اطلاعاتي جامعه و ايران
معتمدنژاد كاظم دكتر با گفت‌وگو در
پيرامون اطلاعاتي نوين تكنولوژي‌هاي توسعه بازگوكننده اطلاعاتي ، جامعه اصطلاح:اشاره
و پردازش نگهداري ، در خيره‌كننده پيشرفت‌هاي كه است اين كليدي مفهوم.است اطلاعات جريان
حيات زواياي تمامي در اطلاعاتي تكنولوژي‌هاي وسيع كاربرد به واقع در اطلاعات انتقال
معتقد "اطلاعات عصر درباره" جلدي سه كتاب نويسنده كستلز ، مانوئل.است انجاميده اجتماعي
حركت موتورها...كارخانه‌ها در مكانيكي كار و كار بازوي طريق از گذشته در اگر كه است
انجام كارها اين مي‌شود ، مبادله اينترنت وسيله به كه اطلاعاتي طريق از امروز داشتند ،
-راديو مديران از ژان‌داخسي.كند پيشرفت مي‌تواند اطلاعات ، راه از امروز دنيا و مي‌شود
جامعه اصطلاح فراصنعتي ، جامعه كنار در مقاله‌اي در در 1959 ، نيز فرانسه تلويزيون
بر سال 1992 در انتخاباتي مبارزات در نيز كلينتون معاون گور ال.برد به‌كار را اطلاعاتي
در و.كرد تاكيد آنها به جديد دنياي نياز و اطلاعاتي زيرساخت‌هاي و بزرگراهها اصطلاح
سطح در مقوله اين دور ، راه ارتباطات بين‌المللي اتحاديه كنفرانس اولين در مارس 1994
رابطه همچنين و جوامع رشد در آن گوناگون آثار و موضوع اين سير روند كه شد مطرح جهان
دانشگاه استاد و محقق معتمدنژاد ، كاظم دكتر با گفت‌وگويي در اطلاعاتي جامعه با ديگران
.مي‌گذرد خوانندگان گرامي نظر از كه است گرفته قرار بررسي مورد
انديشه و فرهنگ
گرفت؟ شكل چگونه و شد مطرح چرا اطلاعاتي جامعه واژه بفرماييد لطفا دكتر آقاي *
و است ماركس تقسيم‌بندي يكي كه شده تاريخي تحولات راجع‌به گوناگون تقسيم‌بندي‌هاي -
تقسيم سرمايه‌داري جامعه و فئودالي برده‌داري ، جامعه اشتراكي ، اوليه جامعه به را تاريخ
تقسيم‌بندي.برسند دولت بدون جامعه و كمونيسم به كه بود اين نيز آرمان‌شان.مي‌كند
دوره يا شفاهي تمدن دوره سه كه است لوهان مك تقسيم‌بندي دارد ، ارتباطي جنبه كه ديگري
كهكشان يا الكتروني ارتباطات دوره و لوهان مك كهكشان يا چاپي ارتباطات شفاهي ، ارتباطات
ديگر ، دسته‌بندي.است ماركس جواب تقريبا تقسيم‌بندي اين.دربرمي‌گيرد را ماركني
رشد مراحل كتاب در بود كندي مشاوران از كه او.است اقتصاددان روستو ، والت دسته‌بندي
وفور جامعه) صنعتي جامعه و جهش از قبل جامعه صنعتي ، ماقبل و سنتي به را جامعه اقتصادي ،
.مي‌كند تقسيم (اقتصادي
.مي‌دهد تشخيص هم از را موج سه آن در كه است تافلر الوين اخير دسته‌بندي ديگر ، دسته‌بندي
نوع اين از واقع در اطلاعاتي جامعه بحث اين.اطلاعات انقلاب و صنعتي كشاورزي ، موج سه
رد را آن عده‌اي و شده انتقاد تقسيم‌بندي اين به نسبت.مي‌گيرد سرچشمه تقسيم‌بندي
شايد كه گرفته صورت صنعتي انقلاب نوع از جديدي مرحله واقع در كه معتقدند آنها.مي‌كنند
آنها.است آخري فرعي مرحله اين كه بود كوتاه مرحله چند خاص ، مرحله اين در كه گفت بتوان
ابتدا.است داشته واقع در مرحله زير چند و دارد ادامه كشاورزي مرحله كه باورند اين بر
چاپخانه و افتاده به‌كار لكوموتيوها شد باعث كه بود همراه بخار قوه با صنعتي انقلاب
اواسط تا نساجي كارهاي و بيفتد به‌كار بخار قوه با تايمز روزنامه در سال 1914 در صنعتي
انقلاب واقع در.آمد پديد احتراق از استفاده مقدمات نيز بعدها.آيد بوجود نوزدهم قرن
مهمي بسيار نقش مساله اين و شد اتومبيل ساختن باعث كه بود احتراق انرژي بر مبني صنعتي
ترتيب ، اين به.كردند پيدا خوبي صنعتي اتكاي يك آمريكاييها و داشت سرمايه‌داري دنياي در
انگليسي‌ها ، و شدند برنده صنعتي ، كشورهاي بين مسابقه در بيستم قرن اوايل در آمريكاييها
انقلاب.است صنعتي انقلاب دوم فرعي مرحله اين.گذاشتند سر پشت را فرانسوي‌ها و آلمانيها
يخچال ، .مي‌شود استفاده برقي ماشين‌هاي از كه مي‌گيرد صورت دهه 501940 در صنعتي سوم
و آمريكا خود در وسيعي خيلي بازار اينها تمام و آبميوه‌گيري لباسشويي ، ظرفشويي ، ماشين
.مي‌شود آغاز كامپيوتر از استفاده با از 1960 ، چهارم فرعي مرحله.مي‌كند پيدا دنيا تمام
مي‌آيد؟ بوجود اينترنت كم‌كم كه است مرحله اين در پس ، *
و سنگين كه بزرگ كامپيوترهاي از اقتصادي و دولتي بزرگ موسسات كم‌كم دهه 1960 ، از -
اين در آمريكاييها.نبود ارتباطي هيچ كامپيوترها اين بين و كردند استفاده بود جاگير
كه بسازند سيستمي يك كه كردند فكر آينده ، احتمالي هسته‌اي خطرات با مقابله براي دهه
شبكه ايجاد دنبال جهت همين به.دارند نگه را اطلاعاتشان شود فاش اسرارشان اينكه بدون
و نباشد وصل مستقيم منبع يك به اطلاعات كه كردند درست شبكه‌ها شبكه و بودند كامپيوتري
از نيز اطلاعات اصلي منبع و آورد به‌دست خوشه‌اي صورت به را اينها بشود انگور ، خوشه مثل
سنگين كامپيوترهاي اول جهت همين به و شد اينترنت ايجاد منشا واقع در اين.نرود ميان
دهه90 ، اوائل و دهه80 ودر (دهه 70 اواخر در) شخصي كامپيوترهاي بعد و كردند درست
گرفت قرار آمريكا مهم دانشگاه چند اختيار در و شد خارج آمريكا نظامي دستگاه از اينترنت
.كرد پيدا عمومي جنبه دانشگاهها طريق از و
اين كه است معتقد ،"اطلاعات عصر درباره"جلدي سه كتاب نويسنده كستلز ، مانوئل *
انطباق زمان شرايط با را خودش ديگر بار سرمايه‌داري كه شد باعث تكنولوژيك دگرگوني‌هاي
بازارهاي و شده بيشتر توليد كه نمايد ايجاد وشرايطي كند خلاص را خودش بحران از و دهد
.دهد افزايش را بتواندقدرتش و بياورد دست به بيشتري
قرار توجه مورد تلفن مخصوصا و اطلاعات نوين گرايش‌هاي دهه1980 ، اوايل از مي‌گويد او
كه ديد تدارك در1984 برنامه‌اي (ITU)دور راه ارتباطات بين‌المللي اتحاديه و گرفت
را تلفن از استفاده امكان افراد همه كه كنند فراهم شرايطي بتوانند دنيا سراسر براي
درحالي.نباشد راه هست ، تلفن كه محلي تا پياده ساعت دو از بيش كه طوري به.باشند داشته
.بود نظر مورد راه ساعت تلفن ، 24 به دستيابي براي آن از قبل كه
كه آنچه كه بود احوال و اوضاع همين در.شد تلفن‌سازي كارخانه‌هاي رشد باعث مساله اين
و شد ارزان شخصي كامپيوتري دستگاه درواقع يعني.شد درست هم مي‌بود ، اينترنت مكملش بايد
شد ، آماده اينترنت كه اوائل1990 در جهت همين به و قرارگرفت افراد اختيار در
از بود ، كرده پيدا گسترش آمريكا در هم تلفن چون.بود حاضر خانه‌ها در شخصي كامپيوترهاي
قول به شد سبب بزرگ شبكه اين ايجاد.بگيرند تماس اينترنت با مي‌توانستند تلفن طريق
.است كرده دگرگون را چيز همه آن كه بيايد پيش صنعتي انقلاب از جديدي مرحله يك كه كستلز
طريق از گذشته در.كند پيشرفت مي‌تواند دنيا اطلاعات ، طريق از امروز كه است معتقد او
حركت موتورها...و هواپيما بنزين و نفت احتراق و كارخانه‌ها در مكانيكي كار و كار بازوي
از مي‌شود ، مبادله كه اطلاعاتي طريق از امروز.مي‌كردند كار برقي ماشين‌هاي و داشته
يك كه مي‌گويد او بنابراين و برد پيش را اينها مي‌شود ديگر امكانات و اينترنت طريق
.دارد نخواهي خواهي هم را منفي‌اش جنبه‌هاي كه است سرمايه‌داري رشد بحث جديد ، مقوله
شد؟ گم آن ريشه‌هاي و اطلاعاتي جامعه واژه بحث ظاهرا دكتر ، آقاي *
اوائل در ژاپني‌ها اولينبارميكنند مطرح را مختلفي ريشه‌هاي واژه اين براي خيلي‌ها -
امكانات آينده ، در كه نمودند پيش‌بيني و كردند استفاده واژه اين از دهه1970
بكنيم علمي بررسي اگر.شد خواهد اطلاعاتي جامعه جامعه ، كه مي‌كند طي را روندي ارتباطاتي
اطلاعات ، ارسال حق مورد در فرانسه تلويزيون -راديو مديران از داخسي در1969 ، ژان
براي انسان حق.مي‌كرد معرفي را آن بشر حقوق عناصر از يكي عنوان به كه نوشت مقاله‌اي
تلويزيون -راديو و مطبوعات از بتواند بايد كسي هر كه شد مطرح مفهوم اين به ارتباطات
براي در 1969 ، كه مقاله‌اي در او.است حق يك بلكه نيست آزادي يك تنها اين و كند استفاده
بل دانيل اينها ، همه از قبلبرد كار به را ارتباطي نوشت ، جامعه تخصصي مجلات از يكي
اصطلاح كنار در آن ، در كه نوشت فراصنعتي جامعه درباره مقاله‌اي در1959 آمريكايي
سالهاي دراواخر دوره ، اين در.است كرده ذكر هم را اطلاعاتي جامعه فراصنعتي ، اصطلاح
شد توجه اقتصاد و اجتماعي زندگي در آن نقش و ارتباطات و اطلاعات مسايل به و1960 1950
اقتصاد نام به كتابي مك‌لوپ ، آمريكايي ، استاد در1962 ، بار اولين براي آن موازات به و
اقتصاد عنوان به را فرهنگ و علوم آموزش ، ارتباطات ، مختلف زمينه‌هاي و نوشت معرفتي
سال1977 در اينكه تا داد قرار نظر مورد را ارتباطات در اشتغال نقش و كرد معرفي معرفتي
اطلاعات اقتصاد نام به جلد در7 كتابي پورات ، نام به آمريكايي فرانسوي‌الاصل استاد يك
مك‌لوپ ، مطالعات بر تكيه با كه كرد يادآوري آن در و نوشت آمريكا بازرگاني وزارت براي
بعداز جامعه پس.مي‌كنند تجاوز هم درصد از50 و مي‌شوند ارتباطي مشاغل ، بيشتر كم‌كم
سياسي و اقتصادي جهت از زمينه‌ها رو ، اين از.است ارتباطي و اطلاعاتي اقتصاد داراي اين ،
ميان ، اين در.شود مطرح و افتاده جا كم‌كم اطلاعاتي جامعه كه شد فراهم ديگر موارد و
.شد ايجاد تازه‌اي سياسي وضع يك كردم ، اشاره آن به كه تكنولوژيك پيشرفت از صرف‌نظر
اطلاعاتي زيرساخت‌هاي و بزرگراهها اصطلاح نام كه است جديد وضع همين با ارتباط در آيا *
مي‌شود؟ مطرح
در كلينتون معاون ال‌گور ، گرفت ، صورت آمريكا جمهوري رياست انتخابات كه سال1992 در -
و راهسازي مهندس پدرش چون و كرد تكيه جديدي اصطلاح يك بر انتخاباتي ، مبارزات
بزرگراه‌هاي توسعه و ايجاد در مهمي بسيار نقش و بود قبل دهه‌هاي در آمريكا بزرگراه‌هاي
جديد دنياي اين ، بعداز كه گفت و كرد مطرح را اطلاعاتي بزرگراه‌هاي اصطلاح داشته آمريكا
كمك به را آمريكا جامعه گذشته ، دهه‌هاي در ما چون.دارد اطلاعاتي بزرگراه‌هاي به نياز
بزرگراه‌هاي كه داشت خواهيم نياز نيز اين بعداز و كرديم صنعتي معمولي ، بزرگراه‌هاي
همين به و مي‌دهد قرار تحت‌تاثير را دنيا آينده تمام بزرگراهها اين كه بسازيم اطلاعاتي
مطرح كه مهمي برنامه‌هاي از يكي رفتند ، سفيد كاخ به سال93 ژانويه در دو اين وقتي جهت
.است اطلاعاتي زيرساخت‌هاي و بزرگراهها ايجاد ملي برنامه كردند
بيمارستان‌هاي و مدارس ، اداره‌ها سال2000 ، تمام تا كه كردند پيش‌بيني برنامه ، اين در
معرفت‌ها و اطلاعات بتوان تا باشند اطلاعاتي زيرساخت‌هاي و اينترنت به مجهز همه آمريكا ،
دمكراسي جامعه يك ال‌گور ، قول به و داد پيشرفت را علم و كرد منتقل اينها طريق از را
و مي‌كردند اجتماع ميدان‌ها در و مي‌شدند جمع شهرها در مردم آن در كه يونان مثل جديدي
بتواند آينده در بزرگراهها و اينترنت طريق از مي‌گرفتند ، حالا تصميم سرنوشت‌شان مورد در
مطرح همچنين برنامه اين در.كنند بررسي را چيز همه ثانيه يك در كه طوري به.آيد به‌وجود
اين دنبال به.كنند كمك جهاني ، اطلاعاتي زيرساخت‌هاي ايجاد براي نيز جهان سطح در كه شد
ارتباطات بين‌المللي اتحاديه كنفرانس اولين در مارس1994 ، روز21 در كه بود برنامه
شد عنوان ال‌گور سوي از جهان كشورهاي همه نمايندگان حضور در موضوعات اين نيز ITUدور راه
.كرد مطرح را پنج‌اصلي سياست يك و
بود؟ چه اصل پنج اين *
نتيجه و داشته‌ايم را تجربه اين آمريكا در و كنيم استفاده خصوصي بخش از بايد اينكه -
اصل ، رقابت دومين.دهد انجام را كارها همه نمي‌تواند و ندارد تحرك دولتي بخش.گرفته‌ايم
رقابت تا بگذاريم آزاد را نرخها و كنند رقابت يكديگر با خصوصي گوناگون موسسات بايداست
هم ديگر كار دو كه است اين شرطش منتهي.بود خواهد مردم نفع به صورت اين در.شود ايجاد
كشورها تمام در ارتباطات نظام‌دهي براي بشود ايجاد نهادهايي يك كه اين يكي شود انجام
كه كنند تصميم‌گيري مملكت مصالح مطابق بتوانند باشند ، نداشته مستقيم مداخله دولتها كه
مساله نيز پنجم اصل در.باشند داشته نظارت خصوصي بخش بر و شود اداره ارتباطات چگونه
اين دنبال به.گرفت قرار توجه مورد مي‌گويند همگاني سرويس كه اطلاعات از عمومي استفاده
گفته ال‌گور كه را راهي همان سال 1994 ، تابستان از دور راه بين‌المللي اتحاديه سخنراني ،
مالكيت جهاني سازمانگرفت پيش در را راه همين هم تجارت جهاني سازمان و كرد دنبال بود
.كرد دنبال را شيوه همين اختراعات حق و مولف حق مورد در هم معنوي
مولف حقوق شناسايي بر نظام‌دهي نهادهاي ايجاد بند 4 ، ماده همان در ال‌گور كه اين براي
راه ارتباطات بين‌المللي اتحاديه سال 1998 ، در احوال و اوضاع همين در.بود كرده تاكيد
كند دنبال را اطلاعاتي جامعه در كشورها سران كنفرانس برگزاري مقدمات كه گرفت تصميم دور
اول مرحله مرحله ، دو در كنفرانس اين كه كرد تصويب ملل سازمان سال 2000 در جهت همين به و
.شود تشكيل تونس در در 2005 دوم مرحله و ژنو در سال 2003 ،
.است غالب فرهنگي مسائل بر تكنولوژيك بخش كلي طور به بحث‌ها ، اين در مي‌رسد نظر به *
ما اگر جهت همين به و است مهم خيلي فني جنبه‌هاي كنفرانس ، همين در.است طور همين -
آرماني لحاظ به مي‌توانيم كه داريم حرفها خيلي كنيم آماده كنفرانس اين براي را خودمان
.كنيم مطرح
بود؟ چه يونسكو پيشنهاد شد ، تشكيل ژنو در كه اخير همايش در *
بايد و باشد جهان مردم نفع به بايد اطلاعات محتويات كه كرد تاكيد مساله اين بر يونسكو -
و غربي اطلاعات تا شود بيشتر سوم جهان كشورهاي داخل در اطلاعاتي توليدات كه كرد سعي
.نكند تسخير را دنيا صنعتي ، كشورهاي
راحتي به و شده دگرگون چيز همه سرعت ، نظر از كه دارد نمود خوبي به طرح ، اين مثبت آثار *
منفي آثار اما.دارد وجود اينترنت طريق از روز ، اطلاعات از بسياري به سريع دسترسي امكان
مي‌دانيد؟ چه را آن
پيش را فرهنگي و اقتصادي سلطه اطلاعاتي ، سلطه كه است خطراتي همان منفي‌اش آثار -
.كنند فراهم را مثبت جنبه‌هاي از استفاده آمادگي بايد هستند هوشيار كه كشورهاييميآورد
مثبت جنبه‌هاي از كنيم سعي بايد و داريم را زمينه‌ها اين كشورمان در ما خوشبختانه
جامعه را جامعه اين اسم فرانسوي‌ها كه بگويم را اين نشد فرصت.كنيم استفاده حتما
.كرده‌اند كامپيوتري را مدارس غربي كشورهاي تمام حال هر به.بودند گذاشته انفورماتيك
بخواهيد را اداري كاري هر شما يعني.است شده رايانه‌اي جامعه اطلاعاتي ، جامعه از هدف
از موارد ديگر و خريد بانكي ، كار هر انجام تئاتر ، بليت هواپيما ، بليت رزرو كنيد دنبال
و اتوماتيك چيز همه كه اين ترتيب اين به.است امكان‌پذير خودتان كامپيوتر دستگاه طريق
برنامه‌ريزي و سياست و بود دقيق بايد حال هر به ولي.است خوب بسيار مي‌شود ، انجام سريع
برنامه‌ريزي و پژوهش كه كرديم تاكيد آينده‌نگري بر ما سمينار ، براي جهت همين به.داشت
هجري پانزدهم قرن آغاز در اطلاعاتي جامعه و ايران" عنوان تحت آذرماه ، سمينار در.شود
نيز آينده سال و است متمركز ايران خود مورد در بحث مي‌شود ، برگزار تهران در كه "شمسي
كنفرانس در شركت براي را ما سمينار اين اميدواريم.مي‌دهيم تشكيل را منطقه‌اي سمينار
.كند آماده ژنو
است؟ شده دنبال حركتهايي چه زمينه اين در مانده عقب كشورهاي به كمك براي *
آلمان ، و اروپا خارج در ژاپن روسيه ، كانادا ، آمريكا ، كشورهاي شامل كه صنعتي 8 گروه -
منتشر اطلاعاتي جامعه مورد در منشور يك است ، اروپا داخل در ايتاليا و انگلستان فرانسه ،
دنيا ، به كمك براي كه داد تشكيل كارشناسي مطالعاتي گروه يك هم بعد ماه چند و كرد
.كنند دنبال را اين عقبمانده كشورهاي مخصوصا
كردند؟ چه سوم جهان كشورهاي خود *
را آفريقا اتحاديه مي‌دانيد كه آفريقايي كشورهاي كل.كرده‌اند را كار اين آفريقا ، در
در و كرده‌اند مشخص را اطلاعاتي‌شان جامعه برنامه‌هاي و شده جمع اخيرا داده‌اند تشكيل
.كنند ارائه را آنها مي‌خواهند ژنو كنفرانس همين
شده‌اند؟ جمع هم دور كشورها اين سالي ، چه در *
آوريل در متحد ملل اجتماعي -اقتصادي شوراي صنعتي ، كشور اين 8 كنار در سال 2001 ، همين در
صادر بيانيه‌اي كردند ، اقدام سال آن ژوئيه در كه صنعتي كشور اين 8 از قبل حتي سال 2000 ،
شد باعث اين و كرد مشخص است ، معرفتي اقتصاد بر مبتني كه جوامعي در را اقتصاد وضع و كرد
درباره و داشتند شركت كشورها سران كه كنفرانسي در هزاره معروف اعلاميه صدور زمينه كه
ظرف در كه اين جمله از شد مشخص اصولي كنفرانس اين در.شود فراهم كردند ، بحث سوم هزاره
و دارد وجود كه ديجيتالي شكاف اين چگونه.بكنند مبارزه فقر با چگونه آينده سال 1510
و پيشرفته كشورهاي بين تلفن لحاظ از گذشته در.برود بين از كرد اشاره آن به حتما بايد
سعي بايد.است شكاف خيلي اينترنت نظر از حالا بود ، اختلاف خيلي توسعه حال در كشورهاي
شد ، صادر سال 2000 سپتامبر در كه اعلاميه‌اي مبناي بر.ببريم بين از را شكاف اين كنيم
نوين تكنولوژي‌هاي به راجع متحد ملل مطالعاتي گروه به موسوم خاص مطالعاتي گروه يك
.دارد شعبه دنيا منطقه هر در كه گرفت شكل ارتباطات
دارد؟ شعبه هم ايران در *
منطقه جز ما كه اين با و دادند تشكيل گردهمايي دهلي و چين درمتاسفانه نه ، ايران ، در -
ما جهت همين به.نشديم دعوت ل حا هر به يا نكرديم شركت متاسفانه هستيم ، اقيانوسيه -آسيا
.كنيم برگزار را خودمان مركزي آسياي همايش همين كرديم كوشش
كيهاني معصومه:گفت‌وگو
|
