دور تازه مذاكرات هسته اي ايران و اروپا در شرايطي آغاز شده كه روابط طرفين نسبت به چندماه پيش در وضع نامساعدتري به سر مي برد و كوچكترين نشانه اي از انفعال در مواضع جمهوري اسلامي و انعطاف در مواضع اروپا به چشم نمي خورد. مداراي نسبي شوراي حكام آژانس بين المللي انرژي اتمي در اجلاس هفته اول آذرماه در برابر ايران ابتدا اين اميد را در ايران و اروپا روياند كه قرار است گشايشي صورت گيرد، اما كمتر از يك هفته پس از اجلاس آشتي جويانه وين، پيام هاي سختگيرانه از پايتخت هاي اروپايي به سوي تهران روانه شد و بار ديگر فضاي مذاكره به وضعي شبيه فضاي اجلاس دوم مهرماه برگشت. فضاي اجلاس مهرماه سختگيرانه و دشمنانه بود و با وجود همه تلاش هاي ايران براي ارايه تفسير مثبت از آن، گرهي از كار مذاكرات گشوده نشد. فضاي كنوني مذاكره به لحاظ خواسته هاي متقابل ايران و اروپا مانند فضاي مهرماه است با اين تفاوت كه عناصر تازه اي به پرونده هسته اي اضافه شده كه به لحاظ حقوقي ربطي به آن ندارد، اما به لحاظ سياسي از آن گريزي نيست.
در دو هفته اخير، اروپايي ها به بهانه سخنان رييس جمهور ايران درباره ضرورت محو اسراييل و يا انتقال آن به خارج از سرزمين هاي فلسطيني، بر دامنه سختگيري خود افزوده اند و مي كوشند با قراردادن ايران در برابر افكار عمومي جهان، قدرت چانه زني خود را افزايش دهند. در اين وضع تازه، قالبي كه مذاكرات پيشين در آن جريان داشت فراخ تر شده و مذاكرات حقوقي، لاجرم بر بنيان هاي سياسي تازه  اي استوار شده كه دقيقا نقطه تمايز و بلكه تقابل جمهوري اسلامي و غرب است.
نقطه تقابل جمهوري اسلامي و غرب در تفسيري متفاوت از برنامه هسته اي ايران ريشه دارد كه به صورت ناخواسته، اسراييل در نقطه كانوني آن قرار مي گيرد. ايران بارها و به صراحت اعلام كرده است كه مي خواهد با توسعه برنامه هسته اي صلح آميز خود از قابليت هاي علمي و صنعتي اين برنامه در شعبه هاي مختلف ازجمله توليد انرژي استفاده كند، حال آنكه غرب يا بر اثر دريافت نادرست از نيت ايران و يا با اشكالتراشي آگاهانه، مدعي است كه ايران اگر به تكنولوژي چرخه سوخت هسته اي دست يابد، ممكن است آن را به سوي توليد سلاح هسته اي منحرف كند. طبق تفسير غرب، برنامه هسته اي ايران در وهله نخست، اسراييل را تهديد مي كند. تا پيش از اجلاس مهرماه شوراي حكام، اروپايي ها با احتياط بيشتري سخن مي گفتند و تقابل اصلي بين ايران و آمريكا بود؛ اما در هفته هاي اخير اروپايي ها نيز كمابيش مانند آمريكايي ها سخن مي گويند.
اصرار ايران بر ادامه برنامه هسته اي خود كه تهران آن را از حقوق مسلم مندرج در پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي (ان.پي.تي) مي داند از سويي و اصرار غرب به توقف غني سازي در ايران از سوي ديگر، به پيدايش نوعي انجماد در مذاكرات منجر شده كه بدون انعطاف طرفين و يا يكي از طرفين، خروج از وضع انجماد و بن بست ناممكن مي نمايد. چنين انعطافي به صورت طبيعي موردقبول هيچ يك از طرفين نيست، زيرا ايران، چنين انعطافي را ظالمانه و گذشتن از حق طبيعي خود مي داند. اروپا نيز دست كم به دو علت آماده انعطاف نيست. اول اينكه برنامه هسته اي ايران از دو سال پيش به بخشي از پرستيژ بين المللي اروپا تبديل شده و اگر نتواند آن را با قاعده دلخواه خود حل كند، در برابر آمريكا متحمل ضربه اخلاقي و استراتژيك مي شود، ديگر اينكه اروپا اكنون درپي فعال كردن سياست خاورميانه اي خود است و اگر نتواند برنامه هسته اي ايران را متوقف كند، از همكاري اسراييل و احيانا برخي كشورهاي عرب منطقه خاورميانه محروم خواهد شد.
اين وضعيت بن بست و انجماد كه بحران روابط ايران و غرب را روز به روز به نقطه جوش نزديك تر مي كند، در قالب طرح ها و رفتارهاي كنوني، حل ناشدني به نظر مي رسد و اگر برنامه اي متفاوت و متضمن سود دوجانبه پيدا نشود، اميد چنداني به خروج از بحران متصور نيست.
هنوز به درستي معلوم نيست ايران و غرب براي خروج از تعليق چه برنامه اي ارايه خواهند كرد اما باتوجه به توازن خواسته هاي طرفين و اصرار مجدانه آنها به پيمودن راه خود، احتمالا مي بايست راه حل را بيرون از مرزهاي ايران و در چارچوب مناسبات منطقه اي جست وجو كرد.
مناسبات منطقه اي جديد، پاره اي فرصت ها براي ايران فراهم كرده است كه بسته به نوع بازي ايران و غرب مي تواند به فرصت هاي مشترك يا تهديدهاي مشترك تبديل شود.
يكي از اين فرصت ها انتخابات عراق است. آنگونه كه نتايج اوليه انتخابات نشان مي دهد، روابط آتي ايران و عراق براي آمريكا رشك انگيز و شايد هراس آور خواهد شد.
تركيب مجلس عراق و واكنش اقليت سني به آن در هفته ها و ماه هاي آينده احتمالا براي آمريكا و اروپا دردسرساز خواهد شد و بنا به جبرهاي ژئواستراتژيك و ژئوپليتيك، بار ديگر منافع ايران و غرب در عراق همپوشان خواهد شد.
پا به پاي اين تحول در عراق، مجلسي كه در افغانستان شكل گرفته تركيبي متعادل و متوازن يافته كه دوستان سابق و لاحق ايران در آن نفوذ چشمگيري دارند. طالبان از نفس افتاده است اما دولت كابل هنوز به استقرار كامل نرسيده و خطر افراط گرايي كماكان آن را تهديد مي كند. خطرهايي كه دولت حامد كرزاي را تهديد مي كند، مساله مشترك ايران و غرب است.
علاوه بر اين دو مورد آشكار، در زير پوست منطقه هم تحولاتي درحال شكل گيري است كه مي تواند براي ايران و غرب به فرصت مشترك يا تهديد مشترك تبديل شود. در مصر اسلامگرايان ميانه رو، زير چتر اخوان المسلمين در پارلمان، قدرت و نفوذ كم سابقه اي يافته  اند. نگاه تقريبا مشترك ايران و غرب به تروريست هاي عراق و انعطاف حيرت انگيز اخوان المسلمين مصر در برابر سركوب شورشيان عراقي و عرب، ميدان را براي نوعي بازيگري منطقه اي _ بين المللي فراهم كرده است.
در عربستان هم وضعي كمابيش مشابه مصر اما با شدت كمتر در جريان است. ملك عبدالله پادشاه كنوني عربستان، دو سال پيش در مقام وليعهدي عربستان سعودي، ابتدا با هرگونه اصلاحاتي در كشورش مخالفت كرد و خشم غرب را برانگيخت، اما در زماني كوتاه توانست غرب را متقاعد كند كه نتيجه اصلاحات در عربستان لزوما دمكراسي نخواهد بود و چه بسا افراطيون متمايل به القاعده به قدرت برسند. اين استدلال، غرب را قانع كرد كه فشار بر عربستان را مدتي متوقف كند، اما اين توقف دائمي نيست و دير يا زود فشار بر عربستان آغاز خواهد شد.
اين وضع محتمل، براي ايران فرصت بازيگري فعال منطقه اي را فراهم خواهد كرد، بنابراين، ممكن است ايران براي خروج از موضع دفاعي كنوني، در آينده به قابليت هاي منطقه اي توجه بيشتري نشان دهد و ميداني بزرگ براي مذاكره تدارك ببيند كه مذاكرات هسته اي تنها پاره كوچكي از آن مذاكرات فراگير باشد. طبيعي است كه پيدايش چنين ميداني مستلزم بهره گيري از «همه امكانات» است. «همه امكانات» مي تواند طيف گسترده اي از تهديد و تطميع، منازعه و مصالحه و نمايش قدرت و انعطاف باشد. ايران به علت قابليت هاي سياسي، اقتصادي و جمعيتي خود، قدرتي منطقه اي است و لاجرم مي بايست «جنگ و صلح» آن بر مناسبات منطقه اي اثر بگذارد. چنين رويكردي باعث خواهد شد ايران از انزواي واقعي يا افسانه اي خود خارج شود و منافع خود را در پيوند با همسايگان نزديك و دور خود و در حوزه تمدني خاورميانه پيگيري كند.