گروه دانش و فناوري ـ ذوالفقار دانشي: لرزه شناسان به اطلاعات شگفت انگيزي دست پيدا كرده اند كه مي تواند سامانه هاي هشداردهنده زلزله را كارآمدتر و سريع تر از قبل كند. به گفته آن ها، اولين ثانيه وقوع اين زمين لرزه  حاوي اطلاعاتي در مورد بزرگي و قدرت نهايي زلزله است و مي توان با تحليل آن، از ثانيه هاي حياتي باقي مانده تا اوج زمين لرزه استفاده كرد و به مردم هشدار داد.
شايد فكر كنيد اين هشدار چندان كارآمد نباشد، ولي همين فرصت كوتاه كافي است تا قطارها متوقف شوند، لوله هاي انتقال گاز مسدود شوند، بسياري از تجهيزات خطرساز احتمالي به وضعيتي پايدارتر و كم خطرتر تبديل شوند و تجهيزات پشتيباني انرژي فعال شوند.
اطلاعات مهم ثانيه  هاي اول زلزله را نخستين امواج ضربه اي زلزله كه موج P خوانده مي شوند، حمل مي كنند. اين امواج همزمان با وقوع زلزله در اعماق زمين منتشر مي شوند، ولي چون سرعت انتشار اين امواج بسيار سريع تر از سرعت انتقال انرژي آزاد شده زلزله است، چند ده ثانيه اي زودتر از خود لرزش به سطح زمين مي رسد. در حال حاضر ژاپني ها مي توانند 3 ثانيه پس از ظهور نخستين ترك در سطح زمين، زمين لرزه را تشخيص و هشدار متناسب با آن را اعلام كنند.
اغلب سيستم هاي هشداردهنده براساس تأخير زماني امواج P و لرزه هاي پرانرژي زلزله كار مي كنند و پژوهشگران مي گويند هر كاري كه بتواند اين فاصله زماني را افزايش دهد يا تأخير هشدار را كاهش دهد، مي تواند در كاهش تلفات بسيار مؤثر باشد. اما برخي زلزله شناسان كه كم  هم نيستند، معتقدند نمي توان براساس اطلاعات لحظات آغازين زلزله، بزرگي آن را تعيين كرد و از اين رو سامانه هاي هشداردهنده اين چنيني را تأييد نمي كنند. تقابل اين گروه با موافقان، سال ها است بحث داغي را پديد آورده كه حتي كشف اخير هم به حل آن كمكي نمي كند.
زلزله بلندآواز و ميان تهي!
بسياري از زمين لرزه ها خيلي سريع روي مي دهند، طوري كه خيلي  ها آن را احساس نمي كنند. يك لرزه چهار ريشتري در كمتر از يك ثانيه مي آيد و مي رود يا يك زلزله پنج ريشتري چند ثانيه اي دوام مي آورد، اما زمين لرزه هاي ويرانگر هفت و هشت ريشتري تا چند ده ثانيه هم طول مي كشند و همه جا را به هم مي ريزند.
براساس يك نظريه سنتي زلزله شناسي كه مدل كاسكيد خوانده مي شود، تا زماني كه يك زلزله به پايان نرسد نمي توان از قدرت نهايي آن آگاه شد، زيرا انتشار انرژي در طول يك گسل به تنش هاي موجود در جاي جاي آن بستگي دارد. از آن  جايي كه در نخستين نقطه لرزش چنين اطلاعات كاملي وجود ندارد، نمي توان گفت اين لرزش اوليه تا كجا پيش خواهد رفت و چقدر به طول خواهد انجاميد!
در سال 1988، مهندس ژاپني به نام يوتاكا ناكامورا فهميد فركانس امواج P در چند ثـانــيه نــخــست زلزله ها، نشانه اي براي قدرت زلزله است و براساس آن مي توان بين زلزله هاي شديدتر از 6 ريشتر و زمين لرزه هاي ضعيف تر، تفاوت قائل شد. ريچارد آلن، زلزله شناس دانشگاه كاليفرنيا مي گويد: «موج متناظر با جيغ بلند يعني با يك زمين لرزه كوچك سر و كار داريم. ولي هر چه صدا بم تر شود، يعني زمين لرزه قو ي تر و شديدتر است.»
فقط يك ثانيه
در آخرين شماره نشريه نيچر، آلن مقاله اي را به چاپ رسانده كه مي گويد مي توان از لحظات اوليه زلزله بهتر استفاده كرد و نتايج مهم تر و دقيق تري نسبت به روش ناكامورا به دست آورد. او نشان داده است مي توان با اطلاعات ثانيه اول زلزله، تعيين كرد آيا زلزله پيش رو كوچك و كم خطر است يا بزرگ و خطرناك.
آلن در يك طرح پژوهشي، 71 زمين لرزه جهاني را شامل 24 زمين لرزه با قدرت بيش از 6 ريشتر انتخاب و امواج P آن ها را بررسي كرد. او متوجه شد مي توان براساس اطلاعات نخستين ثانيه هاي زلزله، قدرت نهايي آن ها را پيش بيني كرد. در بيش از 60 مورد، اطلاعات ثانيه اول زلزله براي نتيجه گيري كافي بود.
البته هنوز خيلي زود است از اين روش براي هشدار وقوع زلزله استفاده كرد، زيرا هنوز كامل نيست. منتقدان به درستي اشاره مي كنند كه در زلزله هاي قوي  تر از 5/6 ريشتر كه اتفاقا زمان بيشتري هم طول مي  كشند، قدرت زلزله با اطلاعات اوليه موج P همخواني ندارد. با اين حال آلن قصد دارد يك سيستم هشداردهنده زلزله را در كاليفرنيا راه  اندازي كند و روش خود را با آن بيازمايد. نتيجه آزمايش چه مثبت باشد و چه منفي، گام بلندي به سوي هشداردهنده هاي كارآمد زمين لرزه است.
منبع: Nature.com

گروه دانش و فناوري ـ محمد تقي رسولي: محققان و نمايندگان سازمان بهداشت جهاني، هفته گذشته پكن را به مقصد بخش هاي مركزي كشور چين ترك كردند تا تحقيقات لازم را بر روي آنفلوانزاي پرندگان و اشاعه آن در چين بررسي كنند. اين در حالي است كه رئيس جمهور اندونزي اعلام كرده كه اين كشور توانايي مالي از بين بردن كليه پرندگان مناطق آلوده را ندارد. اكثر محققين و پزشكان عقيده دارند كشتار دسته جمعي دسته هاي پرندگان كه احتمال وجود ويروس در آن ها وجود دارد، بهترين روش براي جلوگيري از انتشار آن است.
همين موضوع مشكلات مالي زيادي را به خصوص براي كشورهاي پرجمعيت به وجود خواهد آورد. با توجه به شيوع اين بيماري در كشورهاي جنوب شرق آسيا كه اكثرا داراي جمعيت زيادي هستند، كشتار پرندگان باعث از بين رفتن يكي از منابع غذايي اين كشورها مي شود. رئيس جمهور اندونزي در اين زمينه اظهار نظر كرد كه بانك جهاني مي بايست به كشورهاي آسيب ديده كمك هاي مالي انجام دهد. در همين حال، تيمي شامل تعدادي از متخصصان سازمان بهداشت جهاني به نقاط مركزي چين، محلي كه اين ويروس از اين نقطه اشاعه پيدا كرده، رفته اند تا تحقيقات لازم را انجام دهند. اين گروه شش نفره به دهكده هونان، محلي كه 545 پرنده در اثر ويروس H5N1 مردند و يك دختر 12 ساله نيز در اثر ويروس مشابه جان خود را از دست داد، اعزام شدند.
همچنين مقامات چيني جديدا گزارشي از مشاهده ويروس در استان هاي شرقي آن كشور داده اند. همچنين مؤسسه شناسايي امراض تنفسي چين اعلام كرده است داروهايي براي مقابله با ويروس آماده كرده است، اما جزئيات بيشتري از اين دارو يا داروهاي تهيه شده را اعلام نكردند.
طي هفته گذشته، 21 تن از سران شركت هاي بزرگ تجاري در بوسان كره جنوبي گردهم آمدند و قطعنامه اي را مبني بر همكاري در جهت ريشه كن كردن اين ويروس امضا كردند و حمايت هاي مالي خود را نيز اعلام نمودند. اين شركت ها همگي آسيايي هستند. محققان بيم دارند كه اين ويروس بين انسان ها اشاعه پيدا كند و تاكنون نيز 64 نفر در جنوب شرق آسيا جان خود را در اثر اين ويروس از دست داده اند كه اكثر آن ها در ارتباط مستقيم با پرندگان بوده  اند. ويتنام يكي از كشورهايي بوده است كه آمار خطرناكي از آن به گوش مي رسد. مقامات دولتي سعي در پيدا كردن دو پرنده آلوده به ويروس دارند، ولي اين كار بسيار سخت و تقريبا بعيد به نظر مي رسد. گزارشات معتبر حاكي از آن است كه ويروس در 10 استان اين كشور مشاهده شده است.
مقامات ژاپني نيز در هفته جاري ستادي را به منظور پيشگيري از اين بحران تشكيل داده و در مناطقي كه ويروس مشاهده شده، مدارس را تعطيل كرده اند. ضمنا كليه مرغداري ها و اماكني كه پرندگان در آن نگهداري مي شوند، تحت نظارت شديد خواهد بود. همچنين در روماني نيز 4 مرغ خانگي كه در اثر زيرمجموعه اي از ويروس H5 مرده اند يافت شده و به نظر مي رسد كه حداقل 2000 پرنده  اهلي ديگر نيز مي بايست از بين بروند. اشاعه اين ويروس به حدي شده كه اكثر كشورهاي جهان اقدام به تشكيل ستاد بحران نموده اند.
منبع: AP.org

پارس اسكاي: تلسكوپ فضايي اسپيتزر تصاويري از كهكشان NGC 1333 را آشكار كرده است. زايشگاه ستاره اي NGC 1333 با فاصله هزار سال نوري از زمين در صورت فلكي برساوش واقع شده و معمولا در ميان ابر غليظي از غبار پنهان است. تلسكوپ فضايي اسپيتزر با استفاده از توانايي هاي زيرسرخ خود به درون اين پوشش غبار رخنه و ستاره هاي پنهان شده در آن را آشكار كرد. اخترشناسان اميدوارند كه با استفاده از اسپيتزر ساختارهاي سياره اي نوپا را در اطراف اين ستارگان رديابي كنند. اين ستاره هاي جوان فوران هايي از انرژي تابشي را منتشر مي كنند كه به آرامي ناحيه اطراف را از غبار پاك مي كند. بخش عمده نور مرئي اين ستاره هاي جوان توسط ابر غليظي از غبار كه زاينده اين ستاره هاست تار و نامشخص مي گردد. اما دانشمندان با كمك اسپيتزر نور فروسرخ اين اجرام را رديابي مي كنند و بدين ترتيب با نفوذ به درون غبار مي توانند درك كامل تري از چگونگي شكل گيري ستاره هايي مانند خورشيد را به دست آورند.
ستاره هاي جوان موجود در اين ناحيه تشكيل يك خوشه نمي دهند، اما به دو گروه فرعي تقسيم مي شوند. يك گروه در سمت شرق و نزديك سحابي قرار دارند. اين گروه در تصوير به رنگ قرمز ديده مي شوند. گروه ديگر در جنوب قرار دارد و ويژگي هاي آن ها به رنگ زرد و سبز به وفور در غليظ ترين بخش ابر زاينده ديده مي شوند. دوربين هاي دقيق زيرسرخ اسپيتزر به دانشمندان كمك مي كند تا خصوصيات صفحه هاي گرم و غبارآلود مواد كه اين ستاره هاي در حال شكل گيري را احاطه كرده اند، بررسي و مشخص كنند. دانشمندان با جست وجو براي يافتن تفاوت هاي خواص صفحه هاي بين اين دو گروه فرعي، اميدوارند به نشانه هايي از تاريخ شكل گيري ستاره ها و سيارات در اين ناحيه دست يابند. اشكال گره مانند زرد ـ سبزرنگ در قسمت پايين تصوير موج هاي درخشان قسمت جلوي فوران هاي مواد هستند كه توسط ستارهاي بسيار جوان و نارس منتشر و به درون ابر غليظ و سرد گاز كه در نزديكي آن ها قرار دارد، پيش مي روند. تعداد فوران هاي مجزا كه در اين ناحيه ديده مي شوند، بي سابقه است. اين موضوع باعث شده دانشمندان تصور كنند اين فوران ها با برهم زدن گاز سرد باعث پراكندگي ابر گازي و در نهايت جلوگيري از تولد ستاره هاي بيشتر در NGC 1333  شوند. در مقابل، بخش بالايي تصوير توسط نور فروسرخ ناشي از غبار گرم كه به رنگ قرمز نشان داده شده احاطه مي شود.

دو گروه فيزيكدان، در صفحه هاي اتم هاي كربن رفتار غريبي كشف كرده  اند كه قبلا ديده نشده بود: نشان داده اند حركت الكترون ها در اين صفحه ها چنان است كه گويا جرم سكون الكترون صفر است؛ ضمنا يك مقدار كمينه براي رسانندگي صفحه  ها، و يك شكل غيرعادي پديده كوانتومي  هال را ديده اند.
پارسال آندره گيم و همكارانش از دانشگاه منچستر در بريتانيا و مؤسسه فناوري ميكروالكترونيك چرنگلفكا در روسيه، روشي براي ساختن گرافن از گرافيت را به دست آوردند. گرافن صفحه اي دوبعدي از اتم  هاي كربن با كلفتي فقط يك اتم كربن است. گرافيت هم شكلي از كربن است كه در مداد به كار مي رود. گيم و همكارانش از منچستر، چرنگلفكا و دانشگاه رادباود نيمخن در هلند (و مستقلا فيليپ كيم و همكارانش از دانشگاه كلمبيا در نيويورك) ويژگي هاي الكترونيكي اين شكل جديد كربن را بررسي كرده اند و دريافته اند اين ماده، رسانايي عالي است. به ويژه كشف كرده  اند الكترون در گرافن مثل يك ذره نسبيتي بدون جرم سكون رفتار مي كند و با سرعت حدود 106 متر بر ثانيه حركت مي كند. البته اين سرعت 300 بار كمتر از سرعت نور در خلأ است، اما از سرعت الكترون در رساناي معمولي خيلي بيشتر است. به علاوه رفتار الكترون در بيشتر رساناها را مي شود با كوانتوم مكانيك غيرنسبيتي توصيف كرد، در حالي كه با الكترون هاي گرافن بايد مثل ذره هاي نسبيتي رفتار كرد كه به آن ها فرميون هاي بي جرم ديراك مي گويند. همچنين هر دو گروه دريافته اند رسانندگي الكتريكي گرافن از يك كمينه كمتر نمي شود، حتي اگر الكترون متحركي در گرافن نمانده باشد. كيم مي گويد: «اين نتيجه كاملا غيربديهي است: در هر ماده ديگر بدون حامل بار، رسانندگي صفر است.»
گيم مي گويد: «اين آزمايش ها نشان مي دهند گرافن فقط يك ماده هوشمند ديگر نيست، بلكه سرشار از شگفتي  است و چيزهايي كه از آن بيرون مي آيد خيلي بيش از آني است كه از يك سيستم آزمايشي جديد انتظار مي رود.»
staf f.alzahra.ac.ir/mamwad

ايرنا: دانشمندان كارخانه هسته اي سلافيلد در انگليس راه جديدي براي احياي قابليت انرژي زايي از ضايعات هسته اي 40 ساله پيدا كرده اند. در صورتي كه اين اقدام نتيجه بخش باشد، تحولي بزرگ در استفاده دوباره از ضايعات هسته اي ايجاد شده و صرفه جويي هنگفتي در هزينه هاي نگهداري و يا نابود كردن اين ضايعات صورت مي گيرد. تصاوير ويديويي با فناوري بالا از ضايعات در سلافيلد نشان داد كه ضايعات مگناكس برخلاف انتظار اوليه علي رغم آن كه از دهه 1960 انبار شده اند، در وضع مناسبي براي بازيابي با استفاده از فناوري هاي نوين هستند. كارشناسان اين كارخانه براي تهيه اين تصاوير از روبات هاي شناور مخصوصي استفاده كرده اند كه از راه دور كنترل شده و وظيفه آن ها اداره و نظارت بر زباله هاي اتمي در اعماق استخرها است. دوروتي گرادن، مسؤول اين عمليات گفت: اين تحول مي تواند نقطه عطفي در روند دفن زباله هاي هسته اي ايجاد كند. تاكنون فرض بر اين بود كه به دليل عمر طولاني ضايعات قرار گرفته در اين استخر، هيچ بخشي از اين ضايعات قابل بازيابي نخواهد بود و ما ناچار هستيم تا كارخانه هايي را براي تجزيه مواد و نگهداري آن ها تا هنگام دفن نهايي احداث كنيم. ولي ملاحظه مي شود كه سوخت ها به خوبي قابل بازيابي بوده و در نيروگاه هاي نسل جديد هسته اي قابل استفاده هستند. به گفته گرادن در صورت موفقيت كامل اين پروژه، زمان تخليه استخرهاي حاوي ضايعات قديمي اتمي به سرعت افزايش مي يابد.

گروه دانش و فناوري ـ مريم افضلي: تحقيقات نشان مي دهد زن ها با مشاهده كارتون هيجان زده تر از مردها مي شوند و از شنيدن يك لطيفه بيشتر لذت مي برند. معمولا گفته مي شود زنان و مردان از نظر احساسات و سرشت با يكديگر متفاوت هستند. اما تاكنون از نظر علم عصب شناسي هيچ شواهدي براي اثبات اين نظريه ها نداشتيم.
پژوهش بر روي مغز با اسكن سه بعدي نشان مي دهد كه مردها و زن ها در مورد كارتون هايي كه مشاهده كرده بودند نظر يكساني داشتند، اما در مغزشان نكات بامزه را را به طور متفاوت پردازش كردند. به ويژه زنان كمتر از مردان انتظار اين كه كارتون خنده دار باشد را داشتند.
در اين پژوهش به گروهي شامل 10 زن و مرد، كارتون هاي سياه و سفيد نشان داده شد در حالي كه مغز آن ها توسط MRI براي تشخيص قسمت هاي فعال مغز اسكن مي شد، كارتون ها را از نظر ميزان بامزه بودن درجه بندي كردند. ميزان فعاليت  در آن قسمت ها توسط ميزان اكسيژن در خون اندازه گيري شد. محققان دريافتند كه زنان و مردان نكات مشابه بسياري دارند. و نظر آن ها درباره ميزان بامزه بودن كارتون ها يكسان بود و مكان هاي دريافتي زباني و معنايي يكساني در مغز آن ها فعال شده بود. و زمان پاسخ به يك نكته بامزه كارتون يكسان بود.
اگر چه محققان از اين كه در قسمتي از غشاي مغز تفاوت هايي را مشاهده كردند، شگفت زده شدند. محققان دريافتند وقتي زنان يك كارتون بامزه را انتخاب مي كنند، قسمت غشايي مغز آن ها فعال تر از مردان است. اين در حالي است كه انتظار زنان از اين كه شاد شده اند كمتر بود.
اين تفاوت  ها ممكن است نتيجه اين باشد كه دو جنس راه هاي متفاوتي براي پردازش احساسات دارند و با شناخت بهتر اين تفاوت ها مي توان ديد بهتري نسبت به بيماري هاي رواني مثل افسردگي كه يك جنس را بيشتر از ديگري تحت تأثير قرار مي دهد، داشت.
منبع: Nature.com