۰۴ هجري قمري، ساخت شهر آغاز شد (۱) و پس از ده سال تلاش پيگير به پايان رسيد. سلطان محمد خدابنده به اين مناسبت مجلس جشني آراست و نام شهر را سلطانيه نهاد و به پايتختي برگزيد.
شهر سلطانيه با داشتن مساجد، مدارس، خانقاه ها، دارالسياده، بازارها، دارالشفا و حمام ها به صورت يكي از معظم ترين و بزرگترين شهرهاي ايران و مركز حيات سياسي و اقتصادي ايران در آن روزگار در آمد.
سلطان محمدخدابنده براي افزودن بر اعتبار شهر دستور داد تمامي كاروان هايي كه كالا و مال التجاره از هندوستان و شرق ايران به اروپا حمل مي كردند، كالاها را به سلطانيه بياورند و سپس از اين شهر به اروپا ببرند.
سلطان محمدخدابنده سپس دستور داد كه در مركز شهر، بنايي رفيع و باشكوه بسازند. از سراسر ايران زمين، معماران و بنايان و كاشي كاران مجرب و كارآزموده در سلطانيه گرد آمدند و به كار گماشته شدند و با كار و كوشش، بنايي با شكوه ساختند كه در جهان شهره شد.
قصد سلطان محمد خدابنده از ساختن بنايي چنين باشكوه و جلال، آن بود كه مرقد مطهر حضرت علي عليه السلام را به اين مكان انتقال دهد (۲) ولي چون با مخالفت علما مواجه شد، از انجام نيت خود منصرف شد و بر آن شد كه اين بنا را به آرامگاه خويش اختصاص دهد. اين بنا به گنبد سلطانيه شهرت يافت.
گنبد سلطانيه بنايي است هشت ضلعي كه با آجر ساخته شده است، قطر داخل بنا ۲۵ متر است، در محل اتصال هر دو ضلع، دو ستون قطور و مرتفع در جوار هم ساخته اند. هر ستون به وسيله يك قوس جناغي به ستوني كه در انتهاي همان ضلع قرار دارد، متصل شده است. در نتيجه در هشت ضلع بنا، هشت طاق مرتفع به وجود آمده است. حد فاصل قوس ها در طاق مجاور را، با آجر پوشانده اند، در قسمت فوقاني طاق ها، طوق زيرين گنبد ساخته شده است و روي آن ساق گنبد را به صورت دايره بنا كرده اند. بنا در اين قسمت، از هشت ضلعي به صورت دايره در آمده است و بر روي ساق گنبد، گنبد عظيم و رفيع بنا را استوار كرده اند، گنبد از نوع دو پوش است و فاصله تارك گنبد تا كف بنا ۵۲ متر است (۳) 
بناي گنبد سلطانيه از خارج چهار طبقه ديده مي شود. در طبقه اول در ورودي واقع شده است و در ضلع شرقي به ساختمان ديگري كه به «تربت خانه» مشهور است وصل شده است، براي كاستن از يكنواختي بنا، در طبقه اول در سمت شمال و باختر و خاور، با طاق نماها و ستون هاي كاذب، نماسازي شده است.
طبقه دوم در هر ضلع بنا، سه طاق نما ساخته اند كه طاق نماي مياني بزرگتر از طاق نماهاي جنبي است، قوس اين طاق نماها جناغي است. در پشت طاق نماها ايواني به وجود آمده كه مي توان ساختمان را دور زد. در طبقه دوم دريچه هايي براي ورود نور به داخل بنا تعبيه شده است. طبقه سوم شامل ساق گنبد و ستونهاست،  در ساق گنبد چهار نورگير در چهار سوي آن ساخته اند، در بام طبقه دوم در محل اتصال هر دو ضلع بنا، يك ستون بنا شده است. طبقه چهارم، گنبد عظيم بنا است، تمامي سطح خارجي گنبد سلطانيه با كاشي آبي روشن پوشيده شده بود و ساق گنبد داراي كتيبه هايي به خط كوفي بود كه با كاشي گره سازي شده بود.
هر هشت ستون نيز كاشي كاري شده بود. قسمت هاي فوقاني ديوارهاي خارجي بناي گنبد سلطانيه با كاشي هايي به رنگ آبي روشن، آبي سير و بنفش تزئين شده بود.
سطح ديوارهاي داخلي بنا، چه در روزگار ايلخانيان و چه در دوره هاي ديگر، بارها تزئين شده بود. بدين نحو كه بر روي تزئينات قبلي قشري گچ كشيده و دوباره بر روي گچ تزئينات جديد با شيوه اي ديگر انجام داده اند، بسي جاي خوشبختي است كه براي گچ اندود كردن تزئينات قبلي، آنها را خراب و نابود نكرده اند، يعني در زير هر لايه تزئينات، يك رشته تزئينات ديگر وجود دارد، به اين سبب بناي گنبد سلطانيه گنجينه اي است غني، از تزئينات گوناگون و متنوع ادوار مختلف.
تزئينات داخلي بناي گنبد سلطانيه شامل گچ بري، مقرنسكاري، كاشيكاري، خطوط تزئيني و تزئينات آجري متنوع است. گنبد سلطانيه مجموعه اي است بي نظير از اصيل ترين هنرهاي تزئيني ساختماني ايران زمين. بر روي ديوارهاي داخلي بنا، طرح هايي به خط بنايي با تركيب كاشي آبي رنگ و آجر، كلمات الله، محمد و علي و تلفيق كلمات محمد و علي و تركيب هاي پيچيده هندسي از كلمه علي ساخته شده است.
براي استحكام بناي گنبد سلطانيه در طي سالهاي ۱۳۵۳ و ۱۳۵۴ در داخل ستونها و طاق نماها و ديوارها بتون تزريق شد.
گنبد سلطانيه يكي از جاذبه هاي توريستي استان زنجان است و همه ساله مورد بازديد گروه كثيري از جهانگردان خارجي و ايرانيان علاقه مند به آثار باستاني ايران زمين قرار مي گيرد.
منابع:
۱- عباس اقبالي، تاريخ مغول جلد اول، صفحه۳۰۹
۲- احمد اصغريان جدي، فرهنگ معماري ايران، شماره ۲ و ۳ بهار ،۱۳۵۵ صفحه ۶۲
۳- كرامت الله افسر، راهنماي آثار و بناهاي تاريخي شهر قديم سلطانيه، صفحه ۱۷

يك حمام به نام حمام سالار مربوط به دوره قاجار در كنار گنبد معروف الجايتو در شهر تاريخي سلطانيه استان زنجان به يك سفره خانه و چايخانه تبديل شده است. سفره خانه سالار در مساحتي حدود ۵۰۰ مترمربع به گنجايش ۶۰ نفر شامل بخش هايي مانند چايخانه سنتي، آشپزخانه مجهز و بخش پذيرايي و اداري است.
تاريخچه حمام سالار:حمام سالار در اواخر دوره قاجار و در سال ۱۲۹۳ شمسي به خواست سيف علي خان كلانتري معروف به سالارخان احداث شد. در سال ۱۳۴۴ شمسي به دستور اداره بهداشت زنجان به جاي خزينه دوش گذاشته شد. اين حمام تا سال ۱۳۵۸ مورد استفاده مردم بود ولي به تدريج به حالت مخروبه درآمد كه با تلاش شوراي محل و با فروش خاكسترهاي اطراف حمام و جمع آوري پول از مردم با انجام تعميراتي مجدداً حمام مورد استفاده مردم قرار گرفت به طوري كه از غروب تا ساعات اوليه صبح مردها و از صبح تا غروب زن ها از حمام استفاده مي كردند.
در سال ۱۳۷۲ با خريداري حمام از وراث مالك آن از سوي سازمان ميراث فرهنگي، مرمت بنا آغاز شد و با تغييراتي سرويس بهداشتي و آشپزخانه مجهزي فراهم گشت و فضاهاي اصلي و فرعي براي پذيرايي از گردشگران آماده شد.
حمام سالار پس از تبديل شدن به يك رستوران منظم و مرتب مدت كوتاهي مورد استفاده قرار گرفت ولي با تصميم هايي از سوي مسئولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در مورد واگذاري كاروانسراها و حمام ها و ساير بناهاي تاريخي به سرمايه گذاران به صورت زنجيره اي اين بنا نيز به طور موقت تعطيل شد.
حميد دهقان

۱- تاريخ برگزاري: ۸-۶ سپتامبر ۲۰۰۶
۲- مكان برگزاري: ايتاليا/ بلونا
۳- مسئولان برگزاري:  موسسه فني ويسكس انگليس، دانشگاه كامپلوتنس اسپانيا، مركز كنترل و پژوهش بوم شناسي و محيط زيست (WIT)
۴- پست الكترونيكي: kbanham@wessex.ac.uk
۵- نيم نگاه: گسترش صنعت گردشگري نه تنها راهي جهت گسترش ارتباط فرهنگي ميان كشورها و معرفي فرهنگ كشورهاست، بلكه باعث رونق اقتصادي جوامع نيز مي شود. نشست گردشگري پايدار با هدف بحث و گفت وگو درباره تاثير حضور گردشگران در كشورها، نحوه برخورد با مسئله گردشگري و گردشگران، سياستگذاري هاي لازم در بخش صنعت گردشگري، گردشگري صنعتي پايدار و مهم، اكوتوريسم، گردشگري از نگاه فرهنگ، جاذبه هاي گردشگري كشورها و نحوه معرفي آنها به ساير كشورها، گردشگري و مناطق حفاظت شده، گردشگري و نيازهاي اساسي گردشگران چون امكانات و خدمات رفاهي (هتل ها، رستوران ها و...) برگزار خواهد شد.

در روزها و هفته هاي گذشته نيز، از خوانندگان گروه علمي فرهنگي روزنامه، مقالات و نوشته هاي فراواني را براي درج در صفحات «فرهنگ و آموزش» و «دانش» دريافت كرديم. حجم محدود صفحات روزنامه و خيل نوشته ها و مطالبي كه از خوانندگان خود دريافت مي كنيم، ما را در گزينش مطالب محدود مي كند. متاسفانه از مطالب خوانندگان محترمي كه نام و مشخصات آنها در پي مي آيد، نخواهيم توانست بهره بگيريم. از اين رو منتظر ساير نوشته ها و مقالات اين دوستان و ساير همراهان گرامي روزنامه هستيم.
هادي قنبري بناب(از تهران، ترجمه اي از سايت بي.بي.سي با عنوان آيا خرخر كردن مي تواند بين خانواده ها منتقل شود)، فاطمه كفشدوز محمدي(از تهران، مقاله اي ترجمه شده با عنوان آموزش الكترونيكي و دانشگاه مجازي)، عسگر هاشمي (دانشجوي رشته حقوق، دو مطلب با عناوين حس ناسيوناليستي ايل قشقايي در آينه تاريخ ايران و مردي كه تشنه خدمت بود)، محمود زند(كارشناسي ارشد مديريت منابع انساني از تهران، مقاله اي با عنوان فرهنگ سازماني و بهره وري)، رضا صابري (از تهران، نامه اي درباره دانشجويان بورسيه)، پروين توكل  (آموزگار پايه پنجم دبستان از تهران، مقاله  اي با عنوان اهميت معلم و ارزش مقام او)، مهندس فرشيد اسلام دوست (از شركت توزيع نيروي برق استان گيلان، دو مقاله با عناوين ديدگاه هاي مديريتي مقابله با عوامل خطرآفرين و بهداشت شغلي)، زهرا صابري  (از تهران، دو مطلب ترجمه شده علمي از مطبوعات آلمان)، مصطفي كهنداني (كارشناس برنامه ريزي از تهران، مقاله اي با عنوان چالش هاي اساسي توسعه آموزش و پرورش)، فاطمه رئيسي (از شاهرود، آموزگار مراكز آموزش استثنايي، مقاله اي با عنوان آموزش و پرورش دانش آموزان ديرآموز)، زهرا صابري (از تهران، چند ترجمه از زبان آلماني)، فاطمه ايزدنشان (آموزگار دبستان واليعصر از منطقه ۱۳ تهران، چند مقاله گوناگون آموزشي با بهره گيري از منابع آموزشي در دسترس)، بابك اسماعيلي (فوق ليسانس مديريت آموزشي از تهران، مقاله اي با عنوان سيستم قديم آموزشي در مقايسه با سيستم جديد و مترقي آموزشي)، احسان اله نيافر (از شهر ري، مطلبي با عنوان نقدي بر آمار قبول دانش آموزان)، عبدالعظيم حكيمي (از پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، مطلبي درباره معرفي اتحاديه جهاني معلمان)، مرصع يوسفي نژاد (آموزگار كودكان استثنايي، مقاله اي با عنوان چگونگي ايجاد چتر حمايتي براي خانواده هاي كودكان استثنايي)، محمد قهري صارمي (استاد قلم زني و هنرهاي سنتي ايران، مقاله اي با عنوان قلم زني)، مهندس شاهين پيمان و دكتر شيوا پژوهش فرد (اعضاي هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي، مقاله اي ترجمه شده با عنوان روند جهاني شدن در گردشگري)، مصطفي كهنداني (كارشناس ارشد مديريت آموزشي، مقاله اي با عنوان نقش نظام تعليم و تربيت در خلاقيت جامعه)، مهسا طاهري و منصوره جليل خاني (منجمين آماتور و از اعضاي گروه ستاره شناسي سپهر، مقاله اي با عنوان نگاهي نو به سياره سرخ)، مرضيه شاه جهاني (از تهران، دو مقاله با عنوان استفاده از معيارهاي ايزو۹۰۰۰ در آموزش پزشكي و برنامه ريزي آموزشي، برنامه ريزي درسي و طراحي آموزشي)، جواد يزداني (مدير دفتر آموزش براي همه از تهران، مقاله اي با عنوان عدالت آموزشي و برنامه ملي آموزش براي همه)، سارا كاظم تبريزي (كارشناس زبان و ادبيات آلماني از تهران، ارسال ترجمه اي از يك روزنامه محلي آلمان) و احمد مباركي(آموزگار پايه اول مدارس سلماس، مقاله اي با عنوان يار هميشه مهربان، خوش آمدي).