سه شنبه ۱۵ اسفند ۱۳۸۵ - سال چهاردهم - شماره۴۲۲۳ - Mar 6, 2007
مروري بر كاركرد راكت ها و نحوه عمل آنها به بهانه پرتاب راكت كاوشي ايران
افق هاي تازه در صنعت هوافضا
نحوه عمل راكت هاي كاوشي - تصوير سازي : داوود كاظمي
حميدرضا نمازي خواه
016362.jpg
خبر پرتاب و آزمايش موفقيت آميز راكت فضايي ايران- كه از نوع راكت هاي كاوشي بود- افق هاي تازه و درخشاني را در پيشرفت صنعت هوافضا نشان مي دهد. اگر ايران به مرزهاي فضايي دست يابد، ديگر براي پرتاب ماهواره هايش احتياجي به كشورهاي ديگر ندارد. البته اين راكت با راكت هاي حمل ماهواره تفاوت هاي بسياري دارد، ولي اساس ساخت و طراحي آنها به هم نزديك است.
از زمان جنگ سرد تاكنون، همواره براي دستيابي به مرزهاي فضايي ميان كشورها به ويژه كشورهاي آمريكا و روسيه(شوروي سابق) رقابت سختي بوده و هر دو مي دانستند كه دستيابي و تسخير فضا، بهترين شيوه براي تهديد ديگر كشورهاست. به همين دليل تمامي پروژه هاي فضايي و يا اكثر آنها محرمانه انجام مي شد. حاصل آن، رقابت صدها ماهواره است كه امروزه در حال جاسوسي از كشورهاي ديگر هستند و حتي احتمالاً تسليحات نظامي كه در مدارهاي گوناگون آماده شليك به زمين و يا ماهواره هاي ديگر است.در هر حال دستيابي محققان داخلي به شيوه ساخت راكت هاي فضايي را(هر چند هنوز فاصله زيادي بين تكنولوژي ما و غرب وجود دارد) به فال نيك گرفته و منتظر ديدن اولين هوافضا پيماي ايراني خواهيم ماند.
راكت چيست؟
يك راكت، وسيله، موشك و يا هواپيمايي است كه با بيرون دادن گاز از ته خود به جلو حركت مي كند. راكت ها بيشتر براي مقاصد نظامي، حمل ماهواره ها به مدارها، سفرهاي فضايي و براي پژوهش ديگر سيارات استفاده مي شوند.كاربردهاي بسيار راكت ها در تسليحات نظامي باعث شده تا بيشتر افراد راكت ها را صرفاً يك وسيله نظامي بدانند. در اصطلاحات نظامي موشك به وسيله اي گفته مي شود كه از يك راكت و كلاهك تشكيل شده و قابليت هدف يابي يا تصحيح مسير را دارد. راكت تنها وظيفه حمل آن محموله و يا كلاهك تا هدف را به عهده دارد. كلاهك هاي نظامي توسط راكت ها اغلب در يك مسير منحني الشكل يا بالستيكي حركت مي كنند و وسايل ديگر مانند ماهواره هاي جاسوسي بيشتر در يك مسيرمداري حركت مي كنند.
تفاوت اصلي كه راكت را از ديگر وسايل هوايي متمايز مي سازد در نحوه ايجاد نيروي پيشران است. راكت ها بر خلاف موتورهاي ديگر، از هواي تزريقي استفاده مي كنند به اين صورت كه هر راكت يك يا چند مخزن اكسيژن (بسته به زمان پرواز و يا فاصله هدف ) را براي ايجاد انفجار در موتورش با خود حمل مي كند و ديگر از هواي خارج استفاده نمي كند. به چنين موتوري كه هوادم نباشد، راكت گفته مي شود. به دليل مهيا بودن اكسيژن كافي در كل مسير از پيش تعيين شده، راكت ها، سرعت بسيار بالايي نسبت به وسايل ديگر دارند و اين عامل موثر در استفاده از آنها براي ماموريت هايي كه عكس العمل سريع مي خواهند، است.در حال حاضر راكت تنها وسيله  خروج از جو زمين و فرار از نيروي جاذبه موثر زمين است و بهترين وسيله براي انتقال محموله به مدارها، تغيير مدار يك ماهواره (كه احتياج به نيروي پيشران بسيار قوي دارد)، شتاب دادن به يك وسيله هوايي و در برخي اوقات براي كم كردن سرعت (با استفاده از نيروي مخالف براي فرود در مناطقي كه اتمسفر ندارند يا چگالي اتمسفرشان كم است مانند ماه، ستاره هاي دنباله دار و يا سيارات ديگر) در صنايع غيرنظامي استفاده مي شوند.در ماموريت هايي كه به سرعت هاي بسيار بالا احتياج دارند نيز از راكت ها استفاده مي شود. براي مثال در سرعت هاي ابرصوتي(5 برابر سرعت صوت) و يا سرعت هاي مداري كه به 25 ماخ هم مي رسند تنها راه حل استفاده از راكت است.
انواع گوناگون
راكت ها انواع مختلفي دارند، از راكت هاي دور بزرگ مانند راكت ساترن  V در پروژه آپولو گرفته تا راكت هاي آبي كه در بعضي از اسباب بازي ها استفاده مي شود. اغلب راكت هاي كنوني از موتورهاي شيميايي احتراق داخلي استفاده مي كنند و پس از تزريق سوخت و اكسيژن در موتور، احتراق صورت مي گيرد كه از گسيل سريع گازهاي حاصله از اين انفجار به بيرون نيروي پيشران راكت مهيا مي شود. در موتور راكت شيميايي مي توان از سوخت جامد، سوخت مايع (مانند شاتل هاي فضايي) و يا سيستم دوگانه سوز (كه از هر دو نوع سوخت استفاده مي كنند) نام برد. برخي ديگر از راكت ها از موتورهاي بخار استفاده مي كنند بدين گونه كه بخار بسيار داغ از راكت خارج شده و باعث ايجاد نيرو مي شود. اين روش با وجود امنيت بيشتر و منابع فراوان سوخت نسبت به موتورهاي شيميايي، قدرت كمتري دارد.
راكت هاي كاوشي
راكت هاي كاوشي وسايلي هستند كه براي تحقيقات جوي و فشاري در ارتفاعات بالاي داخل جو استفاده مي شوند. اين راكت ها براي بررسي وضعيت هاي گوناگون لايه هاي جوي در ارتفاعات 50 تا 1500 كيلومتري و در ارتفاعي بالاتر از سقف ارتفاع بالن هاي هواشناسي و پايين تر از فاصله مداري ماهواره ها قرار مي گيرند. بيشترين ارتفاعي كه يك بالن دارد 40 كيلومتر و كمترين ارتفاع يك ماهواره 120 كيلومتر است. يك شكاف چند كيلومتري بين اين دو نوع وسيله تحقيقاتي وجود دارد كه توسط راكت هاي كاوشي پوشش داده مي شود.راكت هاي معمولي كاوشي متشكل از يك موتور احتراق داخلي سوخت جامد و محموله يا دستگاه هاي تحقيقاتي است كه پس از اتمام سوخت و رسيدن به هدف يا ارتفاع مناسب ديگر محموله يا دستگاه هاي تحقيقاتي بخش سقوط آزاد را در يك مسير بيضي شكل به سمت زمين طي مي كنند. زمان پروازي راكت هاي كاوشي كمتر از 40 دقيقه است.دليل استفاده فراوان از چنين راكت هايي براي تحقيقات، قيمت بسيار پايين آنها نسبت به راكت هاي هدايت شونده است. البته دلايل ديگري مانند زمان ساخت پايين (كمتر از 6ماه) و يا عدم قابليت بالن  ها و ماهواره ها در چنين ارتفاعاتي نيز دال بر استفاده فراوان آنهاست

اخبار كوتاه
وسيله اي براي پيشگيري از خوابيدن راننده
پژوهشگران ژاپني دانشگاه توكيو فناوري اي ابداع كردند كه در آن از صندلي ويژه اي استفاده مي شود كه در زمان خواب رفتن راننده در حين رانندگي، با كشيدن آژير، اعلان خطر مي كند. پشت اين صندلي دو نوع حسگر هست كه وظيفه آن گرفتن امواج ارسالي از سوي نبض راننده است. اگر امواج فرستاده شده از نبض راننده دچار نوسان شديد شود، دستگاه اعلان خطر به طور خودكار شروع به  كار كرده و آژير مي كشد.
كشف فسيل نيم ميليارد ساله
دانشمندان از كشف سنگواره هاي جانور آبزي و عجيب الخلقه با بدني پوشيده از برآمدگي هاي بلند و خار مانند خبر مي دهند كه ??? ميليون سال قبل و در زمان آغاز ظهور جانداران پرسلولي در جهان، در اقيانوس هاي زمين زندگي مي كرده  است. اين هيولاي يك سانتيمتري چشم و دست و پا ندارد و احتمالاً توسط يك عضو ماهيچه اي و همانند حلزون در بستر اقيانوس حركت مي كرده و از باكتري ها تغذيه مي كرده  است.
شناسايي مكانيسم مقاومت در برابر شيمي درماني
محققان به تازگي موفق به شناسايي مكانيسمي  شده اند كه سلول هاي سرطاني با استفاده از آن در برابر شيمي درماني از خود مقاومت نشان مي دهند. با اين كشف امكان دستيابي به راهكارهاي جديدي براي آسيب پذير كردن تومورهاي سرطاني نسبت به شيمي درماني فراهم خواهد شد.
پارادوكس اطلاعات در سياهچاله
يكي از رازهايي كه ذهن فيزيكدانان را به خود مشغول كرده اين است كه آيا اطلاعات زماني كه به يك سياهچاله وارد مي شود، نابود مي شود و يا به شكل ديگري باقي مي ماند؟ فيزيكدانان دانشگاه يورك و مؤسسه علمي ساينيك در هند دريافتند كه اگر اطلاعات در سطح كوانتومي  نابود شوند، اين اطلاعات در واقع مخفي هستند و قادرند در جايي ديگر ظاهر شوند. به جاي اين كه اطلاعات به طور كامل نابود شوند، برخي ارتباط و پيوند بين ذرات نابود شده و وضعيت دروني سياه چاله باقي مي ماند.

سوژه روز
دايناسورشناس 11 ساله مكزيكي
الميرا صديقي
016359.jpg
هوراسيو گارسيا لورانو، پسر 11 ساله اي است كه اين روزها نامش را همه مكزيكي ها و خيلي از مردم دنيا تكرار مي كنند. پسري كه از چهار سالگي،  خواندن و نوشتن و مطالعه و تحقيق را آغاز كرده ، فكر مي كنيد درباره چه موضوعي؟ دايناسورها.
او اكنون كم سن ترين دانشجوي مكزيك است و احتمالا كم سن ترين دايناسورشناس دنيا.هوراسيو به توصيه روانشناسان، علاوه بر حضور دو بار در هفته اش در دانشگاه هيگالگو، هفته اي چند نوبت به مدرسه هم مي رود تا خللي در شكل گيري شخصيت اجتماعي  و روابط درست با همسن و سالانش پيش نيايد. بسياري از استادان دانشگاه هاي مكزيك، هوراسيو گارسيا لورانو را يكي از بزرگ ترين زمين شناسان تاريخ كشور مكزيك در آينده اي نزديك قلمداد مي كنند.
اين نابغه مكزيكي در طول تاريخ اين كشور جوانترين دانش آموزي است كه توانسته به دانشگاه هاي اين كشور راه پيدا كند. او از 3-4 سالگي، به دليل علاقه بسياري كه به دايناسورها داشته، هر كتاب علمي كه در مورد اين حيوانات به دستش مي رسيد را مطالعه مي كرد و هوش بسيارش سبب مي شد كه بتواند تمام آنها را به خاطر بسپارد و از آنها استفاده كند.انگيزه والدين هوراسيو از فرستادن او به دبستان اين است كه او مسير طبيعي رشدش را پيدا كند و بتواند به عنوان يك كودك از اين سن خود لذت كافي را ببرد و با همسن و سالانش در ارتباط باشد، تا وقتي بزرگتر شد احساس نكند كه اين دوره از زندگي اش را از دست داده است. البته او در دانشگاه هم با دوستان و همكلاسي هايي كه نه تنها بيش از 10 سال از او بزرگترند، بلكه قد و قامتي بسيار بزرگتر از او دارند، به خوبي ارتباط برقرار كرده است.
پروفسور آلبرتو براكنو كه در اين دانشگاه به عنوان محقق مشغول به كار است، در مورد هوراسيو مي گويد: اين پسر با نشانه هايي كه او از خود بروز داده و معلوماتي كه در اين سن كم در ذهن دارد و اسم هاي بسيار سختي كه از اين رشته و دايناسورها به خاطر سپرده است، به عنوان يكي از دانشمندان مهم آينده دنيا مطرح است.
خانواده هوراسيو كه از طبقه فقير جامعه مكزيك هستند و در دهكده اي دور از شهر زندگي مي كنند، زماني كه متوجه شدند فرزندشان در مدرسه دولتي باعث به هم ريختگي نظم مدرسه شده و با صحبت هايش در مورد دايناسورها مسئولان مدرسه را كلافه كرده است، به ناچار مجبور شدند تا او را در مدرسه خصوصي بسيار دورتر از خانه ثبت نام كنند؛ همان مدرسه اي كه او اكنون مجبور است چند روز در هفته را با پاي پياده از آنجا تا خانه طي كند و دو روز در هفته را نيز به دانشگاه برود.
در حال حاضر، تنها مشكل براي هوراسيو و خانواده اش مشكلات مالي است كه توانايي چنداني براي فرستادن او به دانشگاه و يا هزينه هاي جانبي او ندارند. دولت مكزيك گرچه قول هايي براي كمك به خانواده اين كودك داده است كه بتوانند خرج تحصيل او را متقبل شوند، اما عملا هنوز از سوي دولت كمكي به آنان نشده و اين خانواده همچنان براي ادامه تحصيل فرزندشان با مشكل رو به رو هستند و اگر دولت اين كشور كمكي به آنها نكند، در نهايت آنها به ناچار او را با بورسيه به كشورهاي خارجي كه خواهان او باشند خواهند فرستاد.البته هوراسيو اولين و آخرين نابغه كوچك دنيا نيست. مثلا سال گذشته هم يك پسر سه ساله در يك خانواده مسلمان انگليسي به نام ميخائيل علي توانست نامش را در ليست باهوش ترين افراد دنيا ثبت كند. شايد در كشور ما هم از اين نابغه هاي كوچك، كم نباشد، اما اين يك واقعيت است كه همه نابغه ها شانس كشف شدن ندارند.

دانش فناوري
اجتماعي
ادب و هنر
اقتصادي
بـورس
حوادث
بين الملل
سياسي
شهري
ورزش
صفحه آخر
همشهري ضميمه
|  اجتماعي   |   ادب و هنر   |   اقتصادي   |   دانش فناوري   |   بـورس   |   حوادث   |   بين الملل   |   سياسي   |  
|  شهري   |   ورزش   |   صفحه آخر   |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   شناسنامه   |   چاپ صفحه   |