داستان 77
اقتصادي يادداشت
هزينه دلار تريليون 64
جهان 2002
مطبوعات
اقتصادي عناوين
اقتصاددان نظر
داستان 77
زرگر عباس
انقلاب از پس خارجي قراردادهاي بر نظارت
اينجا از اقتصادي مفاسد با مبارزه موج طليعه‌هاي اولين:زرگر عباس _ اقتصاد گروه
نفتي قراردادهاي ايران ، در سياه طلاي كشف ابتداي از.نفتي قراردادهاي ;شد آغاز
است ، بوده خارجي و داخلي سياسي نيروهاي و گروه‌ها كشاكش و منازعه محل همواره
يك ملي غرور تبلور بهانه گاه و داده‌اند پايان دولت‌ها حيات به گاه كه منازعاتي
.شده‌اند ملت
چگونگي نتيجه در است نفتي درآمدهاي به وابسته چشمگيري صورت به ايران اقتصاد حيات
همواره آنها بر نظارت چگونگي همچنين و نفتي قراردادهاي ويژگي‌هاي و شرايط امضا ،
.بوده‌اند دارا كشور سياسي فضاي بر تاثيرگذاري براي را لازم پتانسيل
قراردادها ، نوع نه است گرفته قرار توجه مورد گزارش اين در كه آنچه همه اين با
به و نفتي قراردادهاي بر نظارت چگونگي بلكه است قراردادها اين امضاكنندگان و شرايط
.است اسلامي انقلاب پيروزي از پس خارجي قراردادهاي بر نظارت روند كلي طور
و قراردادها مقاوله‌نامه‌ها ، عهدنامه‌ها ، ":اساسي قانون اصل 77 براساس
".برسد اسلامي شوراي مجلس تصويب به بايد بين‌المللي موافقت‌نامه‌هاي
و اصلاح‌طلبان بين سياسي مناقشات وارد اصل 77 كه باري اولين براي شايد
اوايل در عصر روزنامه‌هاي از يكي سرمقاله‌نويس كه بود زماني شد ، محافظه‌كاران
در اساسي قانون اصول نشدن اجرا مورد در رئيس‌جمهور از تندي به تابستان 1380
شد منتشر آن از پس سرمقاله اين.پرسيد را مختلفي سوالات نفتي قراردادهاي زمينه‌هاي
وجود از تهران جمعه نماز خطبه‌هاي در نگهبان شوراي دبير جنتي احمد كه
سخن نفتي خارجي قراردادهاي زمينه در فراوان رانت‌جويي‌هاي و "نفتي امپراتوري‌هاي"
با خود ماهانه زمينه در تهران صبح روزنامه‌هاي از يكي آن از پس چندي.بود گفته
مشورتي نظر قبلي جمهوري رياست دوران در شده انجام نامه‌نگاري‌هاي از بخشي يادآوري
از پس مجلس تصويب به نيازي نفتي قراردادهاي مورد در آن براساس كه را نگهبان شوراي
اصل 77 مورد در نگهبان شوراي.بود كرده نشان خاطر را نداشت وجود قرارداد امضا
سالانه بودجه در قراردادها انعقاد جهت اجازه اخذ كه بود كرده تاكيد اساسي قانون
سقف مجلس تا شد مرسوم سالانه بودجه‌هاي در نتيجه در.است كافي مذكور اصل تحقق براي
آنكه بدون كند استفاده خارجي سرمايه‌گذاري‌هاي از كه دهد اجازه دولت به را خاصي
.باشد داشته اسلامي شوراي مجلس تصويب به نيازي قرارداد آن مفاد
در اساسي قانون اصول نشدن اجرا مورد در اگر" كه داشت اعتقاد صبح روزنامه آن
نه است نگهبان شوراي سوالات اين به پاسخگويي مرجع دارد وجود سوالي نفتي قراردادهاي
".رئيس‌جمهور
كه كردند تنظيم را طرحي اسلامي شوراي مجلس نمايندگان رخدادها اين از پس سال يك
مجلس تصويب نيازمند دلار ميليون بر 20 بالغ خارجي قراردادهاي كليه اجراي آن براساس
.بود خواهد اسلامي شوراي
براي را راه و رساند تصويب به را مذكور طرح مجلس بودجه و برنامه كميسيون قبل چندي
.گشود باز مجلس علني صحن به آن ارجاع
نظارت كار مصوبه‌اي در نظام مصلحت تشخيص مجمع نيز اين از پيش كه است حالي در اين
كارشناسان و نمايندگان سران ، از متشكل كميته‌اي به را خارجي برقراردادهاي داوري و
به نظارت اين است نشده مشخص هنوز البتهسپرد نگهبان شوراي و مقننه مجريه ، قواي
.خير يا است نگهبان شوراي و اسلامي شوراي مجلس جداگانه نظارت نفي معني
يا طرح‌ها چنين تصويب كه برسد نظر به اصل 77 صراحت به توجه با ابتدا در شايد
مختلف مقاطع در نگهبان شوراي كه متفاوتي تفاسير اين وجود با.باشد غيرلازم مصوباتي
با كلي به را اساسي قانون اصل 77 اجراي واقعي شكل است كرده اصل اين از زماني
اصل 77 تصويب هنگام در.است ساخته متفاوت مي‌رسد نظر به آن صراحت از كه مفهومي
نظارت افزايش بر اساسي قانون خبرگان اعضاي اصرار زمينه در مباحث اكثر اساسي قانون
مجلس اعضاي چهارم سه تصويب لزوم از صحبت كه گونه‌اي به.بود خارجي قراردادهاي بر
و قراردادها و عهدنامه‌ها اين".شد مطرح نيز خارجي قراردادهاي اعتبار براي
را اين خطر و مي‌كرد باز گذشته در را استعمار نفوذ راه بين‌المللي مقاوله‌نامه‌هاي
بهتر بشود ، قبضه بيگانه دست در مملكت فرهنگ و مملكت سياست مملكت ، اقتصاد كه دارد
1.امضاكنند را قراردادها ذيل هم ديگري مراجع و مقامات است
و قراردادها جلوي كه بگنجانيم را چيزي اينجا در كه است اين عقيده‌ام من"
هم مردم اطلاع به و برسد تصويب به اينكه بر علاوه و بگيرد را سري مقاوله‌نامه‌هاي
از همه ديده‌ايم ما كه ناراحتي‌هايي همه چون شود ، گرفته آن بودن سري جلوي تا برسد
2.است بوده مقاوله‌نامه‌ها و قراردادها همين طرف
بياورد ، را تعهدي كشوري يك براي است بنا اگر خارجي قراردادهاي من عقيده به"
شرط يك بايد.باشد چهارم سه يا سوم دو با بايد است ، كم يك علاوه به نصف با تصويبش
.شد تصويب نفر با 60 كاپيتولاسيون قرارداد زيرا بشود رويش بيشتري دقت تا باشد مشكلي
"3
4.باشد بايستي حتما كه معتقدم من باشد ، نمايندگان راي سوم دو تصويب با اينكه"
داشت امكان حتي نبود قانون‌اساسي خبرگان مجلس رئيس نايب بهشتي شهيد تدبير اگر
از يكي كه آنجا مي‌شد مجلس از اجازه به منوط نيز خارجي قرارداد عقد براي مذاكره
حق دولت كه كرد تصويب هم چهاردهم دوره در ملي شوراي مجلس":كرد اعلام نمايندگان
هم مذاكره براي يعني.شود مذاكره وارد دولتي هر با نفت امتياز اعطاي مورد در ندارد
يا و ".باشد مجلس اجازه با هم قرارداد بستن براي مذاكره بنابراين.است شده منع
5.باشد ملي شوراي مجلس تصويب با بايد هم مذاكرات"
اصل اين به راجع آن در اساسي قانون و خبرگان مجلس كه جلسه‌اي دو نتيجه حال هر در
يك تنها اساسي قانون خبرگان مذاكرات در.شد اساسي فعلي اصل 77 همين پرداخت بحث به
در كارخانجات براي مشكلاتي ايجاد احتمال به نسبت مجلس نمايندگان از يكي توسط بار
اصل اين با مختلف بخش‌هاي مشكلات حال اين با.شد داده هشدار اصل اين تصويب نتيجه
.شد آغاز زودي به
نگهبان شوراي براي نامه‌اي ارسال با كه بود نهادي اولين سيما و صدا سرپرستي شوراي
خارجي قراردادهاي اقاله و فسخ بر مجلس نظارت مورد در شورا اين مشورتي نظر خواستار
.بود سازمان اين
حدود در مذكور قراردادهاي اقاله يا فسخ":مي‌كند تاكيد پاسخ در نگهبان شوراي
مجلس تصويب به نياز دارد اسلامي جمهوري سيماي و صدا سازمان كه قانوني اختيارات
".ندارد اسلامي شوراي
شوراي به مضمون اين به نامه‌اي دفاع وزير فكوري جواد شهيد سرهنگ بعد ماه يك حدود
تامين منظور به تحميلي جنگ و عراق بعثي دولت تجاوز اثر در":نگاشت نگهبان
شركت‌هاي با اسلحه خريد قرارداد عقد از ناگزير دفاع وزارت ارتش ، نيازمندي‌هاي
امضا قرارداد طرف شركت و وزارت اين بين قراردادها و است گرديده ايراني يا و خارجي
قراردادها اين آيا دارند اعلام اساسي قانون به توجه با است خواهشمند.مي‌شود و شده
شورا آن نظريه طبق بر تا خير يا دارد اسلامي شوراي مجلس از مجوز كسب به احتياج نيز
".گردد رفتار
رسمي جلسه در سوال مورد":مي‌كند اعلام فوق پرسش به پاسخ در نگهبان شوراي دبير
قرارداد عقد:است شرح بدين شورا نظر و گرفت قرار بررسي مورد و مطرح نگهبان شوراي
".نمي‌باشد اساسي قانون اصل 77 مشمول سوال موضوع در مذكور
:فرستاد نگهبان شوراي به شرح اين به نامه‌اي ايران ملي بانك نيز آن از پيش روز چند
شركت نفع به اسنادي اعتبار فقره دو سال 1977 در ايران ملي بانك قاهره شعبه"
جمعا خرطوم سودان اف بانك تقاضاي به و شكر ورود منظور به و سودان دولتي بازرگاني
بانك ظهرنويسي با سفته فقره دو آن وثيقه كه است نموده افتتاح دلار مبلغ 1854450 به
عربي كشورهاي ساير و سعودي عربستان كمك‌هاي قطع علت به اما.است بوده سودان مركزي
از ناشي را خود تعهدات نتوانسته سودان مركزي بانك سياسي ، جهات بر بنا سودان ، به
.نمايد ايفا مذكور سفته‌هاي
طلبكاران نمايندگان حضور با جلسه‌اي سودان دولت طرف از نمايندگي به موسسه اخيرا
طرف از و است داشته حضور آن در نيز ايران ملي بانك نماينده كه داد تشكيل لندن در
ارائه فوق‌الذكر اعتبار معوق اقساط بازپرداخت منظور به پيشنهادي سودان مركزي بانك
.بود خواهد بانك اين سود به مطروحه پيشنهاد قبول كه گرديده
دولت) سودان اف بانك فيمابين قراردادي امضاي مستلزم امر اين اينكه به نظر اكنون
از ناشي بانك اين مطالبات به مربوط مدارك و اسناد تبادل و ايران ملي بانك و (سودان
بانكي مطالبات وصول منظور به صرفا كه است فوق‌الاشعار اسنادي اعتبار فقره دو اعطاي
بانك طرف از قرارداد امضاي آيا مي‌گيرد ، صورت كشور از خارج در مشتريان از يكي از
نه؟ يا دارد مباينتي اساسي قانون اصل 77 با
شورا نظر به":كرد اعلام پاسخ در نيز نگهبان شوراي دبير صافي لطف‌الله آيت‌الله
قانون اصل 77 مشمول است معوقه اقساط بازپرداخت و طلب وصول نحوه به مربوط كه موضوع
".نمي‌باشد اساسي
در وقت نخست‌وزير پارلماني و حقوقي امور معاون اشرف‌الاسلامي احمد آن از پس ماه يك
قراردادهاي زمينه در را دولتي شركت‌هاي از برخي مشكلات نگهبان شوراي به نامه‌اي
.شد زمينه اين در نگهبان شوراي نظر خواستار و گذاشت ميان در شورا با خارجي
شركت‌هاي و موسسات و وزارتخانه‌ها پيشنهادي طرح‌هاي از مقداري اينكه به نظر"
شركت يا موسسه يا وزارتخانه آن ، طرف يك كه است قراردادهايي با ارتباط در دولتي
مورد تطابق عدم يا و تطابق و مي‌باشد خارجي خصوصي شركت قرارداد ديگر طرف و دولتي
مجلس تصويب به موكول را بين‌المللي قراردادهاي كه اساسي قانون هفتم و هفتاد اصل با
با موضوع فرماييد دستور است خواهشمند لذا است ابهام با مواجه نموده اسلامي شوراي
را محترم شوراي آن نظر و گرفته قرار بررسي مورد اساسي قانون نهم و نود اصل رعايت
مي‌گردند محسوب بين‌المللي قراردادهاي جمله از فوق‌الذكر قراردادهاي اينكه خصوص در
".نمايند اعلام خير ، يا
نامه به پاسخ در تاريخ 2/8/1360 در نيز نگهبان شوراي دبير مقام قائم مهرپور حسين
طرف و دولتي شركت يا موسسه يا وزارتخانه آن طرف يك كه قراردادهايي":كرد عنوان فوق
مشمول و نمي‌شود محسوب بين‌المللي قرارداد مي‌باشد ، خارجي خصوصي شركت قرارداد ديگر
".نمي‌باشد اساسي قانون اصل 77
لزوم زمينه در (رئيس‌جمهور) پرسش‌هاي به پاسخ در نگهبان شوراي دبير بعد سال دو
مجلس تصويب".كرد تاكيد قراردادها انعقاد بر اسلامي شوراي مجلس تصويب بودن موخر
".مي‌شود انجام قرارداد انعقاد از موخر مي‌دهد رسميت قرارداد به كه اسلامي شوراي
مجلس وقت رياست به نامه‌اي اسلامي شوراي مجلس سوالات كميسيون رئيس ايام همان در
.فرستادند نگهبان شوراي براي را نامه آن رونوشتي با نيز ايشان و نگاشت وقت
و مي‌شود قراردادها در تصرف كه جزيي موارد در آيا كه بود شده پرسيده نامه اين در
به بايد اين مي‌دهند تغيير تحويل زمان يا و پول مقدار نظر از را آن مواد از بعضي
دولت‌هاي با تجاري رابطه داشتن اصل تصويب از بعد آيا همچنين برسد؟ مجلس تصويب
دادوستد براي دانستند ، صلاح كه موردي هر در چارچوب اين در دارند حق مسئولين خارجي
نمايند؟ مشخص را جزيي موارد بسته قرارداد
اسلامي شوراي مجلس تصويب به منوط را مذكور موارد تمامي پاسخ ، در نگهبان شوراي كه
بدين نامه‌اي موسوي ميرحسين وقت نخست‌وزير سال 1363 آبان‌ماه سوم در.بود دانسته
با رابطه در اجرايي مختلف دستگاه‌هاي اينكه به نظر" فرستاد ، نگهبان شوراي به مضمون
نسبي ركود موجبات امر همين و هستند ابهاماتي دچار اساسي قانون هفتم و هفتاد اصل
در كه زير سوال به نسبت است خواهشمند آورده ، فراهم را دستگاه‌ها اين اقدامات
اعلام است آمده نيز مورخ 21/12/1362 و 88036 مورخ 17/2/1363 شماره 3094 نامه‌هاي
".فرماييد نظر
شركت يا و تابعه سازمان وزارتخانه ، بين معامله انجام براي كه قراردادهايي آيا"
مي‌شود ، منعقد ديگر طرف از خارجي دولتي موسسات و شركت با طرف ، يك از ايران دولتي
"مي‌باشد؟ فوق‌الذكر اصل مشمول و محسوب بين‌المللي قرارداد
از اصل 125 به توجه با اساسي قانون اصل 77":داشت اظهار پاسخ در نيز نگهبان شوراي
ايران دولتي سازمان‌هاي ساير و وزارتخانه‌ها بين معامله انجام براي كه قراردادهايي
و است منصرف مي‌گردد منعقد باشند حقوقي شخصيت داراي كه دولتي خارجي شركت‌هاي و
تعيين عادي قانون موجب به آن كلي ضوابط كه صورتي در قراردادها اين‌گونه خاص موارد
انعقاد مي‌تواند عادي قانون ولي.ندارد اسلامي شوراي مجلس تصويب به نياز باشد شده
اسلامي شوراي مجلس تصويب به موكول موردي طور به نيز را قراردادها اين از بخشي
".بنمايد
شعبه 40 بازپرس نامه قضايي عالي شوراي عضو ميرمحمدي ابوالفضل آيت‌الله بعد سال يك
.كرد ارسال نگهبان شوراي به تفسيري نظر دريافت جهت را تهران عمومي دادسراي
در است ، شده نگهبان شوراي طرف از اساسي قانون و 139 اصول 77 از كه تفاسيري
.نيست پرونده مشكل رافع و بوده يكديگر مغاير (و 16/8/63 8/9/62) تاريخ‌هاي
اساسي قانون اصل 139 در كه دولتي و عمومي اموال به راجع دعاوي صلح است گفتني
از حاصل چنانچه است ، خارجي دولتي شركت دعوي طرف كه موردي در شده ، پيش‌بيني
16/8/63_ شماره 2009 تفسير به توجه با قرارداد آن اصل انعقاد كه باشد قراردادي
مجلس تصويب به احتياج نموده اظهارنظر كه اساسي قانون اصل 77 مورد در نگهبان شوراي
دارد اسلامي شوراي مجلس تصويب به احتياج مذكور دعاوي صلح آيا ندارد ، اسلامي شوراي
خير؟ يا
:بود چنين اين نگهبان شوراي پاسخ
در دولتي و عمومي اموال به راجع دعاوي صلح كه دارد صراحت اساسي قانون اصل 139"
نيز مجلس تصويب به وزيران هيات تصويب بر علاوه بايد باشد ، خارجي دعوي طرف كه صورتي
آن تفسير براي موردي جهت اين از و نشده پيش‌بيني هم استثنايي گونه هيچ و برسد
شوراي نظر دو بين تعارض يا و ابهام بازپرسان آقايان استنباط برخلاف اما و ندارد
قانون اصل 77 تفسير با رابطه در و 16/8/1363 تاريخ‌هاي 8/9/1362 در كه نگهبان
مورخ 8/9/1362 نظريه در زيرا.ندارد وجود شده ابراز بين‌المللي قراردادهاي و اساسي
يادداشت كه بوده اين مجلس نمايندگان سوال با رابطه در نگهبان شوراي نظر خلاصه
قرارداد اصل محدوده از خارج اگر جزيي قراردادهاي و نمايد تعهد ايجاد اگر تفاهم
.شود رعايت بايد آنها مورد در قرارداد بر حاكم ضوابط و است قرارداد حكم در باشد
مجلس تصويب به بايد اصل 77 طبق طبعا شود ، محسوب بين‌المللي قرارداد چناچه يعني
.برسد
و بوده بين‌المللي قرارداد مفاد بيان مقام در نيز مورخ 16/8/1363 نظريه و
شخصيت داراي خارجي شركت‌هاي با معامله انجام براي كه قراردادهايي شده اظهارنظر
قرارداد يعني نبوده اساسي قانون اصل 77 مشمول خود به خود مي‌شود ، منعقد حقوقي
به كه ضوابطي طبق.ندارد مجلس تصويب به نياز آن انعقاد و نمي‌شود محسوب بين‌المللي
نظريه دو بين تعارضي بنابراين است انعقاد قابل مي‌شود ، معين عادي قانون وسيله
مورد دولتي دعاوي صلح مورد در نمي‌تواند آنها از يك هيچ و ندارد وجود نگهبان شوراي
اصل 139 در و ندارد قرارداد انعقاد با ارتباطي دعوي صلح زيرا.گيرد قرار استناد
.است شده تعيين آن حكم ابهام بدون
قضات به نسبت خصوص اين در را لازم راهنمايي و ارشاد قضايي ، عالي شوراي بجاست
".فرمايند معمول مربوط
آيا.بود مجلس نمايندگان طرح تصويب به نگهبان شوراي واكنش منتظر بايد حال هر در
كنند؟ اعاده را خارجي قراردادهاي بر خود نظارت مي‌توانند مجلس نمايندگان
:پي‌نوشت
صفحه 860 دوم ، جلد اساسي ، قانون خبرگان مجلس مذاكرات مشروح.رشيديان.1
صفحه 861.همان.شيرازي رباني.2
صفحه 862.همان.هاشمي حسين.3
همان8900.طاهري.4
همان ، 891فارسي.5
اقتصادي يادداشت
قراردادها بر كارآمد نظارت
*ميدري احمد
اعتماد و عالي‌رتبه مديران به اختيارات تفويض و تمركز مياني ، مديران از اختيار سلب
مديريتي نظام اين دراست ايران نظارتي سيستم و مديريتي ويژگي‌هاي از آنها به مطلق
اين مقابل در.برخوردارند كافي لياقت و صداقت از نظام عالي مديران كه است شده فرض
نظارتي نظام‌هاي مي‌كند ، بنا ارشد مديران اخلاقي ويژگي‌هاي بر را خود تكيه كه نظام
نظام‌ها آن در.مي‌كند تكيه مختلف سطوح پاسخگويي و شفافيت بر كشورها ساير در رايج
از تنها و هستند شخصي منافع از پيروي و خطا معرض در سيستم افراد تمامي مي‌شود فرض
به را آنها آسيبهاي يا و كرد جلوگيري مديران خطاي از مي‌توان جمعي مهارهاي طريق
شخصي ، كشور ، تصميم‌گيري و نظارتي سيستم نيز نفتي قراردادهاي مورد دررساند حداقل
دولت به بودجه در مثلا مي‌شود ، گرفته مجلس از كلي مجوزي.است پاسخگو غير و ناشفاف
ظرف قرارداد كليت.سازد منعقد GTL قرارداد دلار ميليارد كه 3 مي‌شود داده اجازه
اين در.مي‌گيرد قرار تصويب و بحث مورد كشور اقتصاد شوراي در دقيقه الي 15 مدت 10
تصميم نمي‌شود ، رسانده عموم اطلاع به قرارداد غيرمهم و مهم نكات تصميم‌گيري ساختار
مقابل در.است برخوردار پاسخگويي حداقل از رو اين از و مي‌شود گرفته شورايي صورت به
حفظ براي پاسخگويي و شفافيت از كشورها ساير همچون مي‌توان تصميم‌گيري شيوه اين
دو به را قراردادها در مندرج اطلاعات انقلاب از قبل همچونكرد استفاده ملي منافع
مانند محرمانه اطلاعات كرد ، تقسيم همگاني و آزاد اطلاعات و محرمانه اطلاعات بخش
مي‌گيرد قرار خاص مراجع اختيار در است فني دانش منزله به كه اموري يا و چاه‌ها نقش
مورد در نهايي تصميم‌گيري.مي‌شود رسانده عموم اطلاع به غيرمحرمانه اطلاعات و
مثلا خاص قانوني مرجع يك توسط بايد نيز مهم قراردادهاي ساير و نفتي قراردادهاي
به براي.باشد پاسخگو خود خطاهاي و ضعف نقاط برابر در و شود اتخاذ مربوطه وزير
بر مديريت سازمان مانند خاص سازمان يك مي‌تواند دولت خطا ، احتمال رساندن حداقل
حال در ديگري گونه به فرآيند اين.سازد قرارداد مفاد تاييد مامور را برنامه‌ريزي
و مي‌شود گرفته اقتصاد شوراي در نهايي تصميم كه آنجا از اما مي‌گيرد صورت حاضر
از همچنين و دارند راي يك تنها دارايي و اقتصادي امور وزير و مديريت سازمان رياست
از را خود دولت و مي‌شوند محسوب محرمانه خارجي قراردادهاي اطلاعات كليه كه آنجا
چنداني كار نمي‌توانند اقتصاد وزير و مديريت سازمان است ، ساخته محروم عمومي نظارت
عموم و نمي‌شود خارجي قراردادهاي به منحصر تصميم‌گيري غلط شيوه اين.برند پيش از
.است منوال همين بر اقتصاد شوراي تصميمات
اسلامي شوراي مجلس نماينده*
هزينه دلار تريليون 64
جهان در سالمندان بيمه وضعيت از گزارشي
طولاني قاسم: ترجمه
بيمه درباره تازه ايده‌هايي" عنوان با و جهاني بانك توسط اخيرا كه كتابي در
ساله جمعيت 65 درصد پانزده از كمتر تنها كه است آمده است ، شده منتشر "سالمندان
.است برخوردار بازنشستگي تسهيلات از جهان
دولتي نظام‌هاي و اجتماعي تامين تشكيلات به "جهاني حمله" كه است آن واقعيت
خداحافظي از پس جهان سراسر در كارمند و كارگر ميليون‌ها كه است شده موجب بازنشستگي
در.باشند نداشته اجتماعي حمايت‌هاي از شدن برخوردار به اميدي هيچ كاري زندگي با
شوروي جماهير اتحاد جمهوري‌هاي و لاتين آمريكاي كشورهاي همه از بيشتر ميان اين
تضعيف پيامدهاي كه كرد فراموش نبايد اما.هستند روبه‌رو مشكل اين با سابق
چنين.است محسوس خوبي به نيز جهان پيشرفته كشورهاي در اجتماعي تامين ساختارهاي
انسان‌ها ترتيب بدين ;مي‌شود منجر كهنسال افراد براي اجتماعي فاجعه بروز به وضعيتي
.شد خواهند گريبان به دست انزوا و فقر با خود زندگي آخر سال‌هاي در
از اجتماعي تامين نهادهاي تضعيف روند است شده منتشر جهاني بانك توسط كه كتابي در
بانك پيش سال چند مي‌شود ، يادآوري.است گرفته قرار بررسي مورد بعد به سال 1994
اجتماعي تامين بحران با مقابله براي كرد ، پيشنهاد مختلف كشورهاي دولت‌هاي به جهاني
.ورزند مبادرت اجتماعي تامين خصوصي سيستم‌هاي ايجاد به سالمندان
ارشد كارشناس استيگليتز ژوزف و جهاني بانك اجتماعي تامين كارشناس هولسمان روبرت
رشته به را "سالمندان بيمه درباره نوين ايده‌هاي" كتاب جهاني بانك سابق اقتصادي
يك طي كه نكرده‌اند كتمان را حقيقت اين كتاب اين در آنهاآوردهاند در تحرير
به سالمندان براي ويژه به جهان سراسر در اجتماعي تامين وضعيت كوتاه نسبتا دوره
در كه مي‌كرد ادعا هولسمان پروفسور پيش سال چند همين تا.است شده بدتر محسوسي طور
پانزده جمعيت از درصد سي حدود و سال از 65 پيش جمعيت از درصد بيست حدود سال 2000
بود ، خواهند برخوردار رسمي و دولتي بازنشستگي بيمه نوع يك از حداقل جهان سال تا 64
.شوند برخوردار تسهيلاتي چنين از كه باشند اميدوار مي‌توانند كه اين يا
به "بازنشستگي انقلاب" كه كرده‌اند اعتراف مزبور كتاب در جهاني بانك كارشناسان
جهاني بانك اصلي هدف.است نكرده تامين را جهاني بانك مالي و اقتصادي اهداف هيچ‌رو
بانك كارشناسان واقع در.است بوده خصوصي بخش پس‌انداز ميزان افزايش راستا اين در
دچار آزاد بازار در دخيل نيروهاي قابليت‌هاي و توانايي‌ها مورد در نيز جهاني
با مقايسه در اجتماعي تامين خصوصي تشكيلات كه است آن واقعيت.بودند شده اشتباه
تحميل بازنشستگان و شاغلان به را سنگين‌تري مراتب به هزينه‌هاي دولتي ساختارهاي
.مي‌كنند
و اقتصادي همكاري‌هاي سازمان سال 1988 از و پول بين‌المللي صندوق سال 1985 از
كشورهاي بازنشستگي نظام در اصلاحات اجراي به را وامي هرگونه اعطاي (OECD) توسعه
اصلاحاتي بازنشستگي دربخش اصلاحات از جهاني بانك منظور كرده‌اند ، منوط نظر مورد
هر دردرآمد اجرا مورد به پينوشه ژنرال حاكميت تحت شيلي در سال 1981 در كه است
بنيادهاي نوعي به بودند شده مصمم بين‌المللي سرمايه‌داران و سرمايه‌گذاران حال
خدمت در سرمايه بازارهاي در را آنها سرمايه و بگيرند اختيار در را اجتماعي تامين
بنيادهاي آسيايي كشورهاي برخي در و صنعتي كشورهاي در كه است حالي در اين.گيرند
.مي‌دهند شكل را اجتماعي تامين نظام اساس و پايه شده ياد
زندگي طول كه نمود تشويق را انسان‌ها بايد كه دارد اعتقاد جهاني بانك ديگر سوي از
بيمه هزينه‌هاي تامين براي جهان صنعتي كشورهاي همچنين.دهند افزايش را خود كاري
براساس.دهند تشكيل را لازم ساختاري چارچوبهاي بايد سالمندان درمان و بازنشستگي
حدود 64 جهان سراسر در سالمندان درمان و بازنشستگي بيمه هزينه موجود برآوردهاي
كه باشد گونه‌اي به بايد نظر مورد ساختاري چارچوبهاي.مي‌شود برآورد دلار تريليون
از ديگر سوي از و شده بيمه شركت‌هاي نزد بيمه‌شدگان پس‌انداز كاهش از مانع
تامين براي روش نوع دو كلي طور به.كند جلوگيري كاركنان موعد از پيش بازنشستگي
طريق از هزينه‌ها تامين براساس روش يك.دارد وجود بازنشستگي سيستم‌هاي هزينه‌هاي
.است استوار بازنشستگان به آن پرداخت و كنوني كارمندان و كاركنان از بيمه حق دريافت
.است بورس بازار در بازنشستگي صندوق‌هاي سرمايه سرمايه‌گذاري مبناي بر ديگر روش
تشكيلات هزينه تامين روش از گرداندن روي لزوم بر پيش سال‌ها از جهاني بانك
بورس در سرمايه‌گذاري روش به آوردن روي و بيمه حق و دولتي منابع طريق از بازنشستگي
مزيت‌هاي جهاني بانك نظر از كه است خصوصي بخش روش همان روش اين:است كرده تاكيد
اگر جهاني بانك كارشناسان و مقامات اعتقاد به.دارد ديگر روش با مقايسه در بسياري
كنوني كاركنان از بيمه حق دريافت طريق از صرفا بازنشستگي نظام به مربوط هزينه‌هاي
حق ميزان تحت‌تاثير نيز بازنشستگان به پرداختي حقوق ميزان صورت آن در شود ، تامين
بود آن جديد پيشنهاد تدوين از جهاني بانك اصلي هدف.داشت قرارخواهد دريافتي بيمه
نفع به دولتي اجتماعي تامين سيستم‌هاي كه آورد فراهم را شرايطي تدريج به كه
بايد شهروندان تك‌تك ترتيب بدين.كنند ترك را ميدان خصوصي اجتماعي تامين سيستم‌هاي
به حسابها اين در موجود سرمايه‌هاي و كنند افتتاح بازنشستگي حساب نوعي خود براي
بازنشستگان حقوق مي‌توان هم طريق اين از.شود گرفته كار به بورس بازار در جمعي طور
.كرد بورس بازار وارد نيز توجهي قابل سرمايه مي‌توان هم و پرداخت را
كبير بريتانياي يا آلمان آمريكا ، متحده ايالات مانند جهان كشورهاي از بسياري
كه است آن واقعيت.پذيرفته‌اند خصوص اين در را جهاني بانك پيشنهادهاي از بخش‌هايي
اقتصاد به زيادي فشار كاركنان از بيمه حق دريافت بر مبتني بازنشستگي سيستم‌هاي
چند هراست مشهود جهان كشورهاي از بسياري در مسئله اين.مي‌كند وارد جهان كشورهاي
متمول افراد تنها و نيست خبري بازنشستگي نظام يك از جهان فقير كشورهاي از برخي در
.مي‌شوند برخوردار بازنشستگي امتياز از دولت رتبه عالي كاركنان از برخي و
كاركردن انگيزه هستند برخوردار بازنشستگي امتياز از كه كساني شمار كاهش حال هر به
.مي‌كند ترسيم آنها براي تار و تيره آينده‌اي و كرده نابود شهروندان ميان در را
سيستم‌هاي سپردن خصوص در جهاني بانك سوي از پيشنهادي روش‌هاي ديگر سوي از
.دارد دنبال به سالمندان براي ناخوشايندي پيامدهاي نيز خصوصي بخش به بازنشستگي
.داشت خواهد بستگي بورس بازار در رايج نوسانات به آن بازنشستگي حقوق ميزان زيرا
جهان 2002
آسيا شرق نگراني‌در
رضايي‌نصير غلامرضا
دولت ظهور.مي‌دهد روي همسايه‌اش كشور در كه باشد مسائلي نگران دارد حق جنوبي كره
كره قبال در داي‌جونگ كيم رئيس‌جمهور درخشان آفتاب سياست كه است شده باعث بوش
به ناچار را شمالي كره اقتصادي ضرورت‌هاي سال 2002 در.گيرد قرار تحت‌الشعاع شمالي
زهواردررفته سركوب ماشين اينكه به توجه با اما.كرد خواهد مذاكرات سرگيري از
(بيشتر هم شايد و) ديگر سال يك براي بود خواهد قادر احتمالا شمالي كره استاليني
بيرون افتخار آنكه با.آورد نخواهد بار به چنداني نتايج مذاكرات بياورد ، دوام هم
دوره سال 2002 در اما دارد ، تعلق كيم به تمام موفقيت با بحران 981997 از آمدن
حزب ملي ، بزرگ حزب و است نهاده كاهش روبه او محبوبيترسيد به‌سرخواهد او زمامداري
سال 2002 اواخر در جمهوري رياست انتخابات در پيروزي براي را شانس بيشترين او مخالف
پنجه و دست قدرتمند پارلماني اپوزيسيون يك با است ناچار كيم ضمن در.داشت خواهد
خواهد مخالفت شديدا يانگ پيونگ برابر در دوستانه ژست‌هاي با احتمالا كه كند نرم
.كرد
اروپا و ژاپن آمريكا ، در اقتصاد نزول سير جنوبي ، كره مثل نيز شرقي جنوب آسياي در
تايلند ، در.است شده سابق بحران نتيجه در شده تحميل اصلاحات ماندن ناتمام موجب
نشده بازپرداخت وام‌هاي سنگين بار دليل به همچنان بانكي نظام‌هاي مالزي ، و اندونزي
آنكه با است بوده سياسي كابوسي همواره وثيقه دارايي‌هاي كردن نقد.هستند فلج
اما.شد نخواهد چنين ضرورتا دارد ، وجود اقتصادي سريع رشد به بازگشت چشم‌انداز
شود زخمي به تبديل ساله يك مالي بحران يك است ممكن ، داده نشان ژاپن كه طور همان
.نيابد بهبود بيشتر يا دهه يك كه
محمد ، ماهاتير قدرت پايه‌هاي كه شد خواهد باعث اقتصادي مشكلات سال 2002 در
آراء با سال 2001 در كه مخابراتي غول واترا ، شينا تاكسين همچنين و مالزي نخست‌وزير
مديريت اعتبار بر آنها دوي هر محبوبيت.گردد تضعيف شد ، تايلند نخست‌وزير چشمگيري
.است كرده مقاومت جهاني‌سازي برابر در كه است استوار ملي‌گرايي‌شان و آنها اقتصادي
.بگيرند قرار آزمايش بوته در جدي طور به ويژگي دو اين كه شد خواهد باعث جهاني ركود
كه شد خواهد روبه‌رو چالشي با منطقه اين.نيست چيز همه اقتصاد همه ، اين با
را آن آمريكا ، به سپتامبر حملات 11 از قبل حتي سنگاپور ، نخست‌وزير يو ، لي‌كوان
ممكن مالزي حكومت ويژه به دولت‌ها ، از برخيبود ناميده "اسلامي جهاني‌سازي نوعي"
.كنند مبالغه آنهاست متوجه اسلامي تروريستي گروه‌هاي جانب از كه خطري مورد در است
مهم‌ترين اسلامي احزاب اكنون اندونزي و مالزي در كه دارد حقيقت مسلما اما
اندونزي از بخش‌هايي و تايلند فيليپين ، در و مي‌دهند تشكيل را اپوزيسيون گروه‌هاي
قدرت اقتصادي نامساعد شرايط در مطمئنا كه است عجين جدايي‌طلبي نيروهاي با اسلام
نظاميان نفوذ احياي براي بهانه‌اي است ممكن خود نوبه به امر اين.مي‌گيرند بيشتري
خود نفوذ بر تايلند و فيليپين اندونزي ، در ارتش متعددي دلايل به گذشته سال در.شود
كه شود آن از مانع كرد خواهد تلاش ارتش مسلما سال 2002 در.است افزوده دولت بر
.گردد عقبنشيني به مجبور ديگر يكبار
مطبوعات اقتصادي عناوين
(سوئيس) لوتان
كار دنبال به لندني‌ها
در مهمي نقش سوئيسي بانك‌هاي و مي‌كنند ترك را لندن شهر ديگري از پس يكي شغل‌ها
دويچه از نفر ، 400UBS Warburg بانك از نفر دارند ، 200 شهر اين در بيكاري ايجاد
.شده‌اند اخراج لينچ مريل و بوستون فرست سوئيس ، كردي از ديگر نفر هزاران و بانك
و اقتصادي مطالعات مركز گفته به.يافت خواهد ادامه بيشتري شدت با ظاهرا روند اين
اخراج 20 با اروپا ، مالي مركز اصلي‌ترين عنوان به لندن آينده سال دو طي بازرگاني ،
كارهاي به شهر اين در اينك هم كه افرادي درصد يعني 6 شد ، خواهد روبه‌رو نفر هزار
.مشغولند مالي
(بلژيك) لوسوار *
اتم در اروپا سرمايه‌گذاري
در و 2006 ، سال‌هاي 2002 بين را يورو ميليارد كه 23/1 كرد اعلام اروپا كميسيون
كميسيون ، اين.داد خواهد اختصاص هسته‌اي تحقيقات بخش به "يورواتم" برنامه قالب
و داد خواهد هسته‌اي فوزيون روي بر مطالعه بخش به را خود يوروي ميليون حدود 750
.نمود خواهد اتمي زباله‌هاي دفع صرف را مابقي
حاضر حال در و مي‌شود محسوب هسته‌اي (شكافت) فيسيون براي جايگزيني هسته‌اي فوزيون
كمتري اتمي زباله‌هاي فوزيون ، به نسبت زيرا مي‌گيرد ، قرار استفاده مورد تحقيقات در
.مي‌كند توليد
(پرو) كمرسيو ال *
پرو در اضطراري وضعيت
،(فرانسوي _ بلژيكي) تراكتبل شركت نفع به اگزور و اگزا برق شركت‌هاي خصوصي‌سازي
ناحيه اين در خشونت‌بار تظاهرات.است آورده وجود به پرو جنوب در بزرگي بحران
دولت.شده‌اند دستگير نفر و 52 است گذاشته جاي به زخمي صدها و كشته يك تاكنون
و اضطراري حالت بحراني ، منطقه در سو يك از شورش‌ها ، اين به واكنش در تولدو پرزيدنت
اسقف رياست به را كميسيوني ديگر ، سوي از و است كرده اعلام آمد و رفت ممنوعيت
.است نموده تظاهرات‌كنندگان با سازش و گفت‌وگو مامور وارگاس ، فرناندو
اقتصاددان نظر
يورو بزرگنمايي دلار ضعف
*بروستل فون اشتفان
مي‌شد ، گفته مي‌پيمود ، را نزولي سيري اروپايي ، پول واحد يورو ، كه زماني پيش مدتي
.آمريكاست در اقتصادي رشد كاهش كند ، كمك يورو تقويت به مي‌تواند كه موضوعي تنها
نسبي ركود با زودتر هرچه كاش كه‌اي مي‌كردند آرزو اروپا در مسئول مقامات لذا
شده برآورده آنها آرزوي حالا.يابد كاهش يورو مقابل در دلار ارزش آمريكا اقتصاد
قابل افتي دچار يكباره به مداوم رشد سال ده از پس متحده ايالات اقتصاد و است
رشد رغم به يورو و كرده سرايت نيز اروپا به وضعيت اين اما.است گرديده ملاحظه
از بار اولين براي.روبه‌روست بزرگي موانع با همچنان دلار ، مقابل در خويش ظاهري
بدين.است رسيده سنت حدود 99 به بازار در يورو يك ارزش تاكنون سال 2000 فوريه
سال 2000 در.است رفته سوال زير به حدودي تا حاضر حال در دلار ارزش و اقتدار ترتيب
من.آمريكا در اقتصادي رشد افزايش و دلار تقويت از بود انعكاسي واقع در يورو تضعيف
به يورو اقتدار افزايش بيانگر هستيم آن شاهد حاضر حال در كه شرايطي دارم اعتقاد
يورو مقابل در دلار ضعف بيانگر نمي‌تواند وضعيت اين ديگر عبارت به نيست ، خود خودي
اجلاس در آلمان ، دارايي وزير آيشل ، هانس جمله از اروپايي مقامات از برخي.باشد
ديگر كه كردند اعلام غرور با شد ، برگزار اسپانيا سويل در كه اروپا اتحاديه سران
كه بگويند مي‌خواستند ترتيب اين به آنها.است يافته شديدي رشد دلار به بي‌اعتمادي
ادعايي چنين نمي‌كنم فكر من.بود دلار جاي به يورو جايگزيني منتظر كم‌كم بايد
.باشد صحيح چندان
و ژاپن ين نظير مهم ارزهاي ساير بلكه است ، نگرديده يورو رشد موجب تنها دلار ضعف
از ژاپن مركزي بانك.كنند رشد دلار مقابل در زودي به است ممكن هم انگلستان پوند
شوند متضرر ژاپني صادركنندگان و نموده شديدي رشد دلار برابر در ين ارزش اينكه ترس
كرده حمايت متحده ايالات پول واحد از تا است نموده بازار در دلار خريد به شروع
خريد به مجددا مي‌باشند دلار براي جايگزيني دنبال به كه سرمايه‌گذاراني حتي.باشد
دلار به تنها نه را طلا آنها از ملاحظه‌اي قابل تعداد و آورده‌اند روي طلا فروش و
اروپايي ، مقامات كه است اين يورو و اروپايي‌ها مشكل.مي‌دهند ترجيح هم يورو به بلكه
عبارت به.كنند تعيين را مشتركشان پول واحد قيمت روند نيستند قادر تنهايي به خود
مي‌بينيم اينكه علت.مي‌گردد تعيين آمريكا در بلكه اروپا در نه يورو قيمت ديگر
اين در خوب رشد و اروپا در تورم بودن پايين مثال به‌عنوان مي‌رود ، بالا يورو ارزش
آمريكا در فعاليت‌ها بيلان در شديد خلا وجود اعلام موضوع اين علت.نيست قاره
.است بوده موضوع همين جاري سال نخست ماهه سه طي يورو رشد علت اصلي‌ترين.مي‌باشد
دلايلي آنهاميكنند پرهيز دلار از سرمايه‌گذاران كه گرديده گونه‌اي به شرايط
اروپا در سرمايه نمودن ذخيره حالا.هستند قانع‌كننده كاملا كه دارند كار اين براي
ايالات از بيشتر اطلس اقيانوس سوي اين در بهره نرخ زيرا است ، سودآور آمريكا از بيش
را بهره پايه نرخ ركود با مقابله براي هم اروپا مركزي بانك اگرچه.مي‌باشد متحده
قابل حد تا (رزرو فدرال) آمريكا مركزي بانك توسط بهره كاهش ميزان اما داده ، كاهش
توجه كمتر دلار به سرمايه‌گذاران كه ديگري علل از يكي.است بوده بيشتر ملاحظه‌اي
متحده ايالات در اقتصادي رشد بهبود به نسبت آنان اميدواري كاهش مي‌دهند ، نشان
در اقتصاد وضعيت است ممكن اگرچه معتقدند كارشناسان از بسياري امروز.مي‌باشد
دوباره سرعت همان به بعد اندكي است ممكن اما يابد ، بهبود سرعت به متحده ايالات
ديگر انرون بزرگ و معتبر شركت بيلان به مربوط رسوايي از پس.گردد حاكم ركود
.كرد اعتماد آمريكايي شركت‌هاي بيلان به مي‌توان حد چه تا نمي‌دانند سرمايه‌گذاران
آورده حساب به دلار بد وضعيت علل جزو هم كشمير مناقشه و خاورميانه بحران حتي
در معمولا تاكنون.است شگفت‌آور و غيرمنتظره حدودي تا موضوع اين.مي‌شوند
ديگر حالا اما مي‌آوردند ، پناه دلار و آمريكا به سرمايه صاحبان بحراني زمان‌هاي
و است آسيبپذير نيز متحده ايالات حتي كه داد نشان سپتامبر يازده حوادثنيست چنين
.باشد بحراني مواقع براي هميشگي دوايي نمي‌تواند دلار ديگر لذا
و دلار.است شده تمام گران بسيار متحده ايالات اقتصاد براي بي‌اعتمادي بحران
به يك‌سو از.مي‌گذارند جاي به منفي تاثير يكديگر بر متقابل صورت به آمريكا اقتصاد
سويي از و مي‌شود ضعيف دلار آمريكا ، اقتصاد به سرمايه‌گذاران بي‌اعتمادي واسطه
از انتظار دارد وجود دلار به نسبت كه نااميدكننده‌اي چشم‌انداز دليل به ديگر
براي مي‌تواند متقابل ارتباط اين.مي‌يابد كاهش گذشته از بيش آمريكا اقتصاد
قيمت دلار ارزش كاهش با.باشد ويرانگر بسيار متحده ايالات در اقتصادي فعاليت‌هاي
بانك براي لذا.مي‌شود بيشتر تورم و يافته افزايش متحده ايالات در وارداتي كالاهاي
موجود شرايط به بهره نرخ افزايش با اينكه جز نمي‌ماند باقي چاره‌اي آمريكا مركزي
ورشكستگي و بيشتر ركود به مي‌تواند انتها در انفعالات و فعل اين.دهد نشان واكنش
هم را جهاني اقتصاد رشد به اميد شرايطي چنين.شود منجر متحده ايالات ملي اقتصاد
بر همواره را محسوس كاملا تاثيري آمريكا اقتصاد زيرا.مي‌نمايد كم‌رنگ بسيار
.است داشته جهان اقتصاد
شد نخواهد مواجه شديدي كاملا بحران با دلار كه معتقدند جهان مالي بازارهاي البته
كه كنيم قبول اگر تازه _ موقتي تحولات همين حال اين با.است موقتي موجود وضعيت و
مقابل در يورو ارزش تقويت.باشد مفيد بسيار اروپايي‌ها براي مي‌تواند _ است موقتي
محدوده در تورم فشار و بوده پايين‌تر وارداتي كالاهاي قيمت تا مي‌گردد موجب دلار
تورم كنترل براي خويش طرح‌هاي كه اروپا مركزي بانك لذا.كند پيدا كاهش يورو رواج
اهداف به بهره افزايش بدون مي‌تواند نموده ، رها نيمه‌كاره تاكنون پيش سال سه از را
موضوع شود مشكل‌ساز است ممكن كه موردي تنها.كند پيدا دست زمينه اين در خويش
راه ابتداي در يورو كه زماني با مقايسه مقام در هم صادركنندگان اما.است صادرات
به زبان خيلي نمي‌توانند لذا نمي‌شوند ، متضرر چندان داشت ، ارزش دلار خويش 19/1
.بگشايند اعتراض
فرانكفورت بورس بازار دست‌اندركاران از و اقتصاددان*
|
