بررسي نيازهاي تغذيه اي از نوزادي تا نوجواني
ذخاير بدن را دريابيد
عليرضا بي پروا
|
|
اگرچه پس از تولد، ارتباط داخل رحمي جنين با مادر قطع مي شود ولي هنوز از لحاظ تغذيه اي به مادر وابسته است و بايد تا شش ماه بعد از تولد تنها از شير مادر تغذيه شود. تركيبات شير مادر از نظر انرژي درشت مغذي ها (كربوهيدرات، پروتئين و چربي) و انواع ريزمغذي ها (ويتامين ها و املاح معدني) كاملاً منطبق با نيازهاي شيرخوار در زمان هاي مختلف رشد او است. سال اول پس از تولد، يكي از سال هاي پر تغيير و بحراني از نظر رشد و نمو است. به عبارتي در پنج ماهگي، وزن نوزاد به بيش از دو برابر و در يك سالگي به سه برابر زمان تولد مي رسد.
سريع ترين افزايش تعداد سلول هاي مغزي در دوران جنيني و طي 6-5 ماه بعد از تولد بوده و در اين زمان، تنها تغذيه انحصاري با شير مادر در 6-4 ماه پس از تولد مي تواند اين نياز را به خوبي تأمين كند.
دوران نوزادي
در نوزاداني كه به موقع متولد شده اند، تغذيه با شير مادر تمام ويتامين ها و املاح معدني مورد نياز به استثناي ويتامين D را فراهم مي كند. به همين دليل براي شيرخوار، بعد از تولد، استفاده از مكمل ويتامين D كه اكثراً به صورت قطره خوراكي ويتامين A و D است و قرارگرفتن در معرض نور خورشيد (حدوداً 10 دقيقه در روز) توصيه مي شود. گاهي اوقات براي برخي شيرخواران- بنا به تشخيص متخصصين- استفاده از قطره مولتي ويتامين كه علاوه بر ويتامين D محتوي ساير ويتامين ها هم هست، تجويز مي شود.
بعد از 6ماهگي
كودك بعد از 6ماهگي وارد مرحله جديدي از زندگي مي شود. در اين زمان، شير مادر به تنهايي براي تأمين نياز سلول هاي در حال رشد او كافي نيست و بايد بخشي از اين نياز از غذاهاي مختلف تأمين شود. چگونگي شروع تغذيه تكميلي، استفاده درست از انواع غذاها و رعايت بهداشت در تهيه آنها، در روند سلامت و رشد كودك حائز اهميت است.
بعد از 6-4 ماهگي، ذخاير جنيني آهن در بدن كودك كاهش يافته و ديگر نياز او را تأمين نمي كند. از آنجا كه شير مادر نيز آهن كمي دارد، همراه با شير و غذاي كمكي، از سن 6ماهگي، استفاده از مكمل آهن نيز براي كودك توصيه مي شود.
همچنين در مناطقي كه به طور طبيعي، مقدار فلورايد در آب آشاميدني كم تر از ميزان لازم است، گاهي اوقات استفاده از فلورايد نيز براي سلامت دندان ها، توسط متخصصين تجويز مي شود. رشد مناسب و طبيعي كودك، يك عامل مهم در ارزيابي وضعيت تغذيه اوست. زماني كه انرژي و مواد مغذي به مقدار كافي تأمين نشود، رشد كودك ناقص شده و سلامت او به مخاطره مي افتد.
بعد از دو سالگي
بعد از دوسالگي تا زمان بلوغ، عموماً به عنوان دوره پنهان رشد تعبير مي شود. اين پديده جزو تغييرات عمده و آشكاري است كه در دوران نوزادي رخ مي دهد. البته اين مسأله بدان معني نيست كه نيازهاي تغذيه اي كودك ناديده گرفته شود. انرژي و مواد مغذي گوناگون با مصرف كافي و متنوع از گروه هاي غذايي مختلف مي تواند به خوبي نياز كودك را برآورده كرده و ذخاير لازم را براي ورود به دوران بحراني بلوغ فراهم كند.
اين مهم تنها با ايجاد و تثبيت عادات و انتخاب هاي غذايي صحيح در كودكان صورت مي گيرد. در آن دسته از كودكاني كه الگوي مصرف غذايي نادرستي داشته و نيازهاي تغذيه اي شان از طريق وعده هاي اصلي و ميان وعده هاي روزانه تأمين نمي شود به مرور زمان، علائم كمبود بروز مي كند.
آهن، يكي از ريزمغذي هايي است كه در اكثر كودكان به علت نامناسب بودن وضعيت تغذيه، ذخاير اندكي در بدن دارد و كمبود آن به صورت كم خوني فقر آهن بروز مي كند. عدم مصرف انواع گوشت- به ويژه گوشت قرمز- و جايگزين شدن تنقلات و خوراكي هاي كم ارزش به جاي ميوه ها و سبزي هاي تازه كه منبعي غني از ويتامين C و اسيد فوليك هستند، مي تواند در ايجاد اين شكل، تأثير به سزايي داشته باشد.
در كودكاني كه دچار كم خوني هستند، مصرف مكمل آهن، اسيد فوليك و ساير مواد مغذي مؤثر در خون سازي، بنا به تشخيص متخصصين توصيه مي شود.
بعد از دوران نوزادي، مجدداً سرعت رشد در نوجواني افزايش مي يابد. با توجه به جهش رشدي كه در اين زمان به وجود مي آيد، تغذيه درست و كامل داراي اهميت بسياري است ولي در مقابل افزايش نيازهاي غذايي در اين دوران، اكثر نوجوانان دچار مشكلات تغذيه اي گوناگون هستند. حذف وعده صبحانه، تمايل بيشتر به مصرف غذاهاي سريع و آماده كه اكثراً ميزان مواد مغذي آنها پايين بوده ولي مقدار انرژي و چربي بالايي دارند و مصرف زياد تنقلات پرانرژي و چرب علاوه بر ايجاد اضافه وزن و چاقي در نوجوانان، كمبودهاي تغذيه اي مثل كم خوني ناشي از فقر آهن را نيز در آنها سبب مي شود؛ به ويژه كه نياز به آهن در اين زمان به خاطر رشد و افزايش حجم عضلات در پسران و شروع عادت ماهيانه در دختران، بالا مي رود. به همين دليل، در صورت وجود علائم اوليه كمبود، بنا به نظر متخصصين مصرف مكمل آهن و ساير مواد مغذي لازم ضرورت مي يابد. در اين دوران براي رشد و استحكام استخوان ها نياز به كلسيم نيز بيشتر مي شود. در آن دسته از نوجوانان كه به هر دليل از جمله حساسيت به پروتئين شير و فرآورده هاي آن، عدم تحمل لاكتوز و... به مقدار كافي از مواد غذايي اين گروه استفاده نمي كنند، دريافت مكمل كلسيم ضروري است. در پايان بايد افزود كه پايين بودن چگالي مواد مغذي در رژيم غذايي روزانه اكثر كودكان و نوجوانان و در مقابل، بالابودن نيازهاي تغذيه اي آنها مي تواند خطر بروز كمبود ريزمغذي ها را در آنها افزايش دهد. به همين دليل، تجويز يك مكمل متعادل مولتي ويتامين و مواد معدني براي حصول اطمينان از دريافت كافي تأمين ذخاير ريزمغذي ها حائز اهميت است. البته بايد توجه داشت كه مكمل ها نمي توانند جايگزين انتخاب هاي صحيح و عادات غذايي مناسب شوند. رژيم غذايي روزانه بايد حاوي مقادير كافي و متناسب از شير و فرآورده هاي آن، انواع گوشت و جانشين هاي آن ميوه ها، سبزي ها، غلات و حبوبات باشد. مصرف خوراكي ها و غذاهاي رنگي و افزودني ها و طعم دهنده هاي متنوعي كه داراي مقادير فراواني چربي و نمك بوده مي تواند بروز بسياري از بيماري ها و مشكلات تغذيه اي را در اين گروه هاي سني افزايش دهد و سلامت آنها را به خطر بيندازد.
|