است حمايت نيازمند پيش از بيش كشاورزي
تجاري مرزهاي فروپاشي عصر در
ملكوتي مهدي
حمايت صرف را ايران ارزي درآمد برابر و5/2 حدود 5 ترتيب به سالانه آمريكا و اروپا اتحاديه
.مي‌كنند -بخش‌كشاورزي كل نه -خود كشاورزي بخش توليدكنندگان از
مهم بسيار موضوع يك به‌عنوان دنيا كشورهاي اكثر در كشاورزي بخش از حمايت امروزه
هستند برخوردار هم محكمي بسيار اقتصادي ساختارهاي از كه دولت‌هايي حتياست مطرح امنيتي
تمام به و مراحل شرايط ، همه در و برنمي‌دارند خود كشاورزان حمايت از دست عنوان هيچ به
.مي‌كنند حمايت آنها از ممكن شيوه‌هاي
-كشاورزي بخش در حمايتي ابزارهاي از استفاده امروزه كارشناسان ، از بسياري عقيده به
حتي و ندارد بازار سيستم توانمندي‌هاي از استفاده با منافاتي هيچ -عمل عرصه در حداقل
از استفاده‌كننده بزرگترين بازار ، سيستم مدافعان سرسخت‌ترين به‌عنوان OECD عضو كشورهاي
.مي‌آيند حساب به كشاورزي بخش در حمايتي ابزارهاي
براي سال 2001 در OECD عضو كشور كه 13 رقمي ،databace در شده منتشر اطلاعات براساس
ميليون و 567 هزار بر 257 بالغ كرده‌اند پرداخت خود كشاورزي بخش توليدكنندگان از حمايت
و 731 دلار ميليون و 100 هزار ترتيب 102 به آمريكا و اروپا اتحاديه سال دراين.است دلار
.كرده‌اند پرداخت خود كشاورزي بخش توليدكنندگان از حمايت براي دلار ميليون و 22 هزار
عضو نيز OECD عضو كشورهاي كه (WTO) جهاني تجارت سازمان قوانين براساس كه است درحالي اين
كاملا مي‌شد ، ايجاد تعرفه بلند ديوارهاي پناه در كه واردات جايگزيني سياست هستند آن
به مربوط تعهدات پذيرش و آزاد تجارت سازمان ، اين در عضويت تعهدات از يكي.است منتفي
به دسترسي فرصت‌هاي و تعرفه‌ها كاهش تعرفه‌پذيري ، اصل سه شامل كه است بازار به دسترسي
عوارض سهميه‌ها ، مانند خاص غيرتعرفه‌اي موانع كه است معنا آن به اين.مي‌شود بازار
دولت‌ها ، تجاري اقدامات برخي تبعيضي ، مجوزهاي واردات ، قيمت‌هاي حداقل متغير ، گمركي
اما.شود برچيده بايد مرزي مشابه اقدامات و اختياري محدوديت‌هاي به مربوط توافقنامه‌هاي
.هستند پايبند قوانين اين به كمتر خود كشاورزي بخش در جهاني تجارت سازمان عضو كشورهاي
توليدكنندگان از حمايت صرف دلار ميليارد از 2/6 بيش سال 2001 در تركيه مثل كشوري حتي
.است كرده خود كشاورزي بخش
كشاورزي سياست‌هاي از ناشي كه كشاورزي محصولات بين‌المللي بازارهاي در اختلال
مخالف كه يافت را كشاورزي اقتصاددان مي‌توان مشكل كه است آشكار قدري به است دولت‌ها
.باشد كشاورزي بخش در حمايتي سياست‌هاي اعمال
است اهميت حائز بين اين در بين‌المللي بازارهاي اختلالات تاييد از بيشتر كه آنچه
و نسبي مزيت و بخش بي‌ثباتي كشاورزي ، بخش توسط غذايي امنيت تامين اهميت به مربوط عمدتا
به ويژه حمايت‌هاي كشاورزي بخش از مي‌كند وادار را دولت‌ها كه است كشاورزي بخش ساختاري
.آورند عمل
از هيچ‌يك تجاري ، آزادسازي منافع تئوريك تبيين علي‌رغم چرا كه پرسش‌ها اين به پاسخ
و نبوده‌اند؟ مواجه مشكل با موجود موانع رفع در كشاورزي بخش اندازه به اقتصاد بخش‌هاي
ضرورت براي دولت‌ها توجيه مي‌شود؟ ناميده تجاري آزادسازي مباحث نشكن گردوي كشاورزي چرا
.است كشاورزي بخش در دخالت
به و هستند اساسي كالاي كشاورزي بخش در شده توليد محصولات كه توضيح اين با بسياري
مي‌دانند ، ضروري را بخش از حمايت باشند ، تاثيرگذار ملي امنيت بر مي‌توانند مستقيم طور
نوسانات برحسب را خود توليدي محصولات عرضه نيست قادر ماهيتا كشاورزي بخش كه آن ضمن
.شود دربخش بي‌ثباتي موجب مي‌تواند امر اين كه است بديهيكند تنظيم بازار مدت كوتاه
ثبات ايجاد براي دولت دارند اعتقاد موضوع اين به استناد با كشاورزي اقتصاددانان از برخي
.است محصولات اين بازار در مداخله به ناگزير كشاورزي ، بخش در
حمايت توجيه و نسبي مزيت
حمايت و حضور ضرورت كشاورزي ، بخش ساختاري و نسبي مزيت به‌دليل اقتصاددانان از بسياري
"هايامي" و "هونما" همچون كشاورزي اقتصاددانان.مي‌كنند توجيه را بخش اين از دولت
بر مبتني اقتصاد يك به كشاورزي روابط بر مبتني اقتصاد يك از انتقال كه دارند اعتقاد
كه چرا است ، حمايتي سياست‌هاي از استفاده مستلزم -دوم موج به اول موج از انتقال -صنعت
و بخش‌ها اقتصادي كارآيي افزايش به منجر همزمان طور به سرمايه گسترش و تكنولوژي تغيير
از بيش نسبي طور به صنعت بخش در كارآيي افزايش سو يك از كه آنجا از.مي‌شود افراد درآمد
مي‌شود ، سبب درآمد افزايش "انگل رابرت" قانون براساس و ديگر سوي از و است كشاورزي بخش
زيان به مبادله رابطه گفت مي‌توان شود ، غذايي مواد صرف خانواده‌ها درآمد از كمتري سهم
كاهش نسبي مزيت و ملي ناخالص توليد در بخش اين سهم و است كرده تغيير كشاورزي بخش
مقابل در كشاورزي بخش داخلي توليدكنندگان از است لازم شرايطي چنين در طبعا.مي‌يابد
.كرد حمايت درآمد كاهش
تايوان و جنوبي كره مثل كشورهايي چرا كه داد توضيح مي‌توان فوق مطالب از استفاده با
آغاز را آن از حمايت و كرده متوقف را كشاورزي بخش از ماليات اخذ شدن ، ثروتمند با همزمان
.كرده‌اند
از حمايت نوع مهمترين كشاورزي ، اقتصاد و برنامه‌ريزي پژوهش‌هاي موسسه گزارش براساس
البته.است قيمت مكانيسم طريق از حمايت OECD عضو كشورهاي در كشاورزي بخش توليدكنندگان
كه است جديدي ابزار نهاده‌ها برخي از استفاده عدم براي يارانه پرداخت ابزار از استفاده
در كشاورزي محصولات از بسياري توليدكنندگان.است گسترش حال در سرعت به كشورها اين در
و شير.مي‌گيرند قرار حمايت مورد توليدي محصول اهميت و نوع به‌واسطه OECD عضو كشورهاي
بسيار حمايت‌هاي از محصولات ساير نسبت به آنها توليدكنندگان كه است محصولي دو برنج
از حمايت سالانه بودجه سال‌هاي 20001998 فاصله در مثال به‌عنوان.هستند برخوردار زيادي
ارزي درآمد برابر و 3/1 حدود 2/2 ترتيب به OECD عضو كشورهاي در برنج و شير توليدكنندگان
.است بوده كشورمان
از بسياري مي‌شود ، توليدكنندگان ازOECD عضو كشورهاي داخل در كه حمايتي بر علاوه
به اقدام بازارها تسخير جهت در و جهاني بازارهاي در گسترده‌تر حضور منظور به كشورها
.مي‌كنند صادراتي كلان يارانه‌هاي پرداخت
مي‌كنند ، را حمايت‌ها اقسام و انواع خود كشاورزان از دنيا كشورهاي اكثر كه حالي در
به نسبت و شده‌اند رها خارج و داخل بازارهاي در حامي بدون تقريبا ايراني كشاورزان
عرصه در آنها از رقابت هرگونه قدرت عملا و مي‌شوند كمتري حمايت خود خارجي همتايان
.است شده سلب جهاني
و برنامه‌ريزي معاون بخشنده ، عبدالمهدي دكتر كشاورزي ، بخش از حمايت ضرورت زمينه در
ميليارد از 257 بيش سالانه درحالي OECD عضو كشورهاي:مي‌گويد كشاورزي جهاد وزير اقتصادي
اقليمي لحاظ به گروه اين اعضاي از بسياري كه مي‌دهند يارانه خود كشاورزي بخش به دلار
دليل به اروپا اتحاديه عضو كشورهاي كشاورزان.دارند ما كشور به نسبت مساعدي بسيار شرايط
زيرساخت‌هاي به توجه با و ندارند آبياري آب به احتياج قاره اين بر حاكم اقليمي شرايط
توليد براي مساعدي شرايط از كشاورزان مزارع ، در مكانيزاسيون توسعه و كشورها اين قوي
.مي‌گيرد تعلق آنها به صادرات و توليد يارانه‌هاي اقسام وجود ، اين با اما هستند برخوردار
همواره گذشته سال در 30 كشور مالي منابع از كشاورزي بخش سهم‌بري:مي‌افزايد بخشنده
درصد و 27 ملي درآمد درصد از 25 بيشتر كه است حالي در اين.است بوده درصد از 6 كمتر
سعي مجلس و دولت اخير سال دو در البته.است شده ايجاد بخش اين توسط كشور اشتغال
بودن انقباضي رغم به و آينده سال در كه طوري به كنند ، بيشتري توجه بخش اين به كرده‌اند
جهاد وزارت (ملي عمراني) ملي سرمايه‌اي دارايي‌هاي تملك اعتبارات دولت كشور ، كل بودجه
كه است رسانده ريال ميليارد و 200 هزار سه به را مي‌برد سهم بودجه فصل از 11 كه كشاورزي
.است متفاوت مختلف فصول در رشد اين البته.مي‌دهد نشان رشد درصد گذشته 51 سال به نسبت
و مي‌خورد چشم به رشد درصد آب 47 منابع در و رشد درصد كشاورزي 105 فصل در مثال طور به
.است داشته را رشد كمترين گذشته سال به نسبت رشد درصد با 11 كشاورزي تحقيقات فصل
مالي منابع هم ، باز آينده سال در درصدي رشد 51 اين شدن محقق درصورت:مي‌گويد بخشنده
از 400 كمتر هم‌اكنون.نمي‌كند كفايت زيربناها ساخت براي منابع اين و است ناكافي بسيار
مجهز آبياري نوين سيستم‌هاي به كشور آبي اراضي هكتار ميليون مجموع 8/7 از هكتار هزار
طبيعي شرايطي درچنين و شده‌اند نوسازي و تجهيز كشور آبي اراضي درصد ده از كمتر.هستند
است حالي در اينباشند نداشته را خود خارجي همتايان با رقابت قدرت ما كشاورزان كه است
بيشتر جهاني متوسط از آنها قرارداده‌ايم خود كشاورزان اختيار در خوب امكانات كجا هر كه
.كرده‌اند توليد
نيازمند كشاورزي بخش در:مي‌افزايد كشاورزي جهاد وزير اقتصادي و برنامه‌ريزي معاون
از و نشود ايجاد كشور مسوولان در نگرش تغيير اين اگر و هستيم مسوولان در نگرش تغيير يك
را اندك رقابت قدرت همين زمان به‌مرور نيايد ، عمل به اساسي و جدي حمايت‌هاي كشاورزي بخش
.داشت نخواهيم كشاورزي عرصه در گفتن براي حرفي ديگر و داد خواهيم دست از هم
گسترش ذرت ، برنج ، گندم ، عملكرد افزايش زمينه‌هاي در زيادي بسيار طرح‌هاي اكنون هم
وزارت در..و مراتع و جنگل‌ها از صيانت اراضي ، نوسازي و تجهيز آبياري ، نوين شيوه‌هاي
عرصه در مثبتي تحولات طرح‌ها اين عملياتي‌شدن قطعا و است شده تهيه كشاورزي جهاد
.شوند تامين موقع به و كافي اعتبارات كه آن بر مشروط مي‌كند ايجاد كشور توليد و كشاورزي
نيست گشا گره تنهايي به اعتبار
كار از گره تنهايي به اعتبارات افزايش هستند معتقد كارشناسان از عده‌اي كه هرچند
اول رده مديران و مسوولان نگرش تغيير بدون معتقدند گروه اين نمي‌كند ، باز كشور كشاورزي
در بلكه نمي‌شود متحول نه‌تنها ايران كشاورزي ضدتوليد ، سياست‌هاي و قوانين تغيير و كشور
.داد خواهد دست از هم را خود اندك توان همين بلندمدت
اسلامي شوراي مجلس طبيعي منابع و كشاورزي و آب كميسيون عضو شايسته ، مرتضي مهندس
برون و درون مشكلات تانميشود حل اعتبار افزايش با تنها كشاورزي مشكلات:مي‌گويد
و نشوند همراه و هماهنگ بخش اين با ديگر بخش‌هاي كه زماني تا نشود ، حل بخش اين سازماني
.چرخيد خواهد پاشنه همين بر در نكند تغيير توليدكننده نفع به كشور كلي سياست‌هاي
اعتبارات تامين توسعه ، سوم برنامه قانون ماده 106 "د" بند براساس:مي‌افزايد شايسته
طور 100 به بايد شده ، وصول درآمدهاي ميزان به توجه بدون و هستند اولويت در كشاورزي و آب
بخش اين اعتبارات درواقع.است نشده محقق امر اين تاكنون اما.يابد اختصاص بخش به درصد
و آب بخش بودجه مورد در قانون.نمي‌يابد تخصيص بخش به اعتبارات اما مي‌يابد ، افزايش
كافي توجه كشاورزي ترويج و آموزش تحقيقات ، مهم بخش به كه آن ضمن نمي‌شود ، رعايت كشاورزي
.نمي‌شود
وابستگي ديگر بخش‌هاي با كه است بزرگي بخش كشاورزي ، بخش:مي‌گويد مجلس نماينده اين
حل بخش مشكلات نگيرد قرار موردتوجه بخش اين حاشيه‌هاي و جوانب همه اگر و دارد زيادي
.دارد همه‌جانبه و كلان نگاه يك به احتياج رشد براي كشاورزي بخش درواقع.نمي‌شود
قوانين از بعضي نمي‌يابد ، تخصيص اما مي‌يابد افزايش كشاورزي بخش بودجه كه شرايطي در
مي‌شوند ، كشاورزي بخش به سرمايه‌ها جذب از مانع عملا و است ضدتوليد كشور سياست‌هاي و
كمترين ترويج و تحقيقات به است ، حاكم مزارع در آب پايين بهره‌وري و مكانيزاسيون بحران
كشاورزي محصولات بازار كه حالي در هستند ، پراكنده و خرده كشاورزان اراضي مي‌شود ، توجه
توليدكننده جاي به و مي‌شوند زيادي نوسانات دستخوش لحظه هر قيمت‌ها و ندارد كافي ثبات
از بعضي كه شرايطي در و تجاري مرزهاي فروپاشي عصر در.مي‌شود حمايت مصرف‌كننده از
پرداخت را يارانه‌ها انواع خود كشاورزي بخش به ايران ارزي درآمد برابر چند كشورها
در آيا اساسا و باشد؟ داشته رقابت قابل توليد مي‌تواند چگونه ايراني كشاورز مي‌كنند ،
داشت؟ معجزه انتظار كشاورز و بخش از مي‌توان شرايطي چنين
كشاورزي محصولات توليدكنندگان از مقدارحمايت
OECDعضو كشور در 13
|
ميانگين |
2000 |
1999 |
1998 |
كشور |
|
1143 |
1049 |
1096 |
1284 |
استراليا |
|
3782 |
4299 |
3600 |
3447 |
كانادا |
|
67/816 |
886 |
726 |
838 |
چك جمهوري |
|
105032 |
90229 |
114593 |
110274 |
اروپا اتحاديه |
|
7/1010 |
855 |
1145 |
1032 |
مجارستان |
|
55498 |
59886 |
56514 |
50095 |
ژاپن |
|
17324 |
20680 |
18790 |
12501 |
كره |
|
3/4833 |
6136 |
4319 |
4045 |
مكزيك |
|
67/65 |
43 |
84 |
70 |
نيوزيلند |
|
2447 |
2208 |
2494 |
2639 |
نروژ |
|
3/7602 |
6468 |
7793 |
8546 |
سوئيس |
|
3/7127 |
3791 |
7636 |
9955 |
تركيه |
|
50885 |
48957 |
54762 |
48935 |
آمريكا |
|
257567 |
245487 |
273552 |
253661 |
OECD كل |
OECDعضو دركشورهاي كشاورزي محصولات برخي‌از صادراتي
يارانه مقدار
|
(دلار ميليون)يارانه كل |
(تن -دلار) واحد هر يارانه |
محصول |
|
سال 2000 |
سال 1995 |
سال 2000 |
سال 1995 |
- |
|
2405 |
4628 |
58 |
77 |
گندم |
|
4/81 |
119 |
57 |
67 |
برنج |
|
8/177 |
7/233 |
136 |
141 |
روغني دانه‌هاي |
|
2233 |
3348 |
1499 |
1757 |
گاو گوشت |
|
7/25 |
3/50 |
684 |
827 |
گوسفند گوشت |
|
8/356 |
9/475 |
548 |
556 |
طيور گوشت |
|
1040 |
1543 |
2204 |
2520 |
كره |
|
2541 |
3222 |
480 |
539 |
شكر |
|
