جواد نصرتي
اشاره:
هفته گذشته در پي شيوع سراسري بيماري آنفلوانزا در شهر پاريس در اين شهر قديمي و بلند آوازه وضعيت فوق العاده اعلام شد.
مقامات فرانسوي از آن بيم دارند كه اپيدمي آنفلوانزا همچون گرماي كم سابقه تابستان امسال باعث تلفات وسيع انساني شود. در جريان گرماي شديد و كم سابقه تابستان امسال در شهر پاريس چهار هزار نفر كه اغلب آنها را سالخوردگان و كودكان تشكيل مي دادند، جان باختند و اين مسئله بازتاب گسترده اي داشت. اكنون و در ماه پاياني پاييز، كابوس آنفلوانزا بر فراز شهر زيبا و قديمي پاريس سايه افكنده است. كارشناسان علت شيوع اين بيماري در پاريس را ثابت ماندن وضعيت آب و هوا و دماي اين شهر مي دانند. ويروس آنفلوانزا در چنين شرايطي پايدار مي ماند و به سرعت گسترش پيدا مي كند. در هفته گذشته همچنين در تهران شاهد شيوع كم سابقه بيماري آنفلوانزا بوديم كه طي آن عده زيادي مبتلا شدند. ثابت ماندن وضعيت دماي هوا در پاييز و زمستان كه از پيامدهاي دگرگوني اقليم در جهان است، يكي از عوامل زمينه ساز بروز و شيوع بيماري هاي فصلي به ويژه، آنفلوانزا و همچنين بيماري هاي عفوني است.به اين ترتيب بشر به دست خود، زمينه بازگشت بيماري هاي خطرناك عفوني و رشد و گسترش ويروس هاي مقاوم را فراهم كرده است. گزارش اين شماره را به همين موضوع اختصاص داده ايم.
وجود چهار فصل منظم در مناطقي از جهان، از قانونمندي هاي مهم طبيعت و متعادل كننده محيط زيست است. كشور ما ايران كه از لحاظ جغرافيايي ويژگي هاي يك قاره را دارا است، از معدود مناطق جهان است كه تمام مظاهر طبيعي چهار فصل سال را مي توان در آن ديد. فصل بهار، تابستان، پاييز و زمستان كه هر كدام را با زيبايي ها و جلوه هاي خاص آنها مي شناسيم، به علت تكرار و تداوم براي ما به صورت عادي درآمده اند اما بد نيست بدانيم كه چهار فصل محصول ميليون ها سال تحولات و رفتار قانونمند طبيعت است. هر كدام از اين فصل ها با توجه به درجه حرارت، تحولات زمين ساختاري و آب و هوا، گويي وظيفه اي را
برعهده دارند.
همچنان كه زمستان، با ذخيره كردن آب و اكسيژن، سفره هاي زيرزميني آب را غني مي كند و سرماي شديد اين فصل نيز خاك را در بسياري جهات براي رشد و نمو دانه هاي گياهي براي بهار مهيا مي سازد. به همين ترتيب در فصل هاي بهار، تابستان و پاييز شاهد تنوع آب و هوايي گوناگون و در عين حال زيبا هستيم. اما آنچه كه در طول سه دهه و بر اثر متراكم شدن گازهاي سمي در جو زمين رخ داده، پيامدهاي سوء و نگران كننده خود را به مرور آشكار مي كند.
بالا آمدن سطح آب درياها، وقوع خشكسالي هاي پي درپي و متعاقب آن جاري شدن سيل در بسياري از سرزمين ها محصول دگرگوني هاي زيانبار آب و هوايي در جهان است.
اروپا كه پيشاهنگ انقلاب صنعتي است و سهم بيشتري در توليد گازهاي گلخانه اي و دگرگوني آب و هوايي جهان دارد، اكنون خود تاوان كم توجهي به قانونمند ي هاي طبيعت و محيط زيست را مي پردازد. به عنوان نمونه مردم پاريس هنوز از كابوس گرماي كشنده تابستان امسال رهايي نيافته اند كه، بيماري واگيردار آنفلوانزا از راه رسيده است. پاريس از شهرهايي است كه به داشتن پاييزهاي پرباران شهرت دارد، اما در پي تابستان خشك و پرتلفات امسال، پاييز پاريس نيز با وضعيت نگران كننده ثابت ماندن دما و شيوع بيماري هاي واگيردار از جمله آنفلوانزاي عفوني روبه رو شده  است.
در ميان كشورهاي اروپايي، انگلستان بر اثر دگرگوني آب و هواي جهان، بيشترين زيان را متحمل شده است و بيم غرق شدن جزيره انگليس بر اثر بالا آمدن آب دريا، همچون كابوسي بر اين كشور سايه افكنده است. كارشناسان اقليم پيش بيني كرده اند كه بر اثر بالا آمدن آب اقيانوس ها و درياها احتمال زير آب رفتن تعداد زيادي از شهرهاي بندري و جزاير جهان وجود دارد و به همين دليل انگليس از اين لحاظ در معرض خطرات شديد آينده قرار دارد.
سازمان بهداشت جهاني هشدار داده است كه تغييرات آب و هواي جهان بر اثر انباشته شدن گازهاي گلخانه اي در جو زمين، موجب به وجود آمدن تعدادي از ويروس هاي مقاوم شده است. از جمله در مناطق حاره برخي بيماري هاي عفوني با منشا ويروسي دوباره شيوع يافته اند. اما با اين تفاوت كه ويروس هاي جديد در برابر آنتي بيوتيك ها مقاوم هستند و به همين علت، با طولاني شدن بيماري، عفونت در برخي اندام هاي حساس بدن مثل ريه ماندگار مي شود و عوارض ناگواري به بار مي آورد.
حتي به نظر برخي كارشناسان بيماري خانمانسوز ايدز نيز بر اثر تغييرات آب و هوايي و عوامل بيولوژيك كه حاصل همين دگرگوني ها است، به وجود آمده است.
كنفرانس هاي جهاني محيط زيست با توجه به پيامدهاي نگران كننده تغييرات آب و هوايي جهان از دو دهه پيش به صورت جدي اين مسئله را مورد توجه قرار داده اند و در اين زمينه برخي پيمان هاي مهم جهاني نيز به امضا رسيده است، كه يكي از مهم ترين آنها پيمان جهاني كيوتو است كه كشورهاي جهان به ويژه كشورهاي صنعتي را ملزم به كاهش توليد گازهاي گلخانه اي مي كند.
در ميان كشورهاي صنعتي، ايالات متحده آمريكا با بيشترين توليد گازهاي گلخانه اي سهم مهمي در دگرگوني زيانبار آب و هواي جهان دارد، اما هنوز به پيمان كيوتو نپيوسته است. به هر حال پيش از آن كه تمهيدات و پيمان هاي جهاني براي كاهش گازهاي گلخانه اي به ثمر برسد، شاهد رخدادهاي ناگواري هستيم كه منشا آن دگرگوني هاي زيانبار آب و هوا در جهان است. شيوع بيماري هاي فصلي با منشا ويروس هاي مقاوم يكي از اين نشانه هاي پرخطر است كه بايد مجامع جهاني را به اتخاذ تدابير جدي تري وادار كند.

اشاره:
در ميان گونه هاي معروف حيات وحش، نسل شيرها به سرعت رو به انقراض نهاده است. در گذشته دورتر شكار بي رويه و بي رحمانه و اكنون خشكسالي هاي پي در پي، محدود شدن زيستگاه ها
بر اثر گسترش بي رويه شهرها اين گونه ارزشمند را كه به سلطان جنگل شهرت دارد، به خطر انداخته است.
در گزارش كوتاهي كه از نظرتان مي گذرد، موقعيت كنوني زندگي شير آسيايي به ويژه در مناطق حفاظت شده هندوستان بررسي شده است.
***
اكثر مردم تصور مي كنند كه شيرها، سلطان حيوانات آفريقا هستند اما آنها نه فقط در آفريقا بلكه، در جاهاي ديگر هم شكار مي شوند. صد هزار سال پيش، شيرها در محوطه بسيار وسيعي از دنيا زندگي مي كردند. اما شكارچيان ماجراجو، صدها سال است كه به شكار اين حيوان مي پردازند و در همه جا نسل آن را به خطر انداخته اند به طوري كه امروزه، شيرها فقط در بخش بسيار كوچكي از سرزمين مادري خودشان زندگي مي كنند و شيرهاي آسيايي نسل هاي باقي مانده از همان شيرهاي آفريقايي اند كه شايد صدهزار سال پيش وجود داشتند، آنها قلمرو خودشان را به شدت حفظ مي كنند.
هندوستان مفتخر است بر ۳۰۰ شير كه در يك منطقه حفاظت شده زندگي مي كنند، نظارت دارد. در بسياري از كتاب ها، قصه ها و افسانه ها از شير به عنوان سلطان جنگل ياد شده است. اما هرگز اين موضوع درك نگرديده كه چرا شيرها سلطان جنگل و سمبل عظمت و بزرگي اند.
يك ببر در جنگل بدون اين كه ديده شود به آرامي مي خزد اما يك شير بدون ترس و لرز و شجاعانه در زمين راه مي رود.
شيرها در جنگل به طور دسته جمعي به شكار مي روند و هنگام رويارويي با خطر، به صورت سازمان يافته پراكنده مي شوند، امروزه هندوستان به دومين منطقه حفاظت شده حيات وحش به ويژه شير تبديل شده است. متاسفانه شيوع بيماري و حوادث طبيعي هم از خطراتي است كه شيرها را تهديد مي كند همچنان كه در سال ۱۹۹۴، يك نوع مرض هاري، بيش از يك سوم شيرهاي آفريقايي را كشت و هزاران حيوان ديگر هم به همان سرنوشت شيرها دچار شدند و اين فاجعه ممكن بود براي شيرهاي آسيايي هم اتفاق بيفتد.
استفان اوبراين، ژنتيك شناسي كه در مورد شيرها مطالعه مي كند، مي گويد: اگر شما يك مورد از DNA شيرها را برداريد خواهيد ديد كه شيرهاي آسيايي دقيقاً شبيه همديگر هستند.
گرچه شيرها هنگام بازي، خيلي با همديگر صميمي هستند ولي به هنگام غذا خوردن غيبشان مي زند، البته غذا خوردن در جنگل هاي هند زياد هم سخت نيست.
شير ماده و بچه اش در خوردن يك آهو با همديگر شريك مي شوند و يا خوردن يك غزال تيزپا براي شير نر جوان  خيلي لذت بخش است. لزومي ندارد كه آنها براي خوردن غذا با همديگر نزاع كنند.
عموماً شكار حيوانات در جنگل هاي هند بسيار محدودتر از جنگل هاي آفريقا است و شكارچيان هم، در گروه هاي كوچك تر به شكاري مي پردازند. اين شيرها به بزرگي شيرهاي آفريقا نيستند. يال هاي آنان كوتاه تر و پوستشان پرچين  و چروك است.
در آرزوي آب و زمين
زمان سرشماري شيرهاي آسيايي هر پنج سال يك بار و يا زماني كه آب و غذا هر دو فراوان است انجام مي شود.
به رغم اين سازمان حيات وحش هندوستان اميدوار است كه با مراقبت از زندگي گونه كمياب شير آسيايي، بتواند اين ميراث طبيعي ارزنده را تا پايان قرن بيست و يكم حفظ كند و نسل هاي آينده هم بتوانند سلطان جنگل را ببينند.
منبع: جغرافياي بين المللي
ترجمه: فريبا يدايي

جمعيت صلح سبز تايلند، دولت جورج دبليو بوش را متهم كرد كه در آغاز فعاليت خود بدترين عملكرد زيست محيطي را داشته است. به گزارش خبرگزاري فرانسه از بانكوك، گرد ليپولد رييس صلح سبز تايلند خاطرنشان كرده  است، امضا نكردن پيمان زيست محيطي كيوتو از سوي آمريكا آثار فاجعه باري براي جهان در پي داشته است. به گفته اين مقام در افزايش مصرف سوخت هاي فسيلي و گازهاي دي اكسيد كربن آمريكا بيشترين مسئولت را برعهده دارد، زيرا اين كشور به تنهايي مسئول انتشار يك چهارم گازهاي دي اكسيد كربن است.
رييس  جمعيت صلح سبز تايلند گفت: اين عادلانه نيست كه كشورهاي فرا صنعتي بيشترين سهم را در بهره برداري از صنايع طبيعي و تخريب محيط زيست جهان داشته باشند اما هزينه و بهاي آن را كشورهاي فقير و كم در آمد بپردازند.

هجوم آلودگي نفتي به سنگال
نشت نفت از يك كشتي در سواحل غرب آفريقا محيط زيست دريايي برخي از كشورهاي آفريقايي به ويژه سنگال را با يك بحران جدي رو به رو كرده است. به گزارش خبرگزاري رويتر از داكار پايتخت سنگال لكه بزرگ نفتي در آب هاي ساحلي اين كشور به يك پلاژ بسيار قديمي كه در زمره ميراث هاي تاريخي است نزديك شده است. اين پلاژ از اولين ايستگاه هاي ساحلي برده فروشي در آفريقا به شمار مي رود. بنا به همين گزارش گل ولاي آلوده به نفت خام آب ها و سطح  بزرگي از شن هاي ساحل جزيزه «گوري» واقع در ساحل سنگال را پوشانده است. پلاژ قديمي سنگال به نوشته مورخان همان مكاني است كه دو ميليون برده آفريقايي براي آخرين بار با سرزمين آباء و اجدادي خود وداع كردند و سوار بر كشتي راهي آب هاي اقيانوس اطلس شدند تا بقيه عمر خود را به صورت برده بگذرانند.

مقاومت در برابر محصولات تغيير ژن يافته
منطقه اطريش عليا كه بخش حاصلخيز از كشور اطريش به شمار مي آيد، علي رغم توافق وزارت كشاورزي اطريش مبني پذيرش محصولات كشاورزي تغيير ژنتيك يافته همچنان از اين پذيرش سر باز مي زند و مقامات محلي اين منطقه قصد دارند براي اثبات حقانيت خود داد خواستي به دادگاه اتحاديه اروپا واقع در لوكزامبورگ ارايه دهند. از سوي ديگر اتحاديه اروپا كه خود از مخالفان سرسخت واردات محصولات كشاورزي تغيير ژنتيك يافته است، به تازگي چشم اندازي مبني بر موافقت با اين قبيل واردات ارايه كرده است. طبق تصميم جديد اتحاديه، در آينده ممكن است اتحاديه اروپا به صورت مشروط با واردات محصولات كشاورزي تغيير ژنتيك يافته موافقت كند، اما كشت اين محصولات در اروپا همچنان ممنوع است. به همين دليل ساكنان اطريش عليا هنوز مي توانند روي حمايت هاي سياسي اتحاديه اروپا حساب كنند.

پيش بيني جديد در مورد گرمايش زمين
افزايش دماي زمين به عنوان مسئله اي كه نشانه هاي  آن با شدت بيشتري در دهه هاي آينده بروز خواهد كرد، ذهن بسياري از دانشمندان را به خود مشغول كرده است، اما پژوهش هاي جديدي كه توسط محققان در دانشگاه كليگت در شهر همليتون ايالت نيويورك صورت گرفته نشان مي دهد كه گرمايش زمين در برخي نقاط موجب افزايش برف و باران خواهد شد. آنان پيش بيني كرده اند، گرمايش زمين براي ناحيه اي در امتداد خط مرزي شرقي ميان كانادا و آمريكا باعث بارش برف هاي بيشتر و سنگين تري خواهد شد. بارش چنين برف هايي در آينده منابع تامين آب براي پنج درياچه آب شيرين جهان را كه در همين ناحيه قرار دارد، غني تر خواهد كرد.

باز باران ...
جعفر آسيابان
آخرين ماه پاييز امسال نشانه هاي اميدواركننده اي از ماه هاي پربرف و باران را آشكار كرده است. گو اين كه در بعضي از مناطق و شهرهاي كشورمان جاري شدن سيل نيز خساراتي به بار آورده است. اصولاً  در عصر ما كه نياز به آب شيرين كم كم به صورت يكي از مهم ترين مسايل بين المللي درآمده است. كارشناسان آب و آبخيزداري در بسياري از كشورهاي جهان، روش هاي پيشرفته اي را براي حفظ ذخاير و بهره برداري بهينه از منابع ارزشمند آب، به كار گرفته اند زيرا اگر اين قبيل اقدامات به عمل نيايد، خشكسالي هاي پي درپي نظير آنچه كه در يك دهه اخير ايران و بسياري از سرزمين هاي ديگر با آن روبه رو بودند، بحران هاي بسيار جدي و غيرقابل جبران به بار مي آورد. در كشور ما، سال هاست بحث هاي جدي براي حفظ منابع آب، بهره برداري مناسب از بارش هاي فصلي با روش هاي گوناگون آبخيزداري و آبخوان داري مطرح شده است و حتي در مناطقي از كشور با اجراي اين روش ها دستاوردهاي خوبي هم حاصل شده است، اما هنوز يك برنامه جامع و كلان در اين خصوص وجود ندارد و حتي در مواردي حاكم شدن شيوه هاي متكي بر آزمون و خطا، اجراي سراسري روش هاي موفق ذخيره سازي طبيعي آب در كشور را متوقف كرده است. ايران اصولاً سرزميني كم آب است، به همين دليل مراقبت از منابع موجود آب و استفاده مناسب از بارش هاي فصلي از اولويت  ويژه اي برخوردار است. متاسفانه بهره برداري هاي نامناسب از منابع طبيعي از جمله جنگل ها، تبديل غيراصولي اراضي شيب دار به زمين هاي مزروعي، توسعه بي رويه شهرها و كور كردن مسير قنات هاي چندهزارساله و همچنين آلودگي وسيع آب هاي جاري و سفره هاي زيرزميني آب،  تا حد زيادي به منابع و ذخاير آبي كشور صدمه وارد كرده است. از ميان رفتن پوشش گياهي در پي تخريب جنگل ها و چراي بي رويه دام و فرسايش خاك، سبب شده است كه در پي بارش هاي فصلي، سيلاب باعث تخريب و ويراني شود در حالي كه پوشش گياهي قادر است جريان آب ناشي از بارش باران يا برف را به طور طبيعي در زمين ذخيره كند و مانع از
به راه افتادن سيل گردد.
سال گذشته پس از يك دوره خشكسالي چندساله، شاهد بارش مناسب برف و باران در بسياري از نقاط كشور بوديم. باران هاي پاييزي امسال نيز مويد آن است كه بارش هاي مناسبي در پيش باشد. با اين حال اگر براي جلوگيري از تخريب جنگل ها و نابودي پوشش گياهي چاره انديشي نشود و ذخيره سازي آب با روش هاي مناسب به خصوص آبخوان داري انجام نگيرد، نمي توان تنها به بارش هاي فصلي متكي بود. زيرا در غياب ساز و كارهاي مناسب آبخيزداري، بارش ها به جاي آن كه ذخاير آب را افزايش دهند، مي توانند سبب جاري شدن سيل در نقاط مختلف بشوند.

پيمان زيست محيطي براي حفظ جنگل هاي كانادا
هواداران محيط زيست كانادا موافقتنامه اي را با چهار شركت منابع طبيعي و دو گروه بوميان اين كشور به امضا رساندند كه از دولت كانادا مي خواهد جنگل هاي شمالي كشور را محافظت كند.
به گزارش خبرگزاري رويتر از ونكوور، اين گروه ها اميدوارند، اتاوا سرانجام شبكه اي از مناطق محافظت شده متصل به هم از جنگل هاي شمالي كانادا به وجود آورد. اين جنگل ها از آلاسكا تا اقيانوس اطلس گسترده خواهند بود و خانه و كاشانه ۳۰ درصد از پرندگان آمريكاي شمالي در آن قرار دارند.
حمايت كنندگان از حفاظت جنگل هاي شمالي مي گويند اين مناطق نقش مهمي در كاهش تاثير تغييرات اقليمي و گرمايش زمين بازي مي كند، اما تنها ۱۰ درصد اين نواحي تحت مراقبت قرار دارد.
كانادا به دليل همجواري با قطب شمال و برخورداري از جنگل هاي وسيع و بكر، در كانون توجه دوستداران حفاظت محيط زيست و حيات وحش قرار دارد. چون بخش قابل توجهي از گونه هاي زيستي جهان در اين جنگل ها زندگي مي كنند.