مصطفي خلجي
از اين پس، ديدگاه هاي پاموك در مورد ارامنه با عبارت پاموك برنده جايزه نوبل ادبيات در مورد نسل كشي ارامنه سخن گفت منعكس خواهد شد و اين نيز براي دولت تركيه بسيار سنگين خواهد بود
جايزه نوبل ادبيات با وجود ارزش هاي مادي و معنوي بسيارش، چه در ميان اديبان و چه در ميان مردم و سياستمداران هميشه مورد مناقشه بوده است. اين كه چه كسي لايق اين جايزه بزرگ است، پرسشي است كه قبل و بعد از اهداي نوبل ادبيات مطرح مي شود. در ميان مباحث پيرامون نوبل ادبيات، به نظر مي رسد سياسي بودن يا نبودن اين جايزه، از همه جنجالي تر است. گرچه خيلي از صاحب نظران اين گفته ژان-پل سارتر را كه خود برنده جايزه نوبل شده بود قبول ندارند: نوبل بوي باروت مي دهد.
با اين حال اورهان پاموك، برنده امسال جايزه نوبل ادبي نيز از اين اتهام مبرا نيست كه به دلايل سياسي اين جايزه را گرفته است. خيلي از مردم تركيه بر اين باورند كه اظهارات پاموك در مورد قتل عام ارمنيان توسط ترك ها در ابتداي قرن گذشته، براي خود او محبوبيت و جايزه نوبل آورده، ولي وجهه و اعتبار تركيه را مخدوش كرده است. البته اقليتي هم از موفقيت پاموك شادمان اند. اظهارنظرها درباره نوبل گرفتن پاموك به ميان سياستمداران هم كشيده شده است. هرچند نجدت سزر رئيس جمهوري و رجب طيب اردوغان نخست وزير تركيه نيز كه طبق عرف مرسوم در اين كشور، بعد از موفقيت هاي هر تبعه تركيه در زمينه هاي مختلف سياسي، ورزشي، اجتماعي و فرهنگي پيام هاي تبريك به آنان ارسال مي كنند، تاكنون در مورد اعطاي جايزه نوبل به پاموك سكوت اختيار كرده اند، اما در بين سياستمداران تركيه، عبدالله گل وزير امور خارجه، آتيلا كوچ وزير فرهنگ گردشگري و نمايندگان عضو حزب جمهوريخواه خلق، اين موفقيت را به پاموك تبريك گفته اند.
بلندآرينچ، رئيس مجلس ملي تركيه در گفت وگو با خبرنگاران در اولين واكنش نسبت به اعطاي جايزه نوبل ادبيات به پاموك گفت: در مورد اعطاي جايزه به پاموك، در تركيه دو ديدگاه وجود دارد: يكي از اين ديدگاه ها اعطاي اين جايزه به وي را به دليل افكار و عقايدش ارزيابي مي كند و ديدگاه دوم نيز اعطاي جايزه را ناشي از قدرت ادبي وي مي داند. آرينچ بدون اظهار نظر در اين مورد كه كدام يك از اين ديدگاه ها را قبول دارد، گفت: مردم تركيه منتظر اظهارنظر پاموك در مورد لايحه تصويب شده در مورد مجازات منكران نسل كشي ارامنه در مجلس فرانسه هستند.
رهبران احزاب سياسي تركيه نيز به غير از دنيز بايكال رهبر حزب جمهوريخواه خلق تاكنون پيام تبريكي به پاموك ارسال نكرده اند و در اين مورد تاكنون سكوت را ترجيح داده اند. اما تندترين واكنش به اعطاي اين جايزه را محمد شاندر معاون حزب ملي گراي حركت ملي تركيه ابراز كرد. شاندر با تقبيح هيأت انتخاب كننده جايزه نوبل گفت كه اگر اورهان پاموك اين جايزه را رد نكند، مي بايد از تابعيت تركيه اخراج شود. مواضع پاموك در مورد دو موضوع نسل كشي ارامنه و مسأله كرد كه از تابوهاي مهم جامعه تركيه به شمار مي رود، نوك حملات محافل ملي گرا را متوجه او كرده و پاموك را آماج شديدترين حملات ملي گرايان تركيه قرار داده است.
برخي از نويسندگان تركيه مانند خانم آلو آلاتلي نيز اعطاي جايزه نوبل به پاموك را به عنوان موضع گيري اتحاديه اروپا نسبت به تركيه ارزيابي كرده اند. وي در گفت وگو با شماره جمعه روزنامه صباح گفته است: اگر پاموك ذره اي شرف روشنفكري داشته باشد، مي بايد اين جايزه را رد كند. به گفته آلاتلي، شايد همزماني تصويب طرح مجازات منكران نسل كشي ارامنه در مجلس فرانسه و اعلام اعطاي جايزه نوبل ادبيات به پاموك، براي شخص اورهان پاموك يك بدشانسي باشد، ولي در ارزيابي مواضع كشورهاي اتحاديه اروپا، حتي جايزه نوبل و اعطاي اين جوايز نيز يك موضع گيري سياسي محسوب مي شود. آلاتلي ادامه داده است: مسئولان اعطاي نوبل، اين جايزه را سال ها از نويسنده چيره دست و بزرگي مانند ياشار كمال دريغ كرده اند و آن را به يك نويسنده متوسط الحال مانند پاموك اعطا كردند و اين مساله نيز مي بايد به دقت مورد بررسي قرار گيرد.
اوزدمير اينجه ديگر نويسنده تركيه با عنوان اين كه اين جايزه به ادبيات تركيه داده نشده، بلكه به شخص پاموك داده شده، گفت: پاموك، تاريخ تركيه را به حراج گذاشته و به قيمت صفر فروخته است. وي گفت كه از اين پس، ديدگاه هاي پاموك در مورد ارامنه با عبارت پاموك برنده جايزه نوبل ادبيات در مورد نسل كشي ارامنه سخن گفت منعكس خواهد شد و اين نيز براي تركيه بسيار سنگين خواهد بود.
اما كرشاد باشار نويسنده و روزنامه نگار تركيه در مورد اعطاي جايزه نوبل ادبيات به پاموك در عين حال كه معتقد است اعطاي اين جايزه، براي پاموك يك موفقيت بزرگ است، مي گويد: پاموك، با طرحي كه طراحي و اجرا كرد، موفق به دريافت جايزه نوبل شده است. از نظر باشار اعطاي اين جايزه به پاموك، بيش از آن كه به دليل قابليت ادبي او باشد، پاداش مواضع سياسي وي بوده است و در اين ميان پاموك نيز نقش مهمي را ايفا كرده است. به گفته باشار، پاموك، به هدف خود كه دريافت جايزه نوبل بود، رسيده و بعد از اين در مواضع خود در مورد مسائل مختلف بيش از پيش دقت خواهد كرد.
به رغم اين مواضع منفي نسبت به اعطاي نوبل ادبيات به پاموك، بخش عمده محافل ادبي و تعدادي از سياسيون تركيه در مورد موفقيت پاموك ابراز خرسندي كرده اند. ياشار كمال نويسنده چيره دست تركيه كه سال هاي متمادي نامزد دريافت جايزه نوبل ادبيات بوده، در رأس اين عده قرار دارد. وي در گفت وگو با رسانه هاي تركيه گفت كه بعد از اعلام خبر اعطاي جايزه به پاموك، خواهان تماس مستقيم تلفني با وي شده، ولي به دليل اين كه پاموك در آمريكا به سر مي برد، اين امر ميسر نشده و با پست الكترونيكي اين موفقيت را به وي تبريك گفته است. ياشار كمال با عنوان اين كه پاموك شايسته دريافت اين جايزه بود، گفت: در مورد ادامه موفقيت هاي ادبي پاموك هيچ شكي ندارم.
همزماني اعطاي جايزه نوبل به پاموك با تصويب طرح مجازات منكران نسل كشي ارامنه در مجلس فرانسه نيز از ديد برخي ناظران جالب توجه ارزيابي شده است. به نوشته شماره جمعه روزنامه راديكال ، ديويدمراديان ، رئيس انجمن نويسندگان ارمنستان، اعطاي جايزه نوبل به پاموك را يك پيام جدي و قوي به تركيه ارزيابي كرده است.
ژاك شيراك رئيس جمهوري فرانسه از اعطاي جايزه نوبل به پاموك ابراز خرسندي كرده و اولي ريهن مسئول توسعه اتحاديه اروپا در اين مورد گفت: به عنوان دوست پاموك و علاقه مند به آثارش، از اعطاي نوبل ادبيات به وي بسيار خرسند شده ام. ريهن با عنوان اين كه آزادي بيان و عقيده براي هنرمندان همانند آب و غذا ضروري است ، گفت: پاموك بيش از ديگر هنرمندان به ارزش اين آزادي واقف است.
والتر اشتاينماير ، وزير خارجه آلمان نيز در مورد اعطاي جايزه نوبل به پاموك گفت: پاموك شخصي است كه بين تركيه و اتحاديه اروپا پل هاي فراواني ايجاد كرده است. به گفته ماير، پاموك نماد بخش عمده اي از جامعه تركيه است كه خواهان اتحاد با اروپا هستند.
اتهاماتي كه مخالفان پاموك به او وارد مي كنند، حتي در پاييز 2005 كه براي دريافت جايزه اتحاديه ناشران آلمان به فرانكفورت رفته بود نيز وي را رها نكردند. ظاهراً براي خود او نيز كه پيوسته تلاش  داشته متن ها و آثارش منشأ محبوبيت و مقبوليتش شود دشوار بود بپذيرد شهرتش را اينك عمدتاً مديون اظهارنظرهاي سياسي اش است.
اورهان پاموك در نخستين كنفرانس خبري در نيويورك - كه آن جا به عنوان استاد مدعو در دانشگاه كلمبيا تدريس مي كند - به خبرنگاران گفت: جايزه  نوبل ادبيات تنها به من داده نشده، بلكه به تمام تركيه، فرهنگ ترك و زبان تركي داده شده است. او همچنين متذكر شد: امروز فقط مي خواهم اين خبر خوب را تبريك بگويم و درباره  چيز ديگري نمي خواهم صحبت كنم. پاموك گفت، صبح آن روز (12 اكتبر) از طريق تماس تلفني آكادمي سوئد از اين خبر مطلع شده است و در اين باره توضيح داد: رئيس آكادمي سلطنتي سوئد با من تماس گرفت و پرسيد كه آيا جايزه را قبول مي كنم و من پاسخ مثبت دادم.
برنده  جايزه  نوبل ادبيات 2006 همچنين با اين ابراز اميدواري كه اهداي نوبل به كار او، ادبيات و فرهنگ تركيه را در تمام جهان بالا ببرد، اضافه كرد:   فكر مي كنم اين جايزه باعث مي شود دنيا فرهنگ تركيه را به عنوان فرهنگ صلح و آميزه اي از فرهنگ هاي شرق و غرب مورد بازنگري قرار دهد. كتاب هاي من شواهدي هستند براي اين كه در واقع تركيه، هم بخشي از شرق و هم بخشي از غرب است.
پاموك كه از پاسخ دادن به هر سؤالي درباره  قانون جزاي تركيه و همچنين اظهار نظرهاي قبلي اش درباره  كشتار جمعي ارمني ها و برخورد هاي فرهنگي امتناع كرد، روز دهم دسامبر جايزه نوبل را از دست كارل گوستاو، پادشاه سوئد دريافت مي كند. نويسنده جنجالي تركيه قرار است در اين مراسم سخنراني پذيرش جايزه نوبل را حول موضوعات مختلفي انجام دهد. موضوعاتي كه هيچ يك تا آن روز مشخص نيست.

اورهان پاموك در گفت و گو با نوول آبزرواتور گروه ادب و هنر: مدت هاست كه تقريبا 80 درصد مردم تركيه خواهان پيوستن به اتحاديه اروپا هستند. البته اين آمار امسال به 65درصد كاهش يافته است. شايد دليلش اين است كه ترك ها حس مي كنند اروپاييان از اين پيوستن اجتناب مي كنند. اروپا در جواب كشوري كه مي خواهد در تمدن اروپا سهيم باشد، جواب قطعي نداده و فقط گفته است بايد صبر كرد و صبركردن براي تركيه خوشايند نيست. البته پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا فقط خواسته ملي گرايان تركيه است و بوروكرات ها، نظاميان و بنياد گرايان اسلامي در برابر اين خواسته مقاومت مي كنند.
اين رفتار اروپا مصداق پدرسالاري است. اروپا دقيقاً مثل پدري رفتار مي كند كه به فرزندانش مي گويد: شما بايد تكاليفتان را به خوبي انجام دهيد ، در حالي كه دولت تركيه نيز تا جايي كه امكان دارد سعي مي كند خواسته هاي اروپا را انجام دهد. اين رفتار اروپا اهانت آميز است.
اسلام مثل مسيحيت، دين يكتا پرستي است. اگر هر ترك به جاي 3هزار يورو در سال 30 هزار يورو درآمد داشت، هيچ كس از اختلافات فرهنگي و مذهبي حرفي نمي زد و تركيه بدون هيچ مشكلي عضو اتحاديه اروپا مي شد. ژاپن را در نظر بگيريد؛ با اينكه اين كشور اختلافات عميق فرهنگي با اروپا دارد، اگر در موقعيت جغرافيايي تركيه قرار داشت و خواهان پيوستن به اروپا بود، هيچ كس خواسته ژاپن را رد نمي كرد، زيرا ژاپن كشوري ثروتمند است. مشكل تركيه، فقر است، ولي اروپاييان نمي خواهند بگويند: ما فقرا را دوست نداريم . آنها مي گويند: ما فرهنگ و مذهب شما را دوست نداريم .
تركيه به اين دليل مي خواهد به اروپا متصل شود كه به توسعه اقتصادي دست پيدا كند، اما اين تنها دليل تركيه نيست. ترك ها اميدوارند كه با پيوستن به اتحاديه اروپا حقوق شهروندي شان بيشتر محترم شمرده شود. اگر تركيه وارد اتحاديه اروپا شود، بوروكرات ها، پليس و نظاميان با مردم بهتر از گذشته رفتار مي كنند و اين موضوع براي مردم تركيه بسيار مهم است.