بازدارنده و غيرجامع
چشم‌انداز
بازدارنده و غيرجامع
ايران در شهري جامع طرحهاي اجراي چالش‌هاي به نگاهي
اكتفا اين به و كرده رها را شهرها "اصولي گسترش" هدف جامع طرحهاي ايران در تدريج به *
شوند شهرها "بي‌رويه گسترش" از مانع كه كردند
همه تحقيقات و مطلوب نظري پشتوانه فاقد و سطحي‌نگر ايران در شهري طرحهاي كماكان *
هستند جانبه
در كه عمده‌اي نگرش.شدند تدوين چهل دهه در ايران در شهري جامع طرحهاي نخستين
.بود شهر "اصولي" گسترش و توسعه داشت ، وجود دهه اين طرحهاي
كه معمار مهندسين فعاليت افزايش بويژه مشاور مهندسين دفاتر توسعه با زمان آن در
در مهندسي و فني اصول رعايت مساله تدريج به بودند ، غربي كشورهاي فارغ‌التحصيلان عمدتا
شهرسازي فني اصول شهر توسعه و گسترش امر در اگر كه بود اين نيتگرديد مطرح شهر گسترش
نخواهند مشكلات دچار بعدا شهرداري‌ها گردد ، رعايت شهرسازي طرح تهيه طريق از پيشاپيش
با اينكه يا و پذيرفت خواهد انجام عقلايي صورت به شهر توسعه به مربوط فعاليت‌هاي و شد
در چگونه و حدي چه در شهري فعاليت‌هاي بدانيم پيش از (جامع طرح) شهر توسعه طرح تدوين
.يابند استقرار شهر فضاي
و شهرنشيني روند واقعيات با حد چه تا نگري سطحي اين ديد ، مي‌توان سهولت به
.است بوده بيگانه بود ، شكل‌گيري حال در سالها آن در كه اجتماعي‌اي -اقتصادي ويژگيهاي
و تدريج به مي‌بينيم شدند ، آغاز سالها آن در كه طرح‌ريزي‌اي روند به توجه ادامه با
و شده غافلگير رايج شهري طرح‌ريزي جمعيتي جابجايي‌هاي گرفتن شدت با بعد سالي چند يا
در را موفقيت عدم علت ظاهرا كه آنجا از.شد نمايان سرعت به مذكور طرحهاي ناكارايي
در مي‌ديدند ، شهر گسترش بي‌وقفه تقاضاي و بيشتر زمان هر مهاجرت‌هاي و جمعيت افزايش
شهر !بي‌رويه گسترش از جلوگيري به را خود جاي بود ، شهر اصولي گسترش كه قبلي هدف واقع
.باشد شهر بي‌رويه گسترش از مانع مي‌بايست جامع طرح اكنون.داد
اين گوياي همگي شد انجام شهري جامع طرحهاي در دهه چند اين در پي‌درپي تغييرات
و شهرنشيني روند اصولي شناخت و توجه بدون آغاز همان از شهري هدايت سياست كه است واقعيت
پس است ، مشكل‌آفرين شهر گسترش چون كه بوده براين فرض.است شده انجام آن از ناشي مسايل
.شد آن بي‌رويه اصطلاح به گسترش مانع مي‌بايد
آن ويژگيهاي و جريان در شهرنشيني روند به اساسي توجه بدون كه شهري‌اي طرح‌ريزي
نظري مطالعات و تحقيقات براي لازم زمينه كه نبود ، گونه‌اي به شرايط اصولا) شود ، انجام
تعديل يا رفع را شهر اساسي مشكلات اگر(گردد فراهم طراحان ، راهنمايي براي تئوريك ماخذ يا
از ويژه مرحله اين در كه بوده اين هدفشان جامع طرحهاي نه چون ؟!داشت تعجب جاي مي‌نمود ،
استراتژي ، و وسيله صورت به واقع در و اجتماعي اقتصادي توسعه خدمت در شهر گسترش توسعه ،
ارگانهاي و مراكز توسط لازم بررسي‌هاي و تحقيقات نه و كند ، عمل جامعه و اقتصاد شدن شهري
جامع طرحهاي ترتيب بدين.بود شده انجام كشور تحول و توسعه عمومي روند با رابطه در ديگر
شرح قالب در) شهرسازي و مسكن وزارت فرضا كه اهدافي به را خود اهداف آغاز همان از شهري
كه هم شهرسازي و مسكن وزارت كه شرايطي در هم آن.بود نموده محدود مي‌كرد ، تعيين (وظايف
در ملاحظه‌اي قابل اقدام تاكنون است جامع طرحهاي تهيه و شهري برنامه‌ريزي متولي خود
و شهرنشيني مختلف جوانب به مربوط نظري ادبيات ايجاد و زمينه اين در وسيع تحقيقات جهت
تابع و سطحي‌نگر واقعا كشور در شهري طرح‌ريزي كماكان و نداده انجام شهري توسعه
مشروط و معاصر شهرنشيني روند جانبه همه تحقيقات يعني نظري پشتوانه بدون برداشت‌هاي
.است جريان در آن كننده‌هاي
جامع طرح نخست:كنيم توجه تهران جامع طرح تهيه چگونگي به كه هنگامي نمونه عنوان به
رقم اين حال.نمود تعيين سال 1370 در نفر ميليون حدود 5/4 براي بزرگ تهران توسعه تهران ،
از از 1370 قبل سال چندين تهران جمعيت اما.دارد بسيار بحث جاي نمودند؟ تعيين چگونه را
در مسلما.نمود ناموفق را مذكور جامع طرح پيشاپيش واقع در و گذشت نفر ميليون مرز 5/4
شهر به روستا مهاجرت مي‌آيد ، در شد چه و مي‌كرديم؟ فكر چه صورت به مساله كه وضعيتي چنين
.مي‌شود خوانده هجوم يا و بي‌رويه هم
دقيق‌تر يا و شهر گسترش هدايت واقع در دارد ، قرار آن در ما جامعه كه شرايطي در اما
مشكلات تعديل يا و رفع جهت در داريم ، اختيار در كه محدودي امكانات بكارگيري نحوه هدايت
و رفع واقع در چرايي و چون هيچ بدون بخشي نتيجه از غرض) باشد بخش نتيجه مي‌تواند هنگامي
بودن بي‌نتيجه و شكست مبين امر اين شود تشديد مشكلات اگر و است مربوطه مشكلات تعديل يا
اقتصاد شدن شهري روند يا و معاصر شهرنشيني روند به جانبه همه توجه با كه (بود خواهد طرح
نقش مي‌كند ، مشروط مكان و زمان در را اجتماعي -اقتصادي توسعه هم‌اكنون كه عواملي و
نوشته اين موضوع با رابطه در يا و شهري برنامه‌ريزي جمله آن از فضايي برنامه‌ريزي‌هاي
.گردد تعيين و تعريف دفاع قابل و قبول قابل و مشخص به‌طور را شهري جامع طرحهاي يعني
شهري جامع طرحهاي با رابطه در كه تعريفي منطقي‌ترين ما جامعه كنوني شرايط در
مجموعه يا و استراتژي وسيله صورت به شهري جامع طرح تعيين و تعريف داد ، ارائه مي‌توان
در جهات همه از نيافتگي توسعه از گذر مرحله در را "شهر" كه است سياست‌هايي و تصميمات
نيافتگي‌هاي توسعه بر غلبه و (اجتماعي -اقتصادي فعاليت‌هاي خدمت در واقع در) توسعه خدمت
كه همانطور گيرد ، قرار بررسي مورد فوق هدف تحقق نحوه اينكه از قبلدهد قرار ساختي
مختصرا مي‌بايست گرفت ، قرار توجه مورد مختصرا غيره و شهرها شبكه و روستا و شهر ارتباط
روند جوانب ساير با آن ارتباط و كنوني شرايط در شهر فيزيكي ساختار شكل‌گيري چگونگي
.نمود مطرح را شهرنشيني
روستا ، و شهر روابط در روستا ، در ساختاري تغييرات آن ، جابجايي و تحرك جمعيت ، رشد
مشكلات از صرفنظر) توسعه از مرحله اين در آن مهم ويژگي كه شد شهرنشيني‌اي روند به منجر
بخش اگر كه صورتي به ;است فضا در "متراكم و متمركز" استقرار (داشته همراه به كه بسياري
شهرهاي و شهر فلان همچون مختلف مراتب به جمعيتي اندازه نظر از را شهرها يا جامعه شهري
شرايط در يا و فعلا را آن شدت كه است صورتي به فوق تمركز كنيم ، تقسيم كوچك و بزرگ
جمعيت رشد اصلي ، شهر كلان جمعيت رشد درصد.دارد مستقيم رابطه استقرارها بزرگي با كنوني
به نيز فوق وضعيت تغيير.كوچك شهرهاي متوسط ، شهرهاي بزرگ ، شهرهاي منطقه‌اي ، شهرهاي كلان
شهر متقابل رابطه وضعيتي چنين در.دارد اجتماعي -اقتصادي توسعه ميزان به بستگي خود نوبه
تكرار امكانات و جمعيت نهايتا داشته ، ناموزون شهرهاهيئتي شبكه ضعيف ، بسيار روستا و
.ندارد را ملي قلمرو كل در شده توزيع و موزون استقرار به گرايش "فعلا" مي‌كنم ،
طرح‌ها ، امكانات ، همه بسيج با تنها است ، نيافتگي توسعه نتيجه كلا كه وضعيت اين
تدريج به و يافته تغيير مي‌تواند كه است عقبماندگي‌ها بردن ميان از جهت در برنامه‌ها
خود به را شده‌تري توزيع و موزون روند استقرارها و شده تعديل فضا در تراكم و تمركز
.بگيرند
سياسي اجتماعي ، اقتصادي ، توسعه تحقق اثر در فقط بحث مورد تمركز عدم كه آنجايي از
اصطلاح به ابزارهاي بكارگيري با كه طرح‌هايي و سياست‌ها كليه لاغير ، و مي‌گردد حاصل
نخواهند نتيجه‌اي به تنها نه ;دارند را مذكور روند تغيير و جلوگيري در سعي بازدارنده
و قانوني موانع ايجاد باكرد خواهند هم تشديد را كنوني متمركز استقرار روند بلكه رسيد ،
برخي تخصيص يا و ممنوعيت‌ها و بازدارنده سياست‌هاي اتخاذ يا و طرح‌ها طريق از دستوري
صورت به مذكور موانع شد خواهد سبب چيز هر از قبل مذكور ، روند مهار براي خاص امكانات
نتيجه در و كرده عمل صنايع به‌ويژه اقتصادي مختلف فعاليت‌هاي براي صرفه‌ها عدم تشديد
جامع طرحهاي فضايي طرح‌ريزي‌ها كليه واقع در چنانكه.كنند كندتر را عمومي توسعه روند
نمايند تعديل يا رفع را عمومي مشكلات اينكه از بيش تاكنون غيره و صنعتي شهرك‌هاي شهري ،
.افزوده‌اند مشكلات بر و شده علت بر مزيد
توسعه طرح صورت به شهري توسعه طرح يك فرضا كه نيست اين توقع واقع در و اين بنابر
اين (جامع طرحهاي) شهري توسعه هدايت طرحهاي از منطقي انتظار بلكه.كند عمل اقتصادي
از مرحله اين ويژگيهاي كليه و اجتماعي -اقتصادي توسعه روند عميق شناسايي با كه است
خدمت در امكانات حداكثر با كه نمايند هدايت طوري را نظر مورد زيستي فضاي يا شهر ;توسعه
.گيرد قرار سياسي و اجتماعي اقتصادي ، توسعه
وظيفه واقع در آنچه مي‌كنيم توجه شهرها درون در فضا كاربرد نحوه به كه هنگامي حال
همان از متاثر هم ما شهرهاي فيزيكي ساختار كه مي‌يابيم در است ، شهري طرحهاي اصلي
كه معني بدين.مي‌باشند گرديد ، مطرح نيز شهري بخش شهرنشيني مورد در قبلا كه ويژگي‌هايي
شهرسازي متعارف و كليشه‌اي روش‌هاي مبناي بر ساختارها اين دگرگوني هدايت كنوني شرايط در
شهر كالبد دهنده تشكيل ساخت‌هاي اجزاء يك‌يك كه نحوي به.بود خواهد مساله‌ساز كلا
در و شده خصلت‌يابي مجددا مورد به مورد جريان در روند ويژگيهاي با رابطه در مي‌بايد
قرار آزمون مورد آن صحت و شده تعريف آنها از هركدام براي دگرگوني هدايت مفهوم نهايت
.گيرند
رها است رايج شهرسازي استانداردهاي عنوان تحت آنچه ابتدا از مي‌بايست كلي به‌طور
سنجشي چهارچوب مورد همان براي و كرده ارزيابي ويژه مورد يك صورت به را مورد هر و نموده
اين در شهر هدايت نحوه و وضعيت هر امكانات سنجش و ويژگي بررسي با.نمود تدوين را مجددي
با و نمود تعيين را ويژه مرحله اين و مشخص مورد آن براي فضا كاربرد سرانه خاص مرحله
شده تعيين دوباره سرانه‌هاي شهري توسعه از مرحله اين ويژگيهاي با رابطه در و شناسايي
مداوم نظرهاي ، تجديد براي را زمينه مجدد بازبيني با مرتبا آن بر علاوه.نمود اعمال را
.ساخت آماده
دارد ادامه
چشم‌انداز
...رنج‌ها از گذر ;شوراها
كاظمي مصطفي مهندس
خود نمايندگان انتخاب براي بايد كشور سراسر مردم بار دومين براي جاري سال ماه اسفند
نخستين در مردم اقبال گرچه.بروند راي صندوق‌هاي پاي به روستا و شهر اسلامي شوراهاي در
و اهميت براي زمينه‌سازي در بايد را آن دلايل كه نبود قابل‌توجه چندان شوراها انتخابات
ابهام از هاله‌اي در انتخابات دومين در اندك حضور اماهمان نمود جو و جست شوراها ضرورت
تهران شهر شوراي به‌خصوص شوراها عملكرد در بايد را آن دلايل بار اين كه مي‌ماند باقي
عملكرد واقع‌بينانه نقد گيرد قرار جدي توجه و تامل مورد بايد كه نكته‌اي نمود ، جو و جست
و كانديداها بايد كه است شاخص‌هايي و شايستگي‌ها به دستيابي آن دنبال به و شوراها
از يك هر بيان به مقالاتي سلسله در است اين بر تلاش.باشند آنها واجد دوم شوراي منتخبين
نقد در كه اين نخست.دارد ضرورت نقد عنوان به مواردي بيان آن از قبلشود پرداخته آنها
و نداد قرار بحث مورد را موفق شوراهاي و شد خارج انصاف طريق از نبايد شوراها عملكرد
عملكرد تاثير ناخواسته يا خواسته اوصاف همه با ولي داد تعميم همه به را شورا يك عملكرد
.واداشت جدي چالش به را شهري مديريت موضوع كه بود به‌گونه‌اي تهران شهر اسلامي شوراي
حساسيت‌هايي همه با تهران شهرداري براي خود انتخاب نخستين در تهران شهر اسلامي شوراي
و نمود معرفي را خود منتخب شهردار آرا اتفاق به زياد ، نسبتا تاخير با و داد خرج به كه
نه‌چندان فرآيندي در سرانجام و شد جدي چالش‌هاي وارد منتخب شهردار با سال يك مدت از پس
با و طرفين گوهاي و درگفت ناپسند ادبيات با آميخته و دلپذير
ذكر به لازم) داد استعفا تهران شوراي منتخب شهردار اولين گرفته ، صورت نهايي توافق‌هاي
خود جاي در كه مي‌نمايم پرهيز تهران شهر اسلامي شوراي بردن كار به از تعمدا كه مي‌دانم
تهران شهر شوراي توسط شهردار دومين كوتاه فرصتي در نيز آن از پس و (پرداخت خواهم بدان
آينده منتخب ، شهردار دومين سابقه.گرديد مشغول كار به مطلق اكثريت راي با و انتخاب
اين اما مي‌داد نويد را شهرداري مديريت در جديدي فصل آغاز و تهران شهر براي را روشني
ساخت بارز را نكته اين شهر شوراي توسط شهردار دو انتخاب تجربه.نپاييد ديري مثبت‌نگري
شهردار سمت در قرارگيري از پس بالعكس و شورا نمايندگان با منتخب شهرداران تعامل كه
مي‌شد ، تلقي قدرت و اختيار در زياده‌خواهي از ناشي آن عمده كه مي‌شود تعارض دچار تهران ،
نمايندگان به منتخب شهرداران توجهي وكم برمي‌گزيند خود كه شهرداراني به شورا اعتماد عدم
جا به شهرداري و شورا از اذهان در بيشماري تلخ خاطره‌هاي كه آورد پديد را فضايي شورا ،
.گرديد رها متلاطم امواج دست به بي‌ناخدا كشتي همچون شهر ميان اين در و گذاشت
خود وسيع معناي در آن مديريت و شهر كلان مسايل به پرداختن جاي به سو يك از شهر شوراي
پيچيدگي‌هاي و شهر مسايل با شدن درگير جاي به نيز شهردار و گشت مبدل شهرداري شوراي به
مي‌توان.نمود شورا در بي‌حاصل و بي‌شمار پاسخگويي‌هاي و حضور مصروف را خود انرژي آن
سياسي چندگانه برخوردهاي و چالش‌ها با اخير سال‌هاي در شهرداري همچون سازماني هيچ گفت
ده حدود جمعيت با شهري آن ، آورنده پديد زمينه‌هاي از فارغ امر اين و است نبوده مواجه
.است داده قرار خود تحت‌تاثير را پيچيده و چندجانبه و عديده مسايل با و نفر ميليون
مسايل وجود شهر ، كالبد در غيررسمي و رسمي مداخله‌هاي شهر ، بي‌برنامه توسعه همچون مسايلي
در و شده‌اند نزديك‌تر بحران آستانه به يك هر كه اجتماعي مسايل و آب زلزله ، نظير متعددي
جهاني مسايل و دنيا كه آينده‌اي است حركت در نامعلوم آينده‌اي سوي به كشتي اين كه حالي
به مي‌آورد پديد شهر مديريت براي را اقتضائاتي چه يك هردارند آن تعيين در زيادي سهم
ويژگي‌هاوشاخصهايي‌بايد چه از مجموعه‌اي چنين اداره براي شهري مديريت ديگر عبارت
پاسخ‌هايي به دستيابي به‌دنبال حاضر مقالات سلسله كه است پرسشي همان اين.باشد برخوردار
از كه برگزيد كار اين براي را افرادي بتوان اساس آن بر تا است آن براي روشن و صريح
.باشند برخوردار بيشتري امتياز
|
