چهارشنبه ۱۶ اسفند ۱۳۸۵ - سال چهاردهم - شماره۴۲۲۴ - Mar 7, 2007
رياضيات روي گنبد كبود
محققان دانشگاه شيكاگو مي گويند هنرمندان ايراني مسلمان راهي براي ساخت موزاييك هاي پازل مانند پيدا كرده بودند كه 500 سال بعد به ابداع الگوهاي تازه اي در پوشش سطح منجر شد
كوازي كريستال ها روي سردر بقعه درب امام. اين را بايد به ليست جاذبه هاي توريستي- رياضي اصفهان اضافه كرد
احسان لطفي
016473.jpg
016482.jpg
هنرمندان مسلمان در قرون وسطي راهي براي ساخت موزاييك هاي پازل مانند پيداكرده بودند كه در نهايت به ابداع الگوهاي تازه اي در پوشش سطح منجر شده؛ الگوهايي كه رياضيدانان تقريباً 500 سال بعد آنها را كشف كردند. به گفته محققان، كاشيكاري بعضي از ساختمان هاي متعلق به قرن پانزدهم در ايران، از الگوهايي پيروي مي كند كه با وجود متقارن بودن، از تكرار منظم يك طرح خاص به وجود نمي آيد و به آن كوازي كريستال گفته مي شود.
در ميانه اين موج خودباوري كه همه سعي دارند همه چيزهاي خوب را به ما نسبت بدهند، تعيين ميزان جديت خبرهاي علمي كار راحتي نيست، اما جمله هاي بالا، ترجمه پاراگراف اول مطلبي است كه مجله Scietific America در سايت اينترنتي خودش به توضيح يافته تازه يكي از پژوهشگران دانشگاه هاروارد اختصاص داده و اين را مي شود از كلمه هايي مثل موزاييك و قرون وسطي فهميد. يافته اي كه در هفته گذشته تقريباً تمامي سايت هاي معتبر علمي از Sciece و ewscietist تا ature آن را پوشش دادند.

پيش از اين تصور مي شد كاشيكاري هاي ظريف و رنگارنگ بناهاي اسلامي را معماران با ابزارهاي ساده هندسي طراحي مي كرده اند. يعني سطحي را كه بايد پوشانده مي شد با فاصله گذاري هاي منظم و به كمك خط كش و پرگار به قطعه هاي مشخص تقسيم مي كردند و به اين ترتيب الگويي پديد مي آمد كه با تكرارش مي شد سطح را پوشاند و اين همان وضعيتي است كه در بلورهاي منظم جامدات هم ديده مي شود.
در واقع، پيچيدگي اين طرح ها دست كم گرفته شده  بود تا زماني كه اميل ماكويكي استاد دانشگاه كپنهاگ در طرح هاي ديواره بيروني گنبد كبود مراغه، چيز جديدي ديد. چيزي كه به نظر او پيچيده تر از بلورهاي منظم تكراري مي آمد و بيشتر شبيه الگوي چينش اتم ها در برخي از آلياژهاي فلزي بود.
گنبد كبود مراغه سال 1197 ميلادي ساخته شده است و وقتي ماكويكي در دهه 90 به آن نگاه مي كرد 800 سال از عمرش مي گذشت.
اولين، بعد از كاشيكارها
كاشيكارهاي دوره اسلامي، بايد بازهم براي كشف پيچيدگي آثارشان، صبر مي كردند. تا همين سال پيش كه پيتر جي لو دانشجوي دكتراي فيزيك دانشگاه هاروارد براي ارائه يك سخنراني به تركمنستان دعوت شد و بعد وقتي به عنوان يك توريست داشت مساجد اسلامي متعلق به قرن شانزدهم ميلادي در ازبكستان را مي ديد شباهت نوعي بعضي از كاشيكاري ها به الگوي پنروز توجهش را جلب كرد.
راجر پنروز، رياضيدان و كيهان شناس معروف، اولين كسي بود كه در 1973، الگوريتمي براي پوشاندن يك سطح با دو قطعه لوزي شكل پيشنهاد كرد. الگوريتمي كه صفحه را بدون تكرار هيچ الگوي خاصي به طور كامل مي پوشاند و به نام خود او كاشيكاري پنروز ناميده مي شود.
نتيجه پژوهش لو اما نشان مي دهد كه كاشيكارهاي اصفهان ظاهراً، 520 سال قبل، با شكل پيچيده تري از اين الگوريتم آشنايي داشته اند.
پنروز در اصفهان
امامزاده درب امام را بعيد است كسي بجز اصفهاني هاي قديمي بشناسد. بقعه اي در شرق خيابان چارباغ پايين در قبرستان قديمي جميلان (سنبلستان) شامل دو گنبد بزرگ و كوچك، يك سر در كاشيكاري و سه صحن كه ساختش به سال 1453 ميلادي و زمان حكومت جهانشاه قراقويونلو برمي گردد.
پيتر لو، نمونه كامل چيزي را كه در ازبكستان فكر مي كرد ديده است و بعد در ساختمان هاي عراق و ايران و تركيه و افغانستان دنبالش گشت، در كاشي هاي سردر اين بنا پيدا كرد. اگر به شكل ها نگاه كنيد مي بينيد كه معمار اصفهاني توانسته  است صفحه را با استفاده از 5 ضلعي، مثلث و ستاره هاي 10 پر به صورتي بپوشاند كه در عين تقارن، تكرار نمي شود. تحول و رشد پيچيدگي هندسي را با نگاه كردن به كاشيكاري هاي اسلامي مي توان ديد. آنها با طرح هاي ساده و تكرارپذير شروع كردند و در نهايت به اينها رسيدند. واقعاً تكان دهنده است. آنها كاشي هايي ساخته اند كه رياضيات پيچيده اش تا همين 30-20 سال شناخته شده نبود.
اينها حرفهاي پيترلو است كه بعد از انتشار مقاله اش در شماره 22 فوريه مجله ساينس، به خبرگزاري ها رسيد. لو در بررسي طرح، خطاهايي هم ديده است اما با توجه به اينكه در اين نوع كاشيكاري، اشتباهات به سرعت رشد مي كنند و به صورت بي نظمي هاي واضح درمي آيند معتقد است كه اين خطاها در حين ساخت يا تعمير به وجود آمده اند.
خسته از سادگي تكرار
كوازي كريستال ها (بلورهايي با نظم تكرارناشونده كه براي اولين بار در سال۱۹۸۴ در طبيعت مشاهده شدند) در بلندبرد تقارن هاي 5، 10 و 12 گانه پيدا مي كنند.
يعني كل طرح با چرخشي به اندازه يك پنجم، يك دهم يا يك دوازدهم دايره حول نقاط خاص، روي خودش مي افتد. از نظر هندسي، پوشاندن كامل يك سطح با 5، 10 يا 12 ضلعي منتظم ممكن نيست و همين ويژگي، كوازي كريستال ها را از الگوهاي ساده هندسه سطح متمايز مي كند. اما هنرمندان دوره اسلامي چقدر از پيچيدگي چيزي كه خلق مي كردند آگاه بودند؟ پيتر لو مي گويد: به نظرم اين اتفاقي يا سهوي نيست.
آنها از نظم ساده خسته شده بودند و مي خواستند الگوهايشان را بدون تكرار جلو ببرند. هرچند كه احتمالاً از ويژگي هاي رياضي و نتايج الگوريتمي كه از آن استفاده مي كردند آگاه نبودند، اما كارشان به آفرينش چيزي منجر شد كه ما امروز به اسم كوازي كريستال ها مي شناسيم.

سوژه روز
نسرين خسروشاهي
چهره مردم 14 هزار سال قبل
016479.jpg
آيا ظاهر انسان هاي عصر حجر تفاوتي با دوران معاصر داشته يا خير؟ اين سؤالي است كه به تازگي براي آن جوابي پيدا شده است.
در دوراني كه نه دوربين عكاسي و نه امكانات فيلمبرداري وجود داشته، تلاش براي يافتن اطلاعاتي در اين باره مشكل به نظر مي رسد اما به تازگي برخي كارشناسان علم انسان شناسي راهي نوين براي ارضاي اين كنجكاوي يافته اند. آنها با كمك يك مجسمه ساز توانسته اند صورت اسكلت برجاي مانده از يك زن عصر حجري را كه در سيسيل زندگي مي كرده، بازسازي كنند. به اين ترتيب آنها به اطلاعات زيادي درباره ويژگي هاي شخصيتي وي دست يافتند.
بنا بر گزارش خبرگزاري آنساي ايتاليا، زني كه صورت او بازسازي شده به نام تيا معروف است. او جزو يكي از اولين گروه هاي انساني است كه در سيسيل زندگي مي كردند. تيا با داشتن 165 سانتي متر قد در زمان خود جزو زنان بلند قد بوده است. اين زن 14 هزار سال پيش به دنيا آمده و اسكلت وي در سال 1937 در غاري در نزديكي مسينا به همراه اسكلت هاي ناقص 6 نفر ديگر كه احتمالاً اعضاي خانواده او بوده اند، پيدا شده  است. اما بقاياي تيا حدود 50 سال در دانشگاه پالرمو مخفي باقي مانده بود تا اين كه دوباره در سال 1980 كشف شد.
محققان اين دانشگاه براي اين كار حدود 6 ماه تكنيك هاي كامپيوتري مختلفي را امتحان كردند كه براي بازسازي صورت فرعون مصريان و كنت اوگولينو هم از همين روش ها استفاده شده است. در اين تكنيك ها ظاهر صورت بر اساس شكل جمجمه محاسبه و ارزيابي شده  است و با اسكن هايي با كيفيت بالا به نتايج جالبي مانند تخمين زدن سن و نوع مرگ مي رسند. به اين ترتيب محققان به اين نتيجه رسيدند كه نخستين زن مديترانه اي داراي صورتي بيضي شكل، بيني كمي تخت و فكي جلو بوده است. كارشناسان نيز براي زيبا جلوه دادن وي برايش موي سياه بلندي انتخاب كرده اند.
والريو آگنسي يكي از محققان دانشگاه پالرمو مي گويد: با نگاه به او به سختي مي توان گفت كه او زني زيبا بوده اما مسلماً زندگي سختي داشته است. خصوصيات چهره كاملاً نشان دهنده محيط غار نشيني اوست. البته اين پروژه نتايج جذابي دربر دارد كه در نهايت با به سر انجام رسيدن آن مي توان تصويري از زندگي تيا در 14000 سال پيش ترسيم كرد.اين پژوهش مشخص كرد تيا در زمان مرگ 30 سال داشته است و به عقيده محققان طول عمر در عصر حجر، بسيار كمتر از اين بوده و تيا به نسبت انسان هاي هم دوره خود، بيشتر زندگي كرده است؛ اين موضوع نشان مي دهد او از سلامت كافي برخوردار بوده است چرا كه اغلب مردم آن زمان به دليل مشكلات فراوان از جمله نبود بهداشت كافي، عمر كوتاهي داشتند. بر اساس مطالعات محققان، تيا بيشتر اوقات خود را صرف شكار و جمع آوري ميوه و گياه مي كرده است كه با توجه به نوع زندگي در آن دوران طبيعي است.
آگنسي همچنين در ادامه مي گويد: ما نمي دانيم آنها چگونه مرده اند ضمن آن كه هيچ گونه علامتي مبني بر اعمال خشونت در اطراف آنها نيافته ايم.كارشناسان معتقدند تيا فردي مهم در ميان مردمي كه با آنها زندگي مي كرد بوده و در موقعيت مناسبي قرار داشته. گروه تحقيق نيز او را با گردن بندي كه از دندان گوزن ساخته شده بود يافته اند. جمجمه اصلي و صورت ساختگي تيا هم  اكنون در موزه گملارو شهر پالرمو؛ جايي كه اسكلت زن ماقبل تاريخ به همراه جمجمه هاي مذكر نگهداري مي شود، به نمايش گذاشته شده است.

اخبار كوتاه
انقلاب در دنياي امنيت IT
با طراحي و ابداع يك فن آوري جديد امنيتي با عنوان aoSca، رديابي و كشف انواع ويروس ها و كدهاي مخرب رايانه اي در مدت زماني كمتر از۶۰ ثانيه، براي كاربران خانگي متصل به اينترنت و مديران شبكه امكان پذير مي شود. Pada Softwareنرم افزاري مبتني بر اين فناوري، توليد و بطور رايگان در دسترس عموم كاربران رايانه، قرار داده است.
موريانه ها اتانول توليد مي كنند
موريانه ها روشي براي توليد اتانول دارند كه مي تواند روزي از فناوري توليد اتانول بر پايه ذرت و نيشكر پيشي بگيرد. موريانه ها ميزبان ميكروب هايي هستند كه مي توانند به يك روش موثر و اقتصادي زائدات چوب را براي توليد اتانول به قند تبديل كنند. آمريكا در حال سرمايه گذاري صدها ميليون دلار در زمينه سوخت هاي جايگزين است كه بخشي از آن در اين زمينه هزينه خواهد شد.
ربات داروخانه چي
ربات جديدي كه با استفاده از باركد،  داروهاي نسخه  بيمار را تشخيص داده و جمع آوري مي كند ، در يك بيمارستان به كارگرفته شده است. اين ربات كه سالانه بيش از 1200 ساعت در زمان كاركنان بيمارستان صرفه جويي مي كند، در داروخانه بيمارستان سامرست آمريكا كار مي كند.
كهكشان دنباله دار
بزرگ ترين تلسكوپ هاي فضايي و زميني، كهكشاني را به تصوير كشيده اند كه در اثر ميدان گرانشي بسيار قوي يك خوشه كهكشاني و محيط بسيار خشن اطراف پاره پاره شده است. عكس هايش را در سايت هابل ببينيد:
www.Hubblesite.org
جديدترين دروغ سنج به بازار آمد
دانشمندان ايتاليايي جديدترين دستگاه دروغ سنج را ساختند كه 90 تا 93درصد درست است. چنانچه نتايج اين آزمايش تائيد شود، گام تازه اي در استفاده از دستگاه دروغ سنج براي مقابله با جرم و جنايت برداشته مي شود. دستگاه جديد دروغ را در مراحل اوليه شناسايي مي كند.

دانش فناوري
اجتماعي
ادب و هنر
اقتصادي
بـورس
حوادث
بين الملل
سياسي
سلامت
شهري
صفحه آخر
همشهري ضميمه
|  اجتماعي   |   ادب و هنر   |   اقتصادي   |   دانش فناوري   |   بـورس   |   حوادث   |   بين الملل   |   سياسي   |  
|  سلامت   |   شهري   |   صفحه آخر   |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   شناسنامه   |   چاپ صفحه   |