لازم است در مورد غذاهايي كه مي خوريم آگاهي بيشتري داشته باشيم تا با انتخاب صحيح نوع و مقدار غذاي دريافتي بتوانيم در مقابل آسيب ها و فرسودگي هاي روزانه مقاومت كنيم اولين قدم شناسايي گروه هاي غذايي است
مفهوم حيات، زنده بودن و نيرومند زيستن است. سلول هاي عضلاني، مغزي و تمام بافت هاي بدن براي توليد انرژي و ادامه حيات به اكسيژن، آب و مواد غذايي نياز دارند. پس لازم است در مورد غذاهايي كه مي خوريم، آگاهي بيشتري داشته باشيم تا با انتخاب صحيح نوع و مقدار غذاي دريافتي، بتوانيم در مقابل آسيب ها و فرسودگي هاي روزانه مقاومت كنيم. اولين قدم براي انتخاب صحيح، شناسايي گروه هاي غذايي است. اين امر از آن جهت اهميت دارد كه طبقه بندي گروه هاي غذايي براساس مواد مغذي موجود در آنها انجام شده و بدين ترتيب هر گروه نقش ويژه اي را دارد كه فقط خود از عهده اجراي آن برمي آيد و مصرف ناكافي آن، موجب كمبود بعضي از مواد مغذي و در نتيجه بروز اختلالاتي در بدن مي گردد. پس بايد گروه هاي مختلف غذايي و اعضاي آنها را بشناسيم و نيازمان به هر يك از آنها را بدانيم تا با مصرف مقادير لازم از هر كدام، سالم بمانيم.
گروه هاي غذايي شير و فرآورده هاي آن
مواد مغذي مهم: كلسيم، ريبوفلاوين (ويتامين B2)، پروتئين، پتاسيم و روي.
مقدار مصرف در روز
كودكان زير ۶ سال: ۳ ـ۲ واحد
نوجوانان: ۴ـ ۳ واحد
بزرگسالان: ۳ ـ ۲ واحد
زنان باردار و شيرده: ۴ ـ ۳ واحد
هر واحد برابر است با:
۱ ليوان شير
۱ ليوان ماست
۴۵ گرم پنير
يك دوم ليوان كشك
يك و يك دوم ليوان بستني
مثال: نوجواناني كه نياز به سه واحد از گروه شير و فرآورده هاي آن دارند، مي توانند هر يك از موارد را انتخاب كنند:
الف -۱ ليوان شير، ۱ ليوان ماست، ۵/۱ ليوان بستني يا...
ب - ۲ ليوان شير، ۱ ليوان ماست يا...
ج - ۲ ليوان شير، يك دوم ليوان ماست، يك دوم ليوان كشك
مصرف شير و فرآورده هاي آن براي رشد، استحكام استخوان ها و دندان ها و سلامت پوست لازم است.
چند نكته:
۱ـ تا حد امكان از شيرهاي پاستوريزه (۵/۲ درصد چربي) استفاده كنيد.
۲ـ هميشه از پنير و بستني هاي تهيه شده از شير پاستوريزه استفاده كنيد.
۳ـ براي مصرف هر نوع كشك بايد حتماً قبل از مصرف مقداري آب به آن افزوده و حداقل ۱۵ ـ ۱۰ دقيقه در حال به هم زدن بجوشانيد.
۴ـ چنانچه از شير باز استفاده مي كنيد، قبل از مصرف حتماً ۲۰ دقيقه آن را بجوشانيد. ( از زمان به جوش آمدن شير، ۲۰ دقيقه را در نظر بگيريد.)
گروه غذايي گوشت و حبوبات
مواد مغذي مهم: پروتئين، نياسين (از ويتامين هاي گروه B)، آهن، ويتامين B6، روي، تيامين (ويتامين B1)
ويتامين B12 كه فقط در منابع حيواني يافت مي شود.
مقدار مصرف: ۳ ـ ۲ واحد در روز
هر واحد برابر است با:
انواع گوشت ها
(گوسفند، گوساله، مرغ، ماهي و...): ۶۰ گرم
تخم مرغ: ۲ عدد
حبوبات: ۱ ليوان پخته
مغزها: (گردو، بادام، پسته، فندق و تخمه ها) يك و يك دوم ليوان
مصرف گوشت و حبوبات براي رشد، خون سازي و سلامت سيستم عصبي لازم است.
چند نكته:
v چربي گوشت و پوست مرغ را هنگام پاك كردن آنها جدا كنيد.
v بعد از طبخ گوشت و سرد شدن آن، چربي روي آبگوشت را برداريد.
v حبوبات داراي فيبر (الياف گياهي) هستند؛ استفاده از آنها را در برنامه غذايي روزانه بگنجانيد.
v مغزها حاوي پروتئين و مواد مغذي هستند، مي توانيد از آنها به عنوان ميان وعده هاي مناسب، استفاده كنيد.
تا حدامكان از مغزهاي بو نداده كه نمك كمتري دارند، استفاده كنيد.
گروه غذايي نان و غلات
مواد مغذي مهم: نشاسته، تيامين (ويتامين B1)، آهن، نياسين (از ويتامين هاي گروه B)، اسيدفوليك.
غلات كامل (سبوس دار) حاوي منيزيم، فيبر و روي نيز هستند.
مقدار مصرف:
۱۱ ـ ۹ واحد در روز، هر واحد برابر است با:
نان ۳۰ گرم
(برش ۱۰ * ۱۰ سانتي متري)
برنج يك دوم ليوان پخته
ماكاروني يك دوم ليوان پخته
غلات صبحانه (مثل برشتوك) ۳۰ گرم
مصرف اين گروه براي تامين انرژي، رشد و سلامت سيستم عصبي لازم است.
چندنكته:
تا حد امكان برنج را به صورت كته مصرف كنيد.
سعي كنيد بيشتر از نان هاي حاوي سبوس (مثل نان جو و سنگك) استفاده كنيد.
گروه هاي غذايي سبزي ها
مواد مغذي مهم: ويتامين A، ويتامين C، اسيدفوليك، منيزيم، فيبر.
گفتني است كه سبزي ها داراي مقداري كلسيم و آهن نيز هستند ولي جذب خوبي ندارند و به همين دليل از منابع تامين كننده كلسيم و آهن به شمار نمي روند.
مقدار مصرف: ۵ ـ ۳ واحد در روز هر واحد برابر است با:
سبزي هاي برگي شكل مثل كاهو و اسفناج و سبزي خوردن يك ليوان
ساير سبزي هاي خام خردشده و سبزي هاي پخته يك دوم ليوان
سيب زميني يك عدد متوسط يا يك دوم ليوان خرد شده
گوجه فرنگي دو عدد متوسط
هويج يك عدد متوسط يا يك دوم ليوان خرد شده
چغندر، لوبيا، كرفس، ذرت، بادنجان، قارچ، پياز، نخودسبز، سيب زميني، كدو، فلفل سبز.
توجه: قارچ از اعضاي گروه سبزي هاست و نمي توان از آن به عنوان جايگزيني براي گوشت استفاده كرد. سيب زميني نيز جزو گروه سبزي هاست و نبايد به عنوان عضوي از گروه نان و غلات در نظر گرفته شود.
چند نكته
تا حدامكان سبزي ها را به صورت خام مصرف كنيد، چون ويتامين هاي آن بيشتر حفظ مي شود.
قبل از مصرف سبزي ها آنها را به دقت شسته و ضدعفوني كنيد.
براي طبخ سبزي بايد ابتدا آب را جوش آورده و سبزي را در آب در حال جوش بريزيد.
براي پختن سبزي ها از آب كم استفاده كرده و آب حاصل از طبخ را مصرف كنيد.
به هنگام طبخ سبزي، در ظرف را ببنديد.
سبزي هاي تازه را بلافاصله بعد از خرد كردن بپزيد.
گروه هاي غذايي ميوه ها
مواد مغذي مهم: ويتامين A، ويتامين C، مقدار كمتري از ساير ويتامين ها و املاح معدني، فيبر.
مقدار مصرف: ۴ ـ ۲ واحد در روز هر واحد برابر است با:
خرمالو دو عدد
آب ميوه ها سه چهارم ـ يك دوم ليوان
طالبي يك چهارم عدد
پرتغال، كيوي يك عدد متوسط
گريپ فروت نصف يك عدد
نارنگي دو عدد
توت فرنگي يك دوم ليوان
زردآلو سه عدد يا يك چهارم ليوان برگه زردآلو
گيلاس، انگور يك دوم ليوان (به صورت خرد شده)
هندوانه يك دوم ليوان
ميوه هاي خشك يك چهارم ليوان
بد نيست بدانيد كه به طور كلي ميوه ها و سبزي ها به سه دسته غني از ويتامين A، غني از ويتامين C و سبزي ها و ميوه هاي ديگر تقسيم بندي مي شوند.
ميوه هاي غني از ويتامين A : زردآلو، طالبي، خرمالو و نارنگي.
ميوه هاي غني از ويتامين C : پرتقال، كيوي، گريپ فروت، نارنگي و توت فرنگي.
سبزي ها و ميوه هاي ديگر: سيب، موز، گلابي، هلو، گيلاس، انگور و هندوانه.
سبزي هاي غني از ويتامين A : اسفناج، هويج و سبزي خوردن.
سبزي هاي غني از ويتامين C : گوجه فرنگي، جعفري و فلفل سبز.
ساير سبزي ها: كاهو، چغندر، لوبيا، كرفس، ذرت، بادنجان، قارچ، پياز، نخودسبز، سيب زميني و كدو.
مصرف سبزي ها و ميوه ها براي حفظ مقاومت بدن در برابر عفونت ها و ترميم زخم ها، ديد در تاريكي و سلامت پوست ضروري است.قبل از مصرف ميوه ها آنها را با دقت شسته و ضدعفوني كنيد.هيچگاه ميوه پوست كنده شده را در مجاورت هوا قرار ندهيد.