|
عيد فطر چه روزي است؟
|
|
|
گروه علمي فرهنگي- امسال هم، آغاز ماه مبارك رمضان در ايران با برخي كشورهاي اسلامي تفاوت داشت و حتي اين اختلاف به دو روز رسيد. مردم هم مثل هميشه، مي پرسند چگونه اين اختلاف پديد مي آيد؟ قبلا اختلاف هايي بين تقويم و آغاز و پايان ماه قمري اي كه مراجع ديني و حكومتي اعلام مي كردند، به چشم مي خورد. با اين اختلاف ها به نظر مي رسيد كه تقويم استخراج شده دقيق نيست. حتي باور غلطي هم بين مردم رواج يافته بود كه امكان ندارد ماه رمضان، بيشتر از 29 روز طول بكشد.
اما سال هاي گذشته هيأت وزيران تصويب كرد مؤسسه ژئوفيزيك تقويم دقيقي استخراج كند. نظرات فقهي مقام معظم رهبري درباره رؤيت هلال هم كمك كرد تا عمده اين مشكلات برطرف شود و تقويم شوراي تقويم مؤسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران، در انطباق با رويدادهاي طبيعي بسيار دقيق باشد. البته بعضي اختلاف ها بين آغاز و پايان ماه در كشورهاي اسلامي و كشورمان باقي مانده كه پاره اي از آن ها طبيعي است و مابقي، در اثر تفاوت ملاك هاي فقهي آغاز ماه به وجود آمده است.
يكي ديگر از دلايلي كه امسال هم ماه مبارك عين تقويم آغاز نشد، اين بود كه تقويم سال 1385 را خردادماه 1384 تدوين كرده بودند. رويدادهاي نجومي و به خصوص زمان ماه هاي قمري را رصدهاي بعدي با دقت بيشتري مشخص كردند. براي همين در ابتداي ماه رمضان امسال شوراي تقويم در اطلاعيه اي اعلام كرد كه ممكن است امسال هم ماه مبارك عين تقويم آغاز نشود، در حاليكه طبق تقويم شروع شد.
اختلاف هاي طبيعي
ماه با زمين، حدود چهارصد هزار كيلومتر فاصله دارد. براي همين در آسمان بسيار سريع حركت مي كند. همين موجب مي شود تغيير موقعيت روي زمين در منظره اي كه از ماه در آسمان مي بينيم، تفاوت ايجاد كند. مناطقي هستند كه هلال در آن جا رؤيت مي شود، ولي در شمال يا جنوب آن جا هلالي ديده نمي شود! اين عامل طبيعي موجب مي شود تا يك روز اختلاف بين مناطق مختلف روي زمين هميشه وجود داشته باشد.هر هلالي، خصوصيات خودش را دارد و بنابراين، خط رؤيت پذيري هلال هم در هر ماه، متفاوت خواهد بود. پس هيچ الزامي ندارد كه دو منطقه روي زمين هميشه با هم يك ماه قمري را آغاز كنند يا با هم به پايان برسانند.
اختلاف در فتوا
ملاك آغاز ماه قمري نجومي با ملاك آغاز ماه قمري اسلامي تفاوت دارد. حكم اسلام كه در قرآن هم آمده است، اين است كه يقين فرد بر رؤيت يا عدم رؤيت هلال، براي او حجت شرعي دارد. از سوي ديگر، گواهي دو مرد مسلمان عادل بر رؤيت هلال هم براي ساير افراد، كافي است. تا همين اواخر (و حتي هم اكنون) اغلب مراجع، همين روال را براي بررسي آغاز ماه قمري داشتند و به گزارش افراد مطمئن از گوشه و كنار كشور استناد مي كردند. اما تجربيات رصدي نشان داده است 15 درصد افرادي كه استهلال مي كنند، دچار توهم رؤيت مي شوند، يعني مغزشان هلالي را كه وجود ندارد، تصور مي كند. گاه يك تكه ابر يا دود هواپيما موجب بروز اين توهم مي شود. گاهي هم مژه روي چشم و گاه حتي آسمان خالي. توهم هم نه گناه است و نه جرم و فرد عادل و غير عادل نمي شناسد. حتي يك منجم باتجربه هم ممكن است دچار توهم شود. البته فتواهاي ديگري هم در مورد آغاز ماه قمري و همچنين تعميم دادن رصد يك منطقه به مناطق اطراف وجود دارد. برخي مراجع معتقد هستند كه رؤيت هلال در يكي از بلاد مسلمين، براي تمام بلاد مسلمين كه آن جا شب است كافي است و به اين ترتيب همه كشورهاي اسلامي كه در شرق هستند، يك روز را عيد خواهند گرفت. برخي ديگر، معتقدند هر منطقه اي مستقل از منطقه ديگر است.
ملاك عربستان
ملاك در عربستان اين است كه آيا در شهر مكه مكرمه، ماه بعد از خورشيد غروب مي كند يا خير؟ اما حالت هايي پيش مي آيد كه ماه قمري قبل هنوز پايان نيافته، ولي هلال، پس از خورشيد غروب مي كند. در ساير حالت ها هم معمولا هلال قابل رؤيت نيست، ولي آغاز ماه اعلام مي شود. چون ماه قمري حداقل 29 روز و حداكثر 30 روز طول مي كشد، اشتباه در اعلام آغاز يك ماه قمري مي تواند بر آغاز ماه قمري ديگر هم تأثير بگذارد.
ملاك آغاز ماه قمري در ايران
خوشبختانه نظرات فقهي مقام معظم رهبري، چنين مشكلاتي را كاملا حل كرده است و تقويم رسمي جمهوري اسلامي ايران كه برپايه نظرات فقهي ايشان و تلاش كارشناسان مركز تقويم مؤسسه ژئوفيزيك استخراج مي شود، در پهنه ايران بسيار دقيق است.
طبق نظر مقام معظم رهبري، هلال شب اول ماه بايد با چشم رؤيت شود و استفاده از ابزارهاي اپتيكي نظير تلسكوپ يا دوربين دوچشمي مانعي ندارد. از نظر ايشان، نظر كارشناسان در مورد رؤيت ناپذيري هلال حجت است. يعني اگر عده اي ادعا كنند كه هلال را ديده اند و كارشناسان علم نجوم آن را رد كنند، ادعاي آنان پذيرفتني نيست. از نظر ايشان، در صورتي كه در بخشي از ايران قادر به رؤيت هلال ماه باشند و در بقيه پهنه ايران قادر به رؤيت نباشند، وضعيت شهرهاي بزرگ كشور به خصوص تهران كه بيشترين تراكم جمعيتي را دارد، ملاك خواهد بود و تهران، نقش تعيين كننده خواهد داشت. بدين ترتيب، در صورتي كه هلال در شهر تهران قابل رؤيت باشد، آغاز ماه قمري اعلام مي شود.
فردا كه عيد نيست
اگر غروب امروز نگاهي به آسمان بياندازيد، به هيچ وجه نمي توانيد هلال ماه رمضان را با چشم حتي مسلح مشاهده كنيد. چون جدايي زاويه اي ماه از خورشيد آن كم است كه حتي از حد ديد تلسكوپ هم كمتر است. اگر كسي امشب ادعا كند هلال را ديده است، اشتباه كرده است و ابر يا دود هواپيما را با هلال اشتباه گرفته است، شايد هم دچار توهم رويت شده است.
با فرض درست بودن مطالب بالا دوشنبه نمي تواند اول ماه شوال و عيد فطر باشد. به اين ترتيب احتمالا كشورهايي كه فردا را عيد فطر اعلام كرده اند، يا اشتباه كرده اند يا فتوايشان متفاوت است.
سه شنبه احتمالاً عيد است
اگر سه شنبه عيد باشد، غروب دوشنبه هلال ماه بايد ديده شود، اما نگاهي به مشخصات ماه در غروب امشب نشان مي دهد كه رويت اين هلال مشكل است اما غيرقابل ديدن نيست. پس از غروب خورشيد دوشنبه، جدايي زاويه اي ماه از خورشيد، 15 درجه است كه از حد قابل ديدن (8 درجه) و از حد ركوردهاي جهاني (11 درجه) هم بيشتر است. اما مشكل آن جاست كه ارتفاع ماه بسيار كم است (حدود 3 درجه) و زمان مكث آن بسيار كم است. يعني زمان كمي بعد از غروب خورشيد، ماه هم غروب مي كند. پس رصدگران، زمان كمي را براي شكار هلال ماه دارند. اما اين هلال جوان، چون ارتفاع كمي دارد، ممكن است لاي گرد و غبار افق غربي گم شود. چون هرچه قدر ارتفاع هلال كمتر باشد، غلطت جو براي ديدن آن بيشتر است.
به هرحال تنها در صورتي روز سه شنبه عيد سعيد فطر خواهد بود كه گزارش هاي موثق رسيده به دفتر مقام معظم رهبري بررسي شود و رويت هلال براي ايشان مسجل شود.
|
