|
عبور جاده پارك از گلستان، ديدگاههاي موافقان و مخالفان
اين جاده از قلب ما مي گذرد
اسدالله افلاكي
محيط زيست و منابع طبيعي همواره در معرض تهديد، تخريب و تجاوز افراد، نهادها و سازمانهاي مختلف بوده است؛ چرا كه هنوز نه تنها عموم مردم كه برخي مسئولان نيز به اهميت و ارزش محيط زيست و ميراث طبيعي كم توجه اند و از همين روست كه هر از گاهي به بهانه عبور خط لوله گاز، نفت يا شبكه انتقال نيرو و مخابرات قلب جنگل يا منطقه حفاظت شده اي را مي شكافند يا بخشي از عرصه هاي منحصر به فرد جنگلي قرباني عبور جاده اي مي شود و اين همه به خاطر آن است كه ارزيابي زيست محيطي در اجراي پروژه هاي عمراني جايي ندارد، ضرورتي كه كارشناسان و دلسوزان محيط زيست و منابع طبيعي بارها آن را فرياد زده اند.
اين در حالي است كه بسياري از كارشناسان و صاحبنظران محيط زيست معتقدند نهادهاي متولي محيط زيست و منابع طبيعي بويژه بدنه فني اين دو نهاد فاقد نيروهاي توانمند و كارآمدي است كه بتوانند با تكيه بر دانش و تخصص خود مانع از تخريب مناطق تحت حفاظت خود شوند و يا از منافع آن دفاع كنند.ترميم و بازسازي جاده داخل پارك ملي گلستان كه اينك تا آستانه بحران پيش رفته از جمله پروژه هايي است كه براهميت و ضرورت ارزيابي زيست محيطي قبل از اجراي پروژه هاي عمراني تأكيد مي كند. پروژه اي كه اينك در كشمكش ميان سازمان محيط زيست و وزارت راه به حالت تعليق درآمده است.
هر چه هست پارك ملي گلستان نخستين پارك ملي كشور است كه در سال 1354 به عنوان يك ذخيرگاه ژني و در شمار 50 ذخيرگاه بيوسفري جهان در فهرست جهاني يونسكو به ثبت رسيد.
برخورداري از تنوع و تعدد گونه هاي جانوري و گياهي موقعيت منحصر به فردي را براي اين پارك رقم زده، به طوري كه يك هفتم كل گونه هاي گياهي، يك سوم كل پرندگان و 50 درصد پستانداران ايران در محدوده 92 هزار هكتاري اين پارك شناسايي شده اند. و از همين رو، هرگونه فعاليتي كه مغاير با مقررات و ضوابط زيست محيطي باشد در اين پارك قابل قبول نيست.
ديدگاه مسئولان محيط زيست
دلاور نجفي، معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست در نشست تعيين تكليف بازسازي جاده گلستان كه با حضور مشاور وزير راه و مجري طرح بازسازي جاده گلستان، مدير كل محيط زيست استان گلستان، مدير كل دفتر حقوقي و مدير كل دفتر نظارت و بازرسي سازمان حفاظت محيط زيست برگزار شد، با اشاره به مصوبه سال 82 هيأت دولت، مبني بر انتقال جاده پارك ملي گلستان به خارج از آن - محور كلاله به آشخانه - و احداث جاده چهاربانده ترانزيتي در محور شمالي پارك گفت: عرض اين جاده در حال حاضر در بعضي نقاط به 50 الي 60 متر مي رسد در حالي كه براساس مصوبه دولت، عرض جاده بايد 6/11 متر باشد.
افزون بر اين عمليات اجرايي وزارت راه و احداث 8 كيلومتر ديوار بتني اين شبهه را ايجاد كرده است كه گويي جاده داخل پارك مي خواهد چهار بانده بشود بويژه آنكه اين جاده در بيرون از پارك به صورت چهار بانده در حال اجراست.
نجفي يكي ديگر از معضلات موجود در اجراي پروژه را احداث ديوار بتني در داخل پارك ذكر كرد و گفت: اين ديواره ها كه در برخي نقاط ارتفاع آن به 7 متر مي رسد از يك سو مانع گذر حيات وحش و از سوي ديگر با توجه به تنگ كردن مسير رودخانه سبب افزايش سرعت سيل و تخريب صخره ها و كوه مقابل مي شود. ضمن آنكه چنانچه اين ديواره به طور كامل احداث شود عملاً پارك به دو بخش شمال و جنوب تقسيم مي شود.وي با اشاره بر اينكه محور گلستان صرفاً بايد يك محور توريستي و گردشگري باشد نه يك جاده ترانزيتي به احداث گزينه شمالي تأكيد كرد.
نجفي در بخشي از سخنان خود، احداث دالانهاي 2 متري براي گذر حيات وحش را غيراصولي دانست و گفت: اين ديواره هاي بتني بايد در اسرع وقت برچيده و ديواره هاي سنگ چين جايگزين آن شود.در اين نشست محسن زاده، مدير كل دفتر حقوقي سازمان محيط زيست نيز يادآور شد: هرگونه تخريب محيط زيست و تغيير اكوسيستم در پاركهاي ملي ممنوع و مغاير ماده 8 آيين نامه اجرايي قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست است و هيچ مقامي نمي تواند اجازه و دستوري مبني بر تخريب محيط زيست در پارك هاي ملي صادر كنند.همچنين رمضاني، مدير كل دفتر نظارت و بازرسي سازمان محيط زيست در اين جلسه گفت: ما پاسخگوي كارهاي دولت قبلي نيستيم در گذشته تفاهم نامه هايي بوده كه سازمان ملزم به رعايت آنها نيست چرا كه ما فقط پاسخگوي مردم و دولت جديد هستيم.
در پايان اين نشست كه روز سه شنبه گذشته در سازمان محيط زيست برگزار شد، بازسازي جاده داخل پارك ملي گلستان منوط به رعايت كامل ديدگاههاي سازمان محيط زيست شد كه بنابه گفته معاون طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست به صورت مكتوب به وزارت راه اعلام مي شود.
جاده گلستان از ديد وزارت راه و مجري طرح
جواد توكلي، مشاور وزير راه و مجري طرح بازسازي جاده داخل پارك گلستان در خصوص جاده گلستان و مطالعات زيست محيطي اين پروژه به همشهري گفت: گزارش زيست محيطي اين پروژه همزمان با طرح پروژه در سازمان مديريت مطرح و جزئيات آن مورد بررسي قرار گرفت و مقرر شد از كارشناسان خارجي كه در اختيار سازمان محيط زيست بودند براي ارزيابي زيست محيطي پروژه استفاده شود؛ بر همين اساس در تاريخ 13/11/83 تفاهم نامه اي با سازمان محيط زيست به امضاء رسيد. سواي اين مسايل، همان طور كه در جلسه مشترك با مسئولان محيط زيست اشاره شد وزارت راه از هر مشاوري كه سازمان محيط زيست معرفي كند استقبال مي كند اما هنوز اين سازمان هيچ مشاور يا تشكيلاتي را كه مورد تأييدش باشد به وزارت راه معرفي نكرده تا از كمك آنها بهره مند شويم.
وي در خصوص تعامل با سازمان محيط زيست در اجراي پروژه گفت: پس از مدت ها پيگيري وزارت راه، بنابه درخواست اين وزارتخانه و استانداري گلستان و ستاد حوادث غيرمترقبه در تاريخ 15/5/85 مشاور معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست و سرپرست دفتر زيستگاه ها و امور مناطق اين سازمان به منطقه آمده و از نزديك تمام عمليات اجرايي وزارت راه را بررسي كردند و در پي آن گزارشي تهيه كردند كه طي آن با اصلاح و حذف 4 پوزه سنگي و قطع درختاني كه در مسير ديوار حفاظتي قرار داشت موافقت شده بود. سپس صورت جلسه اي در استانداري گلستان با حضور مسئولان محيط زيست تنظيم شد و طي آن تمام بحث ها به تأييد رسيد و تمام اين موارد در قالب مصوبه اي در تاريخ 2/7/85 از سوي رئيس سازمان حفاظت محيط زيست به وزارت راه ابلاغ گرديد كه طي آن با انجام اصلاحاتي در پوزه هاي سنگي و رفع درختان معارض موافقت شده بود.
وي در خصوص 4 بانده شدن جاده داخل پارك گلستان گفت: هيچ گونه اقدامي در اين باره صورت نگرفته و نخواهد گرفت برهمين اساس از محور كلاله تا بعد از سه راهي دشت هيچ گونه عملياتي براي 4 بانده شدن اين محور انجام نشده و اين نگراني فقط يك حدس و گمان است.
توكلي با اشاره به اين كه تأكيد وزارت راه بر احداث گزينه شمالي است، افزود: وزارت راه طي نامه اي كه در تاريخ 8/11/84 به سازمان محيط زيست ارسال شد، اعلام كرد كه اين وزارتخانه در 25/8/84 از سازمان مديريت درخواست كرده است 15 ميليارد تومان اعتبار براي احداث گزينه شمالي بودجه اختصاص دهد و از همين رو از سازمان محيط زيست تقاضا دارد درزمان تعيين بودجه براي تحقق اين امر مساعدت كند. چرا كه وزارت راه به دنبال آن بود كه اعتبارات لازم و مجوز قانوني را براي احداث گزينه شمالي اخذ كند، اما متأسفانه سازمان مديريت با توجه به مشكلات فراگير مالي تا به امروز با اين درخواست موافقت نكرده و از آنجايي كه وزارت راه هيچ رديف قانوني براي اين كار ندارد نتوانسته و نمي تواند اقدامي در اين مورد انجام دهد. با اين همه با امكانات محلي و استفاده از اعتبارات استاني در حد امكان محور شمالي را ترميم و اصلاح كرده است به طوري كه اين مسير براي عبور اضطراري ترافيك در حد يك جاده فرعي آسفالته مهيا شده است.
وي در باره احداث ديواره بتني در دو طرف جاده و اعتراض محيط زيست به آن، گفت: يكي از مشكلات اساسي وزارت راه با سازمان حفاظت محيط زيست اين است كه اين سازمان هيچ گاه پيشنهاد كاربردي و طرح قابل اجرا ارايه نمي كند و در نتيجه ما پيوسته درگير يك مجموعه كليات هستيم كه وقتي تصميم به اجراي آن مي گيريم، فقط اجرا نكردن از آن در مي آيد. اين در حالي است كه ما همواره درخواست كرده ايم به ما پيشنهاد اجرايي بدهيد. نمونه آن همين ديواره بتني است. براي احداث اين ديواره ابتدا از سنگ استفاده شد اما از آنجايي كه سنگ مورد استفاده از معدن آرمادلو تهيه شده بود آزمايش هاي متعدد نشان داد كه در برابر رطوبت، گرما و سرما از مقاومت لازم برخوردار نبود به همين دليل ديوار بتني جايگزين آن شد.
وي در پاسخ به انتقاد محيط زيست در خصوص احداث زيرگذر براي عبور حيات وحش گفت: ما در اين باره از مسئولان محيط زيست خواستيم طرح مورد نظرشان را ارايه دهند آنها نخست روگذر پيشنهاد دادند ولي وقتي روگذر روي نقشه پياده شد، احساس كردند اين پيشنهاد تا چه حد غير اجرايي است لذا براساس تفاهمي كه صورت گرفت به فاصله هر 100 متر زيرگذرهايي براي عبور حيات وحش احداث شد.
توكلي منكر تخطي از مصوبه دولت شد و گفت: براساس مصوبه دولت عرض جاده بايد 6/11 باشد و وزارت راه هم تاكنون از آن عدول نكرده است. به گفته وي تنها راه ايجاد گزينه شمال گذر كه حدود 30 كيلو متر از جاده فعلي طولاني تر است اختصاص رديف بودجه از سوي مجلس براي اين پروژه ملي است. وي تأكيد كرد: براساس محاسبات امروز اعتبار مورد نياز براي اين پروژه 120 ميليارد تومان است. اين در حالي است كه در طول سال هاي 82 تا 85 در مجموع 10 ميليارد تومان براي بازسازي جاده داخل پارك گلستان در اختيار وزارت راه قرار گرفته است.
واكنش برخي صاحبنظران
اقدامات وزارت راه در جاده پارك ملي گلستان، واكنش هاي متعددي را در پي داشته است، از جمله يكي از كارشناسان محيط زيست در اين باره اعلام كرد: عرض جاده فعلي تحت هيچ شرايطي نبايد از 6/11 متر تجاوز كند، از سوي ديگر وزارت راه بايد به فكر انتقال جاده به بيرون از پارك باشد.
اين كارشناس ضمن انتقاد از بي توجهي به ارزيابي زيست محيطي اظهار داشت: مجريان پروژه بدون ارزيابي زيست محيطي و بدون آن كه سازمان محيط زيست مانع آنها شود، اقدام به ساخت ديواره هاي حفاظتي در طرفين جاده در داخل پارك كرده اند تا از اين طريق مانع از تخريب جاده در برابر وقوع سيل احتمالي شوند در صورتي كه بنابه تجربه و به دليل آن كه اين جاده در بستر رودخانه احداث شده است، همواره احتمال تخريب آن وجود دارد. همان طوري كه وقوع سيل هاي مرگبار در سال 80 و 81 باعث تخريب اين جاده شد و هيچ مانعي نتوانست مانع از تخريب آن شود.
بيش از 150 نفر از صاحب نظران، استادان دانشگاه و متخصصان محيط زيست نيز طي نامه اي به رئيس جمهور- كه نسخه اي ازآن را به خبرگزاري ايسنا ارسال كرده اند- با تأكيد براين كه تا وقتي وضعيت پوشش گياهي پارك ملي گلستان ترميم نشود هر باران كوچكي به راحتي تبديل به سيل خواهد شد به طوري كه هيچ سازه اي در مقابل آن نمي تواند مقاومت كند، خواستار انتقال جاده داخل پارك ملي گلستان به خارج از آن شدند.
در اين نامه خطاب به رئيس جمهور آمده است: خواهشمنديم دستور توقف بازسازي جاده فعلي را صادر و بودجه فعلي آن را صرف احداث جاده جايگزين در خارج از پارك كنيد. چرا كه اگر با صرف هزينه بيشتر، جاده جايگزين درست شود بهتر از آن است كه هر سال با هر سيلي بودجه بيت المال نابود گردد. در عين حال جاده جديد موجبات شكوفايي اقتصادي منطقه مرزنشين و محروم تركمن صحرا را فراهم مي كند.
|
