اكبر اسلامي
حمل و نقل ريلي كشورمان از گذشته همواره به دنبال بهبود عملكرد خود در حمل و نقل و ارائه خدمات مطلوب تر و افزايش درآمد بوده است،چرا كه افزايش درآمدها براي رفع نيازهاي راه آهن و توسعه همه جانبه آن صرف خواهد شد و همچنين توسعه امكانات و منابع انساني نيز موجب افزايش عملكرد و بهبود بهره وري مي شود.
راه آهن به وسيله مزيت هاي ممتاز ذاتي (نسبي و مطلق) از جمله حمل و نقل انبوه بار و مسافر، مصرف كم انرژي و آلودگي اندك محيط زيست و ضريب ايمني بالا همواره مورد توجه برنامه ريزان كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه بوده است.
نوسازي ناوگان راه آهن خصوصاً ناوگان مسافري آن، افزايش خطوط ريلي در مسيرهاي پرتردد و ايجاد خطوط ريلي جديد در مسيرهاي مستعد و پررفت وآمد مطمئناً عامل مهمي براي كاهش تصادفات جاده اي و افزايش ضريب ايمني مسافرت و صرفه جويي كلان در منابع انرژي كشور خواهد بود.
از اين رو در برنامه هاي پنج ساله توسعه اقتصادي اجتماعي كشورمان نيز توسعه حمل و نقل ريلي به عنوان اولويت توسعه مورد توجه و تأكيد قرار گرفته است.
راه آهن جمهوري اسلامي ايران براي بهبود عملكرد خود، رفع نيازها و توسعه همه جانبه، فعاليت هايي را در دستور كار خود قرار داده است؛ از جمله منفك كردن بخش مسافري از بار و شركتي كردن بخش مسافري و تأسيس شركت قطارهاي مسافري رجا. چرا كه هدف از شركتي شدن بخش مسافري، دستيابي به استقلال مالي، بهبود و سرويس دهي در حمل و نقل و جابه جايي مسافر، امكان سرمايه گذاري و امكان بهره گيري مناسب از دارايي ها و سرمايه شركت است.
منافع حاصل از عملكرد بخش حمل و نقل مسافري ريلي در سطح ملي نظير مصرف انرژي كمتر و ضريب ايمني بالا و... ايجاب مي كند تا دولت هزينه هاي سرمايه گذاري و تعميرات و نگهداري شبكه راه آهن (خط آهن، ايستگاه ها، تأسيسات) را از محل درآمدهاي عمومي از قبيل عوارض حمل بار جاده اي و ريلي، افزايش ماليات سوخت خودروها و درآمد طرح هاي عمراني و غيره تأمين كرده و صرفاً هزينه هاي بهره برداري را متوجه شركت هاي حمل و نقل مسافري اعم از دولتي يا غيردولتي كند. در چنين صورتي مي توان انتظار داشت كه علاوه بر ايجاد رقابت، حمل و نقل مسافري ريلي به سوددهي هم دست يابد. در اين راستا دولت بايد تسهيلاتي را براي اين حوزه در نظر بگيرد كه عبارتند از:
الف) تأمين هزينه هاي سرمايه گذاري جهت احداث زيرساخت ها و هزينه هاي تعميرات و نگهداري آنها.
ب) عدم دريافت عوارض خط آهن و اجاره لوكوموتيو از شركت هاي حمل و نقل مسافري ريلي غيردولتي.
ج) پرداخت وام هاي بلندمدت با بهره كم براي خريد لوكوموتيو و واگن از طرف دولت به بخش غيردولتي.
د) بخشودگي مالياتي در سال هاي اوليه فعاليت هاي شركت هاي حمل و نقل مسافري ريلي غيردولتي.
ه-( آزادسازي نرخ تعرفه مسافري.
از سوي ديگر تسهيلاتي را كه مجموعه مسافري راه آهن بايد ارائه دهد مي توان به شرح زير تقسيم بندي كرد:
۱- تعيين نرخ بليت براساس عرضه و تقاضا با در نظر گرفتن قيمت تمام شده واقعي
۲- استفاده از ظرفيت هاي خالي تعميراتي و... و ارائه خدمات به ساير بخش هاي صنعتي يا خدماتي
۳- ارائه خدمات جانبي در طول سفر
به منظور افزايش درآمد
۴- ايجاد و به كار گيري روش هاي نوين بازاريابي و بازرگاني در جذب سفر
۵- بهره برداري از قطارهاي سريع تر
۶- ارتقاي سطح دانش، آگاهي و مهارت مديريت و كاركنان بخش مسافري جهت افزايش بهره وري.
پيگيري اين موارد از سوي دولت، مجلس و مجموعه هاي ذي ربط باعث بهينه سازي شرايط حاضر حمل و نقل كشورمان مي شود و مي توان اين موارد را به عنوان بخشي از فلسفه كار مسؤولان ذي ربط و كارشناسان در اين حوزه تلقي كرد.