كيوان سوبا
ترجمه: زهره جنابي
•رسانه هاي جهاني در خلال قرن بيستم چگونه رشد كردند؟
يكي از بزرگ ترين موفقيت هاي قرن بيستم، رشد رسانه هاي جهاني و گسترش ارتباطات است. از تلويزيون «كاتماندو» يا «ليما» مي توان رنج روزافزون مردم «كوزوو» را تماشا كرد، در حالي كه تصور آن هم در قرن نوزدهم ناممكن مي نمود. با ورود اينترنت در رسانه هاي الكترونيكي ديجيتالي؛ راديو، تلويزيون و فيلم سينمايي به اثري كلاسيك مبدل شدند. در حال حاضر مي توان با يك فشار كوچك بر روي موس كامپيوتر از تمامي منابع اطلاعاتي چون آگهي هاي تبليغاتي، خريد و فروش، بانكداري، گزارش آب و هوا، اخبار و آموزش مطلع شد. اينترنت، مرز ميان رسانه هاي جمعي و ارتباطات فردي را از ميان برده است. در هر صورت، جهاني سازي رسانه ها با هدف تسلط و حكومت بر موارد تجاري در مقياس جهاني، سيستم هاي اطلاع رساني دولتي و مردمي را تضعيف خواهد كرد.
در بيشتر نقاط جهان، رسانه هاي جهاني و هزينه هاي تفريحي سريع تر و بيشتر از توليد ناخالص ملي رشد مي كنند، مخصوصا در خاور دور و اروپاي مركزي كه اين گسترش سريع تر صورت مي گيرد.
•در رويارويي با اين سناريوي جهاني رسانه ها، اين سوال در ذهن پديد مي آيد كه آيا اين نوع گسترش درست است يا خير؟
اگر نگاهي به گذشته داشته باشيم، از نقطه نظر عصر ديجيتال و كامپيوترهاي مدرن و پيشرفته، ابداع صنعت چاپ در قرن نوزدهم، نقطه عطفي در تمدن بشريت و همچنين در گسترش صنعت چاپ و مطبوعات محسوب مي گردد. اختراع راديو و تلويزيون در نيمه اول قرن بيستم انقلابي عظيم در بازارهاي رسانه اي و اطلاعاتي تمامي كره زمين به وجود آورد. در دهه ،۱۹۲۰ راديو به رسانه اي محبوب در ارتباطات جمعي مبدل شد و هنوز هم چون وسيله ارتباطي قدرتمندي به كار خود ادامه مي دهد. با اين همه، اينترنت به دروازه اي براي دستيابي به همه رسانه ها تبديل شده است. شواهد نشان داده كه با استفاده از اينترنت، ميزان تماشاي تلويزيون توسط مردم ۲۰ درصد كاهش يافته است.
اينترنت، پاداش قرن حاضر به تمامي رسانه ها و وسايل ارتباط جمعي است كه گاه به دشمني بي نظير تبديل مي گردد. اينترنت، ابزاري لازم براي برقراري ارتباطات فردي، گسترش تجارت، ارتباطات جمعي و آموزش است، اما هنگامي كه براي ترويج هرزه نمايي، قاچاق و خريد و فروش غيرقانوني مورد استفاده قرار گيرد، به اهريمني شرور مبدل مي گردد.
•چه عواملي بر اين گسترش و پيشرفت تاثير مي گذارند؟
مي توان چندين عامل را براي گسترش بازار رسانه هاي جهاني بر شمرد، اما مهم ترين آن ها سياست و نظام سرمايه داري بازار آزاد است.
پس از جنگ جهاني دوم، آمريكا كه به ابرقدرتي جهاني مبدل شده بود و در كنار آن پادشاهي موروثي در انگلستان، هر دو در زمينه هاي دانش تكنولوژيكي و استفاده از علم زبانشناختي، به اندازه اي پيشرفت كردند كه به كشورهاي غالب و حكمفرما در اين زمينه تبديل شده اند. در جهان انگليسي زبان، بي بي سي، كانال هاي تلويزيون آمريكايي و فيلم هاي هاليوودي بازار رسانه جهاني را به وجود آوردند و از اين طريق زبان انگليسي در خارج از اين كشورها هر چه بيشتر تقويت گرديد. در حال حاضر اينترنت و تقريبا تمامي بازارهاي عظيم تجاري، به انحصار زبان انگليسي در آمده اند.
هم چنين نظام سرمايه داري در بازار آزاد كه از سوي دموكراسي غربي حمايت مي شود، به رسانه هاي انگلو ساكسوني جهاني شده اي كه اكنون با نام رسانه هاي جهاني شناخته مي شوند، كمك هاي بسياري ارائه كرده اند. طي دوران جنگ سرد و در فرآيند جهاني سازي رسانه ها، ايدئولوژي سياسي، نقش بسيار مهمي را ايفا كرده است. دولت آمريكا از دموكراسي غربي جانبداري مي كند در حالي كه شوروي سابق (اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي) و جمهوري خلق چين، ايدئولوژي سوسياليستي را قبول كردند. به هر حال هر دو طرف تلاش كردند كه ايدئولوژي هاي خود را از طريق شبكه هاي راديويي با موج كوتاه به گوش مردم برسانند.
براي مثال از راديوي صداي آمريكا و راديوي بي بي سي از يكسو و راديو مسكو، راديو پكن، راديوهاوانا و غيره از سوي ديگر مي توان نام برد. ظاهرا همگي آن ها در نبردي ايدئولوژيكي شركت كرده بودند. حتي برخي از منتقدين اظهار مي كردند كه فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، پيامد تلاش هاي رسانه هاي فرامليتي غربي است. به رغم سرنگوني كمونيسم در جهان، هنوز هم راديو پكن، برنامه هاي خود را از طريق كانال هاي موج كوتاه، به زبان هاي مختلف جهان پخش مي كند. علاوه بر اين، شركت هاي فرامليتي (TNC) براساس نظام سرمايه داري بازار آزاد به وجود آمده و سرمايه گذاري و فعاليت در چند كشور را آسان تر كردند و در نتيجه سبب گسترش نظام سرمايه داري در بازارهاي جهان شدند. اين شركت ها اصول گسترش رسانه هاي جمعي را پايه گذاري كردند. نظام سرمايه داري جهاني و گونه هاي مختلف تجارت، از طريق آگهي هاي تبليغاتي اولين عكس العمل شديد را در برابر ورود رسانه هاي تجاري به جهان نشان دادند. ميان رسانه هاي تجاري و نظام سرمايه داري ارتباط نزديك وجود دارد زيرا رسانه هاي تجاري ابزار مناسبي را در اختيار توليدكنندگان قرار مي دهند و رسانه ها هم با پشتيباني و حمايت مالي بازار، به حيات خود ادامه مي دهند. اما به خاطر تاثيرات جانبي خبر پراكني تجاري يا بازاري، سرويس هاي دولتي خبر پراكني تقريبا روبه نابودي است.
• آيا انسان ها شهروند هستند يا فقط مصرف كننده محسوب مي گردند؟
برخي معتقدند كه بازار به گونه اي است كه شنوندگان تنها مصرف كننده محسوب شده و رسانه هاي تجاري هيچ مزايايي را ارائه نمي دهند مگر فراهم ساختن چرخ حركتي جهت راندن محصولات خود در جهت رسيدن به دست مصرف كنندگان. رسانه ها و گروه هاي تبليغاتي فرهنگ نخبه گرايانه مصرف گرايي را در ميان جامعه اي گسترده رواج مي دهند. آن ها با استفاده از خشونت و بي بند و باري، و به كارگيري اصول منطقي بازار، برنامه هاي جذابي را به بينندگان و شنوندگان خود ارائه مي دهند، در حالي كه ماهيت خدمات دولتي و مردمي را ناديده مي گيرند. رونق سريع كامپيوتر در دهه ۱۹۸۰ و اينترنت در دهه ۱۹۹۰ از يك طرف وتاثير اقتصاد بازار آزاد در همان دوران از سوي ديگر، رسانه ها را در مقياسي وسيع تر از هر زمان ديگر، به سوي عرصه هاي جهاني سوق داده است. كشورهاي توسعه يافته، همراه با جهاني سازي رسانه ها، تجارت الكترونيكي را آغاز كردند، حتي در كشورهاي در حال توسعه هم با وجود شالوده و زيرساخت بسيار ضعيف آن ها، تجارت الكترونيكي راه پيدا كرده است. به همين دليل رسانه هاي اينترنتي كه تنها يك دهه از عمر آن ها مي گذرد، هم ظاهرا به ويروس «تجارت جهاني» آلوده شده اند.
•در حال حاضر چه تلاش هايي براي متوقف ساختن مركزيت و يكپارچگي رسانه ها صورت گرفته است؟
حمايت از خبر پراكني و اطلاع رساني با محوريت اطلاع رساني دولتي يك وظيفه است. به هر حال در اين كره خاكي برخي تلاش ها مانند گروه هاي فشار موثر واقع خواهند شد، گروه هايي كه براي حمايت و پشتيباني از منابع اطلاع رساني دولتي فعاليت مي كنند. سازمان هاي خبرپراكني غيرتجاري كه در سراسر جهان تشكيل مي شوند، نشانه هاي خوبي از فراهم سازي امكانات لازم براي توليد برنامه ها و اخبار دولتي است. آن ها با استدلال به شكست مالكيت انحصاري غول هاي رسانه اي غربي ونظام سرمايه داري جهاني، با سازمان هاي جهاني و منطقه اي چون سازمان جهاني شبكه هاي راديويي (WACRB) و انجمن رسانه هاي برتر جهاني (WAMA) ارتباط برقرار كرده اند.
به هر حال اين گروه هاي فشار از نظر مالي و تكنولوژيكي ضعيف هستند و اغلب از سوي دولت ها مورد حمله قرار مي گيرند. ذكر همين نكته كافي است كه برخي شبكه هاي راديويي در آمريكا و آمريكاي لاتين به اجبار تعطيل شده و برخي ديگر براي مثال در برزيل مورد پيگرد قرار گرفته اند. به اعتقاد ناظران، اين ها به رسانه هاي دموكراتيك به معناي واقعي مبدل شده اند. در عين حال تلويزيون هنوز هم براي سازمان هاي خبرپراكني «دموكراتيك» گران و پرهزينه است و دولت ها هيچ گونه بودجه اي را براي سازمان هاي خبرپراكني مردمي اختصاص نمي دهند.
بسياري از كشورها در سراسر جهان ادعا مي كنند تنها از طريق منطق اظهار نشده مالكيت بر شبكه هاي راديويي توسط دولت، توانسته اند سرويس هاي خدماتي راديو و تلويزيوني را اداره كنند. در حقيقت براي اين كه دولتي بتواند مالكيت يك شركت اطلاع رساني و خبر پراكني را از آن خود سازد و همچنين يك موسسه اطلاع رساني بتواند با محوريت خدمات رساني دولتي به كار خود ادامه دهد، دو شيوه متفاوت وجود دارد.
بسياري از شبكه هاي راديويي و تلويزيوني كه به گفته آن ها با محوريت خدمات دولتي در چنين كشورهايي مشغول به كار هستند، بسيار فراتر از جلب توجه شنوندگان و بينندگان فعاليت مي كنند و اين به معناي كمتر مردمي كردن رسانه ها توسط مسئولان دولتي است، در حقيقت اين دولتمردان با سوءاستفاده از رسانه ها آن را به وسيله اي براي تبليغات خود تبديل كرده اند. در كشورهاي در حال توسعه و كشورهايي كه دموكراسي و مردم سالاري بسيار ضعيف عمل مي كنند، كانال هاي دولتي راديو و تلويزيون چيزي پخش نمي كنند مگر سخنان دولتمردان و رهبران حاكم. از اين رو، در اين كشورها، شبكه هاي تجاري در رقابتي بي نظير گوي سبقت را از شبكه هاي دولتي مي ربايند. براي مثال، ممكن است ده ها يا حتي صدها سال طول بكشد تا شبكه تلويزيون دولتي هندوستان با عنوان «دوردارشان» بتواند به كيفيت پخش برنامه هاي داخلي شبكه بي بي سي دسترسي پيدا كند. براي رويارويي يا فشارهاي وارده از سوي بازار آزاد، بايستي مرحله به مرحله پيش رفت.
پي نوشت:
اين مقاله براساس كتاب «رسانه هاي جهاني» نوشته «ادوارد اس هرمان» و «روبرت مك كنزي» سال ،۱۹۹۸ نوشته شده و سوالات مطرح شده در كتاب را مورد بحث و بررسي قرار مي دهد.

به گزارش پليس پاناما، سه خبرنگار خارجي، از جمله خبرنگاري كه مصاحبه اي را با «جان واكرلين» طالباني آمريكايي الاصل، انجام داده بود، توسط نيروهاي شورشي كلمبيا ربوده شدند. اين سه تن كه ظاهرا از گروه فيلمبرداري بوده اند، چندي پيش در «پايا» (Paya) ناپديد شدند. «پايا» اين روستاي دورافتاده بومي نشين با ۵۰۰ نفر جمعيت دقيقا در مرز شمالي كلمبيا قرار دارد.
دو روز بعد، نيروهاي جست وجوگر پليس اجساد سه تن را كه گفته مي شود در اين حملات به قتل رسيده اند، پيدا كرد. اما هنوز مشخص نشده كه آيا اين كشته شدگان همان سه خبرنگار هستند يا خير؟ زيرا در همين زمان نيروهاي پليس در جست وجوي سه تن ديگر از اهالي بومي «پايا» بودند كه گفته مي شود در اين حملات به قتل رسيده اند. پليس ملي پاناما با صدور بيانيه اي هويت اين سه خبرنگار را مارك ودون، مگان اي اسميكر و روبرت پل تون، اعلان كرد. پل تون يك آمريكايي است كه در حوالي لس آنجلس زندگي مي كند. گفته مي شود دو تن ديگر يك آمريكايي و يك كانادايي هستند. در خصوص محل زندگي و شركت رسانه اي كه براي آن فعاليت مي كنند، اطلاعي در دست نيست. مقامات دولت پاناما گفته اند كه «پل تون»، خبرنگاري جنگي است كه در اين زمينه تجربيات بسياري را با خود دارد.
ليندا، همسر پل تون در گفت وگويي تلفني اظهار داشت، كه شوهرش خبرنگاري مستقل و نويسنده كتاب «خطرناك ترين مكان هاي جهان» است.
اين كتاب راهنما، هشدارهاي لازم را به تمامي مسافران درباره مكان هاي خطرناك سراسر جهان ارائه مي دهد. وي سال گذشته؛ تمامي گزارش هاي خبري مربوط به جنگ در افغانستان را براي شبكه هاي كابلي خبر در سراسر جهان ارسال مي كرد و مصاحبه اش با «لين» (Lindh) در عناوين مهم اخبار سراسر جهان آمده بود. به گفته همسر پل تون، تاكنون هيچ فردي كه مسئوليت ربودن پل تون را برعهده گرفته باشد، با او تماس نگرفته است.
وي مي افزايد: «من منتظر مي مانم تا همسرم سالم به منزل برگردد. » سخنگوي پليس پاناما گفته است كه نواحي اطراف «پايا» را به دقت مورد جست وجو قرار داده اند اما هنوز مطمئن نيستند كه آيا اين سه خبرنگار، ربوده شده يا به قتل رسيده اند. شايد هم به كلمبيا رفته اند. راهنماي پانامايي اين گروه در اين حملات زخمي شده و از چنگ نيروهاي شبه نظامي گريخته است. او در شهر مرزي «بوكادكو» در نزديكي مرز پاناما با روزنامه «لوپرنس» مصاحبه اي انجام داده كه به چاپ رسيده است. در اين مصاحبه گفته كه اين سه خارجي او را استخدام كردند تا آنها را به جنگلي در استان «دارين» در نزديكي مرز ببرد.
اين گروه پس از عبور از ستون ۵۰ الي ۶۰ نفري نيروهاي شبه نظامي، از منطقه «پايا» عبور كرده اند. رسانه هاي محلي گزارش كرده بودند نيروهاي متحد دفاعي كلمبيا مانع از عبور آنها شده اند، اما راهنماي بومي گروه اين گزارش را تكذيب مي كند. او مي گويد يك گروه اين خارجيان را به اسارت گرفته و گروه ديگري از آنها جدا شده و از او خواسته اند كه راه بازگشت به «پايا» را نشان آنها بدهد و مي افزايد در حمله شبه نظاميان به «پوكارو»، در حوالي ۱۲ مايلي «پايا» در اسارت آنها بوده كه بعدا توانسته بگريزد. در آن زمان منابع نظامي تصور مي كردند كه شبه نظاميان به دليل همكاري با چريك هاي چپ گراي كلمبيايي به اين روستاي بومي حمله كرده اند.
به گزارش مقامات محلي تنها تلفن تماس با آن منطقه خراب بوده و تلاش براي برقراري ارتباط با اين راهنما به نتيجه اي نرسيده است. نيروهاي جست وجوگر پليس در «پايا» دهكده كوچك ديگري را يافته اند كه مورد حمله و تاخت و تاز نيروهاي شبه نظامي قرار گرفته و جسد يكي از كشته شدگان را پيدا كرده اند. به دنبال اين حملات، گروه هاي پليس به منطقه اعزام شده اند. اما در آنجا هيچ گونه پاسگاه پليس يا جاده اي كه با بقيه كشور در ارتباط باشد وجود ندارد.
در سال هاي اخير، اين مناطق مرزي، بارها از سوي شبه نظاميان كلمبيايي و چريك هاي چپ گراي كلمبيا مورد حمله قرار گرفته اند.
فاكس نيوز

مايكل گويلن خبرنگار پيشين گروه علمي شبكه اي بي سي، اعلان كرد كه از تلاش براي اثبات ادعاهاي جديد مبني بر شبيه سازي انسان، دست برمي دارد.
چندي پيش وي با تشكيل گروهي از متخصصين، سعي داشت ادعاهاي جديدي كه درباره تولد اولين انسان شبيه سازي شده را مورد تحقيق و بررسي قرار دهد، اما اكنون با مخالفت «شركت كلونايد» از اين پس به تلاش هاي خود ادامه نخواهد داد. مايكل گويلن در بيانيه اي كتبي اظهار داشته كه اين گروه از دانشمندان به خانواده مذكور دسترسي نداشته و از اين رو اثبات ادعاهاي جديدي كه درباره تولد اولين انسان شبيه سازي شده، گفته مي شود، صحت ندارد و اضافه مي كند: براي همه ثابت شده كه ادعاهاي اين شركت تنها بخشي از حقه و فريب پيچيده اي است كه براي شهرت بخشيدن به جنبش رالين (Raelian) صورت مي پذيرد. شركت كلونايد كه در لاس وگاس واقع شده با اين جنبش در ارتباط است. جنبش رالين، گروهي مذهبي و معتقد به اين فرضيه است كه در آغاز خلقت موجودات فضايي به زمين آمده و آنها از طريق همانندسازي انسان را به وجود آوردند. اين شركت مدعي است دو نوزاد همانندسازي شده را توليد كرده است كه يكي از آنها از زوجي آمريكايي در كشوري ناشناخته و ديگري از زوجي همجنس باز در كشور هلند متولد شده اند.
پس از تولد اولين نوزاد كه مقامات شركت او را «حوا» ناميدند، به گويلن به عنوان خبرنگاري مستقل، اجازه داده شد كه موضوع همانندسازي انسان در شش سال گذشته را پوشش خبري دهد تا از اين طريق تحقيق و بررسي غيروابسته و آزاد، در خصوص اينكه آيا واقعا نوزاد از مادرش همانندسازي شده يا خير، رأي قطعي صادر گردد.
پيش از اين گويلن براي دكتر «بريجيت بوي سلر» رئيس شركت كلونايد كاملا توضيح داده بود كه تنها زماني اين پيشنهاد را قبول مي كند كه اين كودك از دستگاه جدا شده و آزمايش توسط متخصصين بي طرف DNA انجام شود و براي اين منظور گروهي متشكل از دو تن از متخصصين بسيار معتبر آزمايش DNA را براي همكاري دعوت كرده است و آنها با فراهم ساختن امكانات و تجهيزات لازم براي اين آزمايش كاملا آمادگي داشتند. پيش از آن، اين خبرنگار آزاد، هيچ گونه ارتباطي با اين شركت نداشته و تنها به جهت علاقه مندي به موضوع براي تهيه اسناد و شواهد براي ادعاهاي شركت، اعلام آمادگي كرده است از زمان اعلان خبر همانندسازي گوسفند «دالي» در ،۱۹۹۶ وي خبرهايي در اين زمينه را پوشش مي داد. به نوشته روزنامه نيويورك تايمز، گويلن از ماه ها پيش قصد داشت خبرهاي منحصربه فرد خود را در اين خصوص به شبكه هاي خبري گوناگوني چون سي ان ان، اي بي سي، ان بي سي، سي بي اس، اچ بي ا و فاكس به فروش برساند.
چندي بعد مسئولان «شركت كلونايد» اعلان كردند كه دومين نوزاد همانندسازي شده از زوج هم جنس باز هلندي متولد شده است، اما در خصوص نشاني خانواده مذكور اشاره اي نكردند، فقط اضافه كردند، والدين اين كودك مليتي هلندي دارند اما در اين كشور زندگي نمي كنند. از آنجايي كه اين شركت درباره ادعاي تولد اولين كودك، تاكنون هيچ گونه مدركي ارائه نداده است و با ادامه اين ادعاها، مبني بر تولد كودك دوم، شك و ترديد درباره اظهارات مقامات شركت بيشتر مي شود. هنري گريفين از موسسه راسلين در اسكاتلند كه همانندسازي تاريخي «گوسفند دالي» را بر زبان ها انداخت، مي گويد ادعاهاي شركت كلونايد كاملا بي اساس و دروغين است. زيرا تاكنون هيچ گونه مدركي براي ادعاهاي خود ارائه نداده و قطعا همگي اينها براي هنرنمايي و كسب شهرت است. گريفين مي گويد: «ادعاهاي شركت مبني بر موفقيت در همانندسازي انسان آن هم در بالاترين درجات موفقيت، نيازمند تجربه كردن سال ها تحقيق و آزمايش بر روي گونه هاي ديگر حيات است.
دلايل بسياري براي عدم صحت اين ادعا وجود دارند. درصد موفقيت در همانندسازي هريك از گونه هاي حيات بسيار پايين است، زيرا مشكلات بسياري براي جنين شبيه سازي شده يا تازه متولد شده وجود دارند. وي مي افزايد: «هيچ كدام از تلاش هايي كه براي شبيه سازي ميمون ها تاكنون صورت گرفته به نتيجه اي نرسيده است و اين موفقيتي كه شركت كلونايد مدعي رسيدن به آن است، با تجربه و تاريخچه پيشين شبيه سازي ديگرگونه ها اصلا مطابقت ندارد. گوسفند دالي هنوز زنده است اما شديدا از ورم مفاصل رنج مي برد. دانشمندان هنوز به درستي نمي دانند كه آيا اين مشكلات و بيماري ها نتيجه همانندسازي است يا خير، اما بدون ترديد آزمايشات ثابت كرده اند كه جنين هاي همانندسازي شده اغلب ناقص به دنيا مي آيند. در نمونه هاي همانندسازي شده بارها تغييرات فيزيكي و نقص عضو جدي گزارش شده و حتي در حيوانات كاملا سالم نيز هنوز مشخص نيست كه آيا طبيعي و نرمال خواهند بود يا خير؟» فرايند همانندسازي مستلزم گرفتن ژن يكي از والدين ـ حاوي دستورالعمل و فرمان هايي است كه هريك از موجودات زنده را از ديگران متمايز مي سازد ـ و همچنين انتقال ژن ها به يك جنين و تبديل آن به جفت ژنتيكي موجود اوليه است.
اما به اعتقاد گريفين، گرچه موجود همانندسازي شده همان ژن هاي مادرش را داراست، اما به خاطر شيوه رفتار ژن ها مي تواند كاملا متفاوت عمل كند، زيرا اغلب اوقات، جنين هاي همانندسازي شده تا پايان دوره رشد و نمو نمي كنند و كمي پس از تولد مي ميرند يا بر اثر ابتلا به يك بيماري تا آخر عمر با معلوليت زندگي مي كنند. و مي افزايد: «مثلا در سلول هاي غدد پستاني يا پوست يا هر بخش ديگر بايستي ۴۰ هزار ژن را وادار كنيد كه از فعاليت دست بردارند يا اينكه وادار به حركت كنيد و هنوز نمي دانيم اين برنامه ريزي مجدد چه زمان صورت مي پذيرد، ممكن است وظيفه يك يا چند ژن به درستي تعريف نشود. »
CNN و MSNBC

جهاد فخرالدين*
امارات عربي متحده، دوبي ـ واشنگتن در تلاش است با ناديده گرفتن آن چيزي كه با عنوان سانسور دولت عرب شناخته شده، امكان دسترسي بيشتر ملت هاي عربي به برنامه هاي آمريكايي را فراهم سازد. كاخ سفيد و كنگره آمريكا در نظر دارند يك كانال تلويزيوني ماهواره اي را براي كشورهاي عربي ايجاد كنند.
اين كانال جديد در «راديو ساوا» راه اندازي خواهد شد. شبكه اي كه با سرمايه گذاري واشنگتن در ماه مارس گذشته، پخش موسيقي عربي و آمريكايي را براي جوانان آغاز كرده و در كنار آن هر ساعت دقايقي را به خبرهاي آمريكا اختصاص مي دهد.
در حال حاضر يكي از مديران پيشين سازمان تبليغات آمريكا، سرپرستي بخشي از فعاليت هاي وزارت امور خارجه آمريكا را برعهده گرفته تا از طريق مطبوعات، آگهي هاي تلويزيوني، برگزاري نمايشگاه هاي عكس و نوارهاي ويدئو، اخبار آمريكايي را در دل مردم عرب جا كند.
امكان دسترسي مردم عرب به اخباري كه از غرب مي رسد هر روز بيشتر و آزادتر مي شود، در بسياري از شهرهاي عربي «راديو ساوا» از طريق اف ام (FM) و اي ام (AM) دريافت مي شود. به دليل آنكه اين شبكه از طريق ماهواره هاي «عرب ست» (Arabsat) و نيل ست (Nilesat)، منتقل مي شود، در يك سوم از منازل عربستان سعودي و ده درصد از منازل كشور مصر قابل دريافت است.
«راديو ساوا» به تنهايي نمونه كوچكي از شيوه هايي است كه مردم كشورهاي عربي و علي الخصوص عربستان سعودي به منابع خبري و اطلاعاتي آمريكا دسترسي پيدا مي كنند. اين روند طي جنگ خليج فارس گسترش يافت، زماني كه ماهواره «عرب ست»، بدون اعمال هرگونه سانسور يا ويراستاري، برنامه هاي شبكه سي ان ان را به خانه هاي عربي منتقل ساخته و از اين طريق عرب ها توانستند براي اولين بار پخش برنامه ها توسط ماهواره را تجربه كنند.
در حال حاضر تقريبا ۸۵ درصد از منازل حومه خليج فارس امكان دسترسي به شبكه بين المللي سي ان ان را پيدا كرده اند. از نظر اقتصادي، توليد برنامه هاي عربي براي اين شبكه امكان پذير نيست، با اين همه، از سال گذشته سايت اينترنتي سي ان ان عربي با عنوان CNNArabic.com فعاليت خود را آغاز كرده است.
روز به روز، امكان دسترسي مردم عرب به مجلات و روزنامه هاي غربي بيشتر مي شود. در سال ،۲۰۰۰ مجله «نيوزويك» نسخه عربي خود را منتشر ساخت. از همه مهم تر آغاز همكاري ميان روزنامه لبناني «ديلي استار» (Daily Star) و اينترنشنال هرالد تريبون International Herald Tribune) ) است.
در جهان عرب، عربستان سعودي اولين و مهم ترين گام را براي استقبال از رسانه هاي آمريكايي برداشته است. در مقايسه با مطالب آمريكايي كه در روزنامه «الشرق الاوسط» پرتيراژترين و پرخواننده ترين روزنامه پادشاهي عربستان سعودي منتشر مي شود، آن چيزي كه از طريق شبكه سي ان ان، مجله نيوزويك و روزنامه اينترنشنال هرالد تريبون و همچنين «راديو ساوا» به خانه هاي مردم عرب وارد مي شود، تنها بخش بسيار ناچيزي را تشكيل مي دهد.
«روزنامه الشرق الاوسط» كه در لندن منتشر و در سراسر كشورهاي عربي توزيع مي شود، در برگيرنده گزارش هاي روزانه، ستون هاي تحليل خبر و نقد و بررسي هاي برگرفته از نيويورك تايمز، واشنگتن پست، لس آنجلس تايمز و كريستين ساينس مانيتور است.
بخش اعظمي از گزارش ها و مطالبي كه پس از حادثه يازده سپتامبر و طي جنگ افغانستان در «روزنامه الشرق الاوسط» منتشر شدند برگرفته از اين چهار نشريه معتبر آمريكايي بودند.
معمولا در روزهاي عادي، ستون هايي به مقالاتي از «توماس فريدمن» و «ويليام سفاير» و همچنين روزنامه نگاران عرب اختصاص يافته است. در عين حال بخش هاي ويژه اي به ستون سردبيري نيويورك تايمز مي پردازد، براي مثال چندي پيش، در اين بخش آمده بود كه ميليون ها تن از جوانان عرب آرزو مي كنند به دموكراسي كه آمريكا وعده داده، دست يابند.
«الاتحاد» روزنامه اي دولتي است كه در امارات متحده عربي منتشر مي شود. اين روزنامه هر روز حداقل دو مقاله تحليلي را از روزنامه هاي مهم آمريكايي چاپ مي كند. اين روزنامه به مناسبت بزرگداشت حملات يازدهم سپتامبر، كتابي از دنيس اسميت با عنوان «گزارش از نقطه صفر» در چندين قسمت به چاپ رسانيده است.
در اين كتاب ترس و وحشت از تروريسم به رشته تحرير در آمده است.
مي توان گفت، بهترين و جالب ترين مثال از گرايش به غرب در ميان رسانه هاي خبري عرب زبان، در روزنامه «الحيات»، مشاهده مي شود. اين روزنامه دومين روزنامه بزرگ عربي است كه توسط شاهزاده خالدبن سلطان پادشاه عربستان سعودي منتشر مي شود. سوم سپتامبر، جهاد خازن، سردبير پيشين اين روزنامه در ستون سردبيري خود به نقل از نيويورك تايمز نوشت: «حتي يك روز هم به خاطر نمي آورم كه در آن با مطلبي مواجه شده باشم كه در مخالفت با انتفاضه اول يا دوم بوده باشد، در خصوص واشنگتن پست هم اين موضوع صدق مي كند. »
اين اظهارنظر «خازن» نشان دهنده پذيرش بيش از پيش خبرهاي آمريكايي توسط مردم عرب است.
هرالد تريبون
* نويسنده اين مقاله به عنوان مدير پژوهش رسانه ها در مركز تحقيقات «پان عرب» فعاليت مي كند.