روزي نيست كه خبر تازه اي از تخريب محيط زيست نشنويم. يك روز پاركي به بهانه احداث جاده به دو نيم مي شود؛ و يك روز به بهانه توسعه صنعت گردشگري بخشي از تالابي واگذار مي شود و اين گونه است كه هر كجا صحبت از توسعه مي شود تخريب دامن گير طبيعت و محيط زيست مي شود، گويي در كشور ما سنگ بناي توسعه با تخريب محيط زيست گره خورده است.
آبان ماه همين امسال بود كه جمعي از خبرنگاران به دعوت منابع طبيعي به بوشهر رفتند تا از جنگل هاي حرا بازديد كنند؛ جنگل هايي كه قرباني توسعه پارس جنوبي شده بود، خيلج نايبند را مي گويم كه با وسعت 400 هكتاري خود در ميان آن همه ساخت و سازهاي منطقه ويژه اقتصادي پارس جنوبي رنگ باخته بود. حتي فنس  هاي حفاظ مانگروها هم در امان نمانده بود.
هر چه بود پارس جنوبي نفس طبيعت را گرفته بود، تا آنجا كه تنفس هم در آن محيط دشوار بود، بويژه به هنگام بارندگي، گاز متصاعد شده از گوگردهاي دپو شده، نفس كاركنان و ساكنان منطقه را مي بريد و با اين همه مسئولان محيط زيست و منابع طبيعي در آنجا دم فروبسته بودند تا منطقه ويژه اقتصادي كار خودش را بكند.
و از همين رو بود كه دكتر يوسفي مدير كل جنگل هاي خارج از شمال- در جمع خبرنگاران چنان برآشفته شد و تا آنجا پيش رفت كه حتي منابع طبيعي يعني سازمان متبوع خودش را هم به كوتاهي در نگاهداشت مانگروها متهم ساخت و انگشت اتهامش را متوجه مسئولان منابع طبيعي استان كرد و- در نشست مطبوعاتي كه بنا به رسم معمول در پايان هر سفر به ميزباني مدير كل منابع طبيعي استان برگزار مي شود- خطاب به مديران منابع طبيعي استان گفتهيچ عذر و بهانه اي پذيرفته نيست. وي در همان نشست فرياد برآورد كه ارزش جنگل هاي حرا صدها برابر يك پالايشگاه نفتي است، همچنان كه ارزش يك درخت را بيش از 200 هزار دلار عنوان كرد. اين سخنان بي پرواي دكتر يوسفي هر چند جاني به گزارش هاي خبرنگاران اعزامي به بوشهر داد اما چندان خوشايند مسئولان سازمان جنگل ها و مراتع نبود، چنانكه بعدها شنيده شد برخي مديران ارشد اين سازمان، او را متهم به تندروي كردند؛ اما همين سخنان جسورانه وي و گزارش هاي انتقادي خبرنگاران سبب شد، تا مسئولان ارشد حفاظت محيط زيست به بوشهر سفر كنند و در پي آن بود كه رئيس سازمان حفاظت محيط زيست اعلام كرد، خليج نايبند از پارس جنوبي پس گرفته و حفاظت مي شود، اقدامي كه انتظار مي رود به سرعت عملي شود چرا كه تاخير در آن نوشداروي بعد از مرگ سهراب خواهد بود.
اما، مدير كل جنگل هاي خارج از شمال نمي دانست كه درست 3 ماه پس از آن نشست مطبوعاتي پر هيجان در بوشهر بايد خبر تخريب مانگروهاي منحصر به فرد در منطقه خورآذيني در استان هرمزگان را بدهد. اين بار، متهم اصلي سازمان شيلات است كه به بهانه احداث اسكله هشت هزار هكتار رويشگاه گونه بي نظير مانگروها چندل را نشانه رفته است.
تخريب چندل ها
يوسفي اما اين بار در گفت وگوي اختصاصي با همشهري تلاش كرد با لحن ملايم تري سخن گويد. او ابتدا گفت: به خاطر اهميت اكوسيستم بي نظير مانگروها، امسال بيش از يك و نيم ميليون اصله نهال مانگرو با مشاركت مردم محلي در بندرعباس توليد شده تا در مناطق پيش بيني شده كاشته شود، هر چند كه سازمان شيلات با ساخت اسكله اي در تنها رويشگاه چندل ايران كه در منطقه خورآذيني در هرمزگان واقع شده، اين اكوسيستم بي نظير را در معرض نابودي كامل قرارداده است.
وي ضمن ابراز تاسف از اين اقدام سازمان شيلات افزود: ما در جنوب كشور در استان هرمزگان بيش از 800 كيلومتر مرز مشترك با خليج فارس داريم، آيا فقط بايد در همين 8 هزار هكتار كه رويشگاه چندل است اسكله احداث كنيم، در حالي كه اين 8 هزار هكتار كه در خورآذيني واقع شده يكي از بي نظيرترين اكوسيستم ها و غني ترين ماندابي كشور محسوب مي شود.
يوسفي افزود:حال اين پرسش مطرح است كه آيا در ساحل به اين بزرگي جاي ديگري براي احداث اسكله وجود ندارد كه بايد تنها رويشگاه چندل كشور را تخريب كنيم تا اسكله احداث شود. آيا مطالعات مديريت سرزمين در اين پروژه انجام گرفته است؟ آنچه مسلم است هيچ منطقي نمي پذيرد كه در تنها رويشگاه جنگل هاي زيباي چندل چنين اسكله اي ساخته شود چرا كه اين كار به معناي نابودي كامل اين جنگل هاي بي نظير است.
مدير كل جنگل هاي خارج از شمال تصريح كرد: عمليات اجرايي چنين اسكله اي با چه توجيهي آغاز شده است. واقعا دست اندركاران طراحي و ساخت اين اسكله به چه مي انديشند. جز اينكه در احداث اين اسكله تنها زيبايي منظر آن را در نظر گرفته باشند.
وي در پاسخ به اين پرسش كه براي ايجاد جنگلي با وضعيت موجود چه مدت زماني نياز است؟ گفت: استقرار چنين اكوسيستمي به سالها و قرن ها زمان نياز دارد. اما آنچه مهم است اين كه اين اكوسيستم جزو نادرترين اكوسيستم هاي جهان است. وقتي مي گوييم نادرترين اكوسيستم يعني اينكه اهميت آن بيش از گونه هاي نادر است، چرا كه نابودي گونه هاي نادر نسبت به نابودي اكوسيستم هاي نادر نگراني كمتري را برمي انگيزد، زيرا جبران و بازسازي اكوسيستم هاي نادر غيرممكن است. يعني با تخريب يك اكوسيستم نادر، در حقيقت خيل عظيمي از زنجيره هاي حيات نابود مي شود. براين اساس حفاظت از اين اكوسيستم به عنوان ذخيرگاه هاي ژنتيكي و به عنوان ذخيرگاه بيوسفر بسيار حائز اهميت است. اين اكوسيستم ارزش زيست محيطي بسيار بالايي دارد، چرا كه تنوع زيستي فوق العاده اي از پرندگان، وحوش، حيات وحش، ماهي ها و گياهان و فلور گياهان در منطقه در آن وجود دارد.
يوسفي گفت: به رغم همه اين ويژگي هاي منحصر  به فرد در اين منطقه جنگلي، اسكله اي در حال ساخت است. واقعاً براساس چه مطالعه اي و با چه رويكردي به اين نتيجه رسيده اند كه در اين منطقه اسكله بسازند، آيا فكر نكرده اند كه اين كار چه آسيبي را متوجه محيط زيست منطقه مي سازد. نكته قابل توجه اينكه اسكله درست در منطقه ورودي رودخانه آب شيرين به رويشگاه در حال ساخت است. اين ساخت و ساز باعث تغيير در پهنه بندي رسوب اينجا خواهد شد و از آنجا كه حيات مانگروها به اين رسوبات وابسته است حيات مانگروها بشدت تحت تاثير قرار خواهد گرفت. از سوي ديگر رژيم آبي تغيير مي كند. افزون بر اينها راه اندازي اين اسكله، تردد كشتي هاي بزرگ را در پي خواهد داشت. كما اينكه در حال حاضر هم تردد لنچ هاي بزرگ با موج هايي كه ايجاد مي كند اين رويشگاه و اكوسيستم را تهديد مي كند. بديهي است راه اندازي اين اسكله جايي براي ادامه حيات چندل ها باقي نمي گذارد. در حالي كه براساس ضوابط و مقررات محيط زيست، در هيچ كجاي دنيا در چنين جنگل هايي اجازه تردد قايق موتوري هم نمي دهند چه برسد به لنچ.
طرحي مغاير با اصول زيست محيطي
به گفته وي در چنين اكوسيستم هايي براساس معيارهاي آي يو سي ان، تنها ورود به اين مناطق با قايق هاي پارويي آزاد است و توريست ها مي توانند به منظور بازديد از مناظر زيباي مانگروها به اين مناطق وارد شوند. بنابراين چه براساس معيارهاي آي يوسي ان و از نظر تنوع زيستي و بيولوژيكي، زيبايي منظر، و چه ديگر ضوابط زيست محيطي حفاظت از اين منطقه ضروري است و برعهده سازمان هاي ذيربط است كه اجازه ندهند اين منطقه دستخوش ساخت و ساز شود. لذا پرسشي كه در اينجا مطرح مي شود اين است كه سازمان حفاظت محيط زيست طبق چه معياري اجازه احداث چنين اسكله اي در چنين منطقه حساس آن هم درست در ورودي رويشگاه را صادر كرده است. حال آنكه ساخت اين اسكله باعث نابودي مطلق اين رويشگاه براثر تردد دريايي مي شود و قطع رژيم رسوب گذاري و رژيم رودخانه اي را در پي دارد و مانع ورود آب از بالادست به اين منطقه مي شود. واقعا محيط زيست روشن كند براساس كدام توجيه اين مجوز را صادر كرده است.
وي گفت: خوشبختانه رئيس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري دستوري مبني  بر حل و فصل موضوع در جلسه اي مشترك با شيلات را صادر كرده است. هر چند كه مشخص نيست با هزينه اي كه شيلات تاكنون براي ساخت و ساز اين اسكله متحمل شده به سهولت بپذيرد كه پروژه را متوقف كند، اما اين برعهده مسئولان امر است كه شيلات را نسبت به زيان هاي ناشي از ساخت اسكله آگاه سازند تا از ادامه پروژه جلوگيري شود.
وي تصريح كرد:مغاير بودن احداث اين اسكله با ضوابط زيست محيطي در چنين منطقه اي آن قدر مشخص است كه نياز به مطالعه و ارزيابي زيست محيطي ندارد، آنچه هست اينكه ما در اين منطقه 8 هزار هكتار رويشگاه چندل داريم كه مي تواند منبعي براي تحقيقات و اكوتوريسم باشد كه بهترين تنوع زيستي را در خود قرار داده است؛ اكوسيستمي كه منظر بي نظيري را به وجود آورده، منظري كه نه در كشور ما كه در كشورهاي خليج فارس هم مشابه آن وجود ندارد. حال سزاوار است بخواهيم اين همه ارزش را فداي يك اسكله بكنيم.
چشم انداز
مساحت كل جنگل هاي مانگروي ايران 21250 هكتار است. رويشگاه اين جنگل ها كه از دو گونه حرا و چندل تشكيل شده در حاشيه ساحلي استان هاي بوشهر (خليج نايبند)، هرمزگان (خور آذيني) و سيستان و بلوچستان (خليج گواتر) واقع شده است.مانگرو ها در طول سواحل به ويژه مناطق حاره و نيمه حاره رشد مي كنند و حدود 60 گونه درخت و بسياري از گيا هان همراه و هزاران جانور ديگر از پستانداران و پرندگان گرفته تا آبزيان و بي مهرگان در اين جنگل ها به سرمي برند. اين جنگل ها گرچه نسبت به شوري مقاومند اما براي ادامه حيات خود به آب شيرين دايمي نياز دارند. از همين رو، ساخت اسكله در رويشگاه چندل در بندرعباس آن هم درست در مقطع ورودي آب شيرين به اين رويشگاه مي تواند تخريب و نابودي كامل اين اكوسيستم بي نظير را در پي داشته باشد.
تصوير، عمليات اجرايي ساخت اسكله را نشان مي دهد.