مريم غفاري
تا سال 57 فقط 50 مورد پيوند كليه در كشور انجام شده بود، در حالي كه در طول سال هاي پس از انقلاب، بيش از 17 هزار مورد پيوند كليه در كشور انجام شده است.
پس از انقلاب هر سال 15 بيمارستان در كشور ساخته شده و تعداد بيماران اعزامي به خارج طي 20 سال گذشته از 4 هزار نفر به 44 نفر كاهش يافته است. افزايش طول عمر، توسعه بهداشت و كاهش مرگ و مير كودكان و مادران، كنترل و حذف بيماري هاي واگير، بهينه سازي اورژانس بيمارستان ها، اجراي برنامه هاي بهبود تغذيه، توسعه بيمه همگاني خدمات درماني و بيمه روستائيان، همه و همه از جمله دستاورد هاي 28 ساله انقلاب اسلامي در حوزه بهداشت و درمان است. بيست وهشتمين سالگرد انقلاب اسلامي، بهانه اي براي مرور دستاوردهاي نظام جمهوري در عرصه بهداشت و درمان است. 7 محور مهم اين دستاوردها را مي توان اينگونه مرور كرد.
اجراي برنامه هاي بهبود تغذيه، بخشي مهم از برنامه هاي چند سال اخير نظام سلامت را تشكيل مي دهد. يكي از موفق ترين اين برنامه ها، طرح ترويج توليد نمك يددار بود.
برنامه توليد نمك يددار از سال 1368 در كشور شروع شد و با استمرار اين طرح، شيوع گواتر بين 23 تا 40درصد كاهش يافت. به خاطر اجراي همين طرح، جمهوري اسلامي ايران بارها توسط سازمان ها و موسسات بين المللي مورد تقدير قرار گرفت و به دليل موفقيت ايران در برنامه IDD سازمان جهاني بهداشت اين كشور را به عنوان يك مركز آموزشي براي آموزش كشورهاي منطقه در زمينه برنامه هاي پيشگيري و كنترل اختلالات ناشي از كمبود يد انتخاب نمود. در حال حاضر نيز به عنوان يكي ديگر از طرح هاي مهم در بهبود تغذيه جامعه، طرح آهن ياري جهت ارتقاي سلامت دختران دانش آموز دبيرستاني در دست اجراست كه نتايج آن در سال هاي آتي روشن خواهد شد.
مبارزه با بيماري هاي عفوني
پيش از انقلاب، بيماري هاي عفوني، يكي از معضلات بهداشت و درمان كشور بود كه با اجراي برنامه هاي واكسيناسيون كشوري، كشور ما توانست به استانداردهاي جهاني نزديك شود. مثلاً با اجراي طرح واكسيناسيون فلج اطفال و پوشش 95 درصدي اين واكسيناسيون كه تا امروز حفظ شده است، مي توان گفت عملاً كشور ما از اين بيماري پاك شده است. مجموعه فعاليت هاي انجام شده منجر به كاهش تعداد مبتلايان به بيماري از 55 مورد در سال 69 به صفر شده است.
برنامه جامع سلامت مدارس
در سال هاي اخير، رويكرد برنامه ريزي جامع يا هماهنگ براي سلامت مدارس تكوين پيدا كرد. از اجزاي برنامه جامع سلامت مدارس كشور مي توان به آموزش جامع بهداشت مدرسه، تربيت بدني، خدمات بهداشتي، خدمات مشاوره روانشناسي و اجتماعي، سلامت محيط مدرسه، ارتقا ي سلامت كاركنان و مداخله والدين اشاره كرد. گسترش خدمات بهداشت مدارس نيز طي چند سال اخير رشد فزاينده اي داشته است و از 53 درصد در سال 76 به بيش از 80 درصد رسيده است. هم اكنون واكسن توام به تمامي دانش آموزان سنين 16-14 سال تزريق مي شود. كاهش پوسيدگي دندان كودكان 12 سال از 02/2 درصد در سال 76 به 38/1 درصد نمونه اي از دستاوردهاي برنامه هاي اجرا شده در سطح مدارس است.
پيشرفت
در پيوند اعضاء
تا سال 57 فقط 50 مورد پيوند كليه در كشور انجام شده بود، در حالي كه در طول سال هاي پس از انقلاب، بيش از 17 هزار مورد پيوند كليه در كشور انجام شده است.
در حال حاضر، با تصويب قانون مرگ مغزي و پيوند اعضا از جسد، امكان انجام تمامي شيوه هاي پيوند اعضا در كشور ميسر گرديده و سالانه بالغ بر 2 هزار پيوند در ايران انجام مي شود. مي توان گفت ايران در حال حاضر از پيشگامان پيوند اعضا در آسيا به شمار مي آيد.
برنامه تنظيم خانواده و كنترل جمعيت
رشد جمعيت قبل از شروع برنامه توسعه اول به نحو افسار گسيخته پيش مي رفت. روند رشد به نحوي بود كه در صورت استمرار، عوارض اقتصادي، سياسي، جسمي، رواني، اجتماعي و فرهنگي متعددي را بر جامعه تحميل مي كرد. اين موضوع سياست گذاران را بر آن داشت تا برنامه كنترل جمعيت و تنظيم خانواده را به صورت جدي دنبال كنند. به همين منظور برنامه تنظيم خانواده در كشور تدوين شد.
هم اكنون با تداوم اين برنامه رشد جمعيت كشور از 2/3 درصد به 3/1 درصد كاهش يافته كه شايد چنين كاهشي در دنيا در مدت زماني كوتاه كم نظير باشد.
تامين داروي مورد نياز كشور
يكي از امور مهم و حساس در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي دارو و مسائل مربوط به آن است. پس از پيروزي انقلاب اسلامي گام هاي بلندي در زمينه تهيه و توزيع مناسب دارو برداشته شده است كه مي توان از جمله به استقرار نظام نوين دارويي (طرح ژنريك) در كشور اشاره كرد. بر اساس اين طرح، فهرست داروهاي موجود در بازار ايران مورد بازنگري جدي قرار گرفت و اجراي آن منجر به حذف هزاران داروي تجارتي از بازار ايران شد و واردات داروهايي كه در كشور ساخته نمي شد، صرفا به دارو هاي موجود در فهرست منحصر شد. هم اكنون بيش از 95 درصد نياز دارويي كشور از نظر كمي در داخل توليد مي شود كه در مقايسه با سال هاي قبل از انقلاب كه تنها 25 درصد بوده است، بي ترديد پيشرفت مهمي به حساب مي آيد.
طرح رابطان بهداشت
در پايان دهه 60 با انگيزه رفع مشكلات بهداشتي حاشيه نشينان شهري، وزارت بهداشت براي اولين بار اقدام به طراحي و اجراي طرح رابطان بهداشت به صورت آزمايشي در جنوب تهران كرد.
در واقع اين طرح در مناطقي شكل گرفت كه شبكه بهداشت و درمان به دليل گسترش بي رويه شهرها كمترين پوشش را براي گروهي از نيازمند ترين بخش جامعه شهري داشت. از اهداف اين طرح مي توان به مواردي همچون: ارايه فعال خدمات بهداشتي و ارتقاي سلامت جامعه شهري، مشاركت مردم در برنامه ريزي و تصميم گيري در ارايه مراقبت هاي اوليه بهداشتي و بهره گيري از امكانات موجود جامعه بشري در سطوح محلي و منطقه اشاره كرد. اين طرح با توجه به موفقيت چشمگيري كه به دنبال داشت از سال 72 تحت عنوان برنامه رابطان بهداشت در تمام نقاط شهري به اجرا در آمد . در حال حاضر بيش از 90 درصد جمعيت روستايي كشور (بيش از 20 ميليون نفر) تحت پوشش خانه هاي بهداشت قرار دارند و تعداد خانه هاي بهداشت در سال 64 از 1800 باب به 16 هزارو 439 باب رسيده است.

خودكفا شديم
گروه سلامت- هفته گذشته نشست هم انديشي دستاوردهاي انقلاب اسلامي در عرصه سلامت با حضور وزيران سابق بهداشت، درمان و آموزش پزشكي برگزار شد. دكتر مرندي، وزير اسبق بهداشت، در اين نشست با مقايسه وضعيت سلامت در دوران انقلاب اسلامي گفت: ايجاد شبكه بهداشت و درمان با احداث خانه هاي بهداشت در روستاها، راه اندازي درمانگاه ها در شهرستان ها و تجهيز بيمارستان هاي سراسر كشور نخستين ضرورت بعد از انقلاب در حوزه سلامت بود.
وي با اشاره به حمايت همه جانبه دولت و مجلس از توزيع عادلانه سلامت، گفت: راه اندازي وزارت بهداشت و تلفيق نظام آموزشي  و خدمات درماني حوزه علوم پزشكي گام مهمي در گسترش خدمات آموزشي و درماني كشور بود. مرندي در بخش ديگري از سخنان خود با ارائه آماري از حوزه علوم پزشكي كشور، گفت: در حال حاضر 10 هزار استاد و 100 هزار دانشجوي علوم پزشكي در دانشگاه هاي كشور مشغول هستند كه نسبت استاد به  دانشجو بالاتر از استانداردهاي بين المللي - يك استاد به هر 18 دانشجو- است. وي افزود:
35 درصد اعضاي هيأت علمي را زنان تشكيل مي دهند و 72 دانشكده پزشكي كشور به زنان اختصاص دارد. وزير اسبق بهداشت با اشاره به گسترش رشته هاي تخصصي در دانشگاه ها، گفت: راه اندازي دوره هاي فوق تخصصي در سال 66 باعث شد كه ايران در زمينه اعزام بيمار به خارج خودكفا شود. دكتر پزشكيان، وزير سابق بهداشت نيز با تاكيد برضرورت حل مشكل اقشار آسيب پذير در قالب طرح پزشك خانواده به عنوان مبناي اصلي سلامت، گفت: تنها سيستمي كه مي تواند قشر نيازمند جامعه را به عنوان گروه هدف پوشش دهد، طرح پزشك خانواده است به اين معنا كه هر ايراني پزشك خود را بشناسد و هر پزشك، جامعه تحت پوشش خود را داشته باشد. وزير سابق بهداشت اجراي طرح پزشك خانواده را يك فرايند ده ساله دانست و گفت: استمرار طرح پزشك خانواده تحول بسيار بزرگي در تأمين سلامت جامعه ايجاد مي كند. دكتر لاريجاني، رييس دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز در اين نشست طي سخناني به ارائه گزارش از ارتقاي پژوهش در حوزه پزشكي پرداخت و با اشاره به اركان پژوهش، گفت: وضعيت توليد علم در۸ سال گذشته با جهش همراه بوده است و ارائه 4 هزار مقاله در چند سال اخير نشان مي دهد كشور در اين حوزه رشد كرده است. وي افزود: در پنج سال اخير ايران در جهان رتبه چهل و ششم توليد علم را به خود اختصاص داده است. وي گفت: ايران از تمام كشورهاي منطقه در حوزه توليد علم و فناوري جلوتر است و جنبش نرم افزاري در ايران جنبش مقبول است.

گروه سلامت- خواب كه اندازه نباشد، زندگي آدم به هم مي ريزد. مي خواهد يك بچه باشد، يا آدم بزرگ. از جمله نتايج بي خوابي، چاق شدن است. پژوهشگران آمريكايي به تازگي اعلام كردند كودكاني كه به اندازه كافي نمي خوابند بيشتر از هم سن و سالهايشان اضافه وزن پيدا مي كنند و چاق مي شوند.
به گزارش پايگاه اينترنتي رويترز، محققان دانشگاه نورث وسترن درايلي تويز آمريكا، بيش از 2 هزار كودك آمريكايي را بررسي كردند و اطلاعات مربوط به برنامه غذايي آنها، ساعت هايي كه مي خوابند و نيز قد و وزن آنها را به مدت 5 سال ثبت كردند.
بر اساس اين تحقيق، يك ساعت خواب بيشتر، ميزان اضافه وزن احتمالي را از 36 درصد به 30 درصد در كودكان سه تا هشت ساله و از 34 درصد به 30 درصد در كودكان 8 تا 13 ساله كم مي كند. توضيح اين محققان براي اثر ميزان خواب كودك در وزن او اين است كه احتمالاً خواب ناكافي بر ترشح هومورن هايي كه در ايجاد اشتها نقش دارند تأثير مي گذارد. توجيه ديگر اين است كه فرد مي خواهد خستگي خود را در طول روز، با بيشتر خوردن جبران كند، در حالي كه علت اصلي آن، كم خوابي است.
تا مدرسه هم پياده بروند، خوب است
گروه سلامت-حتي اگر مدرسه بچه كوچه بالايي هم باشد، دوست داريم برايش سرويس بگيريم تا پيش هم كلاسي هايش سرشكسته نشود. غافل از اين كه همين چند دقيقه پياده روي هم براي بچه ها مفيد و كمك كننده است. به تازگي خبر تحقيقي در پايگاه اينترنتي خبرگزاري رويترز منتشر شد، درباره همين موضوع. در اين مطالعه مشخص شد كمتر از 14 درصد بچه هاي مدرسه رو در آمريكا، راه خانه تا مدرسه و برعكس را پياده طي مي كنند. (درحالي كه اين درصد در سال 1968 ، حدود 48 درصد بوده)محاسبات پژوهشگران نشان داد پياده روي تا مدرسه و برگشتن به خانه، روي هم رفته مي شود 14 دقيقه فعاليت بدني، كه اگر بخواهيم آن را در هفته حساب كنيم، نزديك به 200 كالري اضافه را از اين بچه ها مي گيرد. اين، تنها فايده حذف سرويس مدرسه نيست، چون همين چند دقيقه فعاليت باعث مي شود اصولاً بچه ها فعال تر و بانشاط تر باشند و در بقيه اوقات هم تمايل بيشتري به تحرك داشته باشند. پيشنهاد محققان براي والديني كه نمي توانند سرويس را كنار بگذارند، اين است كه برنامه هاي تفريحي در طبيعت، همراه با فعاليت و بازي هاي بدني را انتخاب كنند و در هر شرايطي آنها را به فعاليت بيشتر تشويق كنند. مطالعه اين دانشمندان، در دانشگاه مريلند، در شماره فوريه نشريه آرشيو پزشكي كودكان و نوجوانان چاپ شده است.