چاندرا جستوجوگر چشمان
هليومي دنياي اسرار
علم حاشيه
(3) فشارخون
چاندرا جستوجوگر چشمان
.ساخت را جهان بايد همه از پيش هيچ از سيب پاي كردن درست براي
ساگان كارل
فيليپس توني دكتر
فرهاديان سليمان:ترجمه
شدن غرق با ميشوند متحمل را بسياري مشقات آلي شيمي مسائل حل براي كه شيمي دانشجويان
جهان در.ميشوند خاطر آسوده است اكسيژن و كربن فاقد كه جهاني به كردن فكر و روياها در
نبود ، خبري است دانشگاه هر ضروريات از گويا كه هم لوبيا خوراك و ماكاروني از كربن فاقد
.بود خوردن آب مثل دانشجويان براي شيمي مباحث سختترين عوض در
از پيش(BigBang)بزرگ انفجار تئوري مطابق.داشت وجود پيش سال ميليارد ده جهاني چنين
هليم ،(H) هيدروژن:بود شده تشكيل عنصر سه از فقط گيتي شوند ، تشكيل ستارهها اولين آنكه
آن در فقط.هستند جهان عناصر سبكترين عنصر سه اين.(Li) ليتيم از ناچيزي مقادير و (He)
واقعيت است ، كرده مشغول خود به را شيمي دانشجويان همه ذهن كه سادهاي جهان روياي زمان
.داشت
شوند باعث كه ديگر عناصر ساير نه و كربني اتمهاي نه داشت وجود اكسيژني نه زمان آن در
.شود بزرگ حد اين تا عناصر تناوبي جدول امروزه
كه سبكي عناصر.است شده عوض روزگار كه است آن بيانگر دوروبرمان محيط به گذرا نگاهي
و ما سياره كه درحالي كمياباند ، بسيار زمين در امروزه بود ، آكنده آنها از نوظهور جهان
عناصري اينها.است شده تشكيل نيتروژن و اكسيژن همانند سنگينتري عناصر از ما بدن حتي
خبري جهان تشكيل اوليه مراحل در كه ديد خواهيم برگرديم گذشته زمانهاي به اگر كه هستند
.نيست آنها از
كه ستارگاني اولين.ستارهها تشكيل است؟ داده روي اتفاقاتي چه تاكنون زمان آن از مگر
همانطور.بودند هليم و هيدروژن حاوي شدند ، تشكيل اوليه ابرهاي از پيش سال ميليارد ده
يافته افزايش آنها مركز دماي شوند ، متراكم نوظهور ستارههاي اين كه ميشد باعث جاذبه كه
.شود ممكن (Nuclear Fusion ) هستهاي همجوشي انجام كه ميرسيد سطحي به و
در.ميشود خورشيد در انرژي توليد باعث امروزه كه است فرآيندي همان هستهاي همجوشي
برخورد يكديگر به هليم و هيدروژن همانند سبك اتمهاي ستارهها ، هستهاي همجوشي رآكتور
در هليم و هيدروژن واكنشها اين اثر در.ميآورند وجود به را سنگينتري گونههاي و كرده
برابر ده كه ستارگانيميشوند تبديل اكسيژن و نيتروژن كربن ، به متوسط ستارههاي هسته
شوند ، تبديل ابرنواختر يك به آنكه از پيش ميتوانند باشند داشته جرم بيشتر يا خورشيد
.آورند وجود به را (Fe) آهن همانند سنگيني اتمهاي
طي) ميآيند وجود به ابرنواخترها انفجار از ناشي امواج اثر در آهن از سنگينتر اتمهاي
از ناشي آوار.(ميآيند وجود به اورانيم و پلوتونيم همانند سودمندي عناصر واكنشها همين
و ستارهاي ميان ابرهاي از صخرهاي جهانهاي تشكيل براي نياز مورد خام مواد ابرنواخترها
:ميگويد كه دارد ماندگاري سخن ساگان كارل.است آورده فراهم را كربن بر مبتني حيات تشكيل
".هستيم ستارگان جنس از هم ما"
تشكيل از تصاويري مشاهده سرگرم ناسا چاندراي X اشعه رصدخانه از استفاده با دانشمندان
.هستند ما كهكشان ابرنواخترهاي جوانترين از يكي باقيماندههاي از ستارهاي جسم يك
است ستاره يك باقيمانده _ ميناميم كاس اختصار براي كه _ (Cassiopeia-A) اي كاسيوپيا
/فقط 100 ستاره اين _ است نزديك ما به نسبتا ستاره اين.است فروزان پيش سال از 400/9 كه
هنگام كه باشد درخشان آنقدر بايد قاعدتا اين بر بنا _ دارد فاصله ما از نوري سال 9
هيجان و خروش و جوش ايجاد و توجه جلب موجب سده 1600 اواسط در شب آسمان در آن شدن ظاهر
دست از را انفجار اين مشاهده بخت اخترشناسان اكثر اما باشد ، شده اخترشناسان بين در
.دادند
.است كرده مشاهده سال 1670 در را كاس احتمالا (Sir John Flamsteed) فلامستيد جان سر
.نداد انجام زمينه اين در بيشتري رصدهاي و كرده اشتباه ستاره يك با را آن وي صورت اين در
.نيست دست در ستاره اين مشاهده بر مبني ديگري اطلاعات
لايههاي اما ميرسد ، نظر به كوچك بسيار ميشود مشاهده مريي نور در كاس كه هنگامي
از و (ميرسد نوري سال حدود 13 به لايهها اين گستردگي) است وسيع بسيار آن اطراف
صورت به انرژي كردن ساطع با و شدهاند پر دارند حرارت كلوين درجه ميليون كه 30 گازهايي
آن پهناي و است بزرگ نسبتا ستاره اين.ميرسند نظر به نوراني و درخشان بسيار X _ اشعه
ميشود باعث آن بزرگي بنابراين.است زمين از مشاهده هنگام كامل ماه پهناي ششم يك حدود
.باشد چاندرا X اشعه قدرتمند بسيار تلسكوپ براي مناسبي بسيار هدف كه
ميتواند و دارد نام (ACIS) پيشرفته تصويربرداري طيفسنج كه است ابزاري به مجهز چاندرا
شناسايي را آن در موجود شيميايي عناصر و بگيرد اندازه را X _ اشعه انرژي آن وسيله به
.كند
نشاندهنده كه كردهاند تهيه كاس از متعددي تصاوير ابزار اين از استفاده با اخترشناسان
اين انبساط حال در لايههاي در آهن و سيلسيم اكسيژن ، نظير سنگيني اتمهاي پراكندگي
بين گازهاي و گردوغبار با عناصر اين چگونه كه ميدهند نشان تصاوير اين.است ابرنواختر
طول در كاس از تصاويري ناسا اخيرا.ميشوند تركيب ستاره اين پيرامون محيط ستارهاي
.بود شده ساطع آهن و كلسيم سيلسيم ، يونهاي وسيله به كه كرد منتشر X اشعه موجهاي
انبساط اين سرعت.است انبساط حال در ثانيه بر كيلومتر سرعت 800 با كاس خارجي لايههاي
مدت در چاندرا وسيله به شده تهيه تصاوير از استفاده با بتوان تا است زياد كافي قدر به
چاندرا رصدخانه دانشمندان.ميشود سرد و منبسط آن لايههاي چگونه كه دريافت يكسال
واسطههاي روي مختلف عناصر چگونه كه دريابند تغييرات اين پيگيري با اميدوارند
گذشت 10 از بعد حتي.ميشود انجام سرعتي چه با كار اين و كرده رسوب بينستارهاي
عناصر اصليترين از هم هنوز هليم و هيدروژن ستارهها ، اولين تشكيل از سال ميليارد
تشكيلدهنده اصلي اجزاي سنگينتر عناصر ولي ميشوند ، محسوب ستارهها تشكيلدهنده
.زمينهستند همانند سياراتي
ساخته هيدروژن از عمدتا خورشيد مثل درست مشتري همانند سنگينتري سيارات ديگر طرف از
اما نباشد ، توجه قابل چندان ميزان جهان در شايد سنگينتر عناصر ساير ميزان.شدهاند
شده تشكيل جامد سيارات تشكيل آنها بدون.است برخوردار فوقالعادهاي اهميت از ما براي
به شبهزميني حيات تشكيل احتمال نتيجه در و ميرسيد نظر به غيرممكن صخرهها و سنگها از
به روزي است ممكن ميكنيم مشاهده كاس در امروز ما كه را آهنيميكرد پيدا كاهش شدت
در موجود سيلسيمهاي يا و باشد داشته جريان آينده هوشمند موجودات خون در هموگلوبين صورت
امواج كه ساحلي آورند ، فراهم را دريا ساحل شنهاي تشكيل براي لازم اوليه مواد سياره اين
در شايد.ميپيچد نيتروژن از غني اتمسفر در امواج اين غرش صداي و كرده برخورد آن با آب
به را فعال و ساعي دانشجويان ذهن ساحل زيباي امواج صداي هوشمند و خيالانگيز جهان آن
و نبود سخت اينقدر آنان آلي شيمي درس ميكردندايكاش آرزو آنان و كرده مشغول خود
.بپردازند استراحت و شنا به دريا ساحل در را خود وقت از كمي ميتوانستند
Firstscience
هليومي دنياي اسرار
پاياني بخش - كوانتوم معبد كاهن
مواد اين دريابند هستندتا هليم مورد در تحقيق سرگرم دانشمندان هماكنون
انبساط باعث سياهكه سياهچالههاانرژي مورد ميتواننددر چيزهايي چه
بگويند ما زمانبه _ فضا نقص ميشودو جهان
چرا:دهد ارائه توجهي شايان كمكهاي آن حل براي ميتواند هليم كه ديگري معماي اما
در تئوري مطابق كه حالي در نيست ، خبري ماده ضد از و است شده تشكيل ماده از عمدتا جهان
نميتوان كجا هيچ در امروزه است؟ شده ايجاد دو هر از مساوي مقدارهاي بزرگ انفجار لحظه
شده نابود تابش ايجاد ضمن و كرده برخورد ماده با تركيب اين شايد.كرد مشاهده را ماده ضد
كهكشانها و ستارگان ايجاد براي كه مادهاي مقدار هر از هم شرايط اين با اما.است
.باشد بيشتر ماده ضد از ناچيزي ميزان به بايد ماده مقدار باشد شده استفاده
ضد مقدار خلاء جهان ، تكامل موازات به ميگويد ، زمينه اين در پيشگام تئوريهاي از يكي
.شد ارائه دهه 1960 در تئوري اين.كرد توليد كوارك آن از بيشتر ناچيزي ميزان به و كوارك
نيروي يك ايجاد با هليم سيال ابر در را خود اثر بايد باشد ، داشته صحت نظريهاي چنين اگر
كه دادند نشان تجربي طور به همكارانش ساير و ولوويك.دهد نشان چرخنده گرداب يك در اضافي
رويدادهاي توصيف براي كه دادمعادلهاي نشان ديگر بار يك هليم.دارد وجود نيرويي چنين
.دارد صحت ميرود بهكار جهان اوليه
مثال براي.كند تشريح نيز را مسائل از ديگري دسته ميتواند هليم ميگويد ولوويك
خميده اينشتين تئوري برخلاف و ميرسد نظر به مسطح كاملا فضا چرا كه دهد شرح ميتواند
.شدهاند متصل يكديگر به مغناطيسي ميدانهاي از رشتهاي وسيله به كهكشانها چرا.نيست
.است تغيير بدون و ثابت واقعا نور سرعت همانند جهان "بنيادي" ثابتهاي از يك كدام يا
.نشدهاند جمع او گرد زيادي پيروان تاكنون همه اين با
.ميدهد نسبت فيزيكدانان بين ناخوشايند شكاف و اختلافنظر رابه امر اين علت وي خود
و تعمق به ديگر گروه كه حالي در هستند عام نسبيت نظريه با كار سرگرم فيزيكدانان از بعضي
:ميگويد وي.ميپردازند واقعي دنياي در آزمايشات و پيرامون اجسام واقعيات در موشكافي
نسبيت رياضيات زيباي دنياي با آشكاري تقابل در ميرسند نظر به خشن و صلب كه چگال اجسام"
مستحكمي چندان مباني از عام نسبيت كه نظريه اين مردم از بسياري برايهستند عام
"...نيست پذيرفتني شود ، تخطي آن از است ممكن بالا دماي در و نبوده برخوردار
سياهچالههاي ساخت سرگرم نيز اندرو سنت دانشگاه از (Vlf Leonhardt) لئونارد اولف
دانشمندان از بسياري.است وي خود هوشمندي ولوويك مشكل تنها وي عقيده به و است مصنوعي
تئوريهاي بين تناظر و دريافته را شده مطرح موارد كه ندارند بالايي آنچنان درك قدرت
با هم و چگال ماده با هم كه آنهايي همه اين با.كنند درك را ابرسيالي و كيهانشناختي
سيالاتي وايزر عقيده به.ميدهند بروز خود از بيشتري مساعد نظرات هستند آشنا عام نسبيت
ديگر نيمه.ميكنند عمل عام نسبيت از نيمي براي مناسبي مدل بهعنوان مايع هليم همانند
واقعا هليم ابرسيال آيا كه نيست مطمئن وي مثال براي.است برخوردار كمتري قطعيت از
و تامل جاي اينجا ، ":ميگويد وايزر.خير يا كند تفسير را كيهانشناسي ثابت ميتواند
اين به نياز بدون و آنها از استفاده با كه دارد وجود متفاوت تكنيكي روش چندين.است درنگ
فكر منآورد دست به اينشتين معادلات از دقيقي و واضح بيان ميتوان قياسي مدلهاي
و دقيق اثبات تاكنون من اما است ، باوركردني و معقول حتي يا و ممكن ايده اين ميكنم
".نديدهام آن براي متقني
European) اروپايي علمي بنياد.شود ارائه زودي به است ممكن اثباتهايي چنين اما
در كيهانشناسي) COSLAB كه است گذاشته اجرا مورد به را طرحي (Science Fundation
كيهانشناسي و ذرات فيزيك چگال ، مواد بين ارتباطات كشف آن هدف و داشته نام (آزمايشگاه
هليم سيال ابر همانند چگالي مواد با كار سرگرم اروپايي كشور دانشمندان 10 هماكنوناست
كه سياه انرژي سياهچالهها ، مورد در ميتوانند چيزهايي چه مواد اين دريابند تا هستند
اين در گفتني مطلب اگر البته) بگويند ما به زمان _ فضا نقص و ميشود جهان انبساط باعث
مبهمترين و دشوارترين هليم كه ندارد وجود تضميني هيچ البته.(باشد داشته وجود زمينه
تلاش دارد امكان كه جايي تا بايد ما دارد ، عقيده وايزر اماسازد آشكار را جهان اسرار
به ما دسترسي از و كرده مقاومت ما مقابل در سرسختانه طبيعت ميگويد كه ايده اين و كنيم
بهترين از يكي به هليمي كاهن است ممكن ميگويد وي.بزنيم محك را ميكند ، جلوگيري اسرار
از را فيزيك عميق و بنيادي قوانين جالب بسيار موارد اغلب در"شود تبديل فيزيك ايدههاي
".كرد استخراج ميتوان نميرود هم تصورش اصلا كه مخفيگاههايي
دانشگاه انتشارات توسط زودي به ولوويك اثر "هليم قطره يك در جهان" كتاب:بيشتر اطلاعات
.شد خواهد منتشر آكسفورد
New Scientist,12oct.2002
علم حاشيه
گياهي پنير*
كه كردهاند توليد چدار نام به پنير نوعي انگلستان كمبريج دانشگاه غذايي امور كارشناسان
جايگزين عنوان به آن از كه غذايي فرآورده ايندهد كاهش را خون كلسترول ميزان ميتواند
خون كلسترول كاهشدهنده محصولات از ديگر مجموعهاي به ميشود ياد معمولي پنير بهداشتي
سطح پنير نوع اين مصرف صورت در كه است داده نشان اوليه آزمايشهاياست شده اضافه
تهيه شيري از پنير اينمييابد كاهش درصد ميزان 20 به هفته مدت 3 ظرف خون كلسترول
شير به گياهي روغن نوعي آن جاي به و شده گرفته آن لبنياتي چربيهاي انواع همه كه ميشود
.ميشود تهيه ميشود ، خوانده استرول كه گياهي الكلهاي از گياهي روغن اين.است شده اضافه
آن ورود از ميشود خون جذب آنها از كلسترول كه روده از نقاطي كردن مسدود با استرولها
مواد فروشگاههاي تمامي در پنير نوع اين حاضر حال در.ميكنند جلوگيري بدن خون جريان به
.ميگيرد قرار علاقهمندان اختيار در و بوده موجود انگلستان غذايي
موثر ورزشدرمان *
تراكم او چپ دست با مقايسه در جهان زنان تنيس قهرمان ويليامز سرينا راست دست استخوان
فعاليت ماهيچهها كه زماني.نيست عجيب پديده اين پژوهشگران گفته به وليكن.دارد كمتري
براي نيز بدن.ميكنند وارد فشار هستند متصل آنها به كه استخوانهايي به ميكنند
يك اگر اما.ميدهد نشان واكنش استخوان تراكم افزايش صورت به فشار ، اين با مقابله
كه موادمعدني كند صرف نيمكت روي (سالگي سن 30 از بعد خصوص به) را زيادي زمان قهرمان
نكته اعضا تحرك ادامه.ميروند بين از رفته رفته بود شده استخوانها شدن متراكم باعث
شكستگي مورد ميليون از 5/1 بيش باعث آمريكا در فقط سالانه استخوان پوكي.است مهمي بسيار
همراه ورزشي تمرينات را استخوان پوكي برابر در دفاع شيوه بهترين پزشكان.ميشود استخوان
مقابله براي.ميدانند روزانه غذايي وعدههاي در كافي كلسيم گنجاندن نيز و وزنه حمل با
بالا پيادهروي ، بلكه شد قهرمان جهاني مسابقات در حتما نيست لازم استخوانها پوكي با
.ميكند كفايت هدف اين به رسيدن براي دست اين از ديگري تحركهاي داشتن و پله از رفتن
(3) فشارخون
بهزاد محمود دكتر
صداي و سر حتي و مالي مسائل خانوادگي ، مسائل از حاصل استرسها _ خون پرفشاري و استرس
از ناشي استرسهاي.بينجامد "عروقي قلبي" بيماريهاي و خون پرفشاري به ميتواند زياد
يا ميكنند تجويز دارو يا وضع اين از رهايي براي پزشكان.دارند را حال همين نيز قمار
از بعضي ديگر سوي از.كنيد ورزش (دقيقه تا 30 20) مدتي روز شبانه در كه ميكنند توصيه
و غذا در امساك همراه عميق نفس با آرامش كسب تمريناست موثر نيز رفتاردرماني انواع
كمك نيز بيوفيدبك.است كرده بينياز دارو خوردن از را كسان بسيار طعام ، نمك مصرف
(خارج دنياي از بريدن و فرورفتن خود در) مديتاسيون.است آرامش كسب براي ارزندهاي
كار "ماهاراشي بينالمللي دانشگاه" در كه پژوهشگراني.است شده شناخته آرامبخش
قابل مقداري به مديتاسيونكنندهها ، سيستولي خون فشار كه داشتهاند اعلام ميكردهاند ،
.نكردهاند مديتاسيون كه است بوده همسالاني از كمتر توجه
توجه دستآموز حيواني از فراغت ساعات در كه كساني است شده معلوم گوناگون بررسيهاي از
فشار ماندن متعارف به مينشينند ، آكواريوم در ماهيها حركات تماشاي به فقط حتي ميكنند ،
.مينمايند كمك خود خون
درباره چينيها كند ، پيدا هيپرتانسيون پركن دهن نام خون پرفشاري آنكه از پيش مدتها
توصيه خود بيماران به چيني قديمي پزشكان.داشتهاند كافي آگاهي بيماري اين رفتاردرماني
نيز ، امروزه كه است نظريهاي اين "باشيد خونسرد رويدادها همه با برخورد در" ميكردند
و ميسازد فعال را سمپاتيك عصبي دستگاه نگراني ، و اضطراب زيرا.دارد كارايي گذشته ، چون
عروقي قلبي بيماريهاي و خون پرفشاري بيماري بروز باعث دستگاه اين مستمر فعاليت حاصل
پرفشاري به مبتلايان زيرا بود غافل نبايد خون پرفشاري كاهش در ورزش اهميت از.ميشود
كاهش اينميكاهد آنها خون پرفشاري از ورزش بلكه نميبينند زيان ورزش از تنها نه خون
شدن كم چه اگرباشد بدن سديم تراز تغيير يا ورزش از ناشي وزن شدن كم نتيجه ميتواند
برعهده آن مكانيسم ساختن روشن اما است ، آمده در كار از سودمند عملا بدن سديم تراز
حتي.ميدهند كاهش را خون متوسط و خفيف پرفشاري هوازي ورزشهاي.است دانشمندان
كه شود فراموش نبايد.است موثر بسيار هفته در بار سه دستكم ساعته يك ساده پياهروي
و ناگهاني افزايش عوامل از يكي.است تندرستي كليد هوازي ورزشهاي اجراي در ميانهروي
درصد دياستولي 60 فشار و درصد ميتواند 107 سيستولي فشار.است مقاربت خون ، فشار شديد
به خون فشار ميانگين.يابد افزايش درصد دقيقه 120 در قلب ضربانهاي تعداد و رود بالا
در روي 127 و 216 مردان در روي 138 به 237 شهوت طغيان حالت در خصوص به مقاربت هنگام
از پيش فشار از كمتر حتي ميكند ، افت فشارخون دقيقه از 2 كمتر مدتي در.برسد زنان
استعمال.ميگردد منتهي بدفرجام عوارض به افراد بعضي در حالت اين.ميشود مقاربت
قلبي بيماريهاي به ابتلا تسريع و خون پرفشاري ايجاد خطر عمده عوامل از يكي دخانيات
كاتكولاينهاي برمقدار دخانيات استعمال كه دادهاند نشان پرشمار پژوهشهاي.است عروقي
وجود به را عروقي قلبي بيماريهاي چگونه نيست معلوم درستي به آنكه حال ميافزايد ، بدن
استرس به پاسخ در عموما (نورپينفرين اپينفرين ، دوپامين ، ) كاتكولاينهاميآورد
سبب نيز بزند ، بيشتر نيروي با و سريعتر قلب كه ميشوند باعث مواد اين.ميشوند توليد
استعمال.ميكند زياد را خون فشار قلب ، بازده افزايش اين.ميگردند رگها شدن تنگ
.ميكند زياد را خون فشار نيز هورمون اين و ميافزايد وازوپرسين هورمون ترشح بر دخانيات
را سيگار دود كه كسي دادهاند ، نشان جنوبي كاليفرنياي دانشگاه پزشكي دانشكده پژوهشگران
منبسط را خوني رگهاي ماده اين.مييابد كاهش او در پروستاسيكلين ترشح ميكند استنشاق
در موثرتر صورتي به احتمالا و خون پرفشاري در مستقيما خصوصيت اين با نيكوتين.ميكند
بيمارستان پزشكي مركز" پژوهش از كه ديگري مهم عارضه.ميكند دخالت قلب رگهاي آسيبهاي
.است كليه شريان وتنگشدن دخانيات استعمال رابطهايبين شده شناخته "نيويورك كورنل
درصد ميشوند940 دچار دياستولي و سيستولي خون پرفشاري به كليه شريان تنگي به مبتلايان
.بودهاند معتاد دخانيات استعمال به كليه ، شريان تنگي به مبتلا زنان درصد و 74 مردان
در خون بدخيم پرفشاري خاطر به كه زناني چهارم سه حدود كه شد معلوم جديد پژوهش يك از
آنها دوي هر يا ضدبارداري ، قرصهاي مصرفكننده سيگاري ، شدهاند ، بستري بيمارستانها
به مبتلا ميشود معلوم وقتي كه است اين ميشود نتيجه فوق ازيافتههاي آنچه.بودهاند
البته.بود خواهد خون پرفشاري كنترل راه در قدم نخستين سيگار ترك هستيم ، خون پرفشاري
سيگار هيچگاه كه است اين كار بهترين و است بهتر خون پرفشاري به ابتلاي از پيش سيگار ترك
.نكشيم
كه زني و مرد از 4783.ميكنند ايفا خون پرفشاري در عمدهاي نقش نيز الكلي نوشابههاي
الكل اثر تا گرفتند قرار بررسي مورد كاليفرنيا دانشگاه در و بوده بيشتر و آنها 20 سن
،(اتانول) الكل ليتر ميلي روزانه 30 كه آنها شد معلوم بدانند خون پرفشاري ايجاد بر را
ولي مختصر دياستولي و سيستولي پرفشاري به ميكردهاند ، مصرف دارد ، وزن گرم حدود 28 كه
.شدهاند دچار ثابت
|