اين روزها امتحانات نوبت اول مدارس كشور در حال برگزاري است و همراه با بقيه دانش آموزان، فراگيرندگان سال هاي سوم دبيرستان و دوره پيش دانشگاهي نيز در حال امتحان دادن هستند. امتحان اين دانش آموزان، به همراه امتحاناتي كه در خردادماه از آنها به عمل خواهد آمد، در زمره امتحانات نهايي به شمار مي آيد؛ همان امتحاناتي كه در چند هفته اخير و همراه با بحث حذف كنكور، با عنوان امتحان استاندارد، سرمنشاء بسياري از اظهارنظرها بوده است. آنچه در پي مي آيد ديدگاهي است كه سعي دارد امتحان نهايي استاندارد را از ابعاد گوناگون مورد واكاوي قرار دهد.

پس از اين كه سازمان سنجش آموزش كشور، معدل امتحانات نهايي را شرط حذف تدريجي كنكور اعلام كرد، اخيراً عضو كميسيون آموزش مجلس و همچنين معاون وزارت علوم در مصاحبه هاي خود پسوند كاستاندارد» را به اين شرط افزوده اند و همزمان معاون آموزشي وزير آموزش و پرورش در پاسخ به سؤال خبرنگار يكي از شبكه هاي سيما اظهار داشته كه امتحانات نهايي ما استاندارد است، زيرا برگه هاي امتحاني توسط دو نفر از معلمان تصحيح مي شود. به اين ترتيب به نظر مي رسد با افزايش چنين پسوندي، مسئوليت آموزش و پرورش در برگزاري امتحانات نهايي بسيار سنگين تر شده است.
با توجه به تجربيات شخصي كه در طول ساليان متمادي در برگزاري و نظارت بر امتحانات نهايي در سراسر كشور داشته ام، اولين سؤالي كه در ارتباط با كلمه كاستاندارد» به ذهن خطور مي كند، اين است كه مگر آموزش هاي ما در مدارس كشور هماهنگ است كه امتحانات هماهنگ برگزار مي كنيم؟ مثلاً:
* آيا تعداد دانش آموزان سال سوم متوسطه در همه كلاس ها استاندارد است؟ يا اين كه برخي كلاس ها 25نفره، ولي اكثر آنها بالاي 40 نفره اند؟
* آيا همه دانش آموزان در كلاس هاي خود از معلمان باتجربه استفاده مي كنند؟ يا اينكه برخي كلاس ها دبيري با سابقه بالاي 20سال و بعضي ديگر معلم تازه استخدام و يا حق التدريسي دارند؟
* آيا همه دبيران در رشته تخصصي خود مشغول تدريس اند؟ و يا اينكه دبير ادبيات، درس عربي و دبير رياضي، درس فيزيك و يا دبير زمين شناسي، درس زيست شناسي را هم تدريس مي كنند؟
* آيا همه معلمان به پرسش هاي كلاسي در طول سال تحصيلي اهميت مي دهند؟ و يا اينكه به علت غيراستانداردبودن تعداد دانش آموزان، معلم نه تنها فرصت پرسش پيدا نمي كند، بلكه دانش آموزان خود را به اسم نيز نمي شناسد؟
* آيا كتاب هاي درسي به معناي واقعي تدريس و كليه مسائل و تمرين هاي آن حل و به پايان برده مي شود؟ و يا اين كه به علت محروميت منطقه، دانش آموزان مدت زماني از سال تحصيلي را بدون معلم سپري كرده و در نهايت كتاب را به سرعت و ناقص به پايان مي رسانند؟
و اما در مورد استانداردبودن امتحانات نهايي نيز اين سؤالات مطرح است:
* آيا طراحان سؤالات براساس تخصص و تجربه و سابقه طراحي سؤال در مناطق و استان ها و براساس ضوابط خاص خود دعوت مي شوند؟ و يا اينكه در انتخاب آنها بيشتر روابط استاني حاكم است؟
* آيا سؤالات امتحاني براساس دستور العمل هاي مربوطه و از سطوح مختلف يادگيري و به طور استاندارد طرح مي شوند؟ و يا اينكه هر طراحي، در طرح سؤالات به روش خاص خود عمل مي كند؟
* آيا مراقبين در سر جلسه به معناي واقعي مسئوليت مراقبت را به عهده مي گيرند؟  و يا اين كه مشغول درد دل با يكديگر و يا غرق در مطالعه و استراحت اند؟
* آيا مدارس سالن هاي استاندارد جهت برگزاري امتحانات را دارند؟ و يا اينكه دانش آموزان در كلاس ها و در كنار يكديگر و روي ميز و نيمكت به سؤالات امتحاني پاسخ مي دهند؟
* آيا اوراق امتحاني به قول معاون آموزشي وزارت آموزش و پرورش، توسط دو نفر تصحيح مي شود؟  و يا اينكه 99درصد اوراق را يك نفر تصحيح و نفر دوم فقط با امضاي خود نمره نفر اول را تأييد مي كند؟
* آيا تصحيح اوراق دقيقاً براساس ريز بارم ارائه شده توسط طراح تصحيح مي شود؟ و يا اين كه مصحح براساس سليقه شخصي اوراق امتحان را تصحيح مي كند؟
* آيا طراحان سؤالات امتحان نهايي دست مصححين را جهت تغيير ريز بارم باز نمي گذارند؟ و يا اينكه اكثر آنها مثل طراح درس زيست شناسي خرداد 85 اجازه مانور در ريز بارم را با جمله زير به مصححين مي دهد: كپاسخ درست را به هر صورت كه نوشته شده باشد، بپذيريد»!
* آيا حق الزحمه تصحيح اوراق امتحاني آنچنان است كه دبيران باتجربه و با سابقه را جهت دريافت ابلاغ ترغيب كند؟  و يا اينكه از دبيراني غيرمتخصص جهت تصحيح دعوت به عمل مي آيد؟
* آيا حوزه هاي امتحانات نهايي به طور مستمر توسط ناظران مجرب و مطلع مورد بازديد قرار مي گيرد؟ و يا اين كه در طول امتحانات، يك ناظر به مدت چند دقيقه از حوزه اجرا بازديد و در صورتجلسه امتحان به تعريف و تمجيد از برگزاركنندگان مي پردازد؟
و اما آخرين سؤال اين كه، آيا اين عادلانه خواهد بود كه سازمان سنجش آموزش كشور معدل كسب شده دانش آموز سال سوم متوسطه در يك منطقه محروم از نظر آموزش (حتي در تهران) را با معدل دانش آموز يكي از مناطق مرفه مورد مقايسه قرار داده و مجوز ورود به دانشگاه را براي يكي صادر كرده و دانش آموز مستعدي كه به علت محروميت از امكانات آموزشي، حد نصاب معدل مورد نظر را كسب نكرده، از ورود به دانشگاه و ادامه تحصيل محروم كند؟
اي كاش مسئولان محترم آيه 285 سوره البقره را مدنظر قرار داده و رعايت عدل و انصاف را در مقام مقايسه دانش آموزان با يكديگر داشته باشند كه مي فرمايد: كلايكلف الله نفساً الا وسعها لها ما كسبت و عليها ما اكتسبت» كخداوند هيچ كس را تكليف نمي كند، مگر به قدر توانايي هاي او.»

گروه علمي فرهنگي - بچه داري تكاليف زيادي را متوجه والدين مي كند. والدين بايد از همان ابتدا،  تصميماتي بگيرند كه تاثير چشمگيري بر آينده بچه ها دارد. يكي از مهمترين مسائلي كه والدين بايد براي بچه هاي خود توضيح دهند،  موضوع آفرينش و خداوند است.
ماهيت خداوند از همان سنين پايين مورد پرسش بچه ها قرار مي گيرد. اين موضوع به شكل مستقيم و غير مستقيم مطرح مي شود و رفتار والدين در شكل گيري تلقي بچه ها در اين مورد نقش فراواني دارد. اينكه فرزند شما چگونه خداوند را خالقي دوست داشتني و محافظ بداند،  بستگي به تجاربي دارد كه از شما و راز و نيازتان با خدا و در طول حيات كسب نموده است. رابطه اي كه با فرزندتان داريد،  پايه گذار درك اوليه او نسبت به رابطه اش با خداوند است و اين امر باعث رشد فكري وي در اين مورد مي شود كه خداوند كيست و چگونه با هر كدام از ما ارتباط دارد.
والديني كه مي خواهند براي پرورش ايمان به خدا در فرزندشان راهنمايي در اختيار داشته باشند،  مي توانند به كتاب كخدا و كودك» مراجعه كنند كه به تازگي توسط انتشارات پيك بهار روانه بازار شده است. اين كتاب كه شانزده فصل دارد، نوشته دكتر شرلي مورگن تيلر و ترجمه مونا طارمي و محمد رضا عبدلي بيدهندي است. از جمله عناوين فصلها مي توان از مخلوقي منحصر به فرد، از ديدگاه خداوند، خارج از بهشت،  عبادت و كودكان و در راه خدا گام برداشتن نام برد. كتاب در 127 صفحه، 2200 جلد و با قيمت 1300 تومان منتشر شده است.

مرتضي مجدفر
نخست) 40 سال پيش در چنين روزهايي
روزنامه اطلاعات در تاريخ سه شنبه 15 آذر 1345، برابر با 23 شعبان 1386 نوشت: محصلين شهرستان ها از تلويزيون استفاده خواهند كرد.
به نوشته روزنامه اطلاعات آن سال ها، دكتر هدايتي، وزير آموزش و پرورش در اجتماع مسئولان و دبيران تلويزيون آموزشي گفت: به موازات تغيير سيستم آموزشي، از نظري به علمي و حرفه اي و تغيير بعضي از كتب درسي، موضوع تدريس از طريق تلويزيون مورد مطالعه قرار گرفت و به زودي تدريس از تلويزيون در تهران آغاز مي شود. دكتر هدايتي در پايان اظهار اميدواري كرد كه ترتيباتي فراهم شود تا در آينده كليه دانش آموزان شهرستان ها بتوانند از تلويزيون آموزشي استفاده كنند.
دوم) آغاز به كار تلويزيون آموزشي
نخستين برنامه هاي تلويزيون آموزشي، از مهرماه سال۱۳۵۰ (يعني پنج سال بعد از گفته هاي وزير آموزش و پرورش سال 1345) آغاز شد. اين برنامه ها كه از محل شبكه۲ فعلي پخش مي شد، به صورت نيم بند ادامه پيدا كرد و در برخي مدرسه ها كه به تلويزيون مجهز شده بودند، از آنها استفاده هايي به عمل آمد. بعدها شبكه دوم تلويزيون، به خاطر همين سابقه، صبغه آموزشي پيدا كرد و سال ها نيز به همين عنوان ناميده شد.
سوم) سال هاي آغازين دهه۶۰
كبا گسترش تلويزيون آموزشي، امكانات آموزشي به طور مساوي و عادلانه بين همه اقشار جامعه توزيع خواهد شد.» اين شعار زيباي سال هاي آغاز دهه 60 عملي نشد و طرح هاي مسئولان آموزش و پرورش و صدا و سيما در كازيه هاي در دست اقدام يكديگر بايگاني شد.
چهارم) تجربه سال 66
ماه هاي موشك باران شهرها در آغاز سال 66، تجربه خوبي براي راه اندازي تلويزيون آموزشي بود. اين تجربه سه چهار ماهه كه با مديريتي عالي اداره شد، به فراموشي سپرده شد و به جز تعدادي فيلم  آموزشي و تدريس هايي چند از معلمان خوب، چيز ديگري در آرشيو صدا و سيما و دفتروقت تكنولوژي آموزشي آموزش و پرورش (معاونت فعلي فناوري اطلاعات) باقي نماند. راستي اصلاً اين آرشيوها موجودند؟
امروز) بار ديگر تلويزيون آموزشي
اخيراً مسئولان آموزش و پرورش،  ضرورت استفاده از تلويزيون را به عنوان وسيله اي تأثيرگذار در آموزش و ايجاد عدالت آموزشي مطرح كرده و حتي خواهان راه اندازي شبكه مستقلي به عنوان كتلويزيون آموزشي» شده اند. در صحيح بودن اين حرف، صحبتي نمي كنيم و از اينكه چرا از دفتر تكنولوژي آموزشي آموزش و پرورش با امكاناتي در حد يك ايستگاه تلويزيوني كه حتما توانايي راه اندازي و اداره يك شبكه آموزشي 24 ساعته را دارد، استفاده نمي شود، بحثي نمي كنيم. همچنين از اينكه كل مقوله تلويزيون آموزشي، خلاصه شده به سه، چهار تا برنامه ويژه با آرم كرشد» در شبكه آموزش، چيزي نمي گوييم. حرف بر سر اين است كه مسئولان آموزش و پرورش، در سخن گفتن از تلويزيون آموزشي، خيلي ذوق زده نشوند، بهتر است سري به سوابق و بايگاني هاي وزارت متبوع خود بزنند. قطعاً به تجربه ها و طرح هاي قبل و بعد از انقلاب دسترسي خواهند داشت؛ تجربه، چيز بدي نيست.

ايرنا: معاون عمومي وزارت آموزش و پرورش گفت: كتاب هاي درسي دوره ابتدايي بر پايه مشاركت جمعي و گروهي دانش آموزان در كلاس درس طراحي و تدوين مي شود.
حسين احمدي افزود: هم اكنون كتاب هاي درسي كبخوانيم» و كبنويسيم»، كهديه هاي آسمان»، كعلوم» و كهنر» دوره ابتدايي مبتني بر مشاركت گروهي و جمعي تدوين شده و در اين كتاب ها مطالب توام با نشاط و شادابي به دانش آموزان ارائه مي شود. وي افزود: در كتاب هاي يادشده حفظ مطالب محور قرار نگرفته و در اين رويكرد بخش زيادي از فعاليت هاي كلاس به معلم و روش تدريس و همچنين چگونگي استفاده از محتوا و برنامه هاي درسي ارائه شده، برمي گردد.
احمدي اظهارداشت: در دوره ابتدايي كسب عادات صحيح در دانش آموزان مورد توجه است و در اين مسير تاكيد ما تقويت پرورش عاطفه، ذوق، هنر، پشتكار، دينداري و كرامت در دانش آموزان است. وي گفت: در برنامه جديد درسي، ما انتظار داريم كه دانش آموزان با يك روح لطيف و توام با شادماني و پويايي آموزش ببينند تا در بزرگسالي به انسان هاي مسئوليت پذير، فداكار و شهرونداني متدين و آگاه به مسائل اجتماعي و امور ديني تبديل شوند. معاون وزارت آموزش و پرورش افزود: در كتاب هاي درسي، ما درصدد هستيم كه تعامل دانش آموزان با ديگران تقويت شود.