فريبا منتظرظهور
بيش از 500 ميليون نفر در جهان شطرنج بازي مي كنند. بيش از يك ميليون نفر روزانه در جهان از طريق شبكه اينترنت به بازي شطرنج مي پردازند. 162 كشور جهان در زمان حاضر عضو فدراسيون بين المللي شطرنج هستند و 86 هزار شطرنج باز در فهرست شطرنج بازان سازمانهاي بين المللي شطرنج قرار دارند.
بنا به گفته رئيس سازمان تربيت بدني، در ايران نيز بيش از 20 ميليون نفر به طور تفنني شطرنج بازي مي كنند و 500 هزار نفر از ايشان به طور جدي به شطرنج مي پردازند.
مسابقات جهاني
۲۶ مهرماه سالجاري، نوجوانان رده هاي سني زير 18۸،۱۰،۱۲،۱۴،۱۶، سال جهان، در كشور گرجستان به مصاف يكديگر رفتند تا قهرمان جهان در رده هاي سني شناخته شود.مسابقات قهرماني جهان در 11 دوره و به روش سوئيسي برگزار شد. در اين مسابقات بازيكنان 56 كشور شركت كردند كه گرجستان بعنوان ميزبان با بيش از 150 نفر و هندوستان با 73 نفر شركت كننده، بيشترين تعداد بازيكن را داشتند.
در اين مسابقات سي و دو شطرنج باز از ايران شركت داشتند كه 15 تن به عنوان تيم ملي و ساير شركت كنندگان به ميل و همراه با خانواده خود در اين مسابقات حضور يافتند. هاملت تومانيان، محسن قرباني و آرش روغني به عنوان مربي، تيم شطرنج ايران را همراهي مي كردند.
در اين مصاف، احمد عسگري زاده با 5/7 امتياز به مقام يازدهم رده سني پسران زير هشت سال، غزل حكيمي فرد با 7 امتياز به مقام يازدهم در رده دختران زير 12 سال، ميترا حجازي پور با 5/6 امتياز به مقام يازدهم دختران زير 14 سال و آتوسا پوركاشيان با 5/6 امتياز به مقام دوازدهم دختران زير هجده سال دست يافتند.بيشترين مدال آور اين مسابقات كشور هندوستان بود كه موفق به كسب 10 مدال (5 طلا، 2 نقره و 3 برنز) در اين مسابقات شد.
مسابقات آسيايي
شكست يا پيروزي اهميتي ندارد. بخصوص وقتي صحبت از ورزشي به پيچيدگي شطرنج باشد. اما از هر قدمي كه پشت سر گذاشته ايم اگر درسي نگيريم دچار دور باطلي گشته ايم. مشكلات يك رشته در هر سطحي تكرار مي شود. چند سال ديگر هم كه بگذرد (در بهترين حالت)در همان پله كه بوديم خواهيم ايستاد. اين چند سطر را گامي به عقب بدانيد، اما بخوانيد.تابستان سال جاري، ايران ميزبان مسابقات آسيايي شطرنج در رده هاي سني 8۱۲،۱۰، و 14 سال بود. مسابقات در هتل زيباي المپيك تهران در 9 دوره به روش سوئيسي برگزار شد. در مراسم افتتاحيه رئيس فدراسيون جهاني شطرنج (فيده) حضور يافت و به سخنراني كوتاهي پرداخت.
در اين مسابقات 230 بازيكن (141 پسر و 89 دختر) از 10 كشور آسيايي شركت كردند و به مصاف يكديگر رفتند. كشورهاي شركت كننده هندوستان، سوريه، امارات، تاجيكستان، ويتنام، قطر، قزاقستان، قرقيزستان، مغولستان و ايران بودند.
بازيكنان خارجي در هتل المپيك استقرار يافتند و اگر چند مشكل پيش آمده در طول مسابقات (موضوع صغر سني يكي از بازيكنان و جدال لفظي بين مسئولين هتل و خانواده ها) را ناديده بگيريم، ايران ميزبان خوبي براي مهمانان خارجي بود.
در پايان مسابقات آسيايي، بازيكنان هندي با كسب 18 مدال، ويتنامي ها با كسب 2 مدال و ايران نيز با كسب سه مدال به رقابت ها پايان دادند.
ميترا حجازي پور كه تا دور هشتم انتظار قهرماني از ايشان مي رفت و به نظر اساتيد شايستگي احراز قهرماني را داشت، با اختلاف نيم امتياز با حريف هندي به نايب قهرماني آسيا در رده سني زير۱۴ سال دختران دست يافت و احمد عسگري زاده با 7 امتياز نايب قهرمان پسران زير 8 سال آسيا شد.
آنها چگونه آموزش مي دهند
تيم هند در مسابقات آسيايي با 18 مدال از ايران رفت. در آخرين مسابقات قهرماني رده هاي سني جهان در گرجستان نيز هند توانست 10 مدال بدست آورد.
مربيان هندي بين بازي ها به سرعت فايل بازي ها را مي گرفتند، بررسي مي كردند و نكات لازم را به بازيكن خود مي گفتند. متاسفانه همان زمان بازيكنان ما در راهروها مشغول بازيگوشي و خانواده ها مشغول پرداختن به حواشي مسابقه بودند. در پايان روز اگر ترافيك تهران مجال مي داد برخي خود را با زحمت به مربي خصوصي فرزندشان مي رساندند تا بازي تحليل شود.
Raghunandan Gokhale مهمترين مقام دولتي شطرنج در هندوستان است. او به عنوان سر مربي در مسابقات آسيايي 51 بازيكن هندي را همراهي مي كند. با خوشرويي، به ما فرصت گفت و گو مي دهد. با وي در مورد نحوه آموزش و نگرش به شطرنج در هند گفتگو كرديم.
او در مورد زمان لازم براي آموزش شطرنج مي گويد: براي شركت در اين سطح مسابقات، براي زير 8 سال 1 سال آموزش، براي زير 10 سال 3 سال و به همين ترتيب با افزايش سن مدت آموزش لازم افزايش مي يابد.
* چند ساعت تمرين در هفته براي رسيدن به اين سطح كافي است؟
- هر روز يك ساعت و يا يك روز در ميان دو ساعت تمرين لازم است. در كنار آن هفته اي دو جلسه دو ساعته آموزش براي زير 8 سال و 6 ساعت آموزش در هفته براي بچه هاي زير 10 سال.
* نظر شما در باره بازي و آموزش شطرنج با كامپيوتر چيست؟
- تمرين با كامپيوتر موجب صرفه جويي در زمان مي شود، اما براي تمرين حتماً از نرم افزارهايي كه امكان بازي با حريف همزمان زنده در اينترنت را فراهم مي سازد، استفاده شود. استفاده از نرم افزارهاي غير همزمان مانند fritz فقط جهت تحليل بازي ها به كار رود. Firtz بازيكن خوبي نيست.
* به نظر شما در اين رده هاي سني و سطح مسابقات، شروع بازي، وسط بازي يا آخر بازي كدام يك اهميت بيشتري دارد؟
- وسط بازي از اهميت بيشتري برخوردار است چون بازيكنان بسياري كه داراي شروع بازي خوبي هستند و حتي مي توانند در شروع بازي مهره بگيرند به دليل ضعيف بودن در وسط بازي، مهره از دست مي دهند و نهايتا مي بازند. ولي وسط بازي اساس بازي شطرنج است و البته آخر بازي. ولي در اين سن و رده هاي سني وسط بازي اهميت اساسي دارد.
* براساس همين تفكر است كه بازيكنان شما از روش سيسيلي دراگون بيشتر استفاده مي كنند؟
- بله اين تكنيك وسط بازي است، ما مي خواهيم طرف مقابل را مات كنيم، در سيسيلي دراگون آن كسي كه تاكتيك را به خوبي استفاده مي كند، برنده است و اگر شما وسط بازي خوبي داشته باشيد، برنده شدن شما تضمين شده است.
* نوع بازي بازيكنان كشورهاي مختلف متفاوت است؟
- بله چون زمان و نحوه آموزش بچه ها در كشورهاي مختلف متفاوت است.
* پس به فرهنگ و روانشناسي اجتماعي كشورهاي مختلف بستگي ندارد؟
- خير. همه بچه ها شبيه هم هستند.
*آيا در هند برنامه رسمي آموزش شطرنج در مدارس وجود دارد؟
- خير برنامه دولتي وجود ندارد و آموزش شطرنج به طور خصوصي و در آكادمي هاي شطرنج است.
* نظر شما درباره بازي سريع براي كودكان چيست؟
- بازي 20 دقيقه اي ( و يا 15 دقيقه با 10 ثانيه فيشر) و يا بيشتر خوب است اما كمتر را پيشنهاد نمي كنم.
* آيا بازي با مهره سفيد و سياه متفاوت است؟
- خير در اين سطح تفاوتي ندارد چون در اين سطح، شروع بازي هاي بسيار متنوع را بلد نيستند.
* آيا بازي با رده هاي سني بالاتر را براي كودكان پيشنهاد مي كنيد؟
- بله تجربه بسيار خوبي است. آنها خواهند باخت ولي خيلي مي آموزند. من شاگرد دختري دارم كه فقط با بزرگترها بازي مي كند چون حريف هم سن و سال در شهرشان ندارد، او معمولا مي بازد ولي در سطح بسيار بالايي مسابقه مي دهد.
* پس شما ابتدا باخت را آموزش مي دهيد و سپس برد را؟
- خير به هيچ وجه. من به هر كس ياد مي دهم سطح خودش را پله به پله در شطرنج بالاتر ببرد.
* بازي در پارك ها را مفيد يا مضر مي دانيد.
- مفيد نيست چون بازي را ثبت نمي كنند. اگر ثبت كنند آن هم مفيد است. حتي بازي با پدرشان را هم بايد به طور جدي ثبت كنند تا توسط مربي بررسي شود كه شما چگونه فكر مي كنيد.
* به نظر شما آيا بازي دخترها و پسرها متفاوت است؟
- بله هيچ كس نمي داند چرا مردان در شطرنج بازيكنان بهتري هستند. در برخي امور زنان قوي تر هستند. مانند يادگيري زبان، خواندن و صحبت كردن، روانشناسي و خواندن چهره، ولي مردان در نقشه خواني و تصميم گيري آني بهتر هستند و ريسك پذيري شان بيشتر است و اين موضوع در زمان بازي خودش را نشان مي دهد.
وقتي شما به رياضيات نگاه مي كنيد زنان در رياضيات بهتر هستند و در هنر نيز بهتر هستند، اما شطرنج آميزه اي از رياضيات، علم و هنر است و در آن ريسك پذيري نيز از اهميت خاصي برخوردار است.
* آيا اين امر به عمق حركت قابل پيش بيني (تعداد حركت قابل پيش بيني) و تفاوت آن بين زنان و مردان مربوط مي شود؟
- خير ما مي بينيم خانم جوديت پولگار در رده يازدهم جهان (مردان) است، در نتيجه اين امر نمي تواند به تفاوت تعداد حركت قابل پيش بيني در زنان و مردان مربوط شود. ولي مي بينيم كه جوديت پولگار به خوبي توپولف، آناند و كاسپارف نيست ولي زنان به آرامي در حال كم نمودن اين فاصله هستند.
* در مورد اسپانسر (خصوصي يا دولتي) براي بازيكنان تان بفرماييد.
- بعضي از بازيكنان ما اسپانسرهاي خصوصي دارند. لوگوي شركت را بر روي لباس خود دارند، از يك كشور به كشور ديگر مي روند، در عكس ها هستند و در واقع با لوگويي كه روي لباس نصب است، براي شركت تبليغ مي كنند. اسپانسرهاي خصوصي معمولاً حمايت هاي كوتاه مدت انجام مي دهند. ولي اسپانسرهاي دولتي متفاوت هستند. حمايت هاي دولتي از نوع كمك جهت آموزش است، اگر كسي مقام بياورد براي يك سال آن را دريافت مي كند و اگر سال بعد مقام نياورد حمايت قطع مي شود.
* نحوه برگزاري مسابقات در ايران را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
- من معتقدم مسابقات بايد در استاديوم سر پوشيده (مانند دهلي) برگزار مي شد تا بچه ها بتوانند والدين شان و يا مربي شان را ببينند. بايد درك كرد كه آنها كودك هستند و داخل سالن به تنهايي در يك شهر غريبه و يا كشور غريبه در حال جنگ هستند، در اين سن و سال از نظر عاطفي نياز دارند كه ما كنارشان باشيم. در اين مسابقات بايد به نحوي مي توانستيم كنارشان باشيم. به نظر من مسابقات سنگاپور در سال 2004 خوب بود.
* با حضور ما حواسشان پرت نمي شود؟
- خير. آنها ما را مي بينند ولي دور از ما هستند و احساس اطمينان و آرامش مي كنند.
* نظر شما درباره داوري در مسابقات شطرنج چيست؟
- داور بايد صبور و آرام باشد، روانشناسي كودك بداند و بازيكن خوبي هم باشد.
* داوري مسابقات آسيايي در ايران چگونه بود؟
- نظري ندارم چون اجازه نداشتيم داخل سالن برگزاري مسابقات باشيم.
