اشاره: اغلب خانواده ها وقتي با مردود شدن بچه هاي خود مواجه مي شوند، تازه با يك بازنگري ساده در دخل و خرج خانواده به عمق فاجعه پي مي برند. از ديد آنان در اين هنگام هزينه هاي تحصيلي، وقت فرزندشان و در نهايت تمامي وجين و هرس كردن كيفي آنان براي بار نشستن اين محصول به خطا رفته است. فرض كنيد باغباني پس از يك سال تلاش، در مزرعه اي به جاي درو گندم، با تلي از علف هاي هرز مواجه شود. او چه احساسي پيدا مي كند؟ حال اگر از نگاه ملي به مقوله افت تحصيلي نگاه كنيم، فاجعه از اين هم غمبارتر خواهد بود. آمارهاي آموزشي فعلي، از ۲۰ درصد افراد بازمانده و جامانده از تحصيل در دوره راهنمايي حكايت مي كند و لذا تازه متوجه مي شويم كه چه بودجه اي از كف اين مردم در طول سال تحصيلي گذشته هرز رفته است.
خانم «فريبا يدايي» كارشناس علوم ارتباطات اجتماعي، مطلبي را در زمينه افت تحصيلي گردآوري كرده است كه با هم آن را مرور مي كنيم.
مسئله افت تحصيلي در نظام آموزش و پرورش در بسياري از كشورهاي جهان سوم به صورت حاد مطرح است. منابع و امكانات اغلب كشورهاي جهان سوم محدود است و اين مسئله، صرفه جويي، دقت در مصرف و تخصيص اين منابع به بخش هاي مختلف اقتصادي و اجتماعي را الزامي مي سازد. بنابراين افزايش سريع جمعيت واجب التعليم اين كشورها، بخش عمده اي از درآمد ملي آنها را مي بلعد. در حالي كه در اغلب اين كشورها هنوز همه كودكان لازم التعليم به مدارس راه نيافته اند و تعداد زيادي از جمعيت بزرگسالان آنها بي سواد هستند،علاوه بر آن مشكل افت تحصيلي در مدارس نيز به حجم اين مشكلات افزوده مي شود. در كشور ما نيز افت تحصيلي يكي از مشكلات كنوني نظام آموزش و پرورش است كه همه ساله دهها ميليارد ريال بودجه كشور را به هدر مي دهد.
يافته هاي آماري از مدارس كشور نشان دهنده آن است كه افت تحصيلي به صورت مردودي، ترك تحصيل زودرس و يا اشكال ديگر آن مقادير زيادي از منابع مالي ملي و استعدادهاي انساني جامعه را تلف مي كند.
هرگاه از افت تحصيلي سخن به ميان مي آيد، بيشتر مردم درصد دانش آموزان مردودي و يا ترك تحصيل كنندگان از مدارس را يادآوري مي كنند،در حالي كه مردودي ها و ترك تحصيل كنندگان يك دوره آموزشي نسبت به كل دانش آموزان آن دوره، بخشي از افت تحصيلي يك دوره آموزشي محسوب مي شود. اما افت تحصيلي تنها به اين درصدها محدود نمي شود، بلكه در حوزه مسائل آموزشي مفهوم گسترده تري را به دنبال دارد.
افت تحصيلي داراي دو جنبه كمي و كيفي است. افت تحصيلي كمي عبارت است از درصد دانش آموزان يك دوره آموزشي كه به سبب مردود شدن و يا ترك تحصيل نتوانسته اند آن دوره تحصيلي را با موفقيت به پايان برسانند. در مفهوم افت تحصيلي كيفي نيز به نارسايي در دست يابي به هدفهاي تعيين شده آموزشي و يا عدم تحقق بخشي از اين هدفها اشاره شده است. لذا تفاوت بين دانش و مهارت فارغ التحصيلان يك دوره آموزشي و هدفهاي تعيين شده براي اين دوره را با افت تحصيلي كيفي نشان مي دهند.
افت تحصيلي چيست؟
افت تحصيلي عبارت است از وقوع ترك تحصيل زودرس و تكرار پايه تحصيلي در نظام آموزش و پرورش يك كشور. اين تعريف از افت تحصيلي تا اندازه اي محدود است، زيرا انواع ديگر افت تحصيلي در اين مفهوم ناديده گرفته شده است.
افت تحصيلي در كشور ما نيز رقم قابل توجهي را تشكيل مي دهد و هر سال نيز اين پديده آموزشي به صورت مردودي، ترك تحصيل زودرس و يا ساير اشكال آن تأثيرات نامطلوبي را در حيات فردي و خانوادگي افراد بر جاي مي گذارد و علاوه بر لطمات اقتصادي بر حوزه آموزشي، موجب نابسامانيهاي اجتماعي نيز مي شود.

زمينه ساز افت تحصيلي چيست؟
هيچ چيز مانند ضايعات تعليم و تربيت در سرنوشت ما و دانش آموزان موثر نيست، زيرا نه تنها تعليم و تربيت ناقص، بودجه ملي را هدر مي دهد، بلكه از همه مهمتر، قسمتي از عمر كودكان و نوجوانان را هنگام تحصيل در مدرسه كاملاً تلف مي كند.
همچنين اگر بخش اعظم اين افت تحصيلي در دوران بلوغ اتفاق بيافتد، مي تواند موجب بروز ناكامي در فرد شود. ارزشيابي هاي انجام شده در مورد كيفيت آموزشي نشان مي دهد كه در سالهاي اخير با توجه به فراواني تعداد مدارس و افراد مدرسه رو، تغييرات قابل توجهي از لحاظ كيفي در نظام آموزش و پرورش ما حاصل نشده است.
يكي از دلايل افت تحصيلي به روش هاي تدريس معلمان برمي گردد. روش هاي تدريس كه يكي از عناصر جدايي ناپذير فرآيند آموزش و پرورش است، بايد در بررسي هاي مربوط به افت كمي و كيفي تحصيلي مورد توجه قرار بگيرد. لذا تدريس را نبايد وسيله اي براي انتقال دانش از ذهن معلم و يا چند كتاب به ذهن دانش آموز تلقي كرد. بلكه مراد از تدريس، فراهم كردن شرايط مناسي است كه تحت آن شرايط، دانش آموز بايد به يادگيري بپردازد.
از ديگر عوامل موثر در افت تحصيلي مي توان به نقش معلم نيز اشاره كرد. معلم كه در گذشته به عنوان منبع دانش و اطلاعات به شمار مي رفت و نقش اصلي انتقال دانش و اطلاعات به ذهن دانش آموزان را عهده دار بود.
امروزه با وجود و بسط رسانه هاي شنيداري و ديداري راديو، تلويزيون، سفرنامه ها و... منابع اطلاعاتي دانش آموزان گسترش يافته است، بنابراين نقش معلم نيز هر روز كمرنگ تر مي شود. از سوي ديگر عوامل اجتماعي و شرايط زندگي نيز به نوبه خود تغيير مي كنند و تحول مي يابند.
بنابراين لازم است كه معلم داراي بهره هوشي و استعداد ذهني بالاتري باشد، همچنين به حرفه معلمي عشق بورزد، دانش آموزان را دوست بدارد و از سلامت بدني و مهارتهاي شغلي و تخصصي بالايي نيز برخوردار باشد. در خاتمه مي توان به عوامل موثر اقتصادي مانند فقر اقتصادي، وضع مسكن، ميزان درآمد و عوامل فرهنگي ديگر مانند فراواني دانش آموزان در يك كلاس و تحصيلات والدين و علل رواني مانند اختلالات رواني و معلوليت هاي ذهني و جسمي دانش آموزان و همچنين علاقه به درس دانش آموزان نيز اشاره كرد.
كاربرد اصطلاح افت يا اتلاف (Wastage) در آموزش و پرورش از زبان اقتصاددانان گرفته شده است و لذا آنان آموزش و پرورش را به صنعتي تشبيه مي كنند كه بخشي از سرمايه و مواد اوليه اي را كه بايد به محصول نهايي تبديل شود، تلف نموده است و در نتيجه مطلوبيت مورد انتظار را در جامعه به بار نياورده است. شايد اين تشبيه چندان خوشايند كارشناسان آموزشي نباشد و اصطلاح قصور در تحصيل يا واماندگي از تحصيل مطلوبتر باشد.
با وجود اين از نقطه نظر منابع مالي و بودجه اي كه جامعه در اختيار نهاد رسمي تعليم و تربيت قرار مي دهد، بدون شك آموزش و پرورش يكي از بزرگترين مشاغل كارآفرين اقتصادي جهان را داراست.
بسياري از دولت ها، برنامه آموزش و پرورش را در رأس ساير برنامه هاي خود قرار داده اند.
بدين ترتيب در پانزده كشور آسيايي با اينكه تعداد اطفالي كه به مدرسه ابتدايي مي روند هفتاد درصد افزايش يافته است، اما هنوز نيازهاي آموزشي جهان سوم برآورده نشده است. در مورد علاقه مندي خانواده ها به تحصيل و ميزان سواد والدين و تأثير آن در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان توسط «كارسون وروت» تحقيقاتي انجام شده است كه نتايج حاصله نشان مي دهد كه مشخصه اصلي كودكان تيزهوش اين است كه آنان خانواده هاي پرمهر و محبتي داشته اند و خود والدين آنها علاقه وافري به يادگيري فرزندانشان داشته اند.
لذا اين پژوهش وجود همبستگي ميان هوش و پيشرفت تحصيلي كودكان و وضع و منزلت اجتماعي والدين آنها را اثبات مي كند. همچنين اين نشان دهنده آن است كه بهره هوشي كودكان، با موفقيت اجتماعي و اقتصادي والدين آنها همبستگي مثبتي دارد.
هرچه موقعيت اجتماعي و اقتصادي پدر و مادر بهتر باشد، بهره هوشي كودك نيز بالاتر خواهد رفت و در نتيجه در دروس پيشرفت خواهد داشت.
به باور «كارسون» در كتاب خود تحت عنوان «تربيت كودكان تيزهوش»، با اينكه دانش آموزان تيزهوش غالباً بلند پرواز و كوشا هستند، مع هذا، گاهي در دروس خود نمرات بسيار كمي مي گيرند و نسبت به يادگيري بي اعتنا و حتي متنفر از آن هستند و به همين علت استعداد عالي آنها كه ممكن است از ۱۲۵ هم بيشتر باشد، پوشيده مي ماند. علت چيست؟ وضع خانوادگي را مي توان از علل اساسي دانست و مسلم است كه از هم پاشيدگي خانواده تأثيرات نامطلوبي در كودكان دارد.
امروزه آموزش و پرورش كشور ما، عليرغم تمامي تلاشها، هنوز جايگاه واقعي خود را پيدا نكرده است. مي دانيم كه كيفيت آموزش و پرورش از كميت آن مهم تر است. زيرا كيفيت برتر آموزشي، مي تواند تحولات عميق تري را در بين دانش آموزان فراهم كند. امروزه اين حقيقت بر همگان روشن شده كه دانش آموزان در ارتقاي كيفيت آموزشي از ساير متغيرها نظير كيفيت معلم و امكانات و تجهيزات و برنامه هاي آموزشي به مراتب مهم تر هستند. پس، بر اين اهميت تأكيد كنيم.

دانشگاه آزاد اسلامي، دانشجويان ممتاز مقطع كارشناسي ارشد را بدون آزمون در دوره دكتري مي پذيرد.
دكتر عبدالله جاسبي رييس دانشگاه آزاد اسلامي در گفت وگو با ايسنا با اشاره به آيين نامه حمايت از نخبگان و دانشجويان ممتاز دانشگاه، افزود: دانشگاه آزاد اسلامي كليه دانش آموختگان مقطع كارشناسي ارشد رشته هاي مختلف تحصيلي را از تمام دانشگاههاي داخل و خارج از كشور، اعم از دولتي و غيردولتي كه معدل كل آنها حداقل ۱۷ و همچنين نمره پايان نامه آنها عالي يا حداقل ۱۸ باشد و كليه دانشجويان رتبه هاي اول كارشناسي ارشد و برندگان رتبه هاي اول، دوم و سوم المپيادهاي علمي دانشجويي و دانش آموزي و جشنواره هاي علمي خوارزمي و مشابهين آنها را كه به تائيد شوراي هدايت استعدادهاي درخشان رسيده باشند، بدون شركت در آزمون ورودي براي گذراندن دوره دكتري رشته مربوطه مورد بررسي قرار مي دهد و براساس ظرفيت اضافي خود و الويت بندي به تدريج آنها را مي پذيرد.
وي اظهار كرد: پذيرش دانشجويان ممتاز در رشته هاي مختلف دانشگاه آزاد برابر با ظرفيتي است كه در هر رشته، توسط معاونت آموزشي تعيين و اعلام مي گردد و چنانچه تعداد متقاضيان در هر رشته بيش از ظرفيت اعلام شده باشد گزينش براساس امتيازبندي انجام مي شود.
به گفته دكتر جاسبي، همچنين به كليه متقاضيان استفاده از اين تسهيلات به ازاي هر نيم نمره معدل بالاي ۱۷ يك امتياز، به ازاي هر نيم نمره بيشتر از حداقل نمره پايان نامه عالي (۱۸) يك امتياز و به ازاي چاپ مقاله يا كتاب براساس آئين نامه مربوطه (ارتقاء هيات علمي دانشگاه) امتياز تعلق مي گيرد.
وي تاكيد كرد كه هيچ يك از مواد آئين نامه هاي پژوهشي و مقررات دانشگاهي در مورد اين قبيل دانشجويان لغو نمي شود و اين دانشجويان همانند ساير دانشجويان موظف به رعايت كليه مقررات آموزشي دانشگاه هستند.
رييس دانشگاه آزاد اسلامي با تاكيد بر اينكه قطعاً كساني كه سن كمتري دارند و پس از گذراندن دوره دكتري سال هاي بيشتري مي توانند به نظام خدمت كنند، در اولويت پذيرش قرار دارند، گفت: البته آزمون دوره هاي دكتري همچنان پابرجاست و ظرفيت اصلي ما از ميان داوطلبان موفق در آزمون پذيرش خواهد شد و موافقت گروههاي دوره دكتري نيز براي قبول افراد پس از مصاحبه شرط نهائي براي پذيرش است.