به نظرمي رسد برنامه ريزي براي خيل عظيم كساني كه از نابرابري اقتصادي رنج مي برند به زماني بسيارفراتر ازيك دوره چهارساله رياست جمهوري نياز داشته باشداما فقرزدايي از جامعه اهرمي است كه بسياري كسان مي توانند با ارايه برنامه هاي واقعي و عملي توان و شناخت خود را از اين معضل ريشه اي نشان دهند
ماني خورشيدي
سند چشم انداز بلندمدت جمهوري اسلامي ايران كه به تصويب هيات وزيران نيز رسيده است، ويژگي هاي جامعه مطلوب در چشم انداز توسعه ايران تعريف شده است.
براساس اين سند «با توجه به فراهم بودن زيرساخت هاي لازم براي مرحله جهش اوليه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور، هدف ها و ويژگي هاي جامعه مطلوب در افق چشم انداز توسعه بلندمدت جمهوري اسلامي ايران (سال ۱۴۰۴)» به شرح زير است:
جامعه اي متكي بر اصول اخلاقي و ارزش هاي ديني، ملي، انقلابي و متكي بر مردم سالاري ديني همراه با پاسداري از آزادي هاي مشروع و حقوق انساني و مدني
ايراني امن، مستقل، مقتدر، همراه با تقويت سامان دفاعي مبتني بر بازدارندگي مثبت و پيوستگي مردم و حكومت.
كشوري دست يافته به جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در مقياس منطقه اي، توسعه يافته همراه با رشد پرشتاب علمي، كاهش نرخ بيكاري و ارتقاء سطح و كيفيت زندگي مردم.
جامعه اي متعادل از هر نظر، برخوردار از سلامت و بهره مند از عدالت اجتماعي، نظام تامين اجتماعي پويا و كارآمد، فرصت هاي برابر، رفع فقر، فساد و تبعيض و استواري نهاد خانواده.
جامعه اي فعال، موثر، مسئوليت پذير، دين باور، رضايتمند و علاقه مند به نظام اسلامي و شكوفايي ايران و مفتخر به ايراني بودن.
جامعه اي برخوردار از روابط گسترش يابنده در تعامل با جهان مبتني بر منافع ملي و اصول حكمت، عزت و مصلحت.
جامعه اي سالم و بهره مند از محيط زيست مطلوب.
در ميان اين بندها «كشوري دست يافته به جايگاه اول اقتصادي علمي و فناوري...» جلب توجه مي كند مي توان نتيجه گرفت كه در سند چشم انداز بلندمدت توسعه ايران رفع موانع اقتصادي در كنار ساير بندها از اهميت ويژه اي برخوردار بوده است.
خط فقر كشيده شد
در روزهاي پاياني آذرماه خط فقر براي افراد جامعه از سوي مركز آمار ايران تعريف و تعيين شد. براساس داده هاي مركز آمار ايران خط فقر در مناطق شهري براي يك خانواده چهارنفره در سال جاري، ،۱۳۸۳ ماهانه كمتر از يك ميليون و ۲۰۹ هزار ۲۲۸ ريال بوده است. به اين معنا كه خانوارهاي چهارنفره با درآمدي كمتر از ميزان ياد شده زير خط فقر مطلق قرار دارند. اما همين تعريف براي خانوارهاي چهارنفره روستايي مبلغ ۶۲۹ هزار و ۹۲۴ ريال را در نظر گرفته است يعني حداقل درآمد براي خانوارهاي روستايي تقريباً نصف شهرنشينان است.
براساس روش نياز در سال ۱۳۸۲ و در مناطق شهري ۲۳۰۰ كالري براي هر فرد در نظر گرفته شده است. براساس همين اطلاعات خانواده هاي زير خط فقر مطلق در سال ۱۳۸۲ در مناطق شهري ۱۲ درصد و در مناطق روستايي ۱۰ درصد از كل جمعيت برآورد شده اند.
دكتر محمدحسن شريف زادگان وزير رفاه و تامين اجتماعي از وجود ۱۰ ميليون شهروند زيرخط فقر و يك ميليون فقير غذايي در جامعه خبر داده است.
او معتقد است كه سياست فعلي وزارت متبوعش و دولت، سروسامان دادن به زندگي يك ميليون نفر انساني است كه زيرخط فقر مطلق ـ غذايي ـ قراردارند. شريف زادگان مي گويد: «كشف ساير گروه هاي آسيب پذير جامعه آغاز شده است.»
خط فقر نسبي (براي خانوار پنج نفره، ماهانه، ريال)
اما نجات اميني، مديركل دفتر كاهش فقر و سياست هاي جبراني وزارت رفاه و تامين اجتماعي، معتقد است كه براساس آمارها بيش از ۱۲ ميليون نفر در كشور در فقر مطلق زندگي مي كنند.او در گفت وگو با خبرگزاري كار ايران مي گويد: «شناسايي فقير مطلق در كشور از طريق تعريف حداقل استانداردهاست كه براين اساس بيش از ۱۲ ميليون نفر در كشور در فقر مطلق به سر مي برند.» اميني نيز شمار كساني را كه از گرسنگي در رنجند بيش از يك ميليون نفر تخمين مي زند و مي گويد: «ميزان فقر در شهرها و روستاها تفاوت چنداني ندارد و براساس آمارها، فقر در روستاها تنها يك درصد بيشتر از شهرها برآورد شده است.»
رئيس كميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي با اشاره به احتمال افزايش بهاي بنزين در سال آينده درآمد لازم براي يك خانواده پنج نفري را ۵۰۰ هزار تومان برآورد مي كند.
كمال دانشيار در گفت وگو با خبرگزاري مهر مي گويد: «اگر قيمت بنزين در سال آينده رشد كند حقوق يك خانواده پنج نفري نيز بايد به بيش از ۵۰۰ هزار تومان برسد درحالي كه ۴۰ درصد مردم كمتر از اين ميزان حقوق مي گيرند.»
او نتيجه مي گيرد كه با افزايش بهاي بنزين در سال آينده خانواده هايي كه كمتر از ۵۰۰ هزار تومان ( پنج نفره) در ماه درآمد دارند زير فشار مضاعفي قرار مي گيرند.
زنانه شدن فقر
سعيد مدني، پژوهشگر حوزه رفاه و مسايل اجتماعي، جنس و سن را از عوامل موثر بر فقر خوانده و مي گويد: «ضريب خطر فقر در خانواده هاي زن سرپرست و همچنين جوان تر افزايش مي يابد كه اين نشانه زنانه شدن فقر در كشور است.»
اين پژوهشگر در گفت وگو با خبرگزاري دانشجويان ايران تاكيد مي كند: «طبقات و گروه هاي درآمدي زير خط فقر - حتي اگر بپذيريم نسبت شان افزايش نيافته و ثابت مانده است - با توجه به افزايش جمعيت گسترده تر شده اند.»
او فقر ايران را «ساختاري» و نه «تصادفي» خوانده و معتقد است: «در دهه ۶۰ متوسط درآمد در دهك مياني بود؛ يعني نيمي از جامعه، كمتر و نيمي بيشتر از متوسط درآمد جامعه درآمد داشتند. در دهه ۷۰ و ،۸۰ سطح متوسط درآمد به ترتيب به دهك ۶ ، ۷ و ۸ درآمدي رسيده است. به اين ترتيب كه در دهه ۷۰ تنها درآمد ۳۰ تا ۴۰ درصد و در دهه ۸۰ تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد جمعيت بيشتر از سطح متوسط درآمد بوده و در نتيجه روند نابرابري و راندن بخشي از جامعه به سمت گروه هاي زير خط فقر به تدريج تشديد شده است.»
بودجه اجتماعي كشور
معاون امور حقوقي و مجلس رياست جمهوري مي گويد: «۸۰ درصد بودجه كشور صرف امور اجتماعي مي شود و اين انتقاد كه به امور اجتماعي در بودجه بندي كشور توجهي نمي شود، به هيچ وجه درست نيست.»
انصاري در گفت وگو با خبرگزاري فارس مي گويد: «۸۰ درصد بودجه كشور صرف چهار مقوله آموزش و پرورش، آموزش عالي، بهداشت و درمان، تامين اجتماعي و امور دفاعي مي شود كه همه در حيطه مسايل اجتماعي است.»
بيرون كردن فقر و فتح خرمشهر
دكتر علي لاريجاني، نماينده مقام معظم رهبري در شوراي عالي امنيت ملي، مي گويد: بايستي زمينه اي فراهم شود تا مردم بتوانند رزق حلال كسب كرده و به آينده اميدوار باشند.
به گزارش خبرگزاري فارس او در سخناني در جمع اعضاي جامعه اسلامي دانشجويان با تاكيد بر اين كه دغدغه اصلي در شرايط كنوني كشور معيشت مردم است مي گويد: «اين امر نيازمند برنامه ريزي اصولي براساس اطلاعات و كارشناسي ها است، تا تصميم سازي درست صورت پذيرد.»
رئيس سابق صدا و سيما با اشاره به اظهارنظرهاي گوناگون پيرامون حضور ايران در سازمان تجارت جهاني نيز معتقد است: «در شرايط فعلي توليدات داخلي كشور توان رقابت با توليدات كشورهاي خارجي را ندارد و درصورتي كه با ظرفيت كنوني وارد سازمان تجارت جهاني شويم هضم خواهيم شد. پس لازم است كه براي تقويت توليدات داخلي تلاشي مضاعف بكنيم تا عضو WTO شويم.»
محسن رضايي، دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام، گفته است: «قطعاً طرح حمايت دولت از بخش خصوصي، عمومي و دولتي را در دستور كار خود قرار خواهم داد و در سطح كلان، كاهش نرخ سود بانكي همراه با كاهش تورم را مدنظر دارم.»
خبرگزاري دانشجويان ايران در گزارش خود آورده است كه محسن رضايي در نشست نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري كه در انجمن روزنامه نگاران مسلمان سخن مي گفت، انگيزه اصلي اش را از كانديداتوري براي رياست جمهوري اينگونه ذكر مي كند: «پيدا شدن شرايط اقتصادي و فرهنگي است كه ۱۵ سال پيش من آن را پيش بيني كرده بودم، اما چون شرايط در ۱۵ سال گذشته محقق نشد، من با يك برنامه مشخص در اين زمينه به صحنه خواهم آمد.»
دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام با تاكيد بر اين كه هيچ نظريه اقتصادي مستقلي را از جانب دو جناح سياسي شاهد نبوده ايم مي گويد: «اقداماتي كه تاكنون صورت گرفته همه در سطح كلان بوده و متاسفانه در سطح توسعه هنوز عمل جدي صورت نگرفته است.»
او معتقد است كه بيرون كردن فقر از كشور را كمتر از آزادسازي خرمشهر نمي داند و اشتغال جوانان را جزو مهم ترين برنامه هاي اقتصادي خود قرار خواهد داد.
برنامه ريزي درازمدت
در برنامه هاي پنج ساله توسعه اقتصادي و اجتماعي كشور با تاكيد بر فقرزدايي از اقشار آسيب پذير جامعه برنامه هايي براي جلوگيري از گسترش فقر پيش بيني و اجرا شده است، با اين حال گروهي معتقدند كه در حل اين معضل دقت كافي نشده است. با نزديك شدن به انتخابات رياست جمهوري آينده و با توجه به اين كه يكي از بزرگترين معضلات امروز جامعه ما، از نظر مردم، فقر اقتصادي است اين روزها تئوري هاي تازه اي در زمينه ريشه كني فقر آن هم در زمان كوتاه به گوش مي رسد. هرچند به نظر مي رسد برنامه ريزي براي خيل عظيم كساني كه از نابرابري اقتصادي رنج مي برند شايد به زماني بسيار فراتر از يك دوره چهار ساله رياست جمهوري نياز داشته باشد اما فقرزدايي از جامعه اهرمي است كه بسياري كسان مي توانند با ارايه برنامه هاي واقعي و عملي توان و شناخت خود را از اين معضل ريشه اي نشان دهند.