تأملي كوتاه در جايگاه شيشه در ميراث فرهنگي و نظام آموزشي ايران
هنر شفاف، زير نگاه هاي مات
مليحه ياوري
|
|
|
|
صدها سال شيشه گران رمز و راز كار خود را تنها براي پسران خود بازگو كردند تا كسي به آن پي نبرد، اما در زمان ما استادكاران، عاشقانه دانش خود را به شاگردان مي آموزند تا اين هنر جاودانه به زندگي مردم وارد شود.
شيشه جسمي شفاف و شكننده است و از آنجا كه شكل هندسي ندارد، مي توان به دلخواه آن را فرم داد و از ديرباز نيز به عنوان هنري دستي در ايران رواج داشته است.
شيشه گري تا صد سال پيش به صورت سنتي و با دست انجام مي شد، ولي در بعضي كشورهاي پيشرفته اقدام به تاسيس كارگاه هاي شيشه گري علمي كردند و هم اكنون اين هنر در رشته هايي مانند شيمي، فيزيك، پزشكي، مخابرات، فضانوردي و ... كاربرد دارد.
در اين هنر، با كمي استعداد و پشتكار، مي تواني كارها، انجام دهي؛ زيرا اين عشق است كه به شيشه گري معنا مي بخشد و شفافيت آن ،گويي پرده از رازهاي زيباي خلقت و نكته هاي پنهان ماورا برمي دارد.
استاد ناصر الهي كه داراي مدرك درجه يك هنري در اين رشته است، مي گويد: شيشه گري از ديرباز در ايران رواج داشته و قديمي ترين نمونه شيشه هاي دست ساز در خاورميانه پيدا شده است.
وي مي گويد: سفال هاي لعابي، همگي با استفاده از شيشه به شفافيت مي رسند، ولي هيچگاه به اين نكته اشاره نمي شود.
فرهاد فلاح، رئيس گروه آموزش عالي معاونت صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كه مدرس شيشه گري در دانشگاه جامع علمي- كاربردي نيز هست، معتقد است: در كشور ما شيشه گران بيشترين زحمت را مي كشند، ولي كمترين بازدهي را دارند، در حالي كه ما با بيش از 3 هزار سال پيشينه، جزو نخستين كشورهايي هستيم كه از شيشه استفاده كرده ايم، اما در اين زمينه رشد چنداني نداشته ايم.
زمستان، ييلاق شيشه گران
باور كردن اين نكته كه ساعت 8 صبح يك روز جمعه برفي، همه دانشجويان در كلاسي كه در كارگاهي خارج از شهر تشكيل مي شود، حضور پيدا كنند، سخت است، اما واقعيت دارد.
اينجا صداي كوره ها اجازه شنيدن صداهاي ديگر را نمي دهد، پس بهتر است به جاي حرف زدن، بيشتر نگاه كني. به محض رسيدن كار آغاز مي شود، بارها شيشه هايي كه سر لوله هاي فلزي توخالي قرار دارد و با فوت شيشه گران فرم مي گيرد، خراب از آب در مي آيد ولي به قول مدرس شيشه گر، نااميدي را بايد تجربه كرد تا آموخت.
فلاح مي گويد: صنعت شيشه در تركيه ناشناخته بود، ولي بعد از جنگ ايران و عراق، هنر شيشه گري از ايران به اين كشور راه يافت و به دليل عملكرد اصولي توانست راه 3 هزار ساله ايران را 20 ساله بپيمايد.
رئيس گروه آموزش عالي معاونت صنايع دستي معتقد است: با ورود قشر تحصيلكرده به بازار كار شيشه گري، مي توان تحولي اساسي در اين صنعت ايجاد كرد.
وي با معرفي رشته شيشه در دانشگاه جامع علمي كاربردي سعي بر آن دارد كه هم نيروهاي مشغول به كار را به تحصيلات آكادميك دعوت كند و هم باب آشنايي جوانان را با اين رشته بگشايد.
فلاح در توضيح اين رشته مي گويد: دانشجويان با گذراندن 72 واحد تخصصي و عمومي در 4 يا 5 ترم مي توانند مدرك كارداني رشته شيشه را دريافت كنند، 4 كارگاه تخصصي شامل شيشه هاي فوتي، معرق شيشه، هم جوشي و شيشه هاي آزمايشگاهي يا حرارت مستقيم نيز در اين رشته تدريس مي شود.
فلاح عاشقانه به اين طرف و آن طرف كارگاه مي دود تا بتواند هم از عهده پاسخگويي به پرسش هاي دانشجويان برآيد و هم صبحانه اي داغ براي شيشه گران خسته آماده كند، اما برق چشمانش، حاكي از رضايت قلبي اوست.
دانشجويان، كارگاه اول خود به نام شيشه هاي فوتي (BIowig) را مي گذرانند، محيط كارشان اصلاً استاندارد به نظر نمي رسد و حتي اگر كارهاي زيبايي ساخته شود، در گرمخانه اي كه خارج از استانداردهاي متداول و معمول است، شكسته خواهد شد.
اين تنها عشق به كار است كه اميد به ادامه راه را ميسر كرده است و دانشجويان شيشه كه اكثر آن ها بعد از ورود به اين رشته علاقه مضاعف پيدا كرده اند اميدوارند امكانات و فضاي بهتري در اختيارشان قرار گيرد.
|