يادداشت
صادراتي از فراتر قيمت‌داخلي ;قير
انرژي بخش در ها يارانه
ناديده‌گرفت توسعه در نمي‌توان را روستاها
يادداشت
دولتي مالكيت سازمان
دولتي شركت‌هاي با ارتباط در ديدي" مجلس ، نهاد در توسعه سوم برنامه قانون اصلاح با
دولت طرف از "مالكانه حق" اعمال و شركت‌ها اين در دولت سهام متولي كه مي‌شود تاسيس
نام به شركت تعدادي كه است صورت اين به دولتي شركت‌هاي وضعيت حاضر درحال.بود خواهد
.است دولت به متعلق صددرصد آنها سهام كه دارد وجود "تخصصي مادر شركت
برنامه‌ريزي و مديريت سازمان رئيس علاوه به وزير چند از نيز شركت‌ها اين عمومي مجمع
شركت‌هاي" نظر زير "زيرمجموعه شركت‌هاي" به‌عنوان نيز ديگر شركت چندين و است شده تشكيل
و است تخصصي مادر شركت به متعلق زيرمجموعه شركت‌هاي سهام.مي‌كنند فعاليت "تخصصي مادر
حالا.هستند تخصصي مادر شركت مديره هيات همان‌اعضاي زيرمجموعه شركت‌هاي عمومي مجمع
تحت نيز تخصصي مادر شركت‌هاي كه است گذرانده تصويب از را مصوبه‌اي مجلس شرايط دراين
"دولتي مالكيت سازمان" مي‌گيرند قرار "دولتي مالكيت سازمان" نام به جديدي نهاد نظارت
دارايي و اقتصادي امور وزارت و باشد دارايي و اقتصادي امور وزارت تحت‌پوشش و است‌وابسته قرار
مالكيتي نظر از است دولتي اموال نگهداري و حفظ مسوول و كشور ، خزانه‌دار قانون كه‌مطابق
البته كه مصوبه اين اجراي زمان در بنابراين.مي‌كند اداره را دولتي تخصصي شركت‌هاي‌مادر
نظر از تخصصي مادر شركت‌هاي درآيد ، اجرا مرحله به سال 1384 ابتداي از است قرار ظاهرا
و اقتصادي امور وزارت از نمايندگي به دولتي مالكيت سازمان كنترل و نظارت تحت مالكيتي
و نظارت تحت سياستگزاري كلي به‌طور و اقتصادي سياست‌هاي نظر از و بود خواهند دارايي
دولتي تخصصي مادر شركت يك اگر مثال به‌عنوان.مي‌باشند خود متبوع وزارتخانه كنترل
"مالكانه حق" آن بر دارايي و اقتصادي امور وزارت باشد ، داشته معدني و صنعتي فعاليت
نظر از دولت مالكيت حق اعمال به آن در نيز معادن و صنايع وزارت و كرد خواهد اعمال
هدف اين با سازماني گسترش اين البته.پرداخت خواهد اقتصادي برنامه‌ريزي و سياستگزاري
داشته‌اند را گمان اين مصوبه اين طراحان زيرا شود تسريع "خصوصي‌سازي" كه است گرفته صورت
در هستند ، آنها تحت‌پوشش شركت‌ها اين كه وزارتخانه‌هايي آن تبع به و دولتي شركت‌هاي كه
كنند ساماندهي را مناسباتي كرده‌اند تلاش بنابراين.مي‌كنند مقاومت "خصوصي‌سازي" مقابل
قرار دارايي و اقتصادي امور وزارت زيرمجموعه و منفك وزارتخانه از دولتي شركت‌هاي كه
خصوصي بخش به آنها واگذاري به نسبت خصوصي‌سازي سازمان طريق از وزارتخانه اين تا گيرند
عدم كه شود مطرح موضوع اين و گيرد قرار سوال مورد پيش‌فرض اين اگر حالا.كنند اقدام
چنين كه مواردي در بلكه است نبوده دولتي شركت‌هاي مقاومت فقط خصوصي‌سازي در توفيق
و سازماني گسترش اين آيا است نرسيده به‌نتيجه خصوصي‌سازي باز است ، نگرفته صورت مقاومتي
عدم دلايل درمورد يادداشت‌ها اين در است؟ ضروري دولتي شركت‌هاي ساختار در تحول و تغيير
علت و دليل دولتي شركت‌هاي مقاومت اتفاقا و است شده زيادي بحث‌هاي خصوصي‌سازي در توفيق
ايجاد از قبل نبود بهتر آيا صورت اين در است نبوده خصوصي‌سازي در توفيق عدم عمده
خصوصي‌سازي در توفيق عدم براي‌جمع‌بندي فرصتي جديد دولتي نهاد تاسيس و ساختاري تغييرات
نيز آن اجراي براي كه به‌خصوص مي‌رسيد؟ تصويب به مصوبه‌اي چنين بعد مي‌شد ، گرفته نظر در
.است شده گرفته نظر در زمان سال 2
صادراتي از فراتر قيمت‌داخلي ;قير
بام ساله چند آسفالت گوش و سر بر دستي تا افتادند فكر به گذشته سال تابستان در كه كساني
عزم نداشتند خبر رسيد ، راه از زمستان و پاييز كه كردند معطل آنقدر و بكشند خانه‌شان
.است جدي بسيار نفت‌خام ، برش سنگين‌ترين قير ، باقاچاق مقابله
شركت به آن ماده 71 كه سال 80 اسفندماه در دولت مالي مقررات از بخشي تنظيم قانون ابلاغ
از صيانت و حفظ منظور به كه داد اجازه ايران نفتي فرآورده‌هاي پخش و پالايش ملي
گاز و بنزين نفت‌كوره ، سفيد ، نفت نفت‌گاز ، ) به‌جز نفتي فرآورده‌هاي قيمت ملي سرمايه‌هاي
به و تعيين كشور صلاح و صرفه رعايت با و جهاني قيمت براساس را (كشور داخلي مصرفي طبيعي
از جلوگيري براي داخل در قير قيمت درصدي هزار افزايش قانون اين اجراي در.برساند فروش
و قيرگوني آسفالت ، بازار خليج‌فارس ، فوب قيمت پايه بر فرآورده اين بي‌رويه قاچاق
.گرفت قرار تاثير تحت شدت به ايزوگام
از كشور مختلف نقاط در (سفت قير) كيلوگرمي قير 200 بشكه هر قيمت قانون اين ابلاغ از پيش
يافته افزايش تومان هزار تا 29 به 24 رقم اين اكنون هم كه بود متغير تومان هزار تا 8 6
.است
از بيش اكنون هم داخلي مصرف‌كننده كه مي‌دهد نشان بازار در موجود قيمت‌هاي بررسي
از پيش كه درحالي.مي‌كند هزينه بشكه در مظروف قير خريد براي جهاني و منطقه‌اي قيمت‌هاي
كيلوگرم هر براي ريالي قيمت 85 به باتوجه..و حمل محل ، اجاره دستمزد ، كردن ، مظروف اين
هزينه تومان و 400 هزار 4(تومان قيمت 6هزار به) كيلوگرمي بشكه 200 هر در قير ،
كيلوگرمي بشكه 200 درهر سال 81 در هزينه اين برمي‌داشت ،
برآورد تومان هزار حدود 8 ريال ، قير 830 كيلوگرم هر قيمت با (تومان هزار قيمت 24 به)
.مي‌شود
كردن لحاظ بدون خام قير عرضه در توماني و 600 هزار حداقل 3 افزايش كه داشت توجه بايد
رفتن بالا و آمده پيش موقعيت از سوءاستفاده جز دليلي چندماه ، ظرف قيمت افزايش درصد هزار
هر قيمت نيز رطوبتي عايق‌هاي بازار در.ندارد واسطه‌ها و دلالان سوي از قيمت‌ها كاذب
.است يافته افزايش تومان تا 400 از 200 متوسط به‌طور مترمربع
سال در تومان تا 900 از 800 آلومينيوم روكش بدون استاندارد ايزوگام مترمربع هر قيمت
.است رسيده تومان تا 1250 به 1200 امسال گذشته
تومان الي 650 از 550 (استاندارد نوع از كمتر باكيفيتي) ايزوگام مخصوص نوع مشابه مدت در
.است يافته افزايش تومان الي 900 به 850
.است رسيده تومان الي 750 به 650 تومان الي 500 از 450 ترتيب همين به نيز ممتاز نوع
رطوبتي 30 عايق مترمربع هر شده تمام قيمت در قير درصدي هزار افزايش تا شده باعث كه آنچه
در درآمد عمومي سطح به نسبت فرآورده اين پايين بسيار قيمت دهد ، نشان افزايش درصد تا 50
.است جامعه
كيلوگرم دارد 7/3 وزن كيلوگرم چهار آن مترمربع هر كه ساختمان بخش رطوبتي عايق تهيه در
و تومان حدود 30 گذشته سال مترمربع درهر استفاده مورد قير مقدار ارزش.مي‌شود مصرف قير
را تومان ميزان 270 به تفاوتي مقايسه در كه مي‌رسد تومان حدود 300 در رقمي به درسال 81
.مي‌كند ايجاد
كماكان نصب هزينه رطوبتي ، عايق‌هاي درزمينه فعال شركت‌هاي روزافزون تعداد به‌دليل اگرچه
در قيمت‌ها كاذب افزايش و بازار آشفتگي اما است ، مانده ثابت تومان مترمربع 400 هر در
.است مشخص كاملا نيز زمينه اين
زيربنا مترمربع هر ازاي به مصرفي قير ميزان برنامه‌ريزي ، و مديريت سازمان تعرفه برابر
مابه‌التفاوت كه است كيلوگرم و 48 هزار يك مترمربع زيربناي 100 با ويلايي ساختمان براي
.است تومان هزار حدود 78 ساختماني چنين در قير قيمت افزايش
قيمت در افزايش به‌جز عوامل ساير بودن ثابت فرض با تنها قيمتي تفاوت چنين رياضي برآورد
و مانده باقي آكادميك فرض يك حد در تنها فرض اين آمد كه آنگونه اما.است گرفته صورت قير
ميزان از بيش بهايي مصرف‌كننده توزيع ، مختلف مراحل در كافي نظارت عدم به‌دليل نهايت در
.مي‌كند پرداخت را قير قيمت افزايش
جهاني قيمت‌هاي از بيش قيمتي كه قيري با ايران در ساختمان‌ها اكنون هم ديگر به‌عبارت
.مي‌شوند عايق‌بندي دارد
.صرفه‌اي‌ندارد هيچ ديگر ترتيب اين به نيز قير قاچاق البته
انرژي بخش در ها يارانه
حمصيان منصوره
بخش در شده اتخاذ سياست‌هاي به اجمالي نگاهي كشور ، در انرژي يارانه‌هاي اصلاح براي
.بود خواهد مفيد بسيار كشورها ساير انرژي
آلودگي‌هاي كاهش انرژي ، مصرف بهينه الگوي راستاي در كشورها دراغلب انرژي سياست‌هاي
از تحميلي اجتماعي هزينه‌هاي اخذ و فسيلي انرژي‌هاي مصرف از ناشي زيست‌محيطي
حامل‌هاي انواع مصرف بر ماليات اعمال بنابراين.دارد قرار حامل‌ها نوع اين مصرف‌كنندگان
اما.است كشورها از بسياري در انرژي رايج سياست‌هاي ازجمله (يارانه اعطاي جاي به) انرژي
اجرا انرژي منابع از برخي درمورد را يارانه پرداخت ازجمله حمايتي سياست‌هاي دولت‌ها
.مي‌كنند
از حمايت و (آمريكا در الكل سوخت برنامه مانند)بيوانرژي يارانه برقراري مثال ، به‌عنوان
.است سياست‌ها اين ازجمله آن ، مثبت زيست‌محيطي آثار به‌دليل بيوگاز در سرمايه‌گذاري
مورد وسيع مقياس در بيوانرژي جا هر كه مي‌دهد نشان كشورها در انرژي منابع مطالعه
اين.است شده اعمال آنها به يارانه اعطاي ازجمله ويژه ملاحظات برخي گرفته ، قرار استفاده
.است بوده فسيلي سوخت‌هاي مصرف براي سنگين ماليات اعمال با همراه سياست
قابل نكته.مي‌دهد نشان را كشورها از برخي انرژي مصرف بر شده وضع ماليات ميزان زير جدول
كشوري كه اين از اعم است ، انرژي مصارف بر سنگين مالياتي نرخ‌هاي اعمال جدول اين در توجه
يا نروژو و متحده ايالات انگلستان ، نظير باشد ، فسيلي سوخت‌هاي داخلي توليدكننده
.باشد (تركيه و آلمان)سوخت‌ها اين واردكننده
يارانه‌ها توزيع در مناسب راهكارهاي
انرژي ، توليدكننده بخش‌هاي در نظر مورد منافع و اهداف به انرژي يارانه‌هاي اصلاح در
مي‌دهند ، تشكيل را جامعه كل رفاه واقع در كه نهايي مصرف‌كنندگان و واسطه مصرف‌كنندگان
مستحق مصرف‌كنندگان و توليدكنندگان منافع كل كه سياستي ارتباط ، اين در داشت توجه بايد
بين يارانه پرداخت حاضر درحال.است بهينه سياست دهد ، افزايش را يارانه دريافت
نظر مورد توزيعي اهداف كه صورتي در.نمي‌كند تبعيت مشخصي استراتژي از مختلف كاربري‌هاي
موجود يارانه توزيع كه دارند قرار اولويت در جامعه درآمد كم اقشار و خانگي بخش باشد ،
كشاورزي بخش گيرد ، قرار مدنظر (بخشي) تخصيصي اهداف كه صورتي در.مي‌دهد نشان را آن خلاف
قرار چهارم و سوم مقام‌هاي در آنها بين يارانه تخصيص كه دارند قرار اولويت در صنعت و
.مي‌شود مشاهده يارانه‌ها پرداخت در انرژي و مالي منابع اتلاف عمل در بنابراين.دارد
:مي‌شود پيشنهاد زير موارد انرژي يارانه اصلاح منظور به شده مطرح مسائل به باتوجه
شناسايي گام نخستين هدف ، گروه‌هاي به آن اختصاص و يارانه پرداخت اصلاح منظور به -1
واقعي قيمت‌هاي بايد گروه‌ها ساير.است يارانه دريافت جهت هدف گروه‌هاي طبقات و مشتركان
پرداخت در هدف گروه‌هاي.شود اخذ ماليات پرمصرف ، گروه‌هاي از حتي و كنند پرداخت را
آموزشي و علمي مراكز روستايي ، و شهري مناطق در جامعه درآمد كم اقشار:از عبارتند يارانه
.عمومي نقل و حمل بخش و صنعت زيربخش‌هاي برخي و كشاورزي بخش فرهنگي ، و
ساله ، تا 5 سه دوره يك در (انرژي فروختن ارزان) فعلي روش به يارانه تخصيص تدريجي حذف -2
حذف از ناشي تورمي اثرات ثانيا مي‌كند ، جلوگيري يارانه پرداخت شدن ساختاري از اولا
.مي‌دهد تقليل اقتصاد در را يارانه‌ها
خانگي بخش در درآمد كم گروه‌هاي به (مستقيم)نقدي شكل به مي‌تواند يارانه پرداخت -3
حمايت‌هاي چارچوب در بايد يارانه پرداخت صنعت ، و كشاورزي بخش‌هاي ساير در.گيرد صورت
نسبت را مزيت اين نقدي يارانه پرداخت اجراي.شود انجام مربوطه وزارتخانه‌هاي توسط بخشي
اين از همچنين.مي‌گيرد تعلق هدف گروه‌هاي و افراد به صرفا كه دارد روش‌ها ساير به
كشور انرژي شبكه ظرفيت توسعه و سرمايه‌گذاري جهت نياز مورد مالي منابع از بخشي طريق
اشخاص زيرا.است كشور در انرژي مصرف مديريت در تاثير نيز آن سوم مزيت مي‌شود ، تامين
نقدي وجه و كنند انرژي از معقول استفاده در سعي بنزين ، بالاي مصرف جاي به است ممكن
.دهند اختصاص ديگر مصارف به را دريافتي
.شود انجام كشور در اجتماعي رفاه جامع نظام طرح اجراي با مي‌تواند نقدي يارانه پرداخت
و 5/29 اجتماعي تامين سازمان تحت‌پوشش كشور جمعيت از نفر ميليون حدود 30 حاضر درحال
دونوع هر از مشتركا اشخاص از بعضي).دارند قرار درماني خدمات بيمه تحت‌پوشش نفر ميليون
امداد كميته تحت‌پوشش جامعه كم‌درآمد اقشار از ديگري بخش همچنين (مي‌كنند استفاده بيمه
.دارند قرار بهزيستي سازمان و
طريق اين از مي‌تواند نقدي پرداخت و هدف گروه‌هاي شناسايي شد ، اشاره كه چنان بنابراين
تدريجي حذف با كه است آن بودن تدريجي روش ، اين صحيح اجراي در توجه قابل نكته.گيرد صورت
اين.مي‌شود تامين يارانه‌ها حذف از ناشي درآمدي منابع محل از فعلي شكل به انرژي يارانه
يا و اجتماعي تامين سازمان اختيار در نيرو و نفت وزارتخانه‌هاي طريق از عمدتا منابع
اين به خود حمايت‌هاي قطع با دولت كه اين يا مي‌گيرد ، قرار آن مشابه سازمان
.مي‌كند تامين را منابع اين پرمصرف ، گروه‌هاي از ماليات اخذ و وزارتخانه‌ها
طرح‌هاي اجراي با كه ترتيب بدين.است غيرمستقيم شكل يارانه پرداخت ديگر روش -4
به رايگان به‌طور منابع اين فعلي پنهان يارانه‌هاي حذف محل از انرژي مصرف بهينه‌سازي
.يابد اختصاص (بيوگاز انرژي نظير) تجديدپذير انرژي‌هاي گسترش و بهينه‌سازي طرح‌هاي
برق ، تعرفه چند كنتورهاي گسترش درآمد ، كم اقشار به رايگان به‌طور مصرف كم لامپ‌هاي توزيع
روستاها ، در بيوگاز توسعه براي بلاعوض كمك‌هاي اعطاي انرژي‌و برچسب با تجهيزات توسعه
.است هدف گروه‌هاي به غيرمستقيم يارانه اعطاي روش‌هاي ازجمله
تنها توليدي ، بخش‌هاي در يارانه پرداخت حذف يا اصلاح براي كه است اين توجه قابل نكته -5
شده تمام هزينه كاهش جهت جدي مطالعات است لازم بلكه نمي‌شود ، توصيه نهايي قيمت اصلاح
و اقدامات بايستي يارانه‌ها تدريجي حذف موازات به.گيرد صورت انرژي توليد
.شود گذاشته به‌اجرا نيز انرژي توليد واحدهاي كارآيي افزايش براي جدي دستورالعمل‌هاي
ساخت پروژه‌هاي و طرح‌ها اجراي زمان مدت شدن كوتاه به مي‌توان اقدامات اين ازجمله
.كرد اشاره...و پالايشگاه‌ها و نيروگاه‌ها
(درصد) ميلادي سال 2000 در OECD شورهاي در انرژي حامل‌هاي برخي فروش بر ماليات مقدار
|
برق
|
سبك نفت‌كوره |
سنگين
نفت‌كوره
|
نفت‌گاز
|
سوپر بنزين
|
كشور
|
|
خانگي |
صنعت |
خانگي |
صنعت |
نيروگاه |
صنعت |
غيرتجاري |
تجاري |
|
|
|
x |
x |
29 |
4/17 |
10 |
x |
61 |
55 |
2/69 |
آلمان |
|
x |
x |
/33 |
- |
x |
x |
9/53 |
/44 |
7/60 |
اتريش |
|
18 |
x |
3/32 |
5/21 |
/5 |
/6 |
7/52 |
1/45 |
60 |
اسپانيا |
|
/4 |
x |
19 |
x |
x |
7/21 |
74 |
70 |
5/75 |
انگلستان |
|
x |
- |
x |
x |
x |
x |
30 |
x |
/22 |
آمريكا |
|
11 |
- |
4/21 |
7/13 |
/9 |
/9 |
55 |
46 |
59 |
ايرلند |
|
/4 |
- |
6/38 |
- |
- |
/11 |
52 |
48 |
4/49 |
پرتغال |
|
5/18 |
2/15 |
2/61 |
x |
/22 |
/22 |
x |
x |
63 |
تركيه |
|
x |
x |
/4 |
/4 |
x |
/4 |
42 |
53 |
x |
ژاپن |
|
8/35 |
x |
8/27 |
/11 |
x |
x |
8/63 |
/55 |
68 |
نروژ |
Energy prices and TaxesزIEA OECD,2001 منبع
نيست دسترس در آمار
گرفت
ناديده توسعه در نمي‌توان را روستاها
روستا توسعه گرو در شهر توسعه
ملكوتي مهدي
تحقق قابل هم ملي توسعه نيابد ، توسعه روستاييان نيازهاي با متناسب روستايي فضاهاي اگر
و مي‌انجامد روستا و شهر ميان فاصله افزايش به روستاها توسعه به بي‌توجهي.بود نخواهد
اقتصادي آثار كه شود منجر روستاها تخريب و تخليه به مي‌تواند بلندمدت در فرآيند اين
.ندارد توضيح به نياز آن فاجعه‌بار و نامطلوب
توسعه و جامعه‌شناختي مسائل پژوهشگران از دانشگاه‌و استاد زاهدي ، جواد محمد دكتر
توسعه به اگر مي‌كند تاكيد روستايي توسعه درباره خود تجربه‌هاي براساس و است روستايي
مهاجر جمعيت هجوم و شد نخواهد تامين كشور توسعه براي لازم توازن نشود ، كافي توجه روستا
اين مشروح.مي‌كند خنثي نيز را شهرها در توسعه‌اي دستاورد هرگونه شهرها ، به روستايي
:مي‌گذرانيد نظر از را مصاحبه
چيست؟ توسعه از شما تعريف
به را آن برخي و بود شده تبديل ايدئولوژي نوعي به توسعه بيستم قرن تا 80 دهه‌هاي 60 در
كه برنامه‌ريزي بر مبتني و سنجيده فعاليت از شيوه‌اي يا ايدئولوژي نوع يك مثابه
توسعه كه است آن واقعيت ولي.مي‌كردند تبليغ شود ، منجر آرماني شرايطي خلق به مي‌تواند
" يا و <سيستماتيك دگرگوني‌هاي توالي> معني به ايدئولوژي يا ارزشي بار هرگونه از فارغ
برنامه‌ريزي با مي‌توان كه نيست شكي البته.است يكپارچگي ، يا پيچيدگي تمايز ، در افزايش
به كه‌منجر دگرگوني‌هاست خود اين ولي افزود آن سرعت بر يا كرد كمك فرآيند اين تحقق به
.آن به ايدئولوژيك باور نه مي‌شود توسعه
است؟ فرآيندي پديده يك توسعه شما اعتقاد به
آن با همبسته مفاهيم بلكه توسعه فقط نه.نيست توسعه پديده بودن فرآيندي در ترديدي هيچ
عيني‌ترين ، در توسعه.هستند فرآيندي نيز (مدرنيزاسيون)نوسازي و تكامل پيشرفت ، نظير
قدرت ، ثروت ، در انباشت.است "انباشت" معناي به خود حالت واقع‌گرايانه‌ترين و ساده‌ترين
فقططي يعني.دارد زماني تعين چيز هر از قبل "انباشت".ندارد توضيح به نياز...و رفاه
كاسته آن در فقر ميزان از مي‌شود ، افزوده جامعه يك رفاه و قدرت ثروت ، بر كه است زمان
در آن اقتصادي يا و سياسي علمي ، موقعيت و مي‌يابد بهبود آن در زندگي عمومي سطح.مي‌شود
.مي‌يابد ارتقا اقتصادي نظام
گرفت؟ نظر در را مراحلي توسعه فرآيند براي مي‌توان آيا
امروزي ، دلالت‌هاي چارچوب در اما.هستند قائل مختلفي مراحل توسعه براي صاحبنظران اغلب
اين مشهورترين از يكياست اقتصادي توسعه حوزه به مربوط عموما مرحله‌بندي‌ها
"غيركمونيستي مانيفيست" را آن او خود كه است "روستو" مرحله‌اي پنج مدل مرحله‌بندي‌ها
مراحل ايناست پرداخته مدل اين توصيف و شرح به اقتصادي رشد مراحل كتاب در و است خوانده
:از عبارتند پنج‌گانه
.است خانوادگي كشاورزي توليد غلبه آن مشخصه كه سنتي مرحله-
توجه مورد پيشرفت ايده متمركز ، سياسي قدرت استقرار با كه اقتصادي خيز ماقبل مرحله -
ايجاد و آموزش اجتماعي ، گسترش رفاه به نيل براي مقدماتي و اوليه اقداماتي و گرفته قرار
.مي‌گيرد صورت تجارت گسترش و اقتصادي بنگاه‌هاي
.است بهره‌وري ارتقاي و شهرنشيني گسترش آن مشخصه كه اقتصادي خيز مرحله -
.است همراه نو تكنولوژي‌هاي ابداع و صنعتي توليدات تنوع با كه بلوغ مرحله -
سرمايه‌گذاري وافزايش زندگي سطح رفتن بالا آن مشخصه كه انبوه مصرف مرحله بالاخره و -
.است عمومي رفاه و بهداشت اجتماعي ، تامين درزمينه‌هاي
است شده طراحي غربي پيشرفته كشورهاي تاريخي تجربه مبناي بر عمدتا كه است مراحلي اينها
تاثير بيشترين كه مي‌رسد نظر به شده آن به كه فراواني و جدي نظري مخالفت‌هاي به‌رغم و
.است داشته جهان توسعه درحال كشورهاي در توسعه برنامه‌ريزي در را
دارد؟ قرار توسعه فرآيند از مرحله‌اي چه در ايران
به و نيست ساده‌اي كار آن توسعه‌اي مرتبه و مرحله تعيين و دارد پيچيده‌اي وضعيت ايران
درجهت هيچ‌گامي هنوز متاسفانه كه دارد نياز عميقي و وسيع "تجربي -نظري" مطالعات
روستو مرحله‌اي پنج مدل مبناي بر بخواهيم اگر اما.است نشده برداشته آن سازماندهي
نظر به جامعه اجتماعي و اقتصادي واقعيت‌هاي به باتوجه كنيم ، داوري ايران وضعيت درباره
اقتصادي خيز مرحله تا هنوز و دارد قرار اقتصادي خيز ماقبل مرحله در ما كشور كه مي‌رسد
پيچيده مقوله‌اي ايران در شهرنشيني گسترش.داريم زيادي فاصله
"big Push "رستو قول به يا
.است تامل قابل و
كه است يافته كاهش شهري جمعيت با مقايسه در ما روستايي جمعيت قدرمطلق حاضر درحال اگرچه
به ما كشور در كه است اين مساله اما است ، توسعه بعد از خوبي و مثبت نشانه خود اين
فرهنگ كه شده‌اند متورم روستاهايي اساسا شهرها اكثر مركزي ، و بزرگ شهر چند استثناي
هم بزرگ شهرهاي در حتي.است نيافته چنداني رشد آنها در شهري اقتصاد ساختار و شهرنشيني
منشا فقط نه جمعيت از مهمي بخش.است حاكم بيش و كم روستايي نگرش‌هاي و ارزش‌ها هنوز
همان به اغلب و دارند دائمي ارتباط زادگاهشان روستاهاي با هم هنوز بلكه دارند ، روستايي
.مي‌كنند فكر و زندگي روستاها شيوه و سبك
گرفت؟ ناديده را روستاها مي‌توان توسعه بحث در آيا
امكانپذير پايدار شكل به ملي توسعه و تحول نشوند ، متحول كشور روستاهاي تا خير ، مسلما
اروپا فئودالي دوره درمورد ماركس آنچه برخلاف روستا و شهر رابطه ايران در زيرا.نيست
پيوسته هم‌كنشي بر همواره ما تاريخ در اجتماع دو اين بلكه نيست تضادي رابطه‌اي مي‌گويد
انساني نيروي لحاظ از بلكه غذايي مواد لحاظ از فقط نه شهرها.داشته‌اند مكمل وارتباطي
روستا اگر بنابراين.مي‌شوند تغذيه روستاها طريق از دائم نيز اجتماعي آرمان‌هاي حتي و
به اگر كه آن ضمن.بود خواهد زيرسوال همواره نيز كل جامعه و شهرها تحول نشود ، متحول
تامين توسعه براي نياز مورد توازن و يكپارچگي فقط نه نشود ، كافي توجه روستاها توسعه
را شهرها در توسعه‌اي دستاورد هرگونه شهرها ، به روستايي مهاجر جمعيت هجوم بلكه نمي‌شود
.مي‌شود ايجاد اجتماعي نظم در زيادي اختلالات و آسيبها ديگر سوي از و مي‌كند خنثي
منجر روستا و شهر ميان فاصله افزايش به روستاها توسعه به بي‌توجهي اينها بر علاوه
آثار كه شود منجر روستاها تخريب و تخليه به مي‌تواند بلندمدت در فرآيند اين و مي‌شود
.ندارد توضيح به نياز آن فاجعه‌بار و نامطلوب اقتصادي
دارند ، اختيار در شهرنشينان كه امكاناتي از بسياري از روستاها يافته ، توسعه دركشورهاي
پاكيزه هواي و آب و طبيعت با بي‌واسطه ارتباط دروني ، آرامش يك از كه آن ضمن.برخوردارند
از معكوس مهاجرت نوعي جهان پيشرفته كشورهاي دراكثر دليل همين به.هستند بهره‌مند نيز
و همزمان توسعه پشتوانه به چيز هر از قبل فرآيند اين.مي‌شود مشاهده روستا به شهر
نظير كشورهايي.است آمده پديد جامعه كل رفاهي و صنعتي توسعه چارچوب در روستاها متناسب
اتخاذ جاي به بايد دارند شهر به روستا مهاجرت با ارتباط در حادي مسائل كه ايران
و شده آزمون رويه اين به روستايي مهاجرت‌هاي پديده با مقابله در ناموفق اغلب سياست‌هاي
.كنند تاسي موفق
دارد؟ وجود كشور در روستايي توسعه از مشخصي تعريف آيا
كشوري درهر فرآيند اين تحقق زيرا داشت ملي تعريف نمي‌توان چنيني اين پديده‌هاي براي
.است متفاوت اجتماعي و فرهنگي ويژگي‌هاي نيز و سياسي اقتصادي ، ساختارهاي نيازها ، به بسته
خصلتي كه روستاها در زندگي روند در كيفي و كمي تغييرات:از است عبارت روستايي توسعه
.سازد فراهم را روستا مردم بيشتر رفاه اسباب بتواند و داشته بعدي چند و تدريجي انباشتي ،
وقوع به زمان طول در و خودي به خود به‌طور كيفي و كمي تغييرات اين از بخشي البته
از جلوگيري براي است ، كند بسيار خودي به خود و طبيعي فرآيند اين سرعت چون ولي مي‌پيوندد
خصوصا امروزي ، جهان و روستا ميان فاصله تشديد از ممانعت و روستا و شهر ميان شكاف گسترش
روستا ، بيرون از بايد مناسب تمهيدات و سازوكارها از استفاده با توسعه ، درحال كشورهاي در
خوانده برون‌زا يا بيرون از روستايي توسعه كار ، اين.شود تسريع تغييرات اين جريان
انفعال موجب كه نگيرند صورت نحوي به اقدامات كه داشت توجه بايد آن سازماندهي در مي‌شود ،
.شوند روستاها درون‌زاي توسعه فرآيند تهييج و تحريك از مانع يا و شده روستاها مردم
است؟ چگونه ملي توسعه در روستايي توسعه نقش
استفاده با.است پايدار توسعه ضروري و اوليه شرط روستايي توسعه ايران ، نظير كشورهايي در
در و پرداخت شهرها در زندگي ساختار نوسازي به روستاها به بي‌توجه مي‌توان نفت درآمد از
پابرجا و پايدار نوسازي اين دستاوردهاي كه نيست شكي وليشد موفق هم حدودي تا زمينه اين
روستاها دهه 40 ، ارضي اصلاحات از پس.شد چنين نيز انقلاب از پيش كه اين كما ماند نخواهد
قيمت ناگهاني افزايش با همراه و دهه 50 اوايل از به‌ويژه و گرفتند قرار بي‌مهري مورد
ناپايداري دليل مهمترين شايد بي‌توجهي ايناست بوده كار دستور در شهرها نوسازي فقط نفت
در ريشه‌اي و پايه هيچ دوره آن مونتاژي صنايع.باشد توسعه‌اي كوشش‌هاي آن دستاوردهاي
از مهمي بخش.ريخت فرو چيز همه يكباره انقلاب پيروزي با نتيجه در نداشت داخلي توليد بخش
با كه "ذخيره‌كار سپاه" با همراه بيكاران اين.شدند بيكار جامعه صنعتي كار نيروي
در همه اين و آوردند روي كاذب شهري مشاغل به مي‌شد تقويت پيوسته روستايي مهاجرت‌هاي
آن در كارآمد و ماهر انساني نيروي ;دارد غني و سرشار طبيعي منابع ايران كه بود شرايطي
اين تلفيق از و است برخوردار توجهي قابل نسبي مزيت‌هاي از آن كشاورزي بخش ;نيست كم
موفقيت اوليه و ضروري شرط البته.ساخت فراهم را پايدار توسعه يك شرايط مي‌توان عوامل
.است روستايي توسعه الزامات به توجه راه دراين
است؟ پايدار توسعه ضروري و اوليه شرط روستايي توسعه چرا
چيز هر از قبل است ، كشور در پايدار توسعه اوليه و ضروري شرط روستايي توسعه چرا كه اين
اهم و مي‌كنند ايفا كشور اقتصادي و اجتماعي سازمان در روستاها كه مي‌شود مربوط نقشي به
:است قرار اين به آن موارد
.شود توليد روستاها در بايد صنعت توسعه نياز مورد اوليه مواد توليد از مهمي بخش -
را ملي توسعه و صنعتي توسعه موتور مي‌بايد روستايي توليد و كشاورزي بخش سرمايه مازاد -
.درآورد گردش به
در كه مصرفي بازارهاي و ايران متنوع اقليم به باتوجه كشاورزي محصولات صادرات توسعه -
مالي منابع از مهمي بخش مي‌تواند كه است بادوامي و اعتماد قابل منبع است ، موجود منطقه
.كند فراهم را ملي توسعه براي لازم
زماني تا كم دست مي‌توان ايران خاص شرايط در كشاورزي بخش اشتغال‌زايي قابليت‌هاي از -
كشور در بيكاري مشكل با مقابله براي كند ، پيدا بيشتري جذب قابليت صنعت بخش كه
.كرد بهره‌برداري
ادامه كه اين مهمتر همه از و هستند نياز مورد انساني نيروي تامين مهم منبع روستاها -
.نيست امكانپذير روستاها پشتيباني خدمات و توليدات بدون شهرها حيات
است؟ روستايي توسعه براي مناسبي رويكرد روستايي مناطق در برنامه‌ريزي كردن محلي آيا
برنامه‌ريزي كردن محلي.است مناسب بسيار قطعا رويكرد اين ديگر كشورهاي تجربه به باتوجه
بسيار رويكرد مي‌شود ، خوانده روستا محلي اجتماع توسعه اصطلاحا كه روستايي مناطق در
روستايي مناطق برخي در را رويكرد اين عظيم دستاوردهاي نزديك از من.است مناسبي و مفيد
.است شگفت‌انگيز آمده دست به نتايج نيز چين در.ديده‌ام سريلانكا و پاكستان هند ، در
در.هستند لاتين آمريكاي در رويكرد اين موفق نمونه‌هاي برزيل و پرو كلمبيا ، ونزوئلا ،
و درخشان نتايج نيز همواره و شده استفاده رويه اين از هميشه نيز جهان پيشرفته كشورهاي
رويكرد اين از درخشاني نمونه‌هاي استراليا و كانادا.است آمده دست به اقتباسي قابل
بين‌المللي شهرت نيز آمريكا در تنسي دره توسعه نظير منطقه‌اي توسعه پروژه‌هاي.هستند
.دارد
منطقه‌اي و محلي برنامه‌ريزي متفاوت فرهنگ‌هاي و اقليم تنوع وجود لحاظ به ايران در
و روستايي توسعه برنامه كردن محلي رويكرد جز ديگري رويكرد هيچاست الزامي تقريبا
دفاع قابل تحقق هم كه نيست قادر محلي اجتماع توسعه فرآيند در مردم فعال مشاركت تامين
.كند تضمين مطلوب نحو به را آن دستاوردهاي پايدارسازي هم و روستايي توسعه برنامه‌هاي
كشور روستايي توسعه براي ستادي برنامه‌ريزي‌هاي طريق از واحد و كلي نسخه‌هاي پيچيدن
.ندارد انرژي و سرمايه اتلاف جز معنايي و نيست خردمندانه يادشده تنوع به باتوجه
توسعه برنامه‌هاي كه است آن گرفت به‌كار مي‌توان زمينه اين در كه دستورالعملي كلي‌ترين
طريق از و بالا به پايين از روش به و محلي و منطقه‌اي به‌صورت بايد كشور در روستايي
.شود گذاشته اجرا مرحله به و تدوين مردمي مشاركت‌هاي حداكثر تامين
گيرد؟ قرار مدنظر بايد اهدافي چه روستا توسعه براي برنامه‌ريزي در
.گيرد قرار توجه مورد بايد روستا ساكنان زندگي شرايط بهبود هرچيز از قبل و اول وهله در
قبيل از واسطي هدف‌هاي به دستيابي درزمينه جدي اقداماتي انجام مستلزم خود هدف اين اما
بهبود و اجتماعي رفاه افزايش روستايي ، فقر كاهش اشتغال ، فرصت‌هاي افزايش توليد ، افزايش
.است روستاها در ارتباطي امكانات
هر موفقيت‌آميز انجام و است نياز مورد فعاليت‌ها اين براي مناسبي و منطقي اولويت‌بندي
و مشاركت با جز كه دارد نياز شده‌اي حساب و سنجيده تمهيدات به زمينه‌ها اين از يك
به است فراهم توسعه وسايل و عوامل همه روستاها در.نيست امكانپذير مردم فعال مساعدت
منابع از مهمي بخش كه نيست ترديدي.شود تامين روستا خارج از بايد كه مالي سرمايه از غير
كه است آن اصلي مشكل و مساله اما.كند فراهم دولت بايد را روستايي توسعه نياز مورد مالي
دولت كه اميد اين به و مي‌گيرند ناديده دارند اختيار در خود كه را آنچه همه روستاييان
اين كه زماني تا.گذاشته‌اند دست روي دست كند ، اقدام آنها سكونت محل روستايي توسعه به
.بود اميدوار روستاها پايدار و يكپارچه توسعه به نمي‌توان است حاكم ما روستاهاي در نگرش
باشد؟ بايد چگونه روستايي اهداف تحقق در دولتي دستگاه‌هاي نقش
.بگيرند عهده به بايد را مهم وظيفه دو روستايي توسعه فرآيند در دولتي دستگاه‌هاي و دولت
سرمايه روستاييان.كند فراهم را روستايي توسعه براي لازم مالي منابع بايد دولت نخست
توجهي قابل سرمايه‌گذاري‌هاي مستلزم عمراني بخش در به‌ويژه روستايي توسعه و ندارند كافي
ديگر مهم وظيفهندارد وجود آن تامين براي دولت به‌جز ديگري كارآمد منبع فعلا و است
فعاليت‌هاي پيشبرد براي نياز مورد وتخصصي فني كمك‌هاي ارائه و تامين دولتي دستگاه‌هاي
لازم حمايت‌هاي و مشورت ارائه از پس دولتي دستگاه‌هاي البتهاست روستايي عمران و توسعه
را توسعه برنامه‌هاي اجراي مستقيما خودشان مردم آن طبق كنندكه پيشه را سياست‌هايي بايد
.بود خواهد بادوام‌تر و مثبت‌تر سياستي چنين نتايج مسلما و بگيرند عهده به
كدامند؟ روستايي توسعه مشكلات و موانع عمده‌ترين كشور ، كنوني شرايط به باتوجه
بودن محدود يا نبود و روستايي گسترده فقر به‌دليل نياز مورد مالي منابع و سرمايه كمبود
نسبت بودن بالا كشاورزي ، بخش در كار نيروي نسبي مازاد وجود روستا ، در سرمايه انباشت
مورد كارآمد نيروي از روستا تخليه موجب كه شهر به روستا از مهاجرت و روستاها در بيكاري
آن ضمنميآيد حساب به روستايي توسعه موانع مهمترين ازجمله مي‌شود روستايي توسعه نياز
روستاها ، در كارآمد و موثر توليدي و اجتماعي مديريت فقدان روستايي ، كوچك صنايع نبود كه
روستايي اجتماعات در موجود اقتدار نظام تناسب عدم و روستاها در پدرسالاري ساختار غلبه
فاصله به جمعي رسانه‌هاي برخي ناآگاهانه زدن دامن مهمتر ، همه از و توسعه الزامات با
منجر كارآمد و جوان جمعيت از روستا تخليه به كه روستا و شهر ميان موجود رفاهي و اجتماعي
نظر به موارديادشده بر علاوه.مي‌روند شمار به روستايي توسعه اصلي موانع مي‌شود
نگرش اول ، .دارد وجود روستايي توسعه راه سر بر نيز ديگر بازدارنده عامل دو كه مي‌رسد
و است نشستن دولتي كمك‌هاي انتظار در و محلي‌شان اجتماع سرنوشت به روستاييان منفعلانه
در مدرنيسم و سنت ميان تضاد حل براي مناسب فرهنگي -اجتماعي شرايط نبودن فراهم دوم ،
.است روستاها
|
