مهرماه يادآور نوعي عادت است؛ نوعي اتفاق تكراري، اما دوست داشتني؛ اتفاقي كه هر چه بزرگ تر مي شوي، شكل و شمايل شيرين تري پيدا مي كند و بعدترها مي شود خاطره. اين روزها ما كه سن و سالي را پشت سر گذاشته ايم، خاطره هايمان را مرور مي كنيم و سال اولي ها و سال دومي ها و سال... اول مهرماه راهي مدرسه مي شوند تا خاطره ساز شوند. مهر، يادآور نوعي عادت است، نه هيچ چيز ديگر. ترانه هاي رنگارنگ راديو و تلويزيون در مورد بازشدن مدرسه ها و برپاشدن همهمه، اما همه اينها جز ايجاد شوري كاذب، چيزي را عوض نمي كند و تغييري در روند اين عادت نمي دهد؛ هيجان بي دليلي كه نوعي اضطراب را در نوپاهايي كه مي خواهند به مدرسه بروند القا مي كند. از خودشان كه سؤال كني، همه در اين تفكر مانده اند كه به جاي بازي و تفريح و كودكي كردن، صبح زود به اجبار و اكراه از خواب برمي خيزند و به جايي مي روند كه نمي دانند و نمي فهمند براي چه بايد بروند. اما اين، يك روي سكه است. اين هيجان كاذب و اين شور بي دليل، علاوه بر اينكه روح آزاد و كودكانه را به سخره مي گيرد، خيابان هاي خالي از پُر را، از همهمه و هيجاني پر مي كند كه هر چه فكر مي كني، نمي فهمي براي چيست. نه! اشتباه نكنيد! قرار نيست گزارشي بنويسم در مورد ديوارهاي بلند مدرسه. يا اينكه متهم كردن دانش آموزان به بچگي و كم عقلي، بزرگ ترين ظلم در حق آنهاست. اصلا قرار نيست بگوييم كلاس درس براي بچه هايي كه جز بازي و ورجه وورجه چيز ديگري نمي دانند، زندان است و معلم هر قدر كه مهربان و دوست داشتني باشد، زندانبان زندانياني كه البته چهره اي محبت آميز دارد و به جاي فحش و بدوبيراه، به آنها لبخند تحويل مي دهد؛ لبخندي كه از هر توهين و بدوبيراهي بدتر است.
اشتباه همه ما اين است كه سال هاست دوربينمان را در يك زاويه كه نه، گوشه اي از شهر گذاشته ايم و مدرسه و مهرماه و دانش آموزان را با همين دوربين نگاه مي كنيم. از يك ارتفاع پايين با لبخندي كه اگر نقاب از چهره برداريم، تفاوتي با اخم و تشر زندانبان براي دانش آموزان ندارد. مي خواهيم بنويسيم و درخواست كنيم حالا كه كمتر از يك روز به بازگشايي مدارس مانده، حالا كه خاطره ها تكرار مي شود و خاطره هايي ساخته، دوربين را از گوشه خيابان، روبه روي ديوار دبستان، چشم در چشم باباي مدرسه برداريم و از يك زاويه بهتر و از كمي بالاتر نگاه كنيم. وقتي اين كار را كرديد، متوجه مي شويد ديواري پيش رويمان است به مراتب بلندتر از ديوارهاي مدرسه كه براي آوارشدن روي سر بچه مدرسه اي ها نه نياز به زلزله 7ريشتري دارد و نه موقع ريزش، صدايش در گوش شهر مي پيچد. اين ديوار بلند كه نمي گذارد زاويه دوربينتان براي ديدن مدرسه بهتر باشد، موقع ريزش، گرد و خاك نمي كند اما گازهاي متفاوتي از آن متصاعد مي شود كه چشم را مي سوزاند، سرفه هاي مكرر را به دانش آموزان هديه مي دهد و تيرگي و سياهي آن به حدي است كه روح شاداب و پر از سرخوشي و كودكانه آنها را نشانه مي رود. نقطه را بگذاريد ته اين سطر و بياييد سر خط.
هر طور كه هست، دوربين را از پشت اين ديوار خاكستري بالا بكشيد تا مطمئن شويد موضوع اين گزارش، آلودگي ناشي از تردد بيش از حد خودروها در روز اول مهرماه است. قيد سرود صبح است، اول مهر را كه سال هاست از راديو پخش مي شود، بزنيد و امسال تصميم بگيريد خودرو را در پاركينگ نگه داريد و دانش آموزي را كه سه ماه صميمي تنبل تر از هميشه كرده است را كمي زودتر از خواب بيدار كنيد و پياده، با اتوبوس، تاكسي و هر وسيله جز خودرو شخصي، به مدرسه راهي كنيد.
بعد از سه ماه صميمي
اتاق فرمان ترافيك تهران در اولين ساعات روز شنبه دوم مهر، حكايت از وجود بار ترافيك متراكم ولي روان در بزرگراه ها و خيابان هاي تهران داشت.
نخستين پيام از وضعيت ترافيك در ساعت 34/6 دقيقه صبح شنبه از مسير جنوب به شمال سعادت آباد، بعد از نيايش از طريق بي سيم از معاون ترافيك شهرداري منطقه۲ به مركز نظارت و كنترل ترافيك تهران اعلام شد.
پس از پيام فوق، از ساعت 7 تا 9 صبح نيز پيام هاي بي سيم معاونان ترافيك ساير مناطق به ويژه مناطق 7 و 11 در خصوص وجود برخي گره هاي ترافيكي در نقاط مختلف شهر به تدريج به اتاق فرمان ترافيك تهران ارسال شد.
اين گزارش حاكي است اعضاي ستاد مركزي بازگشايي مدارس ستاد مهر از جمله مديران عامل سازمان هاي حمل و نقل و ترافيك و پايانه هاي مسافربري و پارك سوارها و شركت كنترل ترافيك، مدير كل هماهنگي معاونت ترافيك شهرداري تهران و نمايندگان اتوبوسراني و تاكسيراني با استقرار در مركز نظارت و كنترل ترافيك تهران، هر يك به هدايت بخش هاي مربوطه پرداختند.
اين گزارش مي افزايد: خارج كردن چراغ هاي راهنمايي از حالت هوشمندي مركزي به كنترل دستي در تعدادي از تقاطع ها توسط عوامل اجرايي مستقر در محل، موجب بروز برخي مشكلات ترافيكي از قبيل ايجاد راهبندان و كندي كشش شد.
گفتني است علاوه بر استقرار واحد سيار شبكه تهران و پخش دو گزارش زنده از مركز نظارت و كنترل ترافيك، راديو پيام نيز لحظه به لحظه،  رانندگان را در جريان وضعيت ترافيك قرار داد و علاوه بر اين، از طريق تابلوهاي متغير خبري، پيام هاي نوشتاري از وضعيت مسيرهاي بزرگراهي به اطلاع رانندگان خودروهاي عبوري رسيد.
اين اتفاقي بود كه سال گذشته در اولين روز به صدا درآمدن زنگ هاي مدرسه براي خيابان هاي پايتخت رخ داد. تجربه بسطامي- كارشناس ترافيك و آلودگي  هواي شركت كنترل كيفيت هواي تهران- مي گويد: نكته مهم در مورد چنين مواردي، ترافيك سنگين و ايستا است كه آلودگي را افزايش مي دهد؛ در صورتي كه اگر اين ترافيك، روان و در حال حركت باشد، آلودگي كمتري را به دنبال خواهد داشت .
علاوه بر گفته هاي او كه روز 3 مهر، آغاز اولين روز مدرسه در سال گذشته را آلوده ترين روز سال مي داند، نمودارها و منحني ها و آمارهاي اين مركز نيز بر اين موضوع تاكيد دارد.
در حقيقت، آلودگي هواي تهران از نظر ميزان آلاينده هاي co و pm10 در مهر ماه سال 84 نشان مي دهد آلاينده منواكسيسد كربن در مهرماه اين سال و سال 83 وضعيت پاك در هيچ يك از روزها مشاهده نشده است و وضعيت سالم از 37درصد در مهرماه 1383 به 33درصد در مهر ماه 1384 كاهش يافته است و شرايط ناسالم در مهر ماه 83 از 63درصد به 67درصد در مهر ماه سال 84 افزايش يافته است و در مجموع، كيفيت هوا از لحاظ آلاينده منواكسيد كربن در مهر ماه 1384 نامطلوب تر از مهر ماه 1383 بوده است. هر چند بسطامي اميدوار است با تدابير صورت گرفته، اين ارقام در سال جاري افزايش پيدا نكند اما اضطراب از قرارگرفتن پايتخت در حالت اضطرار، در صدايش موج مي زند.
او تدبير معاونت حمل ونقل و ترافيك شهرداري تهران براي طرح ضربتي 15شهريور تا 15مهر براي مقابله با ترافيك را مناسب مي داند و مي گويد: كليه فعاليت هاي عمراني كه ممكن است در رفت و آمد اختلال ايجاد كند در اين روزها متوقف است اما هيچ چيز به اندازه عدم استفاده از خودروهاي شخصي نمي تواند تاثيرگذار باشد.
بسطامي اميدوار است شرايط جوي و اقليمي تهران در اين روزها بهتر شود. شايد ما هم بايد بگوييم بوزيد اي بادها و بباريد اي قطرات رحمت تا آسمان بالاي سر اين روزها- آبي كه پيشكش- از اين سياه تر نشود .
ميم را نگفته، مشاركت مردم براي هزارمين بار در صحبت هايش تكرار مي شود و ما مي مانيم و مهر و موضوعي كه براي چندمين بار در موردش نوشتيم اما... .

ابراهيم اسماعيلي- راستش را بخواهيد، خيلي سعي مي كنم مثبت تر نگاه كنم ولي انگار اين وظيفه راپورتچي گري نمي گذارد. هرجا مي روم، مشكلات بيشتر در چشمم جلوه مي كنند. حالا ممكن است شما بگوييد تو خودت آدم مشكل داري هستي ولي من هم نمي توانم تصوير هايي كه پيش چشمم فريم به فريم رژه مي روند را ناديده بگيرم.
صبح اول وقت، سعي مي كنم طوري برنامه ريزي كنم كه سر وقت به روزنامه برسم. بزرگراه نيايش را با تاكسي به سمت خيابان ولي عصر (عج) طي مي كنم و وقتي به انتهاي نيايش مي رسم، پياده مي شوم. حالا بايد از عرض خيابان عبور كنم و دوباره از ابتداي بلوار اسفنديار سوار تاكسي شوم. چراغ عابر پياده قرمز است. هم به حكم وظيفه شهروندان و هم بنابه وظيفه راپورتچي گري كه بالاخره انتظارات و بايدهايي را ايجاب مي كند، مثل آدميزادهاي متمدن پشت خط عابر پياده مي ايستم.
ماشين ها مي روند و مي آيند و پليس ها با نهايت تلاش سعي مي كنند گره هاي كوچك و بزرگ ترافيك را باز كنند. كم كم به تعداد عابراني كه پشت چراغ ايستاده اند افزوده مي شود. يك دقيقه گذشته و حدوداً ده نفري پشت خط عابر منتظر سبز شدن چراغ هستند. زمان اول چراغ تمام مي شود و تعدادي از ماشين ها روي ترمز مي كوبند تا ماشين هايي كه در جهت روبه رو منتظر هستند راه بيفتند و عابران منتظر همچنان نظاره گر هستند.
اين اتفاق يك بار ديگر هم تكرار مي شود تا عابران، چراغ سوم را هم منتظر باشند. تعداد به حدود بيست ، سي نفر رسيده كه يكي از عابران راه مي افتد و بي خيال چراغ قرمز مي شود و عده اي ديگر نيز پشت سرش راه مي افتند تا صداي بوق ماشين ها بلند شود و داد و بيداد راننده و عابر همه جا را پر كند. بالاخره بعد از پنج، شش دقيقه چراغ عابر سبز مي شود. مثل آدميزاد متمدن خسته و كلافه از عرض خيابان عبور مي كنم و سراغ آقاي پليسي كه مسئول تنظيم چراغ ها است و آنها را در حالت PO قرار داده مي روم.
مي پرسم: مي دانيد كه عابران، زمان زيادي را پشت چراغ از دست مي دهند؟ خنده تلخي مي كند و مي گويد: بله، مي دانم و قبل از آن كه من با سؤال بعدي شروع به تحليل و احتجاج كنم، انگار كه سر درددلش باز شده باشد، مي گويد: تا حالا چندين بار خواسته ايم كه با توجه به كثرت عبور و مرور در اين محل يك پل عابر تعبيه شود ولي كسي توجه نمي كند. خودمان هم قبول داريم كه با توجه به طولاني بودن زمان چراغ، عابر نمي تواند اين همه صبر كند ولي ما پيش از عابران، بايد حواس مان به ترافيكي باشد كه اگر لحظه اي غفلت كنيم، تا ميدان ونك پس مي زند يا بزرگراه نيايش را مختل مي كند.
ظاهراً پاسخ تمام سؤال هايم را شنيده ام و نبايد بيش از اين مزاحم انجام وظيفه مامور قانون شوم. خداحافظي مي كنم و منتظر تاكسي مي شوم. به ساعتم كه نگاه مي كنم، تازه متوجه مي شوم كه ديرم شده است. بايد يادم باشد پنج، شش دقيقه وقت بي زبان را هم براي ماندن پشت چراغ عابر پياده كنار بگذارم.
البته يك راه ديگر هم هست؛ چشم هايم را ببندم و چراغ را ناديده بگيرم. نظر شما چيست؟

حقوق شهروندي از مباحثي است كه با بحث محله محوري ارتباط تنگاتنگي دارد. بعد از گسترش بي رويه و خارج از چارچوب استانداردهاي شهري و شهرسازي و معماري در شهر تهران كه عوارض منفي آن بر همگان آشكار گشته، راه چاره اي جز توجه به محله محوري به عنوان مكملي در جهت ارتقاء حقوق شهروندي براي برنامه ريزان شهر تهران باقي نمانده است. در اين ميان، فرهنگسراها و خانه هاي فرهنگ با توجه به موقعيت فيزيكي مراكز و پراكندگي آن در سطح شهر و ارتباط بدون واسطه مردم با آنها، بهترين مكان براي ايجاد اين ارتباط هستند. به هر حال در حال حاضر اين مراكز كه عمدتاً زير نظر سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران هستند، محلي بسيار مناسب براي ساماندهي محلات فراموش شده قديم تهران به نظر مي رسند. البته در اين ميان، نقش شوراياري هاي محلات در كنار معتمدان محلي هم به عنوان ضلع ديگري از اين مثلث (حقوق شهروندان، محله محوري، معتمدان محلي) پازل توسعه پايدار شهر تهران را در عصر جديد كامل كرده است.
البته حركت جديد سازمان فرهنگي- هنري شهرداري در قالب مباحث كلان حقوق شهروندي و محله محوري مختص به يك دوره زماني و مكاني نبوده و نيست، بلكه معطوف به اين نگاه كلي است كه براي داشتن شهري متناسب با استانداردهاي زيست شهري و زيست محيطي، چاره اي جز توجه به پارامترهاي مذكور نيست. در شهر تهران براي گذر از يك جامعه شهري در حال توسعه به جامعه شهري توسعه يافته، چاره اي جز تحول در موارد فوق و تثبيت آن در فضاي كالبدي شهر، وجود ندارد.
حال اين سؤال مطرح است كه در اين مراكز، مفاهيم فوق چگونه عملي مي شود؟ و آيا نگاه سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران معطوف به حقوق شهروندي، حتي خارجيان مقيم تهران را نيز در برمي گيرد؟ و اينكه فرايند محله محوري چگونه اجرا مي گردد؟ و... .
در اين زمينه بهنام خادم مدير فرهنگي- هنري منطقه يك شهرداري و رئيس فرهنگسراي ملل گفت: با توجه به ماهيت وجودي فرهنگسراي ملل در منطقه يك تهران كه زمينه سازي براي فعاليت هاي مشترك فرهنگي- هنري با سازمان ها، نهادها و افراد خارجي مقيم تهران از اولويت هاي مهم كاري آن است و با توجه به وجود بيش از 100 سفارتخانه و دفاتر سازمان هاي بين المللي، بيش از سي هزار نفر افراد خارجي مقيم در شهر تهران حضور دارند و چون اكثر اين افراد در محدوده ديپلمات نشين منطقه يك سكونت دارند، لزوم برنامه ريزي دقيق و منسجم براي پركردن آنچه قانونگذار آن را تكليف فرهنگي و مشق هنري مي داند، براي اين عده مطرح است و با توجه به مناسبات بين المللي و تأثيرگذاري آن بر ساير سطوح و مؤلفه هاي قدرت، نقش محوري فرهنگسراي ملل و زمينه سازي، ساماندهي و ارتقاء سطح مشاركت اين اقليت مهم و مردم منطقه يك در فرآيند محله محوري تعريف مي شود.
او مي گويد: فرآيند آگاه سازي مخاطبان به حقوق اوليه خود- حال در هر چارچوبي كه باشد- به صورت عام و خاص به دور از كليشه هاي رايج، خودبه خود باعث جلب مخاطبان مي شود. شايد اين چهارچوب ها يعني خانواده، جوانان، احترام متقابل و... در نگاه اول ساده به نظر برسند ولي در عمل، پيچيده و حساس هستند كه اين حساسيت در مقابل اتباع غيرايراني بسيار مهم تر و نمود بيروني بيشتري هم دارد.
رئيس فرهنگسراي ملل با توجه به مبحث محله محوري ادامه داد: با تقويت شبكه هاي همكاري هاي منطقه اي و محله اي، رهيافت جديدي در مديريت توسعه گرا بر محوريت محلات شكل خواهد گرفت. البته لزوم ارتباط نظام مند و تعريف شده هم جزئي از اين مديريت است. با توجه به خصوصيات محلات منطقه يك شهرداري و موقعيت جغرافيايي فرهنگسراي ملل، حركت هاي فرهنگي- هنري در چارچوب هاي مذكور، محوريت بخشي به مردم در اين حركت ها، اصول اوليه اين گونه برنامه هاست.
دغدغه هاي فرهنگي - هنري منطقه يك، با دغدغه هاي فرهنگي - هنري مناطق ديگر تهران در عين تشابه، تفاوت هاي بسياري نيز دارد كه به عنوان مثال، تداخل فرهنگي در منطقه يك، وجود سفارتخانه ها و اكثر خارجيان مقيم ايران و لزوم پوشش دهي و سرويس دهي فرهنگي - هنري به آنان، وجود آپارتمان هاي بسيار در اين منطقه و لزوم آموزش هاي پايه اي در اين خصوص، جمعيت زياد و نبود مراكز متناسب فرهنگي - هنري و ساير دغدغه هاي ديگر از مهم ترين معضلات فرهنگي و هنري در اين خصوص است.
خادم ادامه مي دهد: البته برنامه هاي عمومي و تخصصي و بين المللي فرهنگسراي ملل براي پاسخگويي به اين دغدغه ها وجود دارد كه مهم ترين محورهاي آن شامل حوزه بين المللي و حوزه فرهنگي و آموزش هاي مرتبط با اين زمينه است. در حوزه بين المللي كه لزوم برقراري ارتباط تنگاتنگ با كشورهاي حوزه جهان اسلام شامل كشورهاي اسلامي منطقه و فرامنطقه و تمدني ايران همچون كشورهاي همسايه به عنوان متأثران از فرهنگ ايران زمين هستند و حوزه كشورهاي آسياي دور و همچنين كشورهاي مغرب زمين و حوزه سازمان هاي بين المللي و همكاري هاي خاص بين الدولي، از عمده ترين كاركردها در اين فرهنگسراست كه برنامه هاي بسياري در اين زمينه طراحي و اجرا شده است. در حوزه فرهنگي و هنري هم به نوعي سعي شده كه سلايق مخاطبان اين منطقه و محلات اطراف در آن لحاظ گردد كه برگزاري دومين دوره آموزشي كلاس زبان فارسي براي خارجيان و ساير كلاس هاي آموزشي در رشته هاي مختلف هنري، برگزاري سمينارهاي تخصصي، نشست هاي پژوهشي و كارگاه هاي آموزش حقوق و تكاليف شهروندي و... همگي متناسب با فضاي موجود فرهنگي و هنري منطقه يك و مردم اين منطقه، طراحي و اجرا مي شود.
رئيس فرهنگسراي ملل ادامه داد: موفقيت در حوزه هاي محله محوري، حقوق شهروندي و... بستگي كامل به نوع نگرش مديران عالي به فرآيند محله محوري داشته و دارد و محورقرارگرفتن مردم با توجه به تمام تبعات آن، سازمان فرهنگي- هنري شهرداري را به اهداف خود مي رساند كه البته نسبي هم هست ولي مي توان ميزان موفقيت اين امر را با تقويت جايگاه فرهنگسراها در محلات و ارتباط بيشتر آنها با مراكزي همچون مدارس، مساجد، شوراياري ها و ساير مراكز هم عرض، بيشتر كرد .
البته بايد يادآوري كرد كه شهري با 12ميليون جمعيت نامتجانس در كنار معضلات عديده و پيچيده مانده از گذشته، يك شبه متحول نخواهد شد و شايد بايد با تفويض اختيارات بيشتر به مناطق و تخصيص اعتبارات بيشتر در كنار برنامه ريزي منطقه اي، شاهد اجرايي شدن مفاهيم محله محوري و شهروندمحوري و توجه دقيق به حقوق شهروندان بود و براي نيل به اهداف بلند فرهنگي – هنري، ناگزير بايد شهري انديشيد و منطقه اي و محله اي عمل كرد.