|
برترين اخبار علمي سال 2005 از ديدگاه ساينس
برگ ديگري از تاريخ علم
فرهاد رضائي
|
|
|
انتخاب برتر
در پايان هر سال ميلادي و در آستانه سال نو، نشريات مختلف جهان به بررسي مهمترين وقايع سال كهنه مي پردازند. نشريات علمي نيز براي اينكه از اين رسم عقب نيفتند به نوبه خود فهرستي از رخدادهاي مهم علمي ترتيب مي دهند. نشريه ساينس در اين ميان تحقيقات فرآيند تكامل را در صدر رويدادها و وقايع مهم علمي
قرار داده است. اين نشريه رتبه اول را به طور مشترك به چند پژوهش علمي در اين رشته اختصاص داده است. هرچند مسئولان نشريه، اين انتخاب را بي طرفانه و تنها برمبناي ارزش تحقيقات عنوان كرده اند، اما همزماني آن با راي دادگاه آمريكا مبني بر ممنوعيت تدريس طرح هوشمند در مدارس، موضوع را كمي پيچيده كرده است، با اين حال سردبير اين نشريه تاكيد دارد كه اين ممنوعيت هيچ تاثيري در انتخاب مذكور نداشته است.
تندبادهاي پايان سال، شمع 2005 را نيز رو به خاموشي بردند و جهان با افروختن شمعي جديد، در آستانه شروع سال نو ديگري از بيست و يكمين قرن ميلادي قرار گرفت.
در اين زمان از سال و بنا بر يك رسم ديرينه، نشريات و رسانه هاي گوناگون در پي آن بر مي آيند كه نگاهي به مهمترين وقايع و رويدادهاي سال كهنه بيفكنند و سال جديد را با مروري كوتاه بر به يادماندني ترين اتفاقات سال گذشته آغاز كنند.
به اين ترتيب، دبيران و سردبيران انواع نشريات و رسانه هاي علمي نيز همراه با دانشمندان گرد هم مي آيند تا به دسته بندي و ارزيابي فهرست رويدادهاي علمي يك سال گذشته بپردازند و مهمترين وقايع، اكتشافات، پيشرفت ها و دستاوردهاي علمي سال 2005 ميلادي را از ديدگاه خود و مشاوران علمي خويش، به مخاطبان معرفي كنند.
تاريخ علم همچون ساليان گذشته، دستاوردها و ثمرات تلاش وقفه ناپذير دانشمندان، محققان و پژوهشگران سراسر جهان را در سال 2005 به ياد خواهد سپرد و ياد و خاطره اين همه تلاش را در قلب خود براي آيندگان حفظ خواهد كرد.
مقام نخست براي تكامل
نشريه ساينس كه يكي از معروف ترين و معتبرترين نشريات علمي عمومي جهان به شمار مي رود، همانند بسياري ديگر از همتايان خود به انتخاب و انتشار مهمترين وقايع سال 2005 ميلادي پرداخته و در اين ميان، تحقيقات روي شيوه كاركرد فرآيند تكامل موجودات زنده اين سياره و نتايج گرانبهاي حاصل از اين تحقيقات، از ديدگاه ژورنال ساينس در صدر رويدادهاي علمي برگزيده سال كهنه قرار گرفته است؛ سالي كه همچنين در زمينه تكامل موجودات، شاهد بالا گرفتن بحث و جنجال بر سر تدريس طرح هوشمند (ID) در برخي از مدارس ايالات متحده آمريكا نيز بود.
در واقع، نشريه ساينس رتبه نخست رويدادهاي علمي سال 2005 را به طور مشترك به چندين پژوهش علمي اختصاص داده است؛ تحقيقاتي كه نتايج حاصل از آنها پرتو بيشتري بر مكانيسم و ساز وكار بسيار پيچيده فرآيند تكامل جانداران افكند و زمينه هاي افزايش شناخت و آگاهي انسان از سير حيات و زندگي را در تاريخ اين سياره فراهم آورد.
دانشمندان در سال گذشته با رمزگشايي از ژنوم برخي جانوران، بازسازي ويروس آنفلوآنزاي 1918 در محيط آزمايشگاه و نيز بررسي فرآيند گونه زايي در جمعيت پرندگان اروپايي و نشان دادن اين پديده كه چطور دو جمعيت جدا افتاده از يك گونه پرنده مي تواند منشا ظهور دو گونه مجزا از يكديگر باشد، سازوكار فرآيند تكامل موجودات زنده را بيش از پيش نمايان ساختند و پرده از برخي اسرار آن برگرفتند.
جنجال در مدارس
انتخاب برترين رويداد علمي سال 2005، در شرايطي صورت گرفته است كه همزمان با آن، دادگاهي در ايالات متحده آمريكا حكم خود را مبني بر ممنوعيت تدريس طرح هوشمند در كلاس هاي درس مدارس گوناگون اين كشور صادر كرده است. پيروان طرح هوشمند يا ID (i tellige t desig ) در آمريكا تاكيد مي كنند كه بسياري از مظاهر اين جهان و موجودات زنده، بسيار پيچيده تر از آن چيزي است كه نتيجه و ثمره فرآيندي به نام انتخاب طبيعي باشد. افزون بر اين، پيروان اين ايده در آمريكا مي افزايند پيچيدگي نهفته در سيستم هاي زنده موجود بر پهنه اين سياره، به اندازه اي بالاست كه نشان مي دهد موجودات زنده به طور قطع بايد ثمره طراحي و ساخت يك نيروي مافوق طبيعي بسيار هوشمند باشند.
سيستم آموزشي مدارس آمريكا به ويژه در برخي از ايالت هاي اين كشور، چندين ماه از سال 2005 را با جنجال و بحث فراوان بر سر صدور مجوز تدريس يا اعلام ممنوعيت تدريس طرح هوشمند در مدارس سپري كردند؛ به طوري كه طرفداران اين طرح از ضرورت تدريس آن در كلاس هاي علوم و در كنار تدريس نظريه تكامل سخن مي گفتند و مخالفان آن، چنين طرحي را به طور اساسي خارج از محدوده علم و كلاس هاي علمي ارزيابي مي كردند و بر ممنوعيت تدريس آن در كلاس هاي علمي پاي مي فشردند.
تاكيد بر بي طرفي
كولين نورمن ، سردبير بخش اخبار نشريه ساينس مي گويد: انتخاب مقام نخست بر تحقيقات انجام شده در زمينه تكامل موجودات زنده، به طور صرف بر اساس شايستگي و ارزش نتايج حاصل از اين تحقيقات انجام شده و هيچ ارتباطي به منازعه و جنجال بر سر طرح هوشمند در آمريكا و نيز وارد شدن ساير دانشمندان جهان در اين بحث نداشته است.
به گفته وي، اين بحث و منازعه به هيچ وجه تاثيري بر فرآيند انتخاب مهمترين رويدادها و اخبار علمي سال 2005 ميلادي از سوي دبيران و سردبيران نشريه ساينس نداشته و به طور صرف ارزش تحقيقات مورد اشاره در علم زيست شناسي مدرن مطرح بوده است. نورمن مي افزايد نظريه ها و عقايد مطرح شده درباره طرح هوشمند ، فقط ما را اندكي در اين زمينه هوشيارتر كرده است.
نورمن تاكيد مي كند انتخاب صورت گرفته از سوي ژورنال ساينس اين پيام را به دانشمندان و البته عموم جامعه مي رساند كه تكامل موجودات زنده، صرفا موضوعي براي تحقيقات سري و محرمانه نيست. به بيان ديگر، ژورنال ساينس در پي ارسال اين پيام به مخاطبان خود است كه كشف و درك شيوه ظهور و تكامل حيات و زندگي بر روي سياره زمين، موضوع بسيار مهمي است كه به عموم مردم مربوط مي شود و جامعه با دقت به نظريه هاي مطرح شده در اين زمينه و همچنين نتايج تحقيقات علمي به دست آمده توجه دارد.
وي مي افزايد نتايج حاصل از چنين تحقيقات و پژوهش هايي همچنين از منظر بهداشت عمومي و علم پزشكي نيز از ارزش و اهميت والايي برخوردار است. براي مثال با درك شباهت ها و اختلاف هاي ژنتيكي موجود ميان ژنوم انسان و ساير جانوران عالي، دانشمندان قادر به تعيين دقيق تر پايه هاي ژنتيكي بيماري ها خواهند بود و اين امر به نوبه خود در حفظ جان بيماران در سراسر جهان، بسيار ضروري و تعيين كننده خواهد بود.
به گفته سردبير بخش اخبار علمي ژورنال ساينس ، مطالعه و بررسي دقيق رفتار ويروس آنفلوآنزاي 1918، مي تواند به دانشمندان براي پيشگيري از بروز همه گيري و اپيدمي هاي بعدي آنفلوآنزاي مرغي كمك فراوني كند.
دكتر مايك ريچي از دانشكده زيست شناسي دانشگاه سنت اندروز انگلستان، مي گويد: توسعه بزرگ اخير در زيست شناسي تكاملي، به روشني دقت و ريزبيني درك و دانش ما را در ارتباط با علم ژنتيك ارتقا و بهبود بخشيده است .
پيشتازان روباتيك
به گفته مسئولان نشريه ساينس ، بررسي نامزدهاي موجود در فهرست برترين اخبار و رويدادهاي علمي سال 2005 ميلادي، نشان از پيشرفت قابل توجه بهره گيري از روباتيك در اكتشافات و پژوهش هاي فضايي دارد و اين امر، به ويژه در مورد كاوشگر فضايي هويگنس كه روز 14 ژانويه بر روي سطح قمر تيتان در پيرامون سياره زحل فرود آمد، به اوج خود مي رسد.
در واقع، اين دورترين شيء فضايي از سياره زمين به شمار مي رود كه تاكنون، انسان با بهره گيري از ابزارهاي پيچيده و مدرن ساخته دست خود، موفق به لمس آن و فرود آمدن روي سطح آن شده است. اين ماموريت با وجود از دست رفتن يكي از دو كانال ارتباطي كاوشگر براي انتقال اطلاعات گردآوري شده به زمين، موفقيت بسيار بزرگي براي دانشمندان فضايي اروپا محسوب مي شود. اطلاعات گردآوري شده توسط هويگنس به هنگام عبور كاوشگر از جو غليظ تيتان و همچنين به هنگام نشستن بر روي سطح يخ زده و منجمد اين قمر، اسرار بيشتري را از اجرام منظومه خورشيدي آشكار ساخت و نشان داد كه اين جرم فضايي همچون سياره زمين در 4 ميليارد و 600 ميليون سال پيش است.
به گفته دانشمندان، اين امكان وجود دارد كه واكنش هاي شيميايي مشابهي با آنچه سبب پديد آمدن حيات بر روي زمين شد، در اين قمر سياره زحل نيز در حال رخ دادن باشد و در آينده به ظهور حيات در نقطه ديگري از منظومه خورشيدي منجر شود.
۱۰ خبر برتر
ژورنال ساينس از ميان كانديداهاي فراواني كه در زمينه هاي گوناگون علم و فن آوري فهرست شده بود، اخبار و رويدادهاي علمي زير را به عنوان برترين هاي سال 2005 در نوع خود انتخاب و معرفي كرده است.
۱ -تئاتر تكامل بر روي پرده: رمزگشايي ژنوم و مشاهدات و تحقيقات ميداني، پرتو بيشتري بر شيوه كاركرد فرآيند تكامل موجودات زنده افكند.
۲ -سفر به تيتان: كاوشگر اروپايي هويگنس درماه ژانويه موفق به نشستن بر روي سطح قمر تيتان در پيرامون سياره زحل شد و اطلاعات شگفت انگيزي را از اين جرم فضايي به زمين مخابره كرد.
۳ - اسرار شكوفه ها: زيست شناسان مولكولي موفق به شناسايي چندين عامل مولكولي نهفته در پشت پديده شكوفايي رنگين گل ها در فصل بهار شدند.
۴ - ستاره هاي نوتروني: ماهواره ها و تلسكوپ هاي زميني موفق شدند پرده از برخي اسرار نهفته در رفتار ستاره هاي نوتروني در گيتي برگيرند.
۵ -رمزگشايي از مغز: پژوهشگران به مدارك علمي ارزشمندي درباره مكانيسم ظهور برخي بيماري هاي مغزي مانند شيزوفرني دست يافتند.
۶ -زمين مرموز: دانشمندان با مقايسه سنگ هاي زميني و سنگ هاي به دست آمده از اجرام فرازميني، ناگزير به دور انداختن نظريات قديمي درباره شيوه شكل گيري سياره ما شدند.
۷ -پرتره پروتئيني: محققان موفق به تهيه بهترين تصوير از ساختار مولكولي كانال هاي پتاسيمي وابسته به ولتاژ در غشاي سلول ها شدند.
۸ -تغيير اقليم: شواهد بيشتري از تاثير فعاليت هاي انساني بر پديده گرمايش جهاني به دست آمد و به جهانيان ارائه شد.
۹ -سيستم هاي زيست شناختي: زيست شناسان مولكولي به دستاوردهاي خوبي در زمينه رفتار سيستم هاي پيچيده زيستي دست يافتند.
۱۰ - رآكتور Iter : پس از 18ماه كشمكش، سرانجام رآكتور آزمايشي گرمايي هسته اي در جايگاه خود در فرانسه جاي گرفت.
سال 2005 ميلادي نيز همچون ديگر ساليان گذشته، به پايان رسيد و جاي خود را به سالي نو سپرد، اما ياد و خاطره تلاش هاي علمي دانشمندان و محققان جهان و دستاوردهاي ارزنده آنان براي هميشه در حافظه تاريخ علم ثبت و نگهداري خواهد شد.
|
