بنيامين صدر
بسياري از ما بخشي از روياهاي كودكانه مان را با آجرهاي پلاستيكي بنا كرده ايم و آدمك هاي رنگارنگ آن را در قصرهاي رؤيايي مان گمارده ايم، با آدم آهني خو گرفتيم و با تفنگ هاي پلاستيكي كيو كيو بنگ بنگ كرديم. اما امروز در سايه گسترش بازي هاي رايانه اي و اسباب بازيهاي پيشرفته ديجيتالي، جايگاه اسباب بازي اين نماد فرهنگي و امپراتوري تجاري در كشور ما كجاست؟
نخستين نمايشگاه ملي اسباب بازي در حالي از چهاردهم تا هفدهم آذرماه به بهانه حمايت از توليدكننده، گسترش فرهنگ پارسي و تدوين بستر راهبردي صنعت اسباب بازي برگزار شد كه به هيچ عنوان توان رقابت با ديگر نمايشگاه هاي مشابه خارجي را نداشت. اغلب اسباب بازي ها عرضه شده در اين نمايشگاه مقوايي، ابتدايي و فاقد جذابيت هاي بصري در قياس با نمونه هاي خارجي بودند.
وجود 6 ميليون كودك و نوجوان در كشور، بهانه خوبي بود براي برگزاري نخستين نمايشگاه ملي اسباب بازي در ايران، آن هم در شرايطي كه تاكنون 104 نمايشگاه بين المللي اسباب بازي در دنيا برگزار شده و تنها 13 مورد آن سهم آسيا بوده است. به هر حال، در نمايشگاه ملي اسباب بازي كه در مركز آفرينش هاي هنري كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان برگزار شد۷۰، شركت و مجموعه مرتبط با كودك، محصولات خود را در معرض نمايش و فروش گذاشتند كه از اين تعداد 40 غرفه مربوط به توليد داخلي و 15 غرفه متعلق به شركت هاي ايراني بود كه تحت ليسانس شركت هاي توليدي خارجي فعاليت مي كنند و 15 غرفه نيز به مجموعه هاي مرتبط با كودك اختصاص داشت.
درس زندگي با اسباب بازي
امروزه كودكان و نوجوانان در كشور شخصيت شرك را بيشتر از رستم مي شناسند و آن را به عنوان يك قهرمان قبول دارند، يا به جاي ساختن بنا هاي ملي همچون كاخ آپادانا، كودكان ايراني با لگو قصر هاي انگليسي يا ژاپني را مي سازند كه دليل اصلي اين اتفاق، انتقال ندادن درست مفاهيم ملي به كودكان و نوجوانان است.
مفاهيم ملي به كودكان با كمك اسباب بازي منتقل مي شود و اسباب بازي در كشور نيازمند حمايت است تا ما در آينده نظاره گر رونق و شكوفايي اين صنعت در كشور باشيم. اين در شرايطي است كه يكي از مشكلات اساسي اين است كه در حوزه محصولات فرهنگي سرمايه گذاري لازم صورت نمي گيرد، در حالي كه محصولات فرهنگي در تمام دنيا از اولويت ها محسوب مي شود و به شكل صنعت فرهنگ مطرح اند. اين در شرايطي است كه در دهكده جهاني ما مي توانيم از صنايع فرهنگي ديگر كشورها همچون اسباب بازي استفاده كنيم، مشروط بر آن كه آن كشور نيز صنايع فرهنگي داشته باشد تا فرهنگ ملي را انتقال دهد. اين در حالي است كه در كشور ما فرهنگ ملي به صورت ضعيف به كودكان منتقل مي شود، بنابراين براي بهبود اين كار اسباب بازي بهترين ابزاري است كه مي تواند چاره ساز باشد، چرا كه علاوه بر رشد و شكوفايي در كودكان، سبب افزايش خلاقيت نيز مي شود.
بي ترديد اگر از صنعت اسباب بازي حمايت و به توليدكنندگان ايراني نيز ميدان داده شود، مي توان گام بزرگي را براي فرهنگ سازي برداشت.
با توجه به اين كه صنعت اسباب بازي در كشور از گردش اقتصادي بالايي برخوردار نيست، اما انگيزه هاي فراواني وجود دارد تا در آينده نزديك اين صنعت رونق لازم را به دست آورد.
حميدرضا خداداد، دبير كميته اجرايي نخستين نمايشگاه ملي اسباب بازي، دليل انتخاب عنوان ملي براي نخستين نمايشگاه اسباب بازي، را تنها حمايت از توليدات داخل مي داند كه تاكنون پشتيباني و حمايتي از آن نشده است.
در اين نمايشگاه به دليل حمايت از توليدكنندگان داخلي تنها 20 درصد شركت كنندگان خارجي بودند و سعي شد از شركت كنندگاني دعوت شود كه حداقل نمونه ايراني آن در نمايشگاه موجود نباشد.
برگزاري اين نمايشگاه بيانگر اين موضوع است كه بخش خصوصي جوان، شايستگي برگزاري چنين حركت هايي در سطح ملي را دارد.
۴۷ شركت داخلي و خارجي در اين نمايشگاه به ارائه محصولات خود در زمينه اسباب بازي كودك و صنايع وابسته پرداختند.
خداداد تعداد شركت هاي سازنده اسباب بازي را بر طبق آمار شوراي نظارت بر اسباب بازي، حدود 50 شركت مي داند و مي گويد: اين 50 شركت موفق به اخذ مجوز از شوراي نظارت بر اسباب بازي شده اند.
همچنين، رضا دوستعلي، معاون فرهنگي فرهنگسراي كودك، با بيان اين كه هدف بعدي متولي برگزاري نمايشگاه اسباب بازي در كنار حمايت از متصدي و توليد كننده بخش خصوصي آشنا كردن خانواده ها با نقش اسباب بازي در رشد كودك است، مي گويد: آشنايي خانواده ها با اسباب بازي هاي استاندارد و همچنين برگزاري نشست ها و كارگاه هاي جانبي براي كالبدشكافي توليد اسباب بازي و به كارگيري آن در تربيت كودكان از ديگر اهداف نمايشگاه بود.
با توجه به اين كه اين نمايشگاه براي نخستين بار با اهداف تعريف شده و در اين حجم برگزار شده مي توان گفت ايجاد فضاي نمايشگاهي از نظر تناسب در رنگ آميزي و شرايط فيزيكي با روحيه و علائق كودكان به عنوان مخاطبان اصلي نمايشگاه با موفقيت همراه نبود.
سياه، سفيد، خاكستري
در حالي كه اسباب بازي هاي كاغذي و مقوايي در همه جاي دنيا تنها بخشي از اسباب بازي هاي توليدي كشور ها را تشكيل مي دهند و به عنوان ابتدايي ترين اسباب بازي ها شناخته مي شوند، اغلب اسباب بازي هاي عرضه شده در نمايشگاه اسباب بازي تهران كاغذي و فاقد رنگ آميزي زيبا و هماهنگ بودند.
در همين حال بزرگترين نمايشگاه اوريگامي (بازي با كاغذ) كشور نيز براي نخستين بار به همت فرهنگسراي كودك در نمايشگاه ملي اسباب بازي گشايش يافت. در اين نمايشگاه 4 هزار و ??? قطعه اوريگامي همراه با آموزش در معرض ديد بازديدكنندگان قرار داشت.
اوريگامي يك وسيله بازي با كاغذ است و از آن به عنوان وسيله كمك آموزشي در فراگيري و تسهيل يادگيري و يادگيري مفاهيم اوليه رياضي استفاده مي شود.
اوريگامي براي آشنايي دانش آموزان با اصطلاحات هندسه بهترين وسيله است، زيرا با كمترين هزينه و ساده ترين وسيله انجام مي شود.
اين اسباب بازي، علاوه بر تقويت و تمركز حواس، تقويت ادراكي، يادگيري مفاهيم هندسي، تفكر منطقي، اعتماد به نفس و مهارت هاي علمي را در كودك ايجاد مي كند.
از اين وسيله بيشتر در پيش دبستاني ها و دبستان ها استفاده مي شود و پديدآورنده آن يك خانم ژاپني است كه هم اكنون در ايران زندگي مي كند.
فراموش نكنيم، صنعت اسباب بازي امروزه در دنيا به عنوان سومين صنعت كلان اقتصادي مؤثر در زندگي كودكان مطرح است، بنابراين براي كودكان بايد سرمايه گذاري كرد تا بتوانند در آينده براي كشور مفيد باشند.
تراژدي اسباب بازي ايراني
سند راهبردي صنعت اسباب بازي از سوي كميته علمي نمايشگاه تهيه و تدوين شده است و از آنجايي كه اين صنعت تاكنون از داشتن صنف و يا اتحاديه محروم مانده بود، زمينه هاي لازم در خصوص بسترسازي مناسب براي ايجاد صنف و اتحاديه فروشندگان و توليدكنندگان نيز پيگيري شده است. مهدي مقسومي، مدير ستاد برگزاري نخستين نمايشگاه ملي اسباب بازي در اين باره مي گويد، از آنجايي كه اسباب بازي سبب رشد خلاقيت ذهني كودكان مي شود، بايد كيفيت محصولات ارتقا پيدا كند تا از اين طريق ارتباط بهتري بين اسباب بازي و كودكان ايجاد شود.
مقسومي مي گويد: انواع كالاهاي توليد داخل منطبق با آيين نامه هاي استاندارد وزارت بهداشت و آيين نامه اجرايي شوراي عالي نظارت بر ساخت و واردات اسباب بازي، سرگرمي هاي كمك آموزشي، پازل، نرم افزار، وسايل بازي پاركي، اسباب بازي هاي قديمي و همچنين نشريات، بسته بندي، طراحي، بازرگاني، صادرات و واردات و تمامي صنايع وابسته به كودك، از جمله كالاها و خدماتي بودند كه در اين نمايشگاه عرضه شدند.
غرفه عمو پورنگ از غرفه هاي فعال در روز هاي برپايي نمايشگاه بود. در اين نمايشگاه كه حدود 70 شركت و مجموعه مرتبط با كودك محصولات خود را در معرض نمايش گذاشته اند، عروسك هاي ايراني دارا و سارا به عنوان اسباب بازي ملي در اين نمايشگاه حضور نداشتند!
با آزادسازي واردات اسباب بازي به كشور، سالانه حدود 13 ميليون دلار اسباب بازي وارد كشور مي شود.
اين در حالي است كه صنعت اسباب بازي به عنوان يكي از صنايع پردرآمد كشور نقش مهمي در اشتغالزايي دارد.
در اين راستا نيز ارايه تسهيلات مناسب و هدايت صاحبان سرمايه به سوي سرمايه گذاري بيشتر، تاثير بسياري در شكوفايي اين بخش دارد.
با توجه به حجم وسيع واردات اسباب بازي به كشور ضرورت دارد، از هم اكنون در مورد اين صنعت تدابيري انديشيده شود. بنابراين صنعت اسباب بازي بايد از صورت فعلي خارج و اداره آن به بخش خصوصي واگذار شود.
مقسومي با بيان اين كه صنعت اسباب بازي مورد بي مهري قرار گرفته، مي گويد: حمايت مناسب از اين صنعت موجب ارتقاي كيفيت محصولات توليدي مي شود.
به گفته او، توليدكنندگان داخلي در سخت ترين شرايط تلاش مي كنند در توليدات خود به استانداردهاي لازم نزديك شوند و ضروري است تا دولت با تسهيلات مناسب از آنها حمايت كند .
هرچند كه هم اكنون شوراي عالي نظارت بر ساخت اسباب بازي، موسسه استاندارد و وزارت بهداشت بر واردات اسباب بازي نظارت دارند، اما در زمان حاضر بخش عمده اي از اسباب بازي ها با بار مسافران در كشور جا به جا مي شود.
مقسومي معتقد است: كالاهاي غيراستاندارد بازار ايران را قبضه كرده است كه اين مساله مساعدت و همكاري مسئولان مربوطه را مي طلبد.
خانواده هاي ايراني نيز هنگام تهيه اسباب بازي براي فرزندان خود كمتر ويژگي ها و استانداردهاي لازم را مدنظر قرار مي دهند كه اين موضوع قدرت خلاقيت ذهني كودكان ايراني را كاهش مي دهد.