زيلو نخ بافته خنكي است كه سلامتي بافنده و مصرف كننده را به مخاطره نمي اندازد و با رنگ هاي ملايم و زيبا آرامش را در خانه ها منعكس مي كند.
زيلو، فرش دشت هاي كوير، داراي ظاهري ساده و بادوام است كه طراوت شن هاي كوير را در شب هاي تابستان به تن آدميان شن زده نشانده و خستگي روز را از آنها مي زدايد. با توجه به اين كه زيلو در نقش و بافت شباهت زيادي به حصير دارد، اما در واقع شكل تكامل يافته اي از حصيربافي است و بافندگان آن از اين صنعت الهام گرفته اند.
ماده اوليه زيلو رشته نخ هاي پنبه اي است كه به آن كلاف گفته مي شود و در پود زيلو از آن استفاده مي شود. براي بافت نيز به استادكاري كه پود را لابه لاي تار زيلو مي كشد و شاگردي كه با استفاده از پنجه پودها را مي كوبد نياز است.
ولي آيا باز هم صداي كوبه هاي زيلوبافي به گوش خواهد رسيد يا دست هاي مأنوس با نخ، پشم و كوبه بايد آرام آرام به خود استراحت دهند؟!
زيلو از قديمي ترين محصولات دستباف است كه به عنوان فرش كم بهاي نخ بافت كه در تابستان ايجاد خنكي مي كند، مورد استفاده قرار مي گيرد. خاستگاه زيلوبافي، بشنيغان در ميبد يزد بوده و از آن به ديگر نقاط رواج يافته است.
با ورود فناوري جديد به عرصه جهاني،  رونق زيلو از ميان رفته است؛ در حالي كه اين زيرانداز به طور كامل از نخ خالص تهيه شده تا كساني كه حساسيت دارند با استفاده از آن، بي اين كه سلامتي خود را به مخاطره اندازند از قالي هاي پشمي كه سبب بروز بيماري هاي دستگاه تنفسي مي شوند، به دور باشند.
عماد تشكري معاون صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري يزد مي گويد: زيلو تنها زيراندازي است كه به صورت كيلويي به فروش مي رسد و به علت قيمت بالاي پنبه، هزينه تمام شده آن گران مي شود؛ به همين دليل،  بازار اقتصادي آن براي مدت زيادي دچار ركود شد و اكنون نسبت به چند سال گذشته فعال تر شده است.
وي با اشاره به اين كه زماني تعاوني زيلو بافان 1300 عضو داشت مي گويد: امروز اين تعاوني تنها 24 عضو فعال دارد كه همگي نابينا هستند و اگر وضعيت زيلوبافي به همين ترتيب ادامه يابد اينها نيز دست از كار خواهند كشيد؛ زيرا ما براي دريافت تسهيلات آنها را به بانك معرفي كرده ايم اما به دليل نبود صرفه اقتصادي در كار، بانك ها از ارائه وام سر باز مي زنند. تنها كمك مالي اين قشر بيمه صنعتگران است كه اگر اجرا شود مشوقي براي آتيه هنرمندان زيلوباف خواهد بود.
عبدالمجيد شريف زاده رئيس پژوهشكده هنرهاي سنتي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، با بيان اين كه براي رونق دوباره زيلوبافي، كارگاه هاي آن را در كاشان و ميبد احيا و راه اندازي كرده ايم، گفت: شكل خريد و فروش هنرهاي سنتي و دستبافت ها و صنايع دستي ما، هريك ويژگي هاي خاص خود را دارد و با گذشت زمان اين شرايط براي آنها محقق شده است؛  بنابراين،  كششي بودن برخي آثار يا قيمت گذاري بر اساس وزن آنها بحث تازه اي نيست و اهميت چنداني ندارد، بلكه نوع نگاه به موضوع بايد تغيير كند و كاربري هاي تازه اي براي آن تعريف شود.
وي مي افزايد: اگر گستردگي و تنوع كار افزايش يابد، متقاضي بيشتري پيدا مي كند؛  در نتيجه قيمت تمام شده آن نيز به نفع بافندگان و توليدكنندگان رشته هاي مختلف خواهد بود.
در حال  حاضر، تنها جايي كه مي تواني زيلوهاي متعددي را كنار هم ببيني، گوشه اي از كاروانسراي شاه عباسي ميبد است كه تنها موزه منحصر به  فرد در اين زمينه محسوب مي شود و در آن زيلويي با قدمت بيش از 700 سال نيز وجود دارد.
اين اثر را علي بيدي ابن حاجي ميبدي به سال 808 هجري قمري با طرح محرابي و فنون خاصي و با 3 رنگ آبي، سفيد و قرمز به هم بافته است. در اين موزه، زيلوها به دو گروه قديم و جديد تقسيم شده اند و تعداد آنها از 50 عدد تجاوز نمي كند،  زيلوهاي جديد در اندازه هاي كوچكتر و در سال هاي اخير در كارگاه هاي احيايي ساخته شده است.
معاون صنايع دستي استان يزد معتقد است، زيلو زيرانداز بسيار مناسبي براي فروش در كشورهاي اروپايي است كه استفاده از مواد اوليه طبيعي را پيش گرفته و هنوز جاي برنامه ريزي و كار دارد.
در حال  حاضر زيلو بافي در استان يزد از رونق كمي برخوردار است و حتي تا چند دهه پيش، جز در ميبد، زيلوبافي رواج عمده اي نداشت.
امروزه زيلو، بيشتر براي استفاده در مساجد و زيارتگاه ها مورد استفاده قرار مي گيرد؛ زيرا آرامشي كه در رنگ زيلوها به چشم مي خورد، سادگي و آرامش را متبادر مي كند.
همه رنگ هايي كه در زيلو به كار مي رود، از يگان هاي كويري تهيه مي شود، ماده اوليه ساخت اين رنگ ها عموماً  گياه روناس(قرمز)،  نيل(آبي) و پوست گردو(قهوه اي روشن) است و علت استفاده از رنگ هاي گياهي ثبات آن به هنگام شستشو و مقاومت در برابر اشعه خورشيد است.
از نظر كاربردي، زيلوها به 3 دسته تقسيم مي شوند: نخست زيلوهايي كه با رنگ آبي و سفيد بافته مي شوند و مختص مساجد و اماكن متبركه هستند؛ دوم زيلوهاي جوهري كه با رنگ آبي و گلي بافته مي شوند، براي مصارف خانگي به كار مي روند و نسبتاً  ارزان قيمت هستند و سوم زيلوهاي نفتال كه با رنگ سبز و گلي بافته شده و مرغوب ترين نوع زيلو به شمار مي رود. 2 نقش عمده در زيلو به كار مي رود؛ نقش حاشيه يا Daj و نقش كار يا زمينه.
نقش حاشيه، ثابت و يكنواخت است و از نقوش گوناگوني چون پرت توده ،  زلفك ، ركنه دوني يا ركن  الدين ، هشت پركوچك ، هشت پر بزرگ ، بندرومي و كليد تشكيل مي شود، اما نقش زمينه بسته به ذوق بافنده يا مكان مورد استفاده تغيير مي يابد.
نفيس ترين زيلوي ميبد به قرن 12 هـ.ق تعلق دارد كه بر آن 24 سجاده طراحي شده و در حاشيه آن نام واقف و تاريخ 1118 هجري قمري نقش بسته است. از ديگر زيلوهاي قديمي و بي نظير بافت ميبد،  مي  توان به زيلوي مسجد جامع هفتاد در عقدا مربوط به قرن 11 هجري قمري اشاره كرد؛ زيلوي آويخته در مسجد امير چخماق مربوط به قرن 13 هجري قمري و زيلوهاي كهنه مسجد ركن آباد نيز از آن جمله اند.
نگذاريم با رفتن پيشكسوتان و آنها كه با عشق به پودهاي زيلو مي كوبند، اين هنر اصيل رخت بربندد و تنها موزه اي از آن باقي ماند.

گروه علمي فرهنگي- استان چهارمحال و بختياري در ميان كوه هاي سر به فلك كشيده  زاگرس و در بلندترين نقطه  ايران با بناهاي تاريخي زيبا و چشم اندازهاي طبيعي حيرت انگيز قرار دارد.
راه پلكاني خدا آفرين يكي از ديدني هاي اعجاب آور استان چهارمحال و بختياري است. پل خدا آفرين، گذرگاهي طبيعي در جنوب بازفت در شهرستان كوهرنگ است كه براثر ريزش صخره هاي كوه مجاور روي رودخانه بازفت در زماني نامشخص، به وجود آمده است. در قرن هاي ميانه  اسلامي (ايلخاني و صفوي) بر بوم صخره هاي صاف و غيرقابل عبور ساحل غربي خدا آفرين، راهي سنگي با 52 پله و جان پناهي مناسب براي عبور آسان كوچ گران حجاري شده است.
بناي چهارتاقي منج يكي ديگر از بناهاي استان چهارمحال و بختياري است كه بر فراز كوهي رفيع و در ارتفاع 2500 متري از سطح دريا در مسير جاده اي باستاني واقع در شهرستان لردگان با هدف نظارت بر رفت وآمد كاروان ها ساخته شده است. بناي اصلي چهارتاقي منج، چهار برج نمادين به ارتفاع هفت متر و دروازه اي براي عبور كاروان ها و محلي براي گرفتن ماليات داشته است. مصالح به كار رفته در اين بنا، سنگ و ملات گچ نيم پخته  نيم كوب است. مرمت اين بنا در سال هاي پيش صورت گرفته و مساحت آن نيز حدود 250 مترمربع است. پست شليل نيز پاسگاهي است بر سر تنگه  شليل واقع در شهرستان اردل كه توسط رضاشاه درپي اغتشاش ها و شورش هاي محلي، بويژه سردار مجاهد بختياري و براي كنترل رفت وآمد در اين محل برپا شده است. مصالح بنا، سنگ قلوه و لاشه و گچ به سبك معماري جديد است كه آغاز نفوذ معماري غربي را در ايران نشان مي دهد. مساحت بنا نيز حدود 350 مترمربع بوده و اكنون درحال مرمت است.
گذرگاه مرواريد نيز از جمله گذرگاه هاي مهم در مسير جاده  دزپارت در شهرستان اردل است كه روزهاي آخر عمر خود را سپري مي كند و در آب گيري سد كارون چهار تا پنج سال آينده براي هميشه زير آب خواهد رفت. راه پلكاني، سنگ نگاره و كتيبه ها از مهم ترين بخش هاي ديدني و برجا مانده در اين مكان اند و قدمت آن ها به دوره  اسلامي برمي گردد.
قلعه  دهناش نيز از معدود قلعه هاي سالم و بازمانده در سرزمين بختياري است كه در اواخر دوره  قاجار توسط آمحمد كلانتر ايل موري در روستاي دهناش شهرستان كوهرنگ ساخته شد.
امروزه از اين بناي زيبا، تنها سردري سنگي، اتاق پنج دري و بخشي از بناهاي جانبي آن سالم مانده اند. مصالح به كار رفته در اين بنا بيشتر سنگ است و مساحت زيربناي آن به حدود يك هزار مترمربع مي رسد. اكنون اين بنا مرمت مي شود.
امامزاده حمزه بن علي (ع) يكي ديگر از بناهاي تاريخي استان چهارمحال و بختياري است كه در پنج كيلومتري غرب بلداجي در شهرستان بروجن و بر فراز ارتفاع هاي منطقه در دوره  صفوي احداث شده است. همچنين بازارچه  سنتي، فصلي، چادرهاي صحرايي زايران، امكانات رفاهي، فضاي سبز دامنه  كوه و مجاورت با تالاب چغاخور، اين محل را به پرجاذبه ترين مكان هاي زيارتي و سياحتي استان تبديل كرده است. مساحت اين بنا همراه با الحاق هاي آن حدود 300 مترمربع است و مرمت هاي اضطراري روي آن انجام شده اند.

ائل گؤلو (شاه گؤلوي سابق) يكي از گردشگاه هاي زيبا و دل انگيز تبريز است كه در جنوب شرقي اين شهر بر دامنه تپه اي قرار دارد. استخر بزرگ مربع شكلي در پايين تپه احداث شده. از ميان پله ها و از بالاي تپه پيوسته آب زلالي به پارك زيباي اطراف استخر به شكل آبشار روان است.
در مركز استخر ائل گؤلو، عمارت زيبايي با معماري سنتي در آغوش پارك فرح بخش و استخر آن جلوه اي تماشايي دارد. اين عمارت هم اكنون رستوران پارك ائل گؤلو است كه بناي اوليه آن را به پيش از دوره صفويه و آق قويونلو نسبت داده اند.
اين بناي زيبا يك بار در زمان صفويه و بار ديگر در دوره قاجاريه هنگام حكمراني قهرمان ميرزا، پسر عباس ميرزا نايب السلطنه بازسازي شد، ولي در سال 1348 به علت نفوذ رطوبت و احتمال فروريزي به دستور استاندار وقت تخريب شد، ولي يك وكيل دادگستري به نام دكتر حميد وارسته كه شهردار تبريز شده بود، به بازسازي آن همت گماشت و از مهندس هوشنگ سيحون، آرشيتكت معروف ايران ياري خواست. مهندس سيحون با مشاهده عكس بناي قديم و با در نظر گرفتن سبك معماري آن، نقشه اي تهيه و به مردم تبريز اهدا كرد و ساختماني در دوطبقه احداث شد كه گردشگران و اهالي تبريز از پذيرايي در آن با تماشاي منظره پارك و فضايي باشكوه لذت مي برند. گردش در ائل گؤلو، علاوه بر اوقات غروب و پاسي از شب، بامداد هر روز با پياده روي گروهي مردم از پير و جوان و مرد و زن جريان دارد.
دكتر وارسته از دوران شهرداري خود در تبريز خاطرات فراواني دارد كه در كتابي منتشر شده است. وي در بيان يك خاطره مربوط به ائل  گؤلو مي گويد: پس از تجديد بناي عمارت و آماده سازي پارك اطراف با طراحي يك مهندس خارجي، يك مجسمه زيبا از عاشيق هاي تبريز را كه يك جوان مبتكر به نام بهروز حشمت از خرده فلزات مصرفي كارگاه فني شهرداري ساخته بود، در وسط پارك در مكان مناسبي نصب كرديم كه با استقبال فراوان روبه رو شد و مردم دسته دسته در كنار مجسمه عكس مي گرفتند. بيش از دو ماه از نصب اين مجسمه نگذشته بود كه يكي از مقامات وقت با ايراد گرفتن از طرح لباس عاشيق ها، به استاندار مي گويد كه مجسمه را بردارند و چنين شد كه مجسمه پرطرفدار گردشگران پارك از محل خود برداشته شد.