|
نگاهي به عملكرد طرح ضيافت در ماه مبارك رمضان
تنظيم بازار
|
|
|
شهناز حسني
همه ساله با نزديك شدن به ايام خاص مذهبي و ملي، بازار عرضه و تقاضا دچار ازهم گسيختگي مي شود و نرخ بسياري از كالاهاي اساسي و مورد نياز مردم به طور غيرطبيعي افزايش مي يابد؛ تجربه اي تكراري و خسته كننده كه همه با آن برخورد داشته اند. دولت هاي وقت نيز با پيچيدن نسخه هاي خلق الساعه مدعي مي شوند كه در مقابله با اين معضل تمام نشدني، ضمن انجام برنامه ريزي هاي منسجم، موفق عمل كرده اند.
اما واقعيت امر اين است كه اجراي اين تدابير فوري و فوتي، به دلايل مختلفي با مشكلات بسياري مواجه مي شود و تا دولت به خود مي آيد كه به اوضاع به هم ريخته، سروساماني دهد، زمان از دست مي رود و اينجاست كه پيش از جواب دادن برنامه، مردم به عنوان مصرف كنندگان اصلي، هزينه هاي اين نابساماني ها را پرداخت كرده اند. زمزمه اجراي طرح ضيافت با هدف سروسامان دادن به بازار براي نخستين بار و هفته ها پيش از آغاز ماه مبارك رمضان، توسط وزير بازرگاني اعلام شد. وي از اين طرح به عنوان حركتي نو در جهت تنظيم بازار ماه مبارك رمضان و تحولي جديد در بازار عرضه و تقاضا نام برد.اما روند افزايش قيمت ها از ماه مبارك رمضان آعاز شده بود.
برنامه ريزي هاي اوليه براي اجراي طرح ضيافت به نشست 30مرداد ماه گذشته برمي گردد. در نشست مشترك معاون توسعه بازرگاني داخلي وزارت بازرگاني، دبيركل و نماينده جامعه انجمن هاي اسلامي اصناف و بازار، رؤساي سازمان بازرگاني استان تهران و مركز امور اصناف و بازرگانان، تصميماتي در خصوص اجرايي شدن طرح اتخاذ شد.
اين طرح در 16شهريور از سوي وزير بازرگاني و در نشستي با شوراي اصناف به طور رسمي پيشنهاد شد و بلافاصله در نامه اي رسمي از سوي وزارت بازرگاني به اصناف ابلاغ شد و پس از آن بود كه با مشاركت وزارت بازرگاني و شوراي اصناف، ستاد مركزي طرح تشكيل شد و مجامع صنفي در جريان اجراي طرح قرار گرفتند. در روند اجراي طرح، سازمان بازرگاني استان تهران نيز به عنوان دبيرخانه كميسيون تنظيم بازار استان و با همكاري شركت غلّه و خدمات بازرگاني، اتحاديه ها و تشكل هاي صنفي و صنعتي مسئول اجراي اين طرح شدند.
در اجراي طرح ضيافت، عواملي چون كنترل بازار با اقلام مصرفي ارزان قيمت ، دسترسي آسان ، كاهش قيمت كالا و خدمات و ايجاد فضاي مطلوب جهت تامين ارزاق عمومي و مايحتاج ضروري مردم ، جزو اهداف اصلي اعلام شد.كنترل و جلوگيري از افزايش كالاهاي اساسي همچون شير، برنج، قند، شكر و روغن و برخي مواد پروتئيني همچون مرغ و گوشت و ديگر اقلام مصرفي مردم در ماه مبارك رمضان مانند خرما، زولبيا و باميه، حبوبات و لبنيات در روند اجراي طرح مورد توجه قرار گرفت.دولت در سراسر كشور به توزيع 50هزارتن برنج، 45هزارتن مرغ، 10هزارتن شكر، 10هزارتن گوشت قرمز و روغن نامحدود پرداخت و در تهران نيز مقرر شد حدود يك هزار و 400 واحد صنفي به عرضه كالاهاي اساسي به شهروندان اقدام كنند.
در استان تهران نيز 3هزار تن شكر جهت توزيع بين صنف قناد شهر تهران و شهرستان هاي تابعه، 10هزار و 217 تن برنج به منظور توزيع بين واحدهاي صنفي منتخب و فروشگاه هاي زنجيره اي در بسته بندي هاي 3 كيلوگرمي، 2/1957تن برنج و 977تن روغن جهت مصارف استان در مراكز و موسسات خيريه، حسينيه ها و هيأت ها اختصاص يافت و در اين ايام، عرضه گوشت مرغ منجمد به قيمت 14هزار و۶۰۰ريال و تخصيص 2هزار تن گوشت قرمز منجمد وارداتي در دستور كار قرارگرفت.
با وجود بسيج اصناف در سراسر كشور، در حالي كه فقط سه روز به آغاز ماه مبارك رمضان مانده بود، وزير بازرگاني در اقدامي غيرمنتظره، احمد طاهري- معاون توسعه داخلي وزارت بازرگاني و متولي اصلي طرح ضيافت- را از مقام خود بركنار كرد. پس از كشيده شدن اين موضوع به مطبوعات، اين وزارتخانه بدون ارائه دليلي مشخص اعلام كرد كه از طاهري به عنوان مشاور وزير استفاده مي كند. مفتح-رئيس شركت مادر تخصصي بازرگاني دولتي ايران- نيز با حفظ سمت، مسئوليت اين معاونت را بر عهده گرفت. برخي اقتصاددانان، همان زمان اعلام كردند كه بركناري طاهري از مقام خود، به نوعي شانه خالي كردن وزارت بازرگاني از مسائل پيش آمده در ايام ماه مبارك رمضان بود. شايد از نظر وزارت بازرگاني، طاهري به عنوان مسئول اصلي مهار گراني ها، نتوانست انتظار دولت را برآورده كند.
بيشترين انتقادات به طرح ضيافت در همان هفته نخست اجراي طرح مطرح شد. گزارش هاي مختلف نيز از نارضايتي مردم خبر مي داد و كار به جايي رسيد كه اين موضوع نيز سوژه روز رسانه ها شد. اين اتفاقات در حالي رخ مي داد كه مردم در ميادين ميوه و تره بار بيشتر شاهد عرضه خرما و شكر از مجموع كالاهاي طرح ضيافت بودند و در سطح شهر تهران نيز ناكافي بودن مراكز اجراي طرح ضيافت موجب شده بود تا مردم با اين مراكز كمتر برخورد داشته باشند. در همين زمان مقام معظم رهبري در ديدار اعضاي هيأت دولت، طي سخناني در خصوص گراني ها، خواستار بررسي و رسيدگي به وضع موجود از دستگاه هاي ذي ربط شدند.
درحالي كه مسئولان وزارت بازرگاني تصور مي كردند با اجراي طرح ويژه ضيافت، قيمت كالاها افزايش نيابد و بازار قابل كنترل خواهد بود اما اتفاقي ديگر افتاد و قيمت ها همچنان رو به افزايش بود. يك باره قيمت ها روند صعودي به خود گرفت و در همان آغاز راه، از اين طرح به عنوان طرحي ناموفق يا به تعبيري شكست خورده نام برده شد. هرچند كه وزارت بازرگاني در دهه هاي دوم و سوم ماه رمضان تلاش كرد تا بازار را كنترل كند، اما روند افزايشي قيمت ها كاهش نيافت و در وضعيتي ثابتي ماند.
درحالي كه برخي اقتصاددانان نبود استراتژي منسجم، فقدان برنامه ريزي مناسب و عدم پيش بيني مناسب امكانات بر اساس نيازها را عامل ناموفق بودن طرح ذكر مي كنند، اما از ديگرسوي، وزير بازرگاني مي گويد كه اين طرح با موفقيت اجر ا شده است.
سيد مسعود ميركاظمي در پاسخ به برخي انتقادات در خصوص ناكارآمدي طرح ضيافت، اين اظهارات را نپذيرفت و اظهار داشت: با توجه به اينكه اين طرح، نخستين تجربه خود را پشت سر گذاشته، طبيعي است كه با مشكلاتي مواجه شود اما مشاركت دادن اصناف در تنظيم بازار، بزرگ ترين حسن آن محسوب مي شود.ميركاظمي با بيان اينكه اگر مشكلي هم در طرح ضيافت بود، از سوي دولت بوده و وزارت بازرگاني مشكلات را ناشي از فعاليت اصناف نمي داند افزود: البته اين كه اصناف احساس مي كردند كه در حق آنها اجحاف شده يا سياست بازي شده، اين گونه نيست زيرا امسال وضعيت بازار، متعادل تر بود و نوسان كمتري داشت.
علي فاضلي- رئيس شوراي اصناف كشور- نيز در پاسخ به انتقادات وارده در طول اجراي طرح ضيافت گفت: اصناف كشور در بخش توليد، تامين و قيمت گذاري كالاهاي اساسي نقشي نداشتند و فقط اجراي طرح ضيافت بر عهده اصناف بود. وي اظهار داشت: زماني كه افزايش قيمت در بخش دستمزدهاست و كالاهاي توليدي و وارداتي با افزايش قيمت مواجه هستند، اصناف چگونه مي تواند آنها را مهار كند؟ كنترل قيمت كالاها در دست دولت است و آنها بايد پاسخ دهند.
وزير جهاد كشاورزي نيز اعتقاد دارد كه وزارتخانه متبوع وي به تعهدات خود در اجراي طرح ضيافت عمل كرده است.محمدرضا اسكندري، تامين محصولات توليدي بخش كشاورزي نظير گوشت مرغ و گوشت قرمز را از تعهدات اين وزارتخانه در اجراي طرح بيان كرد و گفت: وزارت جهاد كشاورزي به تمامي تعهدات خود در اين خصوص عمل كرده است.وي در خصوص تحقق يا عدم تحقق اهداف پيش بيني شده در طرح ضيافت گفت: اين پرسشي است كه مسئولان وزارت بازرگاني بايد به آن پاسخ دهند.
اما از سوي ديگر محمد صادق مفتح - معاون توسعه داخلي وزارت بازرگاني- مي گويد: به رغم اينكه اجراي اين طرح نخستين تجربه را در عرصه تنظيم بازار در مواقع خاص سال پشت سر گذاشته اما تاثير خوبي در تنظيم بازار و كنترل قيمت ها داشته است.
اما سخنان عباس رجايي- مخبر كميسيون كشاورزي مجلس شوراي اسلامي- نيز در خصوص طرح ضيافت خواندني است. وي مي گويد: اينكه با نزديك شدن به ايام خاصي چون ماه مبارك رمضان يا ساير تعطيلات به فكر برنامه ريزي باشيم، بزرگ ترين خطاي استراتژيك را موجب شده ايم.رجايي در خصوص ناموفق بودن اين طرح مي گويد: متاسفانه ما در هر دو حال چه در زمينه توليد و چه در زمينه توزيع كه وزارتخانه هاي كشاورزي و بازرگاني را شامل مي شود، برنامه ريزي و آينده نگري مناسب را نداشتيم و در عين حال نتوانستيم حداقل در دهه اول ماه مبارك به نيازها و تقاضاي بازار فائق آييم و مشكل گراني ها را كنترل كنيم تا حداقل مردم نسبت به تامين مايحتاج خودشان آرامش بيشتري داشته باشند.
وي تاكيد كرد كه با توجه به شرايط كشور و وجود ايامي خاصي در طول سال، هميشه بايد در كشور آمادگي لازم را در برخورد با مسائل داشته باشيم.رجايي با بيان اينكه اين طرح در هفته نخست ماه مبارك رمضان از موفقيت چنداني برخوردار نبود، گفت: در دهه دوم ماه مبارك رمضان و به دليل كاهش تقاضاي مردم، توانستيم به صورت جدي، نقش آفريني را شاهد باشيم اما در هر صورت، بازار متعادل شد و از اين زمان به بعد، بازار عرضه و تقاضا از انسجام مناسبي برخوردار شد.
محمدرضا بهزاديان با بيان اينكه مردم، دولت ها را براي راحت تر مهيا شدن نيازهاي عمومي و تامين مايحتاج ضروري انتخاب مي كنند، گفت: من نمي دانم اين همه بوق و كرنا در خصوص طرح ضيافت براي چيست كه در اين روند نيز معاون وزير بازرگاني را به جرم عدم موفقيت طرح بركنار كردند.وي افزود: هر چند كه در ماه مبارك رمضان، قيمت برخي كالاها تعديل شد اما اين موضوع عموميت پيدا نكرد و نوسانات بسيار زيادي ايجاد شد.
به اعتقاد بهزاديان، مجموع نظرسنجي هاي انجام شده در ايام اجراي طرح، نشان مي دهد كه طرح ضيافت موفقيت آميز نبود اما اينكه حالا از اجراي خوب طرح گفته مي شود، بيشتر به حافظه تاريخي مردم برمي گردد زيرا وقتي از جرياني گذشته مي شود، مردم آن را فراموش مي كنند يا با بزرگواري، نقصاني را كه در عملكرد مسئولان وجود داشته را مي بخشند.وي تصريح كرد: چنين طرح هاي ضربتي كه شب عيد يا ماه مبارك رمضان انجام شود و يك دفعه با درآمد سرشار نفت، كالايي را بخرند و با قيمت ارزان و دادن سوبسيد در بازار عرضه كنند و عامه مردم را در اين موضع قرار دهند كه دولت كاري برايشان انجام داده، ساده انگاشتن مردم است.
با نگاهي به طرح ضيافت در ايام ماه مبارك رمضان، ذكر اين نكته ضروري به نظر مي رسد كه هرچند وجود برخي فرازونشيب ها در روند اجرايي شدن طرح، گريزناپذير است، اما بايد توجه داشت هر گونه كم تدبيري در حوزه كنترل بازار، مشكلات جبران ناپذيري را براي مردم ايجاد مي كند.
در اين راستا، عواملي چون ناكافي بودن تعداد واحدهاي فعال در روند اجراي طرح، عدم توزيع كافي كالاهاي مشمول طرح در مراكز توزيع و ميادين ميوه و تره بار و نبود انسجام كافي در برنامه ريزي ها، موجب روند صعودي قيمت برخي كالاهاي اساسي و افزايش واسطه گري ها شد و دولت را از اهداف اصلي اجراي اين طرح دور كرد.
حال كه مسئولان دولتي اصرار بر تدوام و اجراي دوباره اين گونه طرح ها در ساير مواقع سال دارند، به نظر مي رسد با يك بررسي كارشناسي و ارائه راهكارهاي منطقي در مقابله با برخي بحران هاي غيرواقعي كه در ماه مبارك رمضان ايجاد شد، مي توان درصد خطاي طرح را كاهش داد و به كنترل مناسب تر بازار اقدام كرد؛ هرچند كه حل مشكل بازار با برنامه هاي كوتاه مدت ميسر نمي باشد و نيازمند اتخاذ استراتژي بلندمدت در حوزه عرضه و تقاضا مي باشد اما به طور قطع اجراي مناسب آن، مانع بروز برخي بحران هاي تصنعي در قيمت ها و افزايش واسطه گري خواهد شد.
|
