اشاره: آيا تابه حال در درس هاي مقطعي از دوره تحصيلي مردود يا تجديد شده ايد؟ چه احساسي نسبت به معلم، مدير و مدرسه خود داشته ايد؟ تاكنون با دانش آموزان مردودي از نزديك ارتباط داشته ايد، چه رفتاري از خود بروز مي دهند؟ در كسوت معلمي وقتي دانش آموزي مردود شود، شما به عنوان يك معلم چه احساسي را تجربه كرده ايد؟ آيا چهره همان دانش آموز را به خاطر داريد؟ شايد هم اينك يكي از آن دانش آموزان مردودي، در كنج تعمير گاهي به والدين و اولياي مدرسه، به خاطر چنين رفتار آموزشي لعن و نفرين مي كند، اما آيا او به تنهايي در اين پديده آموزشي مقصر است؟
اخيراً مسئولان آموزشي در تكاپوي حذف طرح مردودي از مدارس كشور برآمده اند تا بلكه دانش آموزان ضعيف بتوانند به عنوان يك شهروند از امكانات تحصيلي همسان تا پايان دوره آموزشي بهره مند شوند، شما چه ديدگاهي در اين زمينه داريد؟
مطلبي درمورداين موضوع تهيه شده كه با هم آن را مي خوانيم.
مدير كل ارزشيابي و تحصيل وزارت آموزش و پرورش، در يك اظهارنظر خبري گفته است كه طرح حذف مردودي در سيستم آموزش عمومي دوره هاي ابتدايي و راهنمايي در آينده اجرا مي شود.
هم اينك بنا به تأييد مسئولان آموزشي، طرح حذف مردودي به طور آزمايشي در برخي از مدارس كشور در حال اجراست تا در صورت موفقيت، به صورت رسمي در تمامي آموزشگاههاي كشور اجرا شود. بدون شك اجراي چنين طرح هايي از منظر اقتصادي، اجتماعي و آموزشي مقرون به فايده خواهد بود. چرا كه اغلب كارشناسان آموزشي همه ساله از آمارهاي تكان دهنده مردودي و هزينه هاي آموزشي ناشي از آن سخن مي گويند و اين نكته اي است كه متأسفانه مسئولان آموزشي در سطوح عالي، كمتر به پيامدهاي آن توجه مي كنند.
مردودي بيش از يك ميليون دانش آموز در دوره هاي سه گانه تحصيلي و در طول سال، تبعات منفي خود را در سامانه آموزشي در پي خواهد داشت، به عبارت ديگر از هر ۱۸ نفر دانش آموز، يك نفر مردود مي شود. بنابراين هزينه سرانه آموزشي تحميلي ناشي از مردودين در طول سال بر بودجه ملي، قريب ۱۰۰ ميليارد تومان خواهد بود، در حالي كه هم اينك پيشرفت برخي از پروژه هاي نوسازي و ساخت مدارس به خاطر كمبود بودجه هاي عمراني همچنان نيمه كاره رها شده اند. متأسفانه روند اصلاحات در شيوه هاي محدود كننده نظام آموزشي، آن چنان كند و بطئي پيش مي رود كه صداي برخي از مسئولان آموزشي هم درآمده است. به گفته مدير كل ارزشيابي و تحصيل نظام آموزشي، به راستي كدام قانون اجازه مي دهد كه با يك يا دوبار مردود شدن، آن هم به خاطر نمره نياوردن در يك يا دو درس، دانش آموز را از تحصيل محروم كنيم؟
به نظر نگارنده، مردم و مسئولان آموزشي مي بايست اين پرسش را مدت ها پيش از اين از نظام آموزشي مطرح مي كردند، چرا كه با گذشت سال ها لطمه هاي روحي و اقتصادي بر سامانه آموزشي، مردودي همچنان قرباني روحي مي گيرد و اين طرح همچنان در قالب آزمايشي دوره خود را سپري مي كند. تجربه آموزشي طرح تك ماده و ساير ماده هاي تسهيل كننده آموزش دانش آموزان در سالهاي گذشته اين امكان را به دانش آموزان و اولياي آنان مي داد تا با فرصت هاي پيش آمده، نوجوانان و جوانان بتوانند به روند دانش آموزي و تحصيل خود ادامه دهند، ولي هم اكنون كندي اجراي طرح هاي اصلاح طلبانه در سامانه آموزشي، تراكم جمعيت دانش آموزي، نبود فضاهاي آموزشي، زمينه را براي محدود كردن فرصت هاي آموزشي در آموزش و پرورش بيش از پيش فراهم كرد. البته هم اينك به يمن كاهش جمعيت دانش آموزي و امكان مطالعه و تحقيق در سطوح كارشناسي آموزش و پرورش، مجدداً اجراي «طرح حذف مردودي» مي تواند ضمن كاهش ضررهاي ملي، زمينه را براي ادامه تحصيل دانش آموز مردودي فراهم سازد.
امروزه طبق ارزيابي كارشناسان آموزشي، بيسوادي صرفاً نبود سواد خواندن و نوشتن نيست، بلكه اغلب افراد به خاطر مشكلات ناشي از مردود شدن در دوره هاي ابتدايي و راهنمايي تحصيلي، از ادامه تحصيل بازمانده اند. آمارهاي آموزشي نشان مي دهد كه طي سال گذشته ۵۶/۵ درصد دانش آموزان ابتدايي و ۵/۱۴ درصد دانش آموزان راهنمايي كشور مردود شده اند و بررسي هاي ميداني مؤيد اين نكته است كه اغلب دانش آموزان مردودي به خاطر حذف از گردونه تحصيل، دچار افسردگي، سرخوردگي و كاهش اعتماد به نفس شده اند. البته خبر و آماري از ميزان روي آوري دانش آموزان مردودي اخراج شده از گردونه آموزش به بزه هاي اجتماعي در دست نيست.
معمولاً برخي از خانواده ها و اولياي مدارس، تنها دانش آموزان را در اين فرآيند آموزشي مقصر قلمداد مي كنند، در حالي كه پژوهش هاي انجام شده در مورد افت تحصيلي، نشان مي دهد كه وضعيت آموزشي در مدرسه، نحوه ارتباط معلم با دانش آموزان، فضاي استاندارد آموزشي و توجه والدين به پيشرفت تحصيلي دانش آموزان نيز از جمله عوامل تعيين كننده در كاهش افت تحصيلي به شمار مي آيند. از سويي ديگر، هم اينك به خاطر مشكلات معيشتي خانواده هاي كم درآمد، مردود شدن فرزندان در دوره هاي ابتدايي و راهنمايي با توجه به تنوع مشاغل كودكان و نوجوانان خياباني، زمينه لازم براي ايجاد درآمدزايي جديد در خانواده را فراهم مي سازد و بنابراين بايد گفت، برخي از خانواده ها به اين نوع مردودي ها در سامانه آموزشي به عنوان فرصتي مناسب براي گريز از نگاههاي سنگين اجتماعي در ادامه تحصيل فرزندان نگاه مي كنند، لذا بهتر است مسئولان آموزشي اين فرصت ها را در خانواده هاي بي علاقه به تحصيل دانش آموزان كور كنند. شايد در شرايط فعلي هم به تأخير انداختن «طرح حذف مردودي» در نظام آموزشي نيز خسارت جبران ناپذيري را بر جامعه و سامانه آموزشي تحميل كند.
كاركردهاي متنوع مدرسه در جامعه امروزي، نشان داده است كه مدرسه تنها جايي براي فراگيري سواد نيست، بلكه مكاني براي آموختن روش هاي زندگي است. امروزه در جوامع توسعه يافته، دانش آموزان مدارس را خانه دوم خود مي پندارند، بنابراين هرگونه يادگيري مهارتي و شناختي در زمينه آماده شدن به جامعه نيز مي تواند در مدرسه رخ دهد.
در خاتمه اميد است كارشناسان مجري اين طرح، قبل از بروز يك خسارت ديگر به بودجه ملي و لطمه روحي به دانش آموزان و اولياي آنان، هرچه سريع تر زمينه اجراي اين طرح را در سطح مدارس مهيا كنند.
محمد اميري

اگر با ما همراه بوده و به مطالب دقت كرده باشيد، متوجه شده ايد كه برخلاف رويه رايج در بسياري از مراكز و مؤسسات كنكور و توصيه هاي دست اندركاران مرتبط كه بيشتر به افزايش توانايي هاي درسي تأكيد دارند، ما بر نيازهاي مشاوره اي توجه و عنايت ويژه اي داشته ايم. تجربه چندين ساله كنكور، نشان داده وثابت كرده است كه تأكيد زياد برروي مسايل درسي و غفلت از مسايل مشاوره اي، تا چه حد مي تواند مشكل ساز باشد. دانش آموزان زيادي را سراغ داريم كه با سختي و شدت تا آخرين لحظه درس خوانده اند؛ اما چون به مسايل رواني خود توجه كمتري داشته اند، در نهايت نتيجه مورد نظر را كسب نكرده اند. توصيه اكيد اين است كه در اين ايام، اصل اول را در همه فعاليت ها آرامش قرار دهيد. در مسير آرامش سازي اوضاع، خود باوري نقشي اساسي و مهم دارد.
۱- نگاه به زندگي- خود باوري تا حد زيادي به نوع نگاه ما به زندگي برمي گردد. بعضي ها زندگي را جزء به جزء و خيلي كوچك مي بينند. اينها هر مرحله از زندگي را مهم ترين مرحله تصور مي كنند و لذا در مورد آن حساسيت زيادي به خرج مي دهند. به همين دليل، موفقيت ها و شكست هاي هر مرحله اهميت خاصي پيدا مي كند. خيلي از افراد در هر مقطعي از زندگي فكر مي كنند با مهم ترين مسأله زندگي مواجهند اما وقتي سن و تجربه آنها افزايش مي يابد متوجه مي شوند كه مسايل مهم تري نيز در زندگي وجود دارد.
نگاه منطقي به زندگي نگاه كل گراست؛ يعني زندگي را كل يا مجموعه اي بدانيم كه هر مقطع آن به نوعي به رشد و بالندگي اشان كمك مي كند،يعني با تجارب اندك به تفسير زندگي نپردازيم و قبول كنيم كه تجارب بعدي تفسير ما را از زندگي تغيير داده و آن را كامل تر خواهد كرد. يعني هرشكست و پيروزي را پايان زندگي تلقي نكنيم.
بله درست است كه در شرايط حاضر، كنكور براي شما مسأله بسيار مهمي است، اما در هر حال قسمتي از زندگي است، نه همه آن. شما در مراحل بعدي زندگي و به تجربه در خواهيد يافت كه مسايل بسيار مهم تر از كنكور هم در زندگي وجود داشته است. باور نداريد! از كنكوري هاي سابق و سؤال كنيد كه الان چه نگاهي به كنكور دارند.
كليد شصت وپنجم- نگاه كل گرا به زندگي، شما را كمك مي كند تفسير درستي از نقش كنكور در زندگي تان به دست آوريد.
۲- كنكور و باورهاي مذهبي- باورها و اعتقادات مذهبي تا حد زيادي مي توانند در تعيين نوع نگاه ما به زندگي و طبعاً نوع نگاه به كنكور مؤثر باشند. به اين آيه قرآن توجه كنيد: «و چه بسا چيزي را ناخوش بداريد، ولي برايتان خوب باشد و چه بسا چيزي را خوش داشته باشيد، ولي برايتان بد باشد». اگر تفسيرها از زندگي درست باشد، گاه امري كه ناگوار و بد به نظر مي رسد، خود درسي و تجربه اي براي مراحل بعدي زندگي مي شود و گاه انسان از يك شكست  ناگوار در زندگي به تجارب گرانبها و با ارزشي دست مي يابد. از طرف ديگر، تفسير درست زندگي معناي پيروزي را نيز تغيير مي دهد. به هرحال ياد بگيريم بيش از آن كه به كنكور بينديشيم، به اصل زندگي فكر كنيم.
مذهب فقط براي آن نيست كه روز كنكور از زير قرآن رد شويم و سوره هاي قرآني و دعاها را زمزمه كنيم. زندگي را بزرگتر ببينيم، افق هاي زندگي را گسترش دهيم.
كليد شصت وششم- باورها و اعتقادات مذهبي مي توانند تأثير بسزايي در آرامش و تسلط شما داشته باشند.
۳- فلسفه زندگي- به راستي فلسفه زندگي، چه ربطي به كنكور دارد؟ آيا اصلاً الان زمان مناسبي براي فكر كردن به اين موضوعات است؟ شايد الان زمان چندان مناسبي براي انديشه در چنين موضوعاتي نباشد، اما در هر حال فلسفه زندگي و كنكور با هم ارتباط دارند. حتي اگر زمان مناسب نباشد، ولي تا حد ممكن بايد به اين مسايل توجه شود. اصولاً كساني كه زندگي را جدي مي گيرند، همه چيز برايشان جدي است و سعي دارند فلسفه زندگي مشخصي براي خود پيدا كنند. اما كساني كه زندگي برايشان به صورت عادت و روزمرگي درآمده است، كمتر براي موضوعي مانند فلسفه زندگي وقت صرف مي كنند. اين مسايل به نوعي در كنكور هم تأثيرگذارند، كسي كه مي داند چه مي كند، با چه هدفي درس مي خواند و به كجا مي خواهد برسد با كسي كه به اين موارد كمتر اهميت مي دهد تفاوت دارد. قبلاً گفتيم كه بايد هدف كنكور روشن و شفاف باشد، ولي داشتن چنين هدفي تا حد زيادي مستلزم داشتن فلسفه زندگي مشخص است. واقعاً شايد كنكور به عنوان كاري كه بايد جدي گرفته شود، فرصتي به شما بدهد كه به مسايل مهم تر زندگي هم بينديشيد.
كليد شصت و هفتم- فلسفه روشن زندگي به انسان در زندگي اهداف شفاف مي بخشد.
۴- جايگاه كنكور- در اين كه كنكور مهم است، بحثي نيست. اما چقدر؟ آيا كنكور همه زندگي است؟ آيا درست است كه فكر كنيم همه چيز زندگي با كنكور تعيين مي شود و آينده زندگي به آن بستگي دارد؟ نكته اساسي اينجاست كه اين چنين افكاري خود بيشترين ميزان اضطراب را توليد مي كند، افكار غيرمنطقي نتيجه اي جز اضطراب و نگراني به بار نمي آورند. اين همه زحمت كشيده ايد و داريد به روزهاي آخر نزديك مي شويد. الان سعي كنيد كمتر دغدغه كتاب، دبير، كنكور آزمايشي، يادگيري نكات جديد و ساير مسايل آموزشي را داشته باشد. به جايگاه كنكور در زندگي تان فكر كنيد. با شناخت افكار منطقي و پذيرش آنها، آرامش خود را تضمين كنيد. حيف است كه اين همه تلاش به خاطر بي توجهي به افكار و روحيات خودتان و غفلت از مسايل رواني هدر رود.
كليد شصت وهشتم- كنكور را آن قدر بزرگ نكنيد كه همه زندگي تان را فرا بگيرد!