گفت و گو با دكتر سيدضياءالدين مظهري پيرامون خطرات نوشيدني ها
زرد يا مشكي ؛فرقي نمي كند!
افسانه بهرامي
|
|
رژيم غذايي انسان همراه با پيشرفت تمدن و شكل گيري فرهنگ هاي مختلف دچار تغييرات زيادي شده است؛ تغييراتي كه در برخي موارد آسيب هاي جبران ناپذيري را به بشر تحميل كرده است؛ مشكلاتي كه امروزه چنان حاد شده اند كه نوع بشر با وجود وقوف بر عوارض اين مواد خوراكي، قادر به حذف آنها از برنامه غذايي خود نيست. ازجمله اين مواد، نوشيدني هاي غيرالكلي گازدار يا ساده هستند كه در كنار مضرات فراوان خود، اشتهاي افراد را براي مصرف مواد مفيدي چون لبنيات و سبزيجات از بين مي برند.
اهميت اين موضوع ما را بر آن داشت تا گفت وگويي را با دكتر سيدضياءالدين مظهري- رئيس انجمن تغذيه ايران و دانشيار دانشگاه علوم پزشكي ايران- انجام دهيم كه در پي مي آيد.
*با توجه به علاقه اكثر افراد به مصرف نوشابه ها به عنوان اولين سؤال بهتر است كمي راجع به تركيبات اين نوشيدني ها توضيح دهيد!
- اجازه بدهيد قبل از پرداختن به پاسخ سؤالات، به ذكر نكته اي بپردازم؛ نه تنها انواع نوشابه ها، بلكه اغلب تنقلات ديگر نيز در سطح وسيعي توليد و به مصرف رسانده مي شوند كه ضرر و زيان آنها كمتر از نوشابه ها نيست.بايستي اذعان كرد كه همه اين موارد، يك واقعيت ملموس هستند كه جايگاه مصرف گسترده خود را نه تنها در سبد نيازهاي غذايي خانوارهاي ايراني، بلكه در تمام كشورهاي شرقي، غربي، شمالي، جنوبي و در تمام گستره گيتي باز كرده اند تا جايي كه گردش مالي اين صنعت در جهان بين 450 تا 500?ميليارد دلار تخمين زده مي شود. در واقع، اين صنايع با قدرت اقتصادي بسيار گسترده و با بهره گيري از مديران توانا- به خصوص در قسمت روابط عمومي خود- چنان بمباراني از تبليغات دلنشين و اغواكننده به راه انداخته اند كه از جمعيت گسترده اي از افراد از هر سن و جنس و با هر قدرت اقتصادي را به طرف خود جذب و در طول زمان، اغلب مصرف كنندگان خود را تا مرز اعتياد دائمي مجذوب و مسحور كرده اند، لذا تحت هيچ شرايطي نمي توان اين چنين تكنولوژي هايي را از بين برد، چرا كه اين تكنولوژي ها با سرمايه گذاري بسيار عظيم و با كسب مجوزهاي لازم از تمام نهادها و ارگان ها به توليدات چندين هزارتني و چند ميليارد عددي در سال رسيده اند و در سطح جامعه، نه تنها تقاضاي بسيار گسترده اي براي مصرف اتخاذ كرده اند، بلكه تعداد كثيري از افراد، در پروسه تهيه، توليد، حمل، توزيع و عرضه، جذب شده و اشتغال پيدا كرده اند و كسب روزي مي كنند، لذا نمي توان اين تكنولوژي را از بين برد، اما بايد در جهت قبول و پذيرش اين تكنولوژي در صنايع غذايي براي ادامه حيات آنها راهكارهاي ديگري انديشيده شود و فرهنگ سازي مناسب صورت گيرد.
و اما در رابطه با پاسخ سؤال شما فرمول واقعي و حقيقي تهيه و توليد درصد مواد هر نوع نوشابه اي جزو اسرار توليدكنندگان بوده و غير از مواد اصلي و شناخته شده اي كه جنبه كلي دارد، مواد كاربردي ديگر اعلام نمي شود و حتي درصد واقعي آنها نيز به طور دقيق معلوم و مشخص نيست، ولي به طور كلي مي توان گفت تركيبات عمده يك ليتر نوشابه حدوداً 894?ميلي ليتر آب، 104گرم شكر، حدود 2گرم (به فراخور نوع نوشابه) مواد رنگي، نگهدارنده، طعم دهنده، احتمالاً كافئين يا كولا و اسانس هاي مختلف، اسيد فسفريك و دي اكسيدكربن است.
* در رابطه با نوشابه هاي بدون قند چطور؟
- در مورد نوشابه هاي فاقد شكر نيز بيشتر از ماده اي به نام آسپارتام Aspartam كه يك شيرين كننده مصنوعي با قدرت شيرين كنندگي 200برابر قند است استفاده مي شود. در همين جا قابل ذكر است كه اين ماده در حرارت بيش از 100 درجه خاصيت خود را از دست مي دهد. جزو تركيبات آن دو اسيد آمينه اسيد آسپارتيك و فنيل آلانين هستند و از اين جهت افرادي كه به بيماري فنيل كتون اوريا مبتلا هستند نبايستي از موادي كه حاوي آسپارتام هستند استفاده كنند، همچنين كودكان وجواناني كه بيش فعال هستند بايد از خوردن نوشابه هاي رنگي به ويژه آنهايي كه زردرنگ هستند خودداري كنند.
* مواد مضري كه در نوشابه ها وجود دارند چه موادي هستند؟
- اصولاً باتوجه به گستردگي مصرف و ميزان استفاده روزانه مي توان گفت كليه تركيبات به كار برده شده از شكر تا آسپارتام وساير مواد نام برده شده مي توانند در طول زمان عوارضي را زمينه سازي و اتخاذ كنند به خصوص اگر از حد متعارف بيشتر مصرف شوند.
*چه عوارضي را به اين مواد مي توان نسبت داد؟
- درصورت مصرف بيش از حد و دايمي مي توانيم موارد زير را در رابطه با اين موضوع برشماريم: سنگ كليه و آلرژي هاي گوناگون پوستي مثل كهير و راش هاي پوستي، عوارض ريوي مثل آسم و خس خس سينه، آب ريزش بيني كه ناشي از مواد رنگي، نگهدارنده ها و طعم دهنده هاي به كار برده شده هستند. فشار خون، ضربان نامنظم قلب، بروز اضطراب كه ناشي از كافئين موجود در گروهي از نوشابه ها هستند. چاقي و افزايش وزن به علت دارا بودن حداقل بيش از صدكالري قند در هر ليوان مصرفي در مورد نوشابه هاي حاوي قند(زمينه سازي براي بروز بيماري هاي قلبي-ديابت) و پوسيدگي دندان ها به علت خاصيت اسيدي نوشابه هاي گازدار و در نهايت كاهش جذب كلسيم به علت وجود اسيد فسفريك و سوق يافتن به سمت پوكي استخوان و سستي دندان ها و اما در قبال نوشابه هايي كه به جاي قند از آسپار تام استفاده شده در صورت مصرف مداوم و بيش از اندازه عوارض گوناگوني در رابطه با خود ماده آسپارتام برشمرده مي شود كه بالغ بر دهها عارضه جانبي هستند.
*در چه سنيني بايد از اين مواد استفاده كرد؟
- متأسفانه گستردگي مصرف نوشابه هاي گوناگون كه طيف وسيعي از افراد (نوزادان تا كهنسالان) را دربرگرفته به طور كلي صحيح نيست.
*مصرف سرانه نوشابه ها در حال حاضر چه مقدار است؟
- متأسفانه آمار مدون و كاملاً منطبق با واقعيات در دسترس نيست، در حاليكه مصرف سرانه نوشابه ها را مسئولان وزارت بهداشت و درمان 42ليتر در سال اعلام داشته اند مديرعامل شركت زمزم مصرف سرانه را 28ليتر در سال گزارش كرده است.
*جهت از بين بردن يا كاهش عوارض اين نوشابه ها چه اقداماتي بايد صورت گيرد؟
با وجود تمام مواردي كه در قبال توليدات زيان بار نوشابه ها مطرح هستند عملاً و قانوناً هيچ اقدامي را نمي توان در قبال تشكيلات توليدي و سرمايه گذاران اين مواد به عمل آورد آن هم سرمايه گذاراني كه با رعايت تمام اصول و قوانين عمر و سرمايه خود را در اين راه به مصرف رسانيده اند و ايجاد شغل براي مردم و درآمدهاي كلان مالياتي براي دولت كرده اند، از طرف ديگر هزينه هاي درمان بيماري هاي ناشي از استفاده نابه جا و بيش از اندازه شهروندان، همچنين تلف شدن ميليون ها ساعت كاري نظير غيبت ناشي از بيماري ها از چرخه هاي تشكيلات توليدي و خدماتي و هزينه هاي درمان آنها و احياناً فوت هاي نابهنگام قابل چشم پوشي نيستند به نظر من بايد راهكارهاي زير صورت گيرد:1- با رايزني هاي تخصصي و كارشناسانه فعاليت هاي توليدكنندگان را در جهت تغيير فرمولاسيون و ارائه نوشيدني هاي مفيدتر حاوي موادمغذي و غني تر شده سوق داد.
۲ - در صدور مجوز و موافقت اصولي در جهت ايجاد كارخانه هاي جديدتر يا توسعه كارخانه هاي موجود فقط به توجيه اقتصادي صوري اكتفاء نشود، بلكه در بلند مدت پي آمدسازي هزينه هاي درمان ناشي از مصرف روبه رشد توليدات عرضه شده نيز در نظر گرفته شوند.
۳ - شايسته است به موازات آموزش و فرهنگ سازي توده مردم در جهت آگاه سازي و ايجاد تغييرات رفتاري، در جهت كاهش توليد مايعاتي كه نه تنها سودي براي تأمين قسمتي از نيازهاي مصرف كنندگان ندارند، بلكه در اثر افزايش مصرف يا مصرف نابه جا زيانبار و بيماري زا خواهند بود گام هاي مؤثري برداشته شود.
|