گروه ادب و هنر- سومين همايش آيين هاي عاشورايي در 3 بخش تئاتر صحنه اي، خياباني و نمايش هاي مذهبي از فردا يكشنبه هشتم بهمن ماه- با حضور هنرمنداني از سراسر ايران در مجموعه تئاتر شهر آغاز مي شود. در اين همايش كه 5روز به طول مي انجاميد 15 نمايش از تهران و 8 نمايش از شهرستان ها به صحنه مي آيد. اين آثار كه از ميان 170 گروه متقاضي انتخاب شده اند، همچون آثار خياباني همايش با هم به رقابت مي پردازند.
نمايش هاي زخمه بر رمل نوشته و كار آتيلا پسياني، و اينك يحيي نوشته عظيم موسوي به كارگرداني سياوش تهمورث، ضريح نام نوشته و كار سيروس كهوري نژاد، عمو هاشم نوشته راد و فتحعلي بيگي به كارگرداني مريم معترف، غريبه هاي هميشگي نوشته و كار شهرام كرمي، اگر باران ببارد نوشته حسين امرايي به كارگرداني مهدي صباغ، به زير تيغ شب نوشته فرهاد ارشاد به كارگرداني مشترك رسول نقوي و محسن سليماني، پندار زنده گفتار مرده نوشته و كار حميد ابراهيمي، خورشيد و خاكستر نوشته قدرت الله فتحي به كارگرداني علي اصغر راسخ راد، دشت مينو نوشته و كار عاطفه معيني، غروب روز نهم نوشته غلامرضا حسين پور برخوردار به كارگرداني محسن سراجي، فرجام نوشته مليحه مرادي جعفري به كارگرداني احمد ايراني خواه، فقط آسمان مي داند نوشته طلا معتضدي به كارگرداني نيما دهقان و مسافران نوشته و كار سيروس همتي آثاري هستند كه از تهران در همايش حضور دارند.
۸ نمايش نيز از اردبيل، همدان، تبريز، ميناب، اصفهان و مشهد با گروه هاي تهراني به رقابت مي پردازند. تراژدي ترديد نوشته و كار رضا صابري، رستگاري كار سعيد تشكري، كربلاي بي شمر نوشته رضا صابري به كارگرداني غلامرضا جهانيا، خورشيد و خاكستر كار مجيد واحدي زاده، ذكريا كار فؤاد ابراهيميان، وجدان هرگز نمي ميرد نوشته ميترا شريف به كارگرداني فريدون خسروي و هجوم كار حسن سبحاني مينابي عنوان اين نمايش هاست.
خورشيد كاروان
نمايش خورشيد كاروان نيز براي شانزدهمين سال متوالي، امسال در تالار بزرگ كشور به اجرا درمي آيد. اين نمايش كه پيش از اين توسط حسين نورايي و حسين مسافر آستانه در ايام محرم سالهاي گذشته كارگرداني شده از 12 محرم امسال به مدت 20 شب به كارگرداني محمود فرهنگ به صحنه مي آيد. انوشيروان ارجمند، فرهاد بشارتي، رحيم نوروزي، محمود راسخ فر و جمعي ديگر از بازيگران اين نمايش حضور دارند: طراحي صحنه را حسين عالم بخش، جلوه هاي ويژه را محمد زاويه و طراحي نور را عبدالخالق مصدق بر عهده دارند. مدير توليد آن علي رضواني و مداح نمايش حاج محمد سراج   است.
مهدي متوسلي مديرعامل مؤسسه فدك تهيه كننده اين نمايش مي گويد: تاكنون 600هزارنفر نمايش خورشيد كاروان را ديده اند. امسال نيز هزينه هاي نمايش توسط تهيه كنندگان تأمين شده، بنابراين بليت نمايش رايگان است و علاقه مندان مي توانند ساعت 17در تالار بزرگ كشور به تماشاي خورشيد كاروان بنشينند.
وي با اشاره به موفقيت نمايش هاي مذهبي در جذب مخاطب مي گويد: نمايش از خاك تا افلاك با 43 هزار تماشاگر، پنجره فولاد با 5 اجرا ميزبان هزار تماشاگر بود. همين امر نشان مي دهد كه نمايش مذهبي مي تواند در زمان كنوني نيز مورد توجه تماشاگر قرار گيرد. اين هنرمندان هستند كه نبايد از اين نوع نمايش غافل شوند تا اين هنر جايگاه خود را پيدا كند.
آيين خاستگاه تئاتر
سيد جوادهاشمي كه با يك نمايش در بخش صحنه اي همايش آيين هاي عاشورايي حضور دارد معتقد است تنها حمايت اقتصادي از گروه هاي نمايشي نمي تواند در ارتقاي نمايش هاي مذهبي مؤثر باشد بلكه اين نمايشنامه نويسان و هنرمندان اند كه بايد شناسايي شده و مورد حمايت قرار گيرند.
وي مي گويد: وظيفه اصلي مسئولان تئاتر كشور باور كردن تئاتر ملي مذهبي است، بنابراين بايد به متون مذهبي اهميت بيشتري داده شود. به سادگي مي توان هزينه هايي را كه صرف جشنواره ها و گروه هاي مختلف مي شود صرف حمايت از نمايشنامه نويسان قدرتمند كرد كه در كنار مشاور مذهبي بتوانند نمايشنامه اي شايسته اين مقوله و متناسب با استانداردهاي نمايشنامه نويسي خلق كنند. اين كارگردان تئاتر با تأكيد بر تأثير استمرار اجراي نمايش هاي مذهبي طي سال بر بهبود وضعيت اين نوع نمايش مي گويد: با اين حال جاي تأسف است كه عمده كارهاي مذهبي ما به صورت مقطعي و به ماه محرم محدود مي شود. جدا كردن نمايش هاي مذهبي به اجرا در جشنواره هاي مذهبي چندان مطلوب نيست. چرا كه نمايش هاي مذهبي بايد در دل ساير آثار نمايشي قرار گرفته و اجرا شوند. اعظم بروجردي نويسنده و كارگردان تئاتر نيز اين تفكيك را كار درستي نمي داند و مي گويد: تئاتر مذهبي و غيرمذهبي مفهوم چنداني ندارد، چرا كه همه تئاتر ها را مي توان تئاتر مذهبي محسوب كرد و اين به نوع نگرش ما بستگي دارد.
بروجردي اما درباره همايش آيين هاي عاشورايي مي گويد: اگر چه خاستگاه تئاتر آيين است ولي در آيين هاي عاشورايي بايد به گونه اي برنامه ريزي شود كه تمام آيين هاي سراسر كشور به عنوان نمونه در اين همايش حضور داشته و به مردم عرضه شود. برگزاري همايش آيين هاي عاشورايي اين امكان را به وجود مي آورد كه برخي هنرمندان تئاتر كه كمتر به اين مقوله پرداخته اند در اين وادي نيز به فعاليت بپردازند. البته بايد به اين نكته هم توجه كنند كه در اين كار ظرافت خاصي را رعايت كنند تا كارشان از خرافات و جهل به دور باشد.
كل يوم عاشورا
جهانگير الماسي هنرمند تئاتر و سينما با اشاره به رشد آثار توليد شده براساس باورها و اعتقادات مذهبي، طي سالهاي بعد از انقلاب مي گويد: مفاهيم ديني در امتداد تاريخ بشر جاري و ساري است. با كالبد شكافي مسائل امروزه نيز مي توان اين مفاهيم را نشان داد. اما واقعيت اين است كه تا صحبت از كار مذهبي به ميان مي آيد، مختصاتي در ذهن متبادر مي شود كه شامل مشخصات تاريخي صدر اسلام مي شود.
وي با تأكيد بر اين كه مفاهيمي چون ايمان، گذشت، فتوت و جوانمردي جزو مباني اعتقادي بخصوص اعتقادي شيعه است كه همواره و در همه زمان ها هميشگي و جاودانه است مي گويد: اين مفاهيم را مي توانيم در زمان خودمان نيز جست وجو كنيم. به نظر من در اين رويكرد اگر همه بخواهند يك دوره تاريخي را با موقعيت جغرافيايي و ظاهري آن زمان بازسازي كنند، از كنار اين اتفاق سهل و ممتنع گذشته اند. كل يوم عاشورا كل ارض كربلا به ما ياد مي دهد كه در همه زمانها مي توانيم يك نه به بزرگي همه تاريخ به همه نابكاري ها و پليدي ها و سياهي ها بگوييم. ساحت اعتقادات ديني و الهي حيطه اي است كه امروز ضرورت حراست از آن احساس مي شود. به نظر من اگر با ديدگاه احساسي به آن نزديك شويم به آن لطمه زده ايم. توليد يك اثر ديني پير راه مي طلبد؛ پيري كه اشارت بشارت داشته باشد.

گروه ادب و هنر- عاشورا بزرگترين تراژدي انساني و سرشار از شگفتي است. نمايش هاي آييني اين رويداد به ويژه تعزيه كه ريشه در تئاتر بومي و باستاني ايران دارد.قرن هاست كه مردمان را به شهود عيني فرا مي خواند تا زواياي اين عظمت را مكشوف سازد.
تعزيه نمايشي عاشورايي است. نمايشي كه روايت گر حق و حقيقت است و شگرف ترين رويداد تاريخ را بازنمايي مي كند. در اين نمايش يكايك تماشاگران خود بازيگرند و به اشك و آه و انديشه و فرياد، نماهاي اين واقعه عظيم را رقم مي زنند.عاشورا برجسته ترين و با شكوه ترين نمونه ميراث معنوي بشري است كه ارزش هاي نهفته در آن در قالب آيين هاي پررمز و راز و مراسم سوگواري پرشور به صورت هاي گوناگون متجلي مي شود. آيين هايي كه بوي قدسي و رنگ آسماني دارد با مراسم و مناسكي كه جوشيده از متن باورها و اعتقادات مردم است و جلوه اي از فرهنگ عشق و ايثار و آزادگي را به نمايش مي گذارد.واقعه عاشورا جلوه گاه ملموس رويارويي نور و ظلمت و نماد ستيز عدالت و بي عدالتي و تقابل ظلم و آزادگي است و در تك تك آيين هاي آن دريايي از فرهنگ و هنر جريان دارد. آيين هاي عاشورايي اگرچه به لحاظ مضمون طبعي واحد دارند اما به دليل تنوع اقليمي داراي نمودهاي مختلف و متنوعي هستند كه بر زيبايي و غناي آن مي افزايد. نخل گرداني، مقتل خواني، منقبت خواني، علم گرداني، چاووش خواني، خطبه خواني، كرنازني، نقالي، پرده خواني و تعزيه نمونه اي از اين آيين هاست كه در ايام سوگواري دل هاي شيدايي اهل ولايت را به سالار شهيدان دشت نينوا پيوند مي دهد.آيين هاي عاشورايي، پاسداشت آزادي و سرافرازي، تبلور شور و شعور و عشق مردمي دلباخته به سالار شهيدان و سرور آزادگان است. مردمي كه به راه و رسم او دل سپرده اند و بر اين شعله درخشان چشم دوخته اند.

گروه ادب و هنر- جهانگير نصري اشرفي نويسنده كتاب ققنوس رابطه تعزيه و موسيقي را رابطه اي دوسويه و تنگاتنگ مي داند و موسيقي را نماد دهنده شعر مي داند.
او در اين كتاب كه توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسيده به بررسي پيش خواني ها، نوحه ها و مرثيه ها در تعزيه نواحي ايران مي پردازد و دامنه تحقيق خود را از شمال و شرق كشور آغاز و در شهرهاي جنوبي كشور به پايان مي برد.
او معتقد است با توجه به اين كه بخش  مهمي از ساختار فرم در تعزيه را موسيقي شكل مي دهد، مي توان نتيجه گرفت تعزيه بدون موسيقي فقط شعر است و از آنجا كه همه اشعار آن وزين و استوار نيست نمي تواند به تنهايي القا كننده مفاهيم مورد نظر باشد؛ پس بنابراين نماد دهنده شعر تعزيه موسيقي است.
اين محقق و پژوهشگر در كتاب ققنوس رابطه موسيقي و تعزيه را اين گونه بيان مي  كند: اگرچه در حال حاضر مردم از طريق رسانه هاي ديداري و شنيداري انواع موسيقي را مي شنوند اما نبايد فراموش كنيم كه در گذشته و به ويژه در دوره قاجار گسترش موسيقي رديفي در نقاط مختلف كشور از طريق تعزيه بوده است و همين گسترش از طريق تعزيه، موسيقي رديفي را به عنوان موسيقي ملي و نمادي از وحدت ملي معرفي كرد.
نصري اشرفي حفظ فرهنگ شفاهي از جمله تعزيه و موسيقي آن را نيازمند يك برنامه ريزي واحد مي داند و مي گويد ارگان هايي مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و حوزه هنري به طور پراكنده و با سفارش دادن پژوهش در اين حوزه از تحقيق در مورد فرهنگ شفاهي تعزيه حمايت مي كنند كه اين حمايت ها بايد ساماندهي شده و به صورت واحد انجام شود چرا كه خطر فراموشي، فرهنگ شفاهي را تهديد مي كند.