ماه مبارك رمضان يك عامل بازدارنده در ارتكاب جرم است با نگاهي اجمالي به راهروهاي دادسراي جنايي تهران و مقايسه آن با ماههاي قبل كه افزايش ۶۰ ـ۵۰ درصدي تراكم كاري را شاهد بوده ايم قابل تامل است. جرايم اساسي نظير قتل، سرقت مسلحانه و آدم ربايي در ماه رمضان كاهش چشمگيري دارند و يا اصلاً اتفاق نمي افتند
بالاخره روزهاي وداع با ايام مباركه رسيد كه همه ما تصورمان بر كاهش جرايم در آن بود. هميشه شروع ماه مبارك رمضان كند ولي پايانش سريع است و براي گرفتن نتيجه اي درباره جغرافياي جرم و تفسير و تحولات آن در اين ماه فرصت كوتاه.
با همين تصور بود كه پرونده قتل هاي تهران را يكي دو هفته قبل ورق نزديم اما از آن جا كه هيچ يك از مسئولان جنايي كشور به فكر بهره برداري درست و علمي از موقعيت جرايم در اين ماه نيفتاد و حتي به اظهارنظرهايي مستند به حدس و گمان هم پرداختند مناسب ديديم مقايسه اي بين قتل هاي روي داده در ماه مبارك رمضان سال گذشته و قتل هاي ماه مبارك رمضان امسال داشته باشيم. ماه مبارك رمضان در سال گذشته از پنجم آبان ۸۲ آغاز شد. امسال نيز از ۲۵ مهرماه اين ماه آغاز شده است و تا ۲۴ آبان ۸۳ نيز ادامه مي يابد.
نگاهي به صفحات مطبوعات به ويژه صفحه حوادث در دوره زماني ياد شده سال گذشته وقوع دست كم ۹ فقره قتل را در ماه مبارك رمضان سال ۱۴۲۴ هـ . ق خبر مي دهد. اما همين بررسي در ماه مبارك رمضان سال ۱۴۲۵ يعني همين روزهايي كه در آن قرار داريم حكايت از آن دارد كه ظرف سه هفته اول اين ايام، دست كم ۱۱ فقره قتل روي داده است.
بنابراين لازم است بررسي شود ببينيم چرا تصور ما بر كاهش خشونت تاكيد دارد ولي واقعيت چيز ديگري را حكايت مي كند.
۱۱ فقره قتل در سه هفته
بر اساس گزارش هاي به چاپ رسيده در مطبوعات و اخبار خبرگزاري هاي مختلفي چون ايسنا و سايت اطلاع رساني پليس مي توان سه هفته اي كه از ۲۵ مهر ۸۳ شروع و تا ۱۵ آبان ۸۳ ادامه يافته را بررسي كرد و اين ۱۱ فقره قتل را به جزييات مرور كرد.
۲۷ مهر ۸۳ ؛ بازپرس بهروز هنرمند در جريان وقوع يك قتل قرار گرفت. ماموران كلانتري ۱۰۲ پاسداران اطلاع دادند كه در مسيل خيابان شهيد گل نبي جسد مجهول الهويه اي كه آثار ضربات چاقو بر سينه داشته كشف شده است.
۲۸ مهر ۸۳ ؛ بازپرس ولي ا... حسيني از طريق ماموران پليس كلانتري ۱۲۴ قلهك مطلع شد دعوا ميان مستخدم يك ساختمان و يك مراجعه كننده به قتل ختم شده است. ساعت ۹ شب محمدرضا با ضربات چاقو حميد ۳۵ ساله را مجروح كرده بود كه حدود ساعت ۱۰ شب اين فرد در بيمارستان ايرانمهر جان سپرد.
۲ آبان ۸۳؛ بازپرس كشيك ويژه قتل تهران، شاه محمدي، از طريق ماموران كلانتري ۱۴۰ باغ فيض از كشف جسدي در محدوده ايرانپارس مطلع شد. مقتول مردي جوان به نام علي بود كه سن او ۲۳ يا ۲۷ سال ذكر شده است.
۸ آبان ۸۳؛ ماموران كلانتري ۱۲۷ نارمك به بازپرس بهروز هنرمند گزارش دادند در پي اطلاع ماموران شهرداري ميني بوسي را مقابل يك مجتمع دادگستري يافته اند كه درون آن جسدي متعلق به مردي ۶۰ تا ۶۵ ساله وجود داشته است. در تحقيقات بعدي مشخص شد كه اين مرد در آگاهي سابقه ۱۸ فقره سرقت ميني بوس داشته است.
۹ آبان ۸۳؛ ماموران پليس كلانتري ۱۰۹ بهارستان در پي يك درگيري منجر به مرگ در خيابان اميركبير موضوع را به بازپرس ولي ا... حسيني اطلاع دادند. دو موتورسوار پس از يك درگيري مردي به نام روح ا... را با ضربات چاقو مضروب و از محل گريختند. روح ا... قرباني اين دعواي نامشخص شد.
۹ آبان ۸۳؛ در همين روز بازپرس حسيني گزارش ديگري دريافت كرد كه ماموران پليس كلانتري ۱۳۲ نبرد خبر از قتل نوجواني ۱۶ ساله به نام اميرعباس را به وسيله دوست او حسين دادند. گويا علت درگيري آنها رفتن به ورزشگاه بوده است.
12 آبان ۸۳؛ ماموران كلانتري ۱۵۲ خاني آباد در پي كشف جسدي متعلق به مردي ۳۱ ساله به نام كاظم موضوع را به بازپرس هنرمند اطلاع دادند. در بررسي هاي مقدماتي مشخص شد كاظم به وسيله برادر ۲۵ ساله خود حسن در پي اختلافات مالي به وسيله طنابي خفه شده است. حسن بلافاصله دستگير شد و اين ماجرا مورد بررسي قرار گرفت.
۱۳ آبان ۸۳؛ كشف جسدي در يكي از اتاق هاي هتل اوين معمايي تازه و متفاوت را پيش روي پليس قرار داد. مقتول جواني ۲۷ ساله بود كه دوستانش درباره او مي گويند وي از شاگرد ممتازان كنكور سال ۱۳۷۴ بوده است. گرچه احتمال خودكشي مطرح است اما كشف جسد در هتل اوين موضوع را پيچيده كرده است.
۱۳ آبان ۸۳؛ روزنامه همشهري در شماره ۱۴ آبان ۸۳ خود خبر از مرگ دختري پنج ماهه به نام سميرا داد كه در بيمارستان تهرانپارس تحت معاينه قرار گرفته بود. پزشكان علت مرگ اين دختر پنج ماهه را تعرض و ضربه مغزي اعلام كردند.
۱۳ آبان ۸۳؛ بر اساس گزارش ماموران كلانتري ۱۲۷ نارمك مردي در پي به تعويق افتادن اجاره مستاجرش با او درگير و وي را با ضربات چاقو به قتل رساند. بهرام در پي اطلاع همسايگان به پليس ۱۱۰ به اتهام قتل ربابه دستگير شد. ربابه و تنها پسرش مستاجران اين مرد بودند.
قتل هاي سال قبل
نخستين قتل سال گذشته در ماه رمضان ثبت يك همسركشي در نياوران تهران بود. ماموران كلانتري ۱۲۳ گزارش قتل زني ۳۵ ساله به وسيله ۲۰ ضربه چاقوي شوهر ۴۵ ساله اش به بازپرس كشيك قتل اطلاع دادند.
كشف جسدي در پارك آرزو به وسيله ماموران آتش نشاني واقع در خيابان شريعتي تهران يك معماي ديگر بود. ماموران كلانتري ۱۳۴ تهران به بازپرس هنرمند گزارش قتل همايون ۴۲ ساله را در ۱۱ آبان ۸۲ دادند. ماجراي ابراهيم دكور كه با يك ضربه چاقو به دوستش قتلي را رقم زده بود در ۲۱ آبان ۸۲ به بازپرس هنرمند گزارش شد. ماموران كلانتري كوي نصر در تاريخ ۲۶ آبان ۸۳ ماجراي يك انتقامگيري در گيشا را گزارش كردند. نسيم ۲۹ ساله به وسيله ۳۰ ضربه چاقو به وسيله دوست ۳۰ ساله اش به قتل رسيده و جسد نيمه سوخته اش در حاشيه خيابان كشف شد. قتل يك تبعه افغاني در شهرك مسعوديه ديگر قتل ماه رمضان سال قبل بود. سرور ۲۷ ساله به دست دو هموطن خود به قتل رسيده بود. ماموران كلانتري ۱۵۲ خاني آباد اين گزارش را به بازپرس شعبه چهارم دادند. كشف يك اسكلت در جنوب تهران ماجراي روز ۲۹ رمضان در سال ۸۲ را رقم زد و در تاريخ ۳۰ رمضان مطابق با چهارم آذر ماه ۸۲ نيز ماموران كلانتري ۱۱۰ گزارش يك فرزندكشي در ميدان بروجردي را به متين راسخ بازپرس كشيك قتل دادند. ماموران كلانتري ۱۲۴ قلهك نيز در همين روز گزارش كشف جسدي در يك گوني را به اطلاع بازپرس شعبه دوم دادسراي امورجنايي رساندند. جسد درون گوني متعلق به زني ۳۱ تا ۳۵ ساله به نام الهام بود. همان زني كه در سال ۸۳ مشخص شد به دست يك افغاني به نام «ازبك» كشته شده است.
اظهارنظرهاي مقامات جنايي
مجيد متين راسخ كه سال گذشته بازپرس كشيك قتل تهران بود و از خردادماه سال ۸۳ به سمت معاون رئيس دادسراي امورجنايي انتخاب شد در تاريخ دوم آبان ۸۳ در گفت و گو با ايسنا مي گويد: «در سال گذشته تنها يك مورد قتل در طول ماه مبارك رمضان داشتيم و امسال نيز از آغاز ماه مبارك، پرونده قتل نداشتيم، اميدواريم تا پايان ماه نيز اين وضعيت ادامه داشته باشد.» سبحاني فر داديار شعبه چهارم دادسراي امورجنايي تهران نيز در گفت وگويي با ايسنا در تاريخ پنجم آبان ۸۳ مي گويد: «حرمت ماه مبارك رمضان مانع اصلي ارتكاب جرايم در اين ماه است. اگر كسي حتي فلسفه روزه را هم نداند نتيجه روزه شامل او خواهد شد، همچناني كه نمازخواندن باعث دوري از فحشا و منكرات مي شود. در ماه مبارك رمضان هم با كاهش جرم مواجهيم كه به دليل وجود جنبه خود نظارتي در افراد است.»
محمد شهرياري داديار شعبه سوم دادسراي امورجنايي ديگر مقام قضايي اظهارنظر كننده در اين باره است. وي مي گويد: «ماه مبارك رمضان يك عامل بازدارنده در ارتكاب جرم است. با نگاهي اجمالي به راهروهاي دادسراي جنايي تهران و مقايسه آن با ماههاي قبل كه افزايش ۶۰ ـ۵۰ درصدي تراكم كاري را شاهد بوده ايم قابل تامل است.»
وي در گفت و گوي خود با ايسنا مي افزايد: «در دهه اول ماه مبارك رمضان جرايمي مانند كيف قاپي، سرقت مسلحانه و آدم ربايي به عنوان جرايم اساسي مشاهده نشده است.»
«خاكي» داديار اظهارنظر دادسراي امورجنايي تهران در گفت و گويي با ايسنا كه در تاريخ هشت آبان ۸۳ بر روي سايت اين خبرگزاري منتشر شده گفته است: «جرايم اساسي نظير قتل، سرقت مسلحانه و آدم ربايي در ماه رمضان كاهش چشمگيري دارند و يا اصلاً اتفاق نمي افتند.»
وي همچنين افزوده است: «جامعه چون با يك زندگي اجتماعي همراه است و افراد با هم در تعامل بوده و زندگي مي كنند و با هم برخورد دارند، اين برخوردها در واقع به صورت هنجارهاي اجتماعي جلوه مي كند و چون انسان، موجودي اجتماعي آفريده شده، پس جرم نيز پديده اي انساني و اجتماعي است و توسط انسان و در اجتماع صورت مي گيرد، پس جرم از اجتماع و انسان قابل تفكيك نيست.»
اما ولي ا... حسيني نيز كه بازپرس شعبه هفتم دادسراي امورجنايي است و به قتل ها رسيدگي مي كند در اين باره به اظهارنظر پرداخته است. وي در گفت و گويي با ايسنا در تاريخ ۱۱ آبان ۸۳ گفته است: «اعتقاد مذهبي، فشار افكارعمومي و ترس از قانون از جمله عوامل بازدارنده ارتكاب جرم از سوي مجرمان حرفه اي است.»
جرم شناسان و ايام خاص در وقوع جرايم
به عقيده كارشناسان امورجنايي ـ اجتماعي معمولاً در ايامي چون ماه مبارك رمضان و يا ايام ماه محرم كه افراد به طور عمومي محور كارهاي خود را انجام كار براي خدا و يا عزاداري براي امام حسين (ع) مي دانند، كمتر درگيري و خشونت شاهديم.
دكتر علي نجفي توانا جرم شناس و استاد حقوق جزا دانشگاه يكي از اين افراد است كه معتقد به كاهش جرايم جسمي و اقداماتي است كه با زور و درگيري انجام مي گيرند.
اما برخي ديگر از كارشناسان جنايي ـ اجتماعي نيز اعتقاد دارند در اين ايام و يا حتي اعيادي كه مردم مشغول شادي و ديد و بازديدند نوع جرايم تغيير مي يابد.
به هرحال آنچه مسلم است اين كه صرف وجود يكسري تئوري هاي جرم شناسي و جنايي و داشتن يك پتانسيل قوي چون ايام ماه مبارك رمضان و ماه محرم و يا اعياد نمي توان به اظهارنظر و طرح فرضيه پرداخت بلكه بايد با هدف بهره برداري از خصوصيات ماه مبارك رمضان و ماههاي ديگر به پژوهشي دست زد كه ديگر با اظهارنظر و استنباط شخصي متفاوت است.
وقتي سردي و گرمي هوا در وقوع جرم به ويژه قتل و جرايم جسمي موثر است و يا وقتي بسترهاي مختلفي در ارتكاب آن تاثير دارد نمي توان تنها يك عامل را موثر دانست ولي حال كه ما به اهميت پيشگيري از جرم پي برده ايم و قصد داريم اصل ۱۵۶ قانون اساسي را هم عملي تر و به شكلي از وقوع جرم جلوگيري كنيم بهتر است درباره وقوع كليه جرايم و نه فقط قتل در ماه مبارك رمضان و محرم پژوهش كنيم.