نوسازي و جنسيت
سطوح در امنيت و رفاه گسترش آنگاه و كارآمدي و كارايي افزايش معناي در را توسعه:اشاره
اخير دهه چند طي در كه رفاه دولت مفهومدانستهاند فرهنگي و سياسي و اجتماعي مختلف
را توسعه كه است آن رفاه دولت هدف درواقع.است گرفته شكل تعريف همين براساس آمده ، پديد
نژاد ، هر از جداي افراد همه براي جامعه هر واقعيتهاي به اتكا با و اجتماعي وجوه همه در
فارغ آن تعميم چگونگي توسعه‌پذيري ، در رايج بحثهاي ازجمله.آورد ارمغان به قوميتي و جنس
تا كوشيده‌اند جامعه‌شناختي جنبه از به‌ويژه فمنيست انديشمندان لذا.است جنسيت از
به دارد نگاهي نخست زير مطلب.سازند ومرتفع بازشناسند را زنان توسعه روي پيش موانع
.مي‌پردازد ايران زنان سياسي و اجتماعي پيشرفت موانع به آنگاه و توسعه مختلف نظريه‌هاي
انديشه و فرهنگ گروه
كشورهاي در زنان شرايط به توجه توسعه ، با تئوري‌هاي پذيري تعميم بحث ، بررسي اين از هدف
توسعه تئوري‌هاي از برخي ابتدا هدف ، اين تحقق براي.است يافته كم‌توسعه يا توسعه حال در
جامعه‌شناسي ديدگاه از و مي‌شود طرح رفته كار به نيز ايران توسعه برنامه‌هاي در كه
زنان مورد در توسعه شاخص‌هاي مهم‌ترين از برخي آن از پس.مي‌گيرد قرار بررسي مورد جنسيت
.مي‌شود ارائه مي‌باشد ، شاخص‌ها اين در زنان عقبماندگي چگونگي بيانگر كه ايران
اين واقعيت‌گرايي ابتدا:است شده سنجيده معيار دو براساس توسعه تئوري‌هاي بحث ، اين در
اصلي سوال مورد ، دو هر در.ما كشور مثل كشوري شرايط با آنها بودن متناسب دوم و نظريه‌ها
-سياسي گوناگون نهادهاي وضعيت و فرهنگي اجتماعي ، تفاوت‌هاي به توجه با كه است اين
مد را موجود واقعيتهاي و جنسيتي تفاوت‌هاي اندازه چه تا نظريه‌ها اين ما ، كشور اجتماعي
كشور زنان كه مهمي مسايل با آنها در شده مطرح موضوعات اندازه چه تا و مي‌دهند قرار نظر
دارد؟ همخواني هستند ، روبه‌رو آن با ما
از عده‌اي:مي‌نمايد مهم بسيار آنها نقد در نكته‌اي ذكر نظريه‌ها ، اين طرح از قبل
به نسبت نمي‌توانند آن ، كلان و خرد از توسعه نظريه‌هاي كه باورند اين بر توسعه متخصصان
و جمعيت از نيمي وقتي.است مردود كاملا باور اين من ، عقيده به.باشند حساس جنسيت مساله
در را آنها نقش نمي‌توان قطعا مي‌دهند ، تشكيل زنان را توسعه درحال كشورهاي كار نيروي
در است قرار كه -توسعه نظريه‌هاي اگر و گرفت ناديده فرهنگي و اجتماعي اقتصادي ، صحنه‌هاي
از نيمي كه دهند ارائه را توجيهاتي و پيشنهادها -باشند راهگشا انسانها تعالي جهت
شرايط با آنها تناسب و نظريات اين واقعيت‌گرايي در يقين طور به نشود ، شامل را انسانها
مطرح ديدگاه اين با توسعه نظريات بنابراين.كرد ترديد بايد ما كشور نظير كشورهايي
.باشند نشده سپرده فراموشي دست به جمعيت از نيمي مي‌رود انتظار كه مي‌شود
تدوين توسعه و عمران برنامه‌هاي عنوان تحت برنامه‌هايي ما ، كشور در اخير دهه چهار در
سه ردپاي مي‌توان برنامه‌ها اين در.است درآمده اجرا مرحله به نيز آنها از برخي كه شده
به آشكارا برنامه‌ها ، از هيچ‌كدام در است ممكن گرچهكرد مشاهده را توسعه رايج نظريه
توسعه نظريه سه ما ، كشور برنامه‌ريزي تاريخ در ولي باشد نشده اشاره‌اي نظريه سه اين
سايه توسعه ، برنامه‌هاي بر "نئوكلاسيك" و "ساختگرا" ،"نوسازي" نام‌هاي با مختلف
.افكنده‌اند
نوسازي نظريه -1
فراهم كه بيروني عوامل از ناشي را آن تحقق اقتصادي ، رشد و توسعه تئوري‌هاي از برخي
است ، ..و اقتصادي فعاليت‌هاي براي فراوان امكانات و منابع مساعد ، فرصت‌هاي آورنده
را انسان انگيزه‌هاي و ارزش‌ها شامل دروني عوامل نوسازي ، نظريه‌پردازان اما.مي‌دانند
.مي‌شناسند موثر مي‌شود ، آمده فراهم مناسب شرايط از بهره‌گرفتن موجب كه
خرد سطح در را خود توسعه تئوري كه هستند روان‌شناساني غالبا نظريه‌پردازان از دسته اين
كه مي‌كنند جست‌وجو عواملي در را كشورها نيافتگي و توسعه‌يافتگي دلايل.مي‌كنند مطرح
عقبمانده كشورهاي افراد از متفاوت توسعه‌يافته كشورهاي در انسانها تا مي‌شود موجب
.نمايند رفتار
جامعه يك سياست و اقتصاد در و اجتماعي رفتار فردي ، نظرهاي وجه در كه تغييراتي را نوسازي
اخلاق در را غرب پيشرفت عامل سبك ، اين با توسعه شيفتگان.كرده‌اند تعريف مي‌آيد ، پديد
جنوب آسياي كشورهاي ترقي و بوديسم از شاخه‌اي ذن ، تعاليم به را ژاپن موفقيت پروتستاني ،
.داده‌اند نسبت كنفوسيوسي اعتقادات به را شرقي
انگيزه اين و چيست؟ نوسازي و اقتصادي رشد انگيزه كه است اين نوسازي نظريه اصلي سوال
كجاست؟ آن منشا و چگونه
انسان ، انگيزه‌هاي تمامي ميان در نياز مهم‌ترين كه باورند اين بر نوسازي نظريه‌پردازان
يا و شخصيت پول ، كسب خاطر به كار ، نه دادن انجام خوب به تمايل.است پيشرفت به نياز
در كه كساني دليل همين به.است انگيزه اين جوهره شخصي خاطر رضايت بلكه اجتماعي ، پايگاه
كار سخت‌تر خود ، وظايف انجام هنگام به دارند ، قرار بالايي سطح در انگيزه اين مقياس
.مي‌گيرند ياد سريع‌تر و مي‌كنند
.و ايتاليا آلمان ، اسپانيا ، و) انگلستان مثل كشورهايي گذشته قرون ادبيات بررسي با محققان
در تا1800 سالهاي1400 مثلا تاريخ از دوره‌هايي در كه رسيده‌اند نتيجه اين به (..
.است بوده بالا بسيار مردم در پيشرفت به انگيزه انگلستان ،
كشورهاي كودكان داستان‌هاي بررسي به محتوا ، تحليل روش حال ، با زمان به مربوط مطالعات در
يافته‌هاي.كرده‌اند اندازه‌گيري را پيشرفت به نياز و پرداخته عقبمانده و يافته توسعه
آزاد سيستم با غربي كشورهاي در چه پيشرفت به انگيزه كه مي‌دهد نشان آنها تحقيقات
اقتصادي رشد از پيش مي‌شود ، كنترل دولت‌ها توسط اقتصاد كه كشورهايي در چه و اقتصادي
ذهن در تغيير كه معني بدين.دانسته‌اند علي متغير يك را آن حتي و است داشته وجود
شده ذهنيت در تغيير موجب اقتصادي رشد كه اين نه و است شده اقتصادي رشد موجب انسانها
اتفاق اقتصادي تغييرات از پيش فرهنگي -رواني تغييرات كه باورند براين ترتيب بدين.باشد
.مي‌افتد
كه مي‌دهد نشان نوسازي نظريه طرفداران از گروهي تحقيقات انگيزه ، اين منشا مورد در
مثلا مي‌كنند ، كسب زندگي اوليه سالهاي در بچه‌ها كه است انگيزه‌اي پيشرفت ، به انگيزه
دارند ، كودكان با اطرافيان و مادر و پدر كه رفتاري نتيجه در سالگي تا 10 سن 8 حدود در
.مي‌شود تقويت انگيزه اين
هستند خانواده‌هايي از دارند ، زيادي پيشرفت به انگيزه كه پسراني كه مي‌دهد نشان تحقيقات
با صميمي‌تر و گرم‌تر يا و داشته آنها براي را بيشتري آرزوهاي و انتظارات مادر و پدر كه
متغير در كه حالي دربودهاند مثبت‌تر آنان رفتار به نسبت واكنش در و كرده برخورد او
بالا ، پيشرفت به انگيزه داراي پسران مادر كه ترتيب بدين.دارد ديگري شكل موضوع اقتدار
پاييني سطح در پيشرفت به انگيزه كه پسراني مادر تا بوده‌اند مسلط خانواده امور بر بيشتر
در (اقتصادي -اجتماعي شرايط فرهنگي ، وضعيت) دليلي هر به كه مادراني يعني.داشته‌اند را
را اساسي نقش خود فرزندان پيشرفت به انگيزه تقويت در داشته‌اند ، را لازم اقتدار خانواده
.نموده‌اند ايفا
با كه كشورهايي در عمومي منافع به علاقه‌مندي زمينه كه مي‌دهد نشان كله‌لند مك تحقيقات
خوشبختي و رفاه به دلبستگي زيرا.است بوده مشهود بيشتر يافته‌اند ، توسعه بيشتري سرعت
نوسازي نظريه طرفداران توصيه بنابراين ، .است آورده بار به نيز اقتصادي حاصل مالا همگان
از ابعادي يا بپذيرند را پيشرفته كشورهاي فرهنگ يا كه است اين عقبمانده كشورهاي به
.كنند تقويت مي‌باشد ، كنفوسيوسي تعاليم يا پروتستاني اخلاق مشابه كه را ملي فرهنگ
غالب ويژگي شده ، گرفته ناديده جنسيت جامعه‌شناسي ديدگاه از نظريه اين در كه آنچه
"برابرانگارانه" خانواده الگوي كله‌لند مكاست "پدرسالاري" يعني توسعه حال در كشورهاي
از فرم اين كه حالي در مي‌داند ، ضروري پيشرفت به نياز انگيزه شكل‌گيري و نوسازي براي را
در.مي‌باشد تضاد در مانده عقب كشورهاي در "سالاري پدر" خانواده رايج شكل با خانواده
توسعه در موفق كشور يك عنوان به "ذن" تعاليم از مردم پيروي دليل به ژاپن از نظريه اين
و فرمانبرداري به زن و است اصل يك مرد از زن اطاعت "ذن" تعاليم در.مي‌شود برده نام
در امروزه كه گرديده سبب اصل اين از پيروي نتيجه.مي‌شود تاكيد و تشويق مرد از اطاعت
ژاپن كه طوري به.است شده بارز كاملا آن اجتماعي پي‌آمدهاي و جنسيتي نابرابري‌هاي ژاپن
توسعه شاخص در كرده ، كسب را اول مقام (سال 1993 در) انساني توسعه در كه كشوري عنوان به
نمونه ژاپن بنابراين ، .مي‌كند نزول هجدهم مقام به جنسيتي تبعيضات به نسبت حساس انساني
.نيست جنسيت جامعه‌شناسي نظر از توسعه از خوبي
نوسازي ، براي اجتماعي تحرك ضرورت بر (نوسازي نظريه‌پردازان از ديگر يكي) اينكلس تاكيد
قرار ترديد مورد مانده ، عقب كشورهاي در جنسيتي روابط و ساختار از را نظريه اين درست درك
.مي‌دهد
شد؟ خواهد ممكن چگونه نوسازي است ، اجتماعي تحرك راه سر بر مانعي جنسيت كه جامعه‌اي در
كشورهاي با عقبمانده كشورهاي ساختاري تفاوت دادن نشان و موضوع شدن روشن بهتر براي
:دارد وجود اجتماعي سيستم سه كه كنيد فرض.مي‌شود زده مثال يك پيشرفته
به برخي كه جايي آن تا كنند رشد دارند اجازه گياهان همه كه است باغي:يك شماره سيستم
.مي‌كنند بيرون صحنه از را سايرين اكتسابي شايستگي‌هاي دليل
دوره يك در نمي‌رسند ، شده‌اي مشخص ارتفاع يك به كه گياهاني كه است باغي:دو شماره سيستم
.مي‌شوند ريخته دور به و شده كنده معين ،
باغبان بنابراين.دارند رشد و زندگي اجازه خاصي گياهان فقط كه است باغي:سه شماره سيستم
.كرده‌اند رشد چقدر و هستند اندازه‌اي چه كه نيست مهم و بپذيرد بايد را آنها
مشابه را عقبمانده كشورهاي اگر ولي نمي‌شود يافت هرگز سيستم سه خالص شكل يقين طور به
صادق مي‌تواند چگونه نوسازي نظريه سيستمي چنين اين در وقت آن بدانيم ، سه شماره سيستم
صورت خاص جنسيت‌هاي با و خاص طبقه از انتصابات و انتخابات اجتماعي ، تحرك وقتي باشد؟
.باشد معني‌دار نمي‌تواند زياد ، يا كم پيشرفت به انگيزه مي‌گيرد ،
از خود فرزندان تربيت در پيشرفت به انگيزه ايجاد در مادران كه است معتقد كله‌لند مك
كه مي‌دانيم.دارند اساسي بسيار نقش (داستان‌ها و افسانه‌ها تعريف مثل) گوناگون راه‌هاي
با كه مي‌خوانند يا مي‌گويند بچه‌ها براي را داستان‌هايي بزرگسالان كلي طور به و مادران
سازگار است مهم آنها براي كه آنچه با يا و دارد تطابق آنها انتظارات و نگرش‌ها ارزش‌ها ،
و تسليم و باشند نداشته باور را تغيير و اجتماعي تحرك خود بزرگسالان اين اگر.مي‌باشد
همين شده ، گفته و انتخاب داستان‌هاي صورت اين در دهند ، ترجيح كنجكاوي و پرسش بر را رضا
مي‌آيد؟ وجود به چگونه انگيزه اين شرايط اين در.كرد خواهد منتقل بچه‌ها به را مضمون
مادران) دختران كه جامعه‌اي در مي‌شود ، حاصل جامعه‌پذيري طريق از پيشرفت به انگيزه اگر
و باشند فرمانبردار و مطيع كه شده‌اند اجتماعي به‌گونه‌اي جامعه‌پذيري فرآيند در (آينده
خود مي‌توانند چگونه نمي‌كند ، ايجاد آنها در پيشرفت براي انگيزه‌اي مي‌آموزند كه آنچه
داشت؟ را نوسازي انتظار مي‌توان چگونه و كنند؟ ايجاد فرزندان‌شان در را انگيزه اين
جامعه ، ساختار به كافي توجه بدون مي‌پردازد بدان كه را آنچه نوسازي ، نظريه بنابراين ،
و تغيير براي را مناسب فرصت‌هاي كه است مردسالارانه‌اي خانواده ماهيت و نقش‌ها الگوي
.نمي‌نمايد فراهم زنان يعني جامعه ، از نيمي در نوسازي
ساختگرا نظريه‌هاي -2
كه است باور اين بر ساختگرا ، نظريه‌هاي شده شناخته نمونه يا شاخص عنوان به وابستگي مدل
به (پيراموني كشورهاي) سوم جهان كشورهاي وابستگي و بودن سلطه تحت در توسعه‌نيافتگي ريشه
نظام يك در را كشورها از دسته دو اين همزيستي.مي‌باشد (مركزي كشورهاي) ثروتمند كشورهاي
.مي‌داند توسعه در اتكايي خود زمينه‌هاي آمدن فراهم مانع بين‌المللي ،
نظام از منتج را عقبمانده جوامع توسعه شيوه (فرانك گوندر) مانند ساخت‌گراها از گروهي
اقماري" خود نظريه در را مفهوم مهم‌ترين و دانسته (خارجي چه و داخلي چه) سرمايه‌داري
از كه دارد وجود پيرامون‌ها و مراكز از مراتبي سلسله آن ، بنابر كه مي‌دانند "شدن
توسعه كشورهاي كلان‌شهر به سپس و نيافته توسعه كشورهاي شهرهاي به و مي‌شود آغاز روستاها
و مي‌يابند توسعه متروپل‌ها قمر ، متروپل رابطه از شرايطي چنين در.مي‌شود ختم يافته
خود اقتصادي توسعه حداكثر به مي‌توانند وقتي اقمار.مي‌مانند باقي نيافته توسعه اقمار
.باشد رسيده حداقل به متروپل با پيوندشان كه يابند دست
ممالك توسعه معتقداست كه متداول تز برخلاف نظريه طرفداران‌اين
گونه اين نفوذ و يافته توسعه متروپل‌هاي با تماس حداكثر اثر بر مانده عقب
كشورهاي توسعه لازمه كه باورند اين برميشود ايجاد نيافته ، توسعه ممالك در كشورها
انزواي كه مي‌دهند ارائه شواهدي حتي.است متروپل با پيوندها حذف مانده ، عقب
قمر ، دركشورهاي و شده توسعه موجب اقتصادي بحران‌هاي يا جنگي بحران‌هاي از ناشي موقتي
.است شده آغاز بوده ، درونزا كه توجهي قابل رشد
شادي‌طلب ژاله دكتر
دارد ادامه
|
